Öğretim Strateji, Yöntem ve Tekniklerinin Seçim

Öğretim yöntem ve tekniklerinin belirlenmesinde temel sorumluluk öğretmene düĢmektedir. Öğretmen, dersin kazanımlarına uygun olarak öğretim yöntem ve tekniklerini belirler. Tan ve Erdoğan‟a göre öğretmen, öğrenci kazanımlarını nitelik ve nicelik açısından değerlendirerek, kazandırılacak davranıĢ tipini de dikkate almak koĢuluyla kullanacağı en uygun strateji, yöntem ve teknikleri belirlemelidir (Tan ve Erdoğan, 2004, s.52).

Eğitimcilerin bazıları, öğretme stratejileri, öğretim yöntemleri ve öğretim tekniklerini aynı anlamda kullanmalarına rağmen üçünün de farklı kavramlar olduğunu kabul etmek gerekir. Öğretme stratejileri “Nasıl öğretebiliriz?” sorusu

doğrultusunda bulunacak uygun yöntem ve tekniklerin seçilmesinde; öğretim yöntemleri, öğrenciyi hedefe ulaĢtırmak için yöntemle, belli öğretme teknikleri ve araçları kullanarak öğretmen ve öğrenci etkinliklerinin bir plana göre düzenlenmesini amaçlar. Öğretim teknikleri ise, öğretim yöntemini uygulamaya koyma biçimi ya da sınıf içinde yapılan iĢlemlerin bütünüdür. Daha geniĢ anlamıyla yöntem, öğrenme- öğretme sürecini planlama, öğretim tekniği ise bu planı uygulamaya koymada izlenen yoldur. Belirlenen strateji, hedefe ulaĢmak için oldukça önemlidir. Bunun nedeni, özelde kullanılan yöntem-teknik ve araçlar tamamıyla bu strateji içerisinde iĢlevseldir. Strateji, daha somut ve ayrıntılı faaliyetlere ayrılarak, ama daha kısa sürede uygulanabilir. Uygulama esnasında somutlaĢtırılması gereken bu yapı baĢlangıçta oldukça kuramsaldır (Tok, 2007, s.162-163).

Öğretim yöntemleri, “dersin amaçlarına ve özelliklerine göre belirlenir. Bir dersin her zaman ve her yerde geçerli tek bir öğretim yöntemi yoktur. Farklı dersler için farklı yöntemler kullanılabilir. Öğretmen, kendi kiĢisel çabaları ve duyarlılığıyla dersin özelliklerine, öğrencilerin özellik ve ihtiyaçlarına göre en uygun öğretim yöntemlerini seçip uygulama becerisine sahip olmalıdır” (ĠĢman ve Eskicumalı, 1999, s.25 ).

Bir sınıf ortamında öğretmenin etkili öğrenmeyi gerçekleĢtirebilmesi büyük oranda kullandığı yönteme bağlıdır. Ancak sınıfta kullanılacak yöntem belirlenirken belirli bazı özelliklerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Yöntem özel hedefler doğrultusunda seçilmelidir. Çünkü her yöntemin kendine göre sınırlılıkları vardır (Rıza, 2000, s.55). Ġlgili literatür incelendiğinde, öğretim yöntemlerinin belirlenmesinde göz önünde bulundurulması gereken bazı temel hususların olduğu görülmektedir. Öğrenci grubunun büyüklüğü, dersin ya da konunun özellikleri, zaman ve fiziksel olanaklar, yöntemin ekonomikliği ya da maliyeti, öğretmenin ve öğrencilerin özellikleri gibi hususların, öğretim yönetiminin belirlenmesinde etkili olduğu söylenebilir (Büyükkaragöz ve Çivi, 1990; Gürol, 2004; Küçükahmet, 1994).

Öğrenme öğretme stratejisinde, yöntem ve teknik seçiminde, tek bir yöntem veya teknik seçilmemelidir. Mümkünse fazla sayıda yöntem ve teknik

kullanılmalıdır. Her öğrenci farklı Ģekillerde öğrenir. Özellikle alt sınıflarda bu farklılıklar daha da fazladır. Yöntem ve teknik belirlemede bazı önemli faktörler vardır. Ġlk olarak dersin hedeflerinin veya öğrencide olmasını istediğimiz niteliklerin düzeyidir. Öğretim yöntem ve teknik seçiminde etkili olan ikinci yol sınıf mevcududur. Hedeflenen konunun içeriği ile sınıftaki öğrenci sayısı önemli ölçüde yöntem ve tekniği etkiler. Psikomotor becerilerin öğretimini gerektiren bir derste “gösterip yaptırma yönteminin” seçimi daha uygundur. Derste hedeflenen bilgi düzeyi kısmen kavrama düzeyinde “düz anlatım ve soru cevap” yöntem ya da teknikler Ģeklinde seçilebilir. Dersin içeriği kavrama veya üst düzeyde biliĢsel etkinlikler kazandırılmasını gerektiriyorsa, “tartıĢma”, “proje” veya “seminer” gibi öğretim yöntem ve tekniklerinin seçimi daha uygun olur. Öğretim yöntem ve teknik seçiminde önemli olan diğer bir husus da, öğrenci yeteneğidir. Öğrencileri güdüleyebilmek de önemli unsurlar arasındadır. Öğrenci, grup çalıĢması yapıldığında dersi öğrenmeye daha iyi güdülenebiliyorsa, grup çalıĢmalarıyla ilgili yöntem ve tekniklerin seçimi daha uygun olur. Diğer önemli husus ise öğretmenin yeterliliğidir. Öğretmenin gerek zekâ gerekse kiĢilik olarak belirli yöntemleri uygulayabilmeye hazır olması ve uygulayacağı yöntemi çok iyi kavraması gereklidir (Tan, 2005, s.74- 77).

