Ögr etmen gör üsler i çer çevesinde olustur ulan çekir dek kategor i ve alt kategor iler

Ögretmenlerin bu üç temel kategori çerçevesinde açiklanmaya çalisilan görüslerini etkiledigi düsünülen görev yaptiklari okullar, ögrencileri, meslekleri ve egitim sistemi ile ilgili görüsleri de açiklanmistir.

Merriam (2013) nitel arastirmalarda geçerlik ve güvenirligin temin edilebilmesinin, arastirmanin etik bir biçimde uygulanmasina bagli oldugunu ifade etmistir. Nitel arastirmanin dayandigi felsefi temellerin farkliligina dayanarak geçerlik ve güvenirlige dair ölçütlerin farkliligindan bahseden Merriam (2013) arastirmalar için inanilirlik, tutarlilik ve nakledilebilirlik ölçütlerini siralam istir. Charmaz (2008), ise kuram olusturma yaklasim indan yola çikilarak yürütülen çalismalarda çalismanin belli kriterlere dayanarak degerlendirilmesi gerektigini bunlarin da inanilirlik (credibility), orijinallik (originality), yansitilabilirlik (resonance) ve yararlilik (usefulness) oldugunu belirtmistir. Bu kriterler çerçevesinde geçerlik ve güvenirlik adina yapilan uygulamalar asagida siralanmistir.

Arastirmada kullanilan görüsme formu gelistirilirken uzman görüsüne basvurulmustur. Uzmanlarin görüsleri dogrultusunda düzenlenen görüsme formu kullanilarak üç ögretmen ile ön görüsmeler gerçeklestirilm is ve yapilan transkripsiyonlar sonucunda görüsme formu yeniden düzenlenmistir. Arastirma verilerinin analiz sürecinde ise kosulan sürekli karsilastirmali analiz teknigi dogrultusunda da görüsme formunda düzenlemeler yapilm is ve arastirma probleminin disina çikmadan esnek bir yapi izlenmesi saglanmaya çalisilm istir. Merriam (2013) uzman görüsü sürecinin bütün lisansüstü ögrencilerinin tezlerinde gerçeklestirilmis oldugunu ifade eder çünkü tez izleme komitesi tarafindan sürekli olarak degerlendirilirler. Arastirma bu süreçten geçmesinin yani sira, çesitli uzmanlar tarafindan farkli konularda da degerlendirmeye tabi tutulmustur.

Patton (2002) bir çalismada iki ya da üç kisinin veri analiz sürecinde yer almasini ve ayni nitel verileri birbirlerinden bagimsiz olarak analiz ettikten sonra elde ettikleri bulgulari karsilastirmalarini öngörmektedir. Patton’a göre bu da bir üçgenleme çesididir. Eldeki arastirmada da verilerin analizi süreci boyunca verilerden çikarilan

3.6. GEÇERL IK VE GÜV ENIRL IK IÇI N Y API L AN ÇA L I SM A L AR

kodlar ve kategoriler ile bulgular dogrultusunda seçilen alintilar, ögrenme ve ögretme alaninda uzman bir baska arastirmaci tarafindan kontrol edilmistir. Ayrica arastirmanin verileri nitel arastirmada uzman iki arastirmaci tarafindan incelenmis ve kodlanmistir. Miles ve Huberman’in (1994) [Görüs birligi/ (Görüs ayriligi + Görüs birligi) X 100] formülü kullanilarak kodlar arasi tutarlik hesaplanmistir.

Katilimci onayi, “verilerin saglandigi kisilerden bazilarina ulasarak ortaya çikmaya baslayan bulgular hakkinda geri bildirim almayi içerir” (Merriam, 2013: 207). Arastirmaci katilimci onayi almak üzere görüsmelerin dökümünü bütün ögretmenlere sunmus ve her birinden yapilan görüsmeler üzerine onay ve görüs almistir. Bulgularin inandiriciliginin saglanmasi açisindan alintilar herhangi bir degisiklik yapilmadan dogrudan yansitilmistir. Arastirmanin veri toplama ve analiz sürecinde kullanilan kuram olusturma yaklasim inin her bir asamasi birbiriyle tutarli bir biçimde yürütülmüstür.

Arastirmanin veri toplama sürecinde uygun ve yeterli katilim in saglanmasi açisindan belirlenen her branstan ögretmene ulasilmaya çalisilm is; verilerden doyum alinmadigi düsünüldügünde örneklem kriterlerine uygun bir baska ögretmenin görüslerine basvurulmustur. Ayrica görüsmeler veri doyumu saglanincaya kadar devam ettirilm istir.

Arastirmaci veri toplama süreci boyunca ögretmenler odasinda vakit geçirmis ve sadece görüsme yaptigi ögretmenler ile degil bulundugu okuldaki diger ögretmenler ile de etkilesim gerçeklestirmistir. Arastirmacinin geçm is ögretmenlik deneyimi ögretmenler ile rahat diyalog kurmasina yardimci olmustur. Okuldaki ders aralari ve zamanlarinda ve yemek saatleri boyunca ögretmenler ile gerçeklestirdigi informal sohbetler, arastirmaci ve ögretmenler arasindaki etkilesim i arttirm is ve bu durumun görüsme sürecinde ögretmenlerin kendilerini daha rahat ifade etmesinde yardimci oldugu fark edilmistir. Arastirmaci tüm süreçleri (görüsme, ögretmen odasi, verilerin dökümü ve analizi) içeren günlükler tutmus ve bu sayede gerek arastirmanin gidisatini gerekse geçirilen süreçlerin tutarliligini yansitici bir sekilde kontrol etme olanagini yakalam istir.

