Öğretimin 4 Haftası

Öğretimin son haftasında “ağırlık bir kuvvettir” konusu ele alınmış olup, bu konu ile ilgili hedeflenen öğrenci kazanımları aşağıda sıralanmıştır.

1. Dünyadaki kütle çekim kuvvetinin varlığını etrafındaki olaylardan yararlanarak gözlemler.

2. Dünyadaki kütlelerle yer yüzü arasındaki çekim kuvvetini yer çekimi kuvveti olarak isimlendirir.

3. Yer çekimi kuvvetinin Dünya üzerindeki her noktada kütleler üzerine Dünya’nın merkezine doğru etkilediğini fark eder.

4. Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetini ağırlık olarak adlandırır. 5. Ağırlığı bir kuvvet olarak tanımlar ve dinamometre ile ölçer.

6. Farklı gezegenlerde aynı kütlenin ağırlığının neden farklı olacağını açıklar. 7. Kütle ile ağırlığı birbirinden ayırt eder.

İlk dersin başlangıcında “ağırlığınız ve kütlenizin aynı olup olmadığını hiç düşündünüz mü?” sorusu ile öğrencilerin dikkati çekilmeye çalışılmıştır. Bu hafta ağırlık ve kütle kavramlarının aynı şeyler olup olmadığını öğrenecekleri söylenerek öğrencilerin güdülenmesi sağlanmıştır.

Daha sonra araştırmacı eline aldığı tebeşiri belli bir yükseklikten serbest bırakmış, tebeşirin neden aşağı düştüğü sorusunu yöneltmiştir. Birkaç öğrencinin görüşü alındıktan sonra araştırmacı tarafından sınıfa getirilen farklı büyüklükte iki adet mıknatıs gruplara dağıtılmıştır. Grupların büyük mıknatısı masanın üzerine yerleştirmeleri ve bulunduğu yeri işaretlemeleri; küçük mıknatısın zıt kutbunu büyük mıknatısa yavaşça yaklaştırmaları istenmiştir. Ardından “mıknatısları birbirine

“mıknatısların büyüklükleri hareketlerini nasıl etkiler?” sorularına önce grup içinde sonra gruplar arasında tartışılarak yanıt vermeleri sağlanmıştır. Yapılan tartışma sonucunda mıknatısların zıt kutuplarının birbirine çekme kuvveti uyguladığı, büyük mıknatısın küçük mıknatısı hareket ettirdiğine karar verilmiştir. Daha sonra araştırmacı mıknatıslar ile yapılan etkinlik ile tebeşirin düşmesi olayı arasında benzerlik olup olmadığı sorusunu sormuş ve öğrencilerin Dünya’nın tebeşire, tebeşirin de Dünya’ya bir kuvvet uyguladığını; Dünya’nın büyük olduğu için hareket etmediğini, tebeşirin Dünya’ya doğru hareket ettiğini anlamalarına çalışılmıştır. Dünya ile yeryüzündeki cisimler arasındaki çekim kuvvetinin “yer çekimi kuvveti” olarak adlandırıldığı vurgulanmış ve yönünün Dünya’nın her noktasında Dünya’nın merkezine doğru olduğu üzerinde durulmuştur.

Haftanın ikinci dersinde, öğretimin ikinci haftasında yapılan dinamometre ile kuvvet ölçülmesi etkinliği ile ilişki kurulmasını sağlayacak “yer çekimi kuvvetinin cisimler üzerindeki etkisini nasıl ölçebiliriz?” sorusu yöneltilmiş; bu soruya öğrencilerin çoğu yer çekimi bir kuvvet olduğuna göre dinamometre ile ölçeriz yanıtını verdikleri görülmüştür. Ardından gruplara dinamometre dağıtılmış ve sıralarında bulunan cisimleri dinamometrenin ucuna takmaları ve ölçüm sonucunu birimleri ile birlikte kaydetmeleri istenmiştir. Etkinlik sonrası ölçüm sonuçları grup temsilcileri tarafından birimleri ile birlikte okunmuştur. Okunan değerlerin cisimlerin ağırlığı olduğu vurgulanmış ve öğrencilerin ağırlığın da bir kuvvet olduğunu; ağırlığı ölçmede de kuvveti ölçmek için kullanılan dinamometrelerin kullanılabileceğini ve biriminin Newton olduğunu keşfetmeleri sağlanmıştır.