Her yöntemin gerçekleĢtirmesi gereken belli tür ve düzeyde önemli hedefleri vardır. Yöntem seçerken dikkat edilmesi gereken Ģey, öğrencilerin aktif olduğu ve öğrenme sürecinin merkezinde öğrencinin bulunduğu yöntem seçimine ağırlık verilmelidir. Öğrenci merkezli eğitim; öğrencilere demokratik olmayı öğretirken, onların bağımsız davranmalarını sağlamakta; iĢ baĢında, yaparak, yaĢayarak öğrenmeyi gerçekleĢtirmekte, eğitim ve öğretimin kalitesini artırmakta, rahat bir ortam oluĢturarak öğrencilerin yeteneklerini geliĢtirmekte, öğrenciler arasında iĢ birliğini sağlamakta ve öğrencilere kendi kararlarını verme fırsatı sunmaktadır (Rıza, 2000, s.55).

Eğitimin hedeflerine ulaĢmada konuya uygun olarak seçilmiĢ öğretme yöntemlerinin oldukça önemli rolü vardır. Yöntem ve tekniklerin hedeflerinde, konu-

alanına uygun Ģekilde seçilmesi belirli ilkelerin yardımıyla olmaktadır. Bu ilkeler Ģöyle sıralanabilir (Bilen, 2000, s.4):

1. Öğretme yöntemi belirli amaç ve hedefleri gerçekleĢtirebilecek Ģekilde seçilmeli ve örgütlenmelidir.

2. Yöntem ve teknikler öğretme etkinliklerini monotonluktan kurtarıcı nitelikte olmalı, değiĢik etkinlikler için değiĢik yöntem ve teknikler iĢe koĢulmalıdır.

3. Öğretim yöntem ve teknikleri, öğretimin bireyselleĢtirilmesini sağlayıcı, bireysel ihtiyaçları karĢılayıcı nitelikte olmalıdır.

4. Öğretme yöntemi, öğrenme yaĢantılarının tutarlılığını, kaynaĢıklığını sağlayıcı nitelikte olmalıdır.

5. Öğretme yöntemi, ortak çalıĢma ve grup psikolojisini teĢvik edici nitelikte olmalı, sosyalleĢmeyi sağlamalıdır.

6. Yöntem, öğrencilerde kendi eğitimsel yaĢantılarını planlama gücü geliĢtirecek Ģekilde seçilmelidir.

7. Yöntem, öğrencinin faaliyetlere etkin biçimde katılmasını sağlayıcı olmalıdır.

Kısacası hiçbir ders için hiçbir yöntem sihirli bir değnek değildir. Öğretmen öğretmenlik becerilerini de kullanarak sınıfına uygun olacağını düĢündüğü tekniği kullanarak ve öğrencilerden gelen tepkilere göre gerektiğinde yöntem ya da tekniklerde değiĢikliğe gidecektir (Tan, KayabaĢı ve Erdoğan, 2002, s.41).

Öğretim yöntem ve tekniklerinin etkililiği için, teknolojinin derste etkili Ģekilde kullanılması gerekmektedir. Teknoloji destekli eğitim ortamları, öğrencilerin anlamalarını kolaylaĢtırmaktadır. Teknoloji ile daha zengin öğrenme ortamları oluĢturulabilir. Dersin teknolojik araç-gereçlerle desteklenmesi ile öğrencilerin ilgi ve istekleri en üst düzeye çıkarılabilir (ĠĢman ve Eskicumalı, 1999). Böylece, motivasyon sağlanır ve öğrenilenlerin hatırlanması kolaylaĢır. Teknolojinin bu özelliği, grafik tasarımı dersleri için de geçerlidir. Özellikle, bilgisayar destekli bir grafik tasarımı dersinin giderek yaygınlaĢması, bu gerçekliği ortaya koymaktadır.

2.6. Temel Öğretim Ġlkeleri

Temel öğretim ilkelerinin belli baĢlılarını özetlemeden önce “ilke”yi tanımlayacak olursak Küçükahmet‟e (2006) göre ilke; Prensip-kural-ölçü Ģeklinde ifade edilmektedir ve hedefe ulaĢtıran doğruluğu ispatlanmıĢ, hiçbir Ģüphe içermeyen öncül düĢünceler, kılavuz fikirlerdir.

Her faaliyet için ölçü gibi kullanılan, olayların iyi anlaĢılmasını sağlayan kılavuz fikirlerdir. Öğretimde içeriğin öğretilmesi amaçlanır. Bu amaçlar için kullanılacak ilkeler, öğretmenin uygun faaliyetlere yönelmesini sağlayacağı gibi, öğrenciyi de güdüleyeceği için öğrencilerin baĢarılı olmasını kolaylaĢtıracaktır.

Belli baĢlı öğretim ilkeleri aĢağıda genel hatlarıyla verilmiĢtir (Küçükahmet, 2006, s.42-47; Tan, 2005, s.48-53; Doğanay, 2007, s.135):

1. Öğrenciye görelik ilkesi: ÇağdaĢ eğitimde öğrenci, öğretimin baĢlangıcını