Çocukla İletişimde Kullanılan Dil

Aile içi iletişimde kullanılan dil, iletişimin yönünü belirlemektedir. Sen Dili ifadeleri ile kurulan iletişim, kişinin yanlışlarına odaklanarak, düşünce ve duygularını suçlayıcı anlamlar yükler (Gürüz ve Temel Eğinli, 2008)

Aile içi ortaya çıkan anlaşmazlıklar en sık çocuğun olumsuz eylemleri sırasında oluştuğundan, anne babalar çocuklarına tepki olarak yargılama, etiketleme, eleştirme içerikli düzeltici mesaj ifadeleri gönderirler. Sen dili ile gönderilen ‘tembelsin, adam olacaksın da ben de göreceğim, gürültü yapma, ne laf anlamaz çocuksun, salak, yaramaz’ vb ifadeler öğretici, davranış düzeltici, mesaj göndermekten ziyade, odağı çocuğu suçlamaktır (Yılmaz vd., 2006)

2.6.1.1. Sen Dili Kullanımının Çocuk Üzerindeki Etkileri

Anne baba çocuk iletişimlerinde, sen dili ifadelerinin kullanılması, aile bireyleri arasında iletişimin kopmasına, duygu ve düşüncelerin ifade edilmemesi

43 sebebiyle ikincil duygu olan kızgınlık ve öfkenin geliştiği iletişim kazalarının oluşmasına neden olur.

Sen dili ile iletilen mesajlar öfkenin gerçek nedenlerini açıklamaz. Anne babanın hangi davranışa kızdığı net anlaşılmadığından, çocuğun kızgınlık yaratan davranışının ne olduğunu anlamasından ziyade, ‘benim babam öfkeli, annem her şeye bağırır’ şeklinde düşünmesine neden olur.

Sen dili ifadeleri kullanan anne babalar, çocuğun davranışına değil, kişiliğine kızgınlık göstermelerinden dolayı çocuk üzerinde psikolojik olarak onarılması zor hasarlar bırakırlar. ‘Salak, geri zekalı, tembel, beceriksiz’ gibi ifadeleri içselleştiren çocuğun, aile içinde kabul edilmediğini düşünmesine neden olur.

Aile tarafından sık sık ‘geri zekalı, beceriksiz, tembel, dağınık, pasaklı, şişko’ gibi ifadeler kullanılması, ‘ben zaten tembelim, geri zekalıyım ders çalışmama gerek yok’ çocuğun bu ifadelere uygun davranışlar sergilemesine neden olur.

Sen dili ifadeleri içerdiği suçlama, yargılama ve eleştiri sebebiyle savunucu iletişime dönüşerek, anne baba çocuk arasında güç gösterisi ve çatışmalara neden olur. Anne babasıyla güç gösterileri ve çatışmalar yaşayan çocukta sevgi, saygı duyguları azalır, öfke kızgınlık gibi olumsuz duygularını kontrol edememe ve isyan gibi davranışların artmasına neden olur (Gürüz ve Temel Eğinli, 2008; Işıksaçan, 2008; Oruç ve Özsoy, 2006; Çağdaş, 2012; Gordon, 1999)

2.6.2.Ben Dili

Ben dili kullanılan iletişimler, konuşan kişilerin kişiliğine saldırı ya da değerlendirilmesi niteliğinde değil, davranışın rahatsızlık verdiğine yöneliktir. Kişilerin düşünce ve hislerinin nedenini açıklamasına yönelik olan ben dili ifadeleri, kişiye davranışlarını değiştirip düzeltme fırsatı vererek sorumluluk yüklemektedir (Kasapoğlu, 2008)

İletişimde ben dili ifadeleri kullanılması, suçlama ve eleştiri içermediğinden, yargılamadan davranışa ve duygu içeriğine odaklanarak başlatılmasını sağlayan ifadelerdir (Önder,2005).

44 Örnek verecek olursak, ‘Çok Kabasın, her zaman sözümü kesiyorsun’ ‘Sen’ dili ifadesi yerine, ‘Bir şey söylemeye başlayıp ta bir türlü sonunu getiremediğim zaman çok rahatsız oluyorum’ ‘Ben’ dili ifadesi , ‘Sen hatalısın!’ ‘Sen’ dili ifadesi yerine ‘Senin bu davranışın beni incitti, üzüldüm’ ‘Ben’ dil ifadesi, çatışma, yargılama, eleştiri ve kişiliğe saldırı ortamı yaratmadan duygu ve davranışa odaklanarak iletişimin sürdürülebilirliğini sağlamaktadır.

2.6.2.1. Ben Dili İle İletişimin Sağladığı Yararlar

Ben dili kullanılan iletişimlerin hem anne babaya hem de çocuğa sağladığı pek çok olumlu etkiler bulunmaktadır.

2.6.2.1.1. Ben Dili Kullanımının Anne Babaya Sağladığı Yararlar

Ben dili ifadeleri anne babanın çocuğa karşı duygu, düşünce, davranış ve beklentilerini anlatmada en etkili yol olup, anne babanın olumsuz duygularını yansıtmasına olanak tanıması nedeniyle kızgınlık, öfke, mutsuzluk gibi duyguların birikmesini önlemektedir.

Ben dili ifadelerinin kullanımı, anne babanın kızgınlığının gerçek sebebinin çocuğun davranışının olumsuzluğundan dolayı mı yoksa günlük yaşantılarının stres, öfke, kızgınlık vb olumsuz duygularının etkisi ile olup olmadığını fark edebilmelerine olanak tanır.

- Anne babanın çocukların iletişimde birbirlerine karşı düşünce ve hislerinin nedenini açıklamasına yönelik olan ben dili ifadeleri, çocuğun davranışlarını değiştirip düzeltme fırsatı vermesi nedeniyle, çocukların sorumluluk kazanmasını sağlamaktadır (Tezel Şahin ve Cevher, 2006; Yavuz,2004).

2.6.2.1.2. Ben Dili Kullanımının Çocuğa Sağladığı Yararlar

Kişiliğe değil, davranış değişikliğine yönelik ifadeler içeren ben dili, çocuğun hangi davranışının anne babası tarafından sorun olarak görüldüğünü anlamasına ve bu kabul görmeyen davranışı değiştirmesine yardımcı olur.

45 Ben dili ifadeleri anne babanın çocukları tarafından iletilen mesajı daha net ve doğru anlamasına olanak tanır.

Anne babanın çocuğun davranışlarının kendilerinde yaşattığı duygu ifadelerini ben dili ile belirtmeleri, çocuğun davranışlarının sonuçlarında başkalarına ne hissettirebileceği konusunda empati kurmasını, bir sonraki davranışını sergilerken düşünmesini sağlar. Böylelikle çocuk bencil olmamayı ve ben dili ifadeleri kullanarak kendi istek ve davranışlarını yansıtmayı öğrenir.

Ben dili mesajları, suçlayıcı, yargılayıcı tehdit ve kışkırtıcı ifadeler içermediğinden, ben dili ifadeleri kullanan ailelerde çocukların kişiliği örselenmeden sağlıklı gelişmeleri sağlanır (Önder,2005; Çağdaş,2012; Gürüz ve Temel Eğinli, 2008; Yavuz, 2004).

Tezel Şahin ve Cevher (2006) yapılan araştırma sonucunda; ben dili kullanan anne babaların, çocukların da düşünme yeteneklerinin arttığı, sorumluluk duygularının artarak, muhakeme yeteneklerinin geliştiği, olaylar arasında neden-sonuç ilişkisini daha net anladıklarını ortaya koymuştur.