EKG Ölçüm Sistemi

Kalpte meydana gelen elektriksel uyarılar, vücudun iletkenliği sayesinde vücut yüzeyine iletilebilmektedir. Vücut yüzeyinde farklı konumlara yerleştirilen elektrotlar aracılığıyla kalbe ait elektriksel uyarılar kayıt edilebilmektedir. İlk

19

zamanlarda galvanometre ile ölçülen kalbe ait elektriksel uyarılar günümüzde gelişen elektronik devre teknolojisi ile tümleşik olarak bir araya getirilmiş yükselteçler ve gerekli elektronik donanım kullanılarak çok kolay ve etkili bir şekilde ölçülmektedir. EKG cihazlarında genellikle vücuda yerleştirilen elektrotların konumu ve sayısına göre kalbin elektriksel fonksiyonu birçok farklı açıdan potansiyel fark olarak kaydedilebilmektedir. Vücuda bağlanan elektrot sayısının artması çözünürlüğü artırarak EKG işaretinin daha hassas bir şekilde izlenmesine olanak sağlamaktadır. Klinik olarak EKG kaydı yapılırken 12 farklı ucun bir araya getirilerek oluşturduğu derivasyonlar kullanılmaktadır. Bu derivasyonlar, kalbin farklı açılardan değerlendirilmesini sağlayan vektörleri oluşturmaktadır.

Bu uçların altısı vücuda paralel düzlemde bulunmakta ve frontal EKG derivasyonları olarak adlandırılmaktadır. Diğer altı uç ise gövdeye dik düzlemde bulunmakta ve prekordiyal EKG derivasyonları olarak isimlendirilmektedir. Şekil 1.5’te 12 EKG derivasyonunun vücuda konumlandırılması gösterilmiştir.

Şekil 1.5. Normal 12 derivasyonlu EKG kayıt sisteminde kalbin elektrokardiyografik görüntüleri [67]

20

1.5.1. EKG derivasyonları

EKG sisteminde kullanılan derivasyonların sayısı ve gösterimleri açıklanmaktadır. Einthoven çift kutuplu uzuv uçları 3 adet ve gösterimleri: I, II, ve III. Tek kutuplu artırılmış uzuv uçları 3 adet ve gösterimleri: aVR, aVL ve aVF. Tek kutuplu prekordiyal göğüs uçları 6 adet ve gösterimleri: V1, V2, V3, V4, V5, ve V6 olarak dağılım göstermektedir.

Şekil 1.6’da 12 derivasyonlu normal EKG kaydı, kollar ve bacaklar da bileklerin üzerine yerleştirilen elektrotlar yardımıyla kaydedilen üç adet çift kutuplu uzuv derivasyonu grafiği (Şekil 1.6 üzerinde sol baştan ilk grup I, II, III olarak belirtilmiştir).

Şekil 1.6. Örnek bir 12 derivasyonlu normal EKG kaydı [68]

Üç adet artırılmış tek kutuplu uzuv derivasyonu grafiği (Şekil 1.6 üzerinde sol baştan ikinci grup aVR, aVL, aVF olarak belirtilmiştir). Göğüs duvarı üzerindeki çeşitli konumlara yerleştirilen elektrotlar ile kaydedilen altı adet göğüs derivasyonu grafiğinden (Şekil 1.6 üzerinde sol baştan üçüncü ve dördüncü grup V1, V2, V3, V4, V5, V6 olarak belirtilmiştir) oluşmaktadır. Her bir derivasyon, klinik tedavi uzmanlarının kalbin elektriksel işlevini farklı açılardan incelemelerine olanak sağlamaktadır.

1.5.1.1. Üçlü çift kutuplu uzuv derivasyonu

EKG işareti kayıt edilirken, kollar ve bacaklara elektrotlar bileklerin üzerinde olacak şekilde bağlanmaktadır. Einthoven tarafından tasarlanan bu sistematik yaklaşımda,

21

sağ bacak elektrotu sadece elektriksel bir zemin ya da topraklama işlevi görmektedir. Sağ kol ve sol kol bilekleri üzerine bağlanan elektrotlar arasındaki potansiyel fark kaydedilerek EKG işareti izlenmektedir. Şekil 1.5’te Derivasyon I, II ve III’ün kalbe göre konumlarının belirlenmesi gösterilmektedir.

Derivasyon I (Lead I)’de EKG cihazının negatif elektrot ucu sağ kola, pozitif elektrot ucu sol kola bağlanmaktadır [58]. Depolarizasyon darbesinin yönü sol kola doğru yöneldiğinde EKG işaretinde yukarı ve pozitif bir sapma kaydedilmektedir. Depolarizasyon darbesinin yönü sağ kola doğru yöneldiğinde EKG işaretinde aşağı ve negatif bir sapma kaydedilmektedir [57].