Daha sonra araştırmacı kütle kavramının öğrenciler tarafından hatırlanmasını sağlamak amacıyla sınıfa getirdiği eşit kollu teraziyi ve kütle takımını gruplar arasında dolaştırmış; dinamometre ile ağırlıklarını ölçtükleri cisimleri eşit kollu terazi ile ölçmelerini ve birimleri ile birlikte kaydetmelerini istemiştir. Etkinliği önce bitiren grupların dinamometre ve eşit kollu terazi ile yaptıkları ölçüm sonuçlarını karşılaştırmaları; eşit kollu terazide ölçülen değerin ne olduğunu aralarında tartışarak not etmeleri istenmiştir. Etkinlik sonrası grupların eşit kollu terazide ölçülen değerin kütle olduğunu not ettikleri görülmüş; ölçüm sonuçları grup temsilcileri tarafından okunmuş ve okunan değerin kütle olduğu öğrenciler tarafından ifade edilmiştir.

Grupların ölçtükleri cisimlerin kütlesinin küçük olduğu ve biriminin gram olarak ifade edildiği dikkati çekilmiş, bir öğrencinin kütlesi büyük olan bir cismi eşit kollu terazi ile ölçülmesi sağlanmış ve öğrenciler kütlenin bir başka biriminin kilogram olduğunu gözlemlemişlerdir. Son olarak kütlenin madde miktarı olarak tanımlandığı hatırlatılmıştır.

Bu aşamadan sonra ağırlık ve kütle kavramları arasındaki farklar öğrenciler tarafından kısaca tekrar edilmiştir. Kilogram biriminin günlük yaşamda sıklıkla ağırlık kavramının birimi olarak kullanıldığı, öğrencilerin isterlerse bu durumu ailelerine sorup test edebilecekleri söylenmiş, kendilerinin böyle bir yanılgı içinde olmamaları gerektiği üzerinde durulmuştur.

Haftanın üçüncü dersinde öğrencilerin ağırlık ve kütlenin Ay’da değişip değişmediğini anlamaları amacıyla araştırmacı tarafından hazırlanan çalışma yaprağı (Ek I) etkinliği yapılmıştır. Grupların aralarında tartışırken bazı öğrencilerin, çalışma kağıdında yer almamasına rağmen Ay’dan bahsederken yer çekimi kuvveti kavramını kullandıkları gözlenmiş, bunun yerine çekim kuvveti kavramının kullanılmasının daha doğru olacağı öğrencilere açıklanmıştır. Grupların etkinlik sonrasında Dünya’nın çekim kuvvetinin Ay’ınkinden 6 kat fazla olduğunu ve kütlenin değişmediğini farkına vardıkları; Onur’un Ay’daki kütlesinin 60 kg ve ağırlığının 98 N olduğu yanıtını verdikleri görülmüştür. Gruplar arasında yapılan tartışma ile öğrenciler Ay’ın ve Dünya’nın kütlelerine bağlı olarak uyguladıkları çekim kuvvetinin farklı olduğunu ve ağırlığın bulunduğu yere göre değiştiğini, kütlenin ise çekim kuvvetinden bağımsız olduğu ve bulunan yere göre değişmediği sonucuna ulaşmışlardır.

Daha sonra gruplara gezegenlerin bulunduğu bir poster gösterilmiş ve öğrencilerin posteri incelenmesi sağlanmıştır. Bu gezegenlerin uyguladıkları çekim kuvveti hakkında ne söyleyebilirsiniz sorusu ile sınıfta tartışma ortamı oluşturulmuştur. Öğrencilerin çoğu gezegenlerin kütlesi ile uyguladıkları çekim kuvveti arasında ilişki kurmuş, en büyük çekim kuvvetini Jupiter’in, en küçük çekim kuvvetini Pluton’un uygulayacağı yanıtını vermişlerdir.

Haftanın son dersinde öğrencilerin öğrendikleri bilgilerin pekiştirilmesi amacıyla 6. sınıf Fen ve Teknoloji programında yer alan değerlendirme etkinliği yapılmıştır (Ek J).