Arastirmanin tüm süreçleri, görüsme yapilan ögretmenlerin özellikleri, görüsme yapilan mekânlar ayrintilariyla betimlenmistir.

Çalismanin etik ilkeler çerçevesinde yürütülmesi amaciyla arastirmaci tarafindan bazi önlemler alinmistir. Öncelikle Denizli Il Milli Egitim Müdürlügü’ne çalismanin amaci ve süreci ile ilgili bilgilendirmenin de içeren bir izin basvurusunda bulunulmus ve gerekli resmi izin alinmistir. Okul tercihi yapildiktan sonra okul müdür ve müdür yardimcilari ile konusulmus ve süreç ile ilgili bilgi verilmistir. Görüsme yapilacak ögretmenler ile randevu ayarlanmadan önce arastirmaci veri toplama sürecinde varliginin rahatsizlik vermemesi amaciyla ögretmenler odasinda,o okulda görev yapan tüm ögretmenlere kendini tanitmis ve arastirma ile ilgili bilgi vermistir. Ardindan gönüllü ögretmenlerden randevu alinmis ve bu ögretmenlere arastirma ile ilgili daha ayrintili bilgi sunulmustur. Görüsme yapilan her bir ögretmenden sözel yol ile izin alinmistir. Ögretmenlerin ses kayit cihazindan rahatsizlik duymamasi için özel bir çaba sarf edilm is ve bu durum ile ilgili hassasiyetleri varsa özellikle ilgilenilmistir. Ögretmenlere görüsme kayitlarinin sadece arastirma amaci dogrultusunda kullanilacagina iliskin açiklama yapilmis ve gizlilik konusunda söz verilmistir. Ögretmenlerin açik kimlikleri görüsme süresince kullanilmamis, kendilerine “hocam” seklinde hitap edilm istir. Son olarak görüsme kayitlari ögretmenlere okutulmus ve arastirmacinin ögretmenlerin görüslerini dogru ve eksiksiz bir sekilde aktardigina iliskin katilimci olarak onay vermeleri istenmistir.

Lincoln ve Guba (2002) arastirmacilarin gerçeklestirilen arastirma ile ilgili olarak kendi kisisel ön yargi veya ön kabullerini, egilimlerini ve varsayimlarini açiklamak durumunda olduklarini ifade etmislerdir (Akt. Merriam, 2013) Arastirmaci egitim programlari ve ögretim anabilim dalinda arastirma görevlisi olarak görev yapmaktadir ve ayni zamanda ayni anabilim dalinda doktora yapmaktadir. Arastirmacinin geçmis mesleki yasantisinda sahip oldugu ögretmenlik deneyimi, çalismanin gerçeklestigi ortamlar ile ilgili fikir sahibi olmasini saglamistir. Ancak ögretmenlik deneyiminin ilkögretim okulunda olmasi ve arastirmanin liselerde yürütülmesi bu iki okul düzeyi arasindaki olasi farki gözetmesine de neden olmustur. Yine de arastirmaci okullarda herhangi bir direnç ile karsilasmamis ve ögretmenler ile çok rahat diyaloga girebilmistir. Ögretmenlerin, arastirmacinin egitim fakültesinde çalismasindan ötürü, “dogru bilgi”yi sunma gibi bir kaygilari oldugu gözlenmis hatta bu

3.7. ETIK K ONUL AR V E ARASTI RM ACI ROL Ü

kaygi bazi ögretmenler tarafindan açikça dile getirilm istir. Bu yüzden arastirmaci ögretmenler ile görüsmeler yaparken egitim terminolojisinden uzak durmaya çalismistir. Bu sayede ögretmenlerin kendini yabanci ve rahatsiz hissetmemesine özen gösterilmeye çalisilmistir. Ayrica arastirmacinin tüm süreç boyunca ögretmenler odasinda vakit geçirmesi, ögretmenler ile olan diyalogunu gelistirmesinde olumlu yönde katki saglam istir.

Bu bölümde arastirmada toplanan verilere uygulanan analizler sonucunda elde edilen bulgular üzerinde durulmustur.

Arastirmanin birinci alt problemi “Liselerde görev yapan ögretmenlerin ögrenme ve ögretme ile ilgili görüsleri nelerdir?” seklindedir. Bu alt problem verilerin analizi kism inda bahsi geçen üç asamali kodlama süreci sonucunda üç baslik altinda incelenmistir. Basliklar su sekilde ifade edilmistir:

Liselerde görev yapan ögretmenlerin ögrenme ile ilgili görüsleri nelerdir?

Liselerde görev yapan ögretmenlerin ögretme ile ilgili görüsleri nelerdir?

Liselerde görev yapan ögretmenlerin ögrenmeyi etkileyen faktörlere iliskin görüsleri nelerdir?

Liselerde görev yapan ögretmenlerin ögrenme ile ilgili görüsleri incelendiginde görüslerin geleneksel ögretmen merkezli ögrenme yaklasimi çevresinde toplandigi görülmektedir. Çalismada ögrenme kategorisi, görüsmelerden elde edilen verilerin analizi sonucunda iki alt kategoride incelenmistir: “davranis degisikligi” ve “bilgi alimi/edinim i”. Ögretmenlerin ögrenmeyi bilginin nicel olarak artisi seklinde ele aldigi ve ögrenmenin kaliciliginin tekrar ve pratige bagli oldugunu düsündükleri gözlenmistir.