Derivasyon II (Lead II)’de EKG cihazının negatif elektrot ucu sağ kola, pozitif elektrot ucu sol bacağa bağlanmaktadır [58]. Depolarizasyon darbesinin yönü sağ kola doğru yöneldiğinde EKG işaretinde aşağıya doğru bir sapma kaydedilmektedir. Depolarizasyon darbesinin yönü sol bacağa doğru yöneldiğinde EKG işaretinde yukarıya doğru bir sapma kaydedilmektedir [57].

Derivasyon III (Lead III)’de EKG cihazının negatif elektrot ucu sol kola, pozitif elektrot ucu sol bacağa bağlanmaktadır [58]. Depolarizasyon darbesinin yönü sol kola doğru yöneldiğinde EKG işaretinde aşağıya doğru bir sapma kaydedilmektedir. Depolarizasyon darbesinin yönü sol bacağa doğru yöneldiğinde EKG işaretinde yukarıya doğru bir sapma kaydedilmektedir [57].

Üçlü çift kutuplu uzuv derivasyonda ait denklemler aşağıdaki kombinasyonlarda sol kol, sağ kol ve sol bacak arasındaki gerilim farkını ölçerek hesaplanmaktadır:

I=VLA- VRA (1.1)

II=VLL- VRA (1.2)

III=VLL- VLA (1.3)

Denklem (1.1), (1.2) ve (1.3) [62, 64, 69] kullanılan; V, (voltage) gerilim olarak ifade edilmektedir, LA (left arm) sol kolu ifade etmektedir, RA (right arm) sağ kolu ifade etmektedir ve LL (left leg) sol ayağı ifade etmektedir. Bu şekilde sol kol, sağ kol ve sol bacaktaki kaydedilen potansiyel farkı göstermektedir.

22

1.5.1.2. Üçlü tek kutuplu uzuv derivasyonu

Standart kullanımdaki diğer bir derivasyon sistemi ise artırılmış tek kutuplu uzuv derivasyonudur. Bu kayıt türünde, iki uzuv, elektrik dirençleri yoluyla elektrokardiyografın negatif ucuna bağlanmakta ve üçüncü uzuv, pozitif terminale bağlanmaktadır. Bu derivasyonda; a (augmented) arttırılmış anlamıda kullanılmakta, V (voltage) gerilim ifade etmekte ve R (right) sağ kol, L (left) sol kol, F (foot) sol ayak olarak belirtilmektedir. Şekil 1.5’te aVR, aVL ve aVF’ye ait kalbe göre yönlerinin belirlenmesi temsil edilmektedir. Arttırılmış tek kutuplu uzuv derivasyonuna ait EKG kaydı Şekil 1.6’da aVR, aVL ve aVF olarak gösterilmektedir. Bu derivasyonda, EKG işaretini daha okunabilir hale getirmek için aVR, aVL ve aVF elektrotları tarafından ölçülen gerilimler elektronik devreler vasıtasıyla yükseltilerek kayıt edilmektedir.

Arttırılmış tek kutuplu uzuv derivasyonlarının konumları ve etkileri sırasıyla: aVR, tek kutuplu elektrot sağ kolun üzerine yerleştirilir ve sağ omuza doğru yönlendirilen elektriksel potansiyelleri algılayabilmektedir, aVL, tek kutuplu elektrot sol kolun üzerinde konumlandırılmıştır ve sol omuz yönündeki potansiyelleri saptayabilmektedir ve aVF: Tek kutuplu elektrot sol bacağın üzerine yerleştirilir ve sol kasık yönündeki potansiyelleri tespit etmektedir [57].

1.5.1.3. Göğüs derivasyonları

Geleneksel 12 derivasyonlu EKG’deki göğüs (prekordiyal) derivasyonlarının hepsi tek kutupludur ve V harfiyle isimlendirilmektedir. Göğüs derivasyonlarına ait elektrotlar V1 ile V6 arasında etiketlendirilmiş ve evrensel olarak aşağıdaki gibi konumlandırılmıştır [57].

Elektrotların standart evrensel konumları:

 V1, sternumun hemen sağındaki 4. interkostal boşlukta kaydedilir.

 V2, sternumun hemen solundaki 4. interkostal boşlukta kaydedilir.

 V3, V2 ve V4 arasında kaydedilir.

 V4, 5. interkostal boşlukta, midklaviküler hattın solunda kaydedilir.

 V5, V4 ile aynı yatay seviyede, sola anterior aksiller çizgi üzerinde kaydedilir.

23

Şekil 1.5’te V1'den V6'ya kadar kalbe göre yönlerinin belirlenmesi temsili olarak gösterilmiştir. Şekil 1.6’da bu altı standart göğüs derivasyonları ile kaydedilen sağlıklı kalbe ait elektrokardiyogramlar (V1'den V6'ya) gösterilmiştir. Göğüs duvarındaki farklı konumlara yerleştirilen elektrotlar tarafından ölçülen EKG işareti kalbin farklı açılardan değerlendirilmesine olanak sağlamakta ve uzmanlara kalple ilgili bilgiler sunmaktadır.