ZAMİRLER
2. çoğul şahıs : pendiniz
pendinizi bilin(MDD)
3. çoğul şahıs : pendileri
pendileri de sa…at olsun(12/16)
3. İşaret Zamirleri
İşaret etme ve gösterme yolu ile nesnelerin adlarının yerlerini tutan zamirlerdir. Bergama ve çevresindeki Yörük ağızlarında , üçüncü tekil ve çoğul şahıslarda kimi za - man “o-“ ünlüsünün ses değişikliğine uğrayarak “u-“ halini aldığını görüyoruz.
Tekil
bu :
benim adam buna hep ç arıpbaydı(10/110)
şu :
şunlan jeldip (MDD)
o :
onu bi jüzel iaynadirl d (30/18)
u :
unu ş dler yapar…(29/10)
Çoğul
Bura / buraya:
bura v ddim(6/45)
bunla:
benim bildi pl dm bunl a (25/57)
bunnarı ettim…(14/4)
şunla :
şunl a jibi(MDD)
onlar :
ni olusa onlar e pilidi(22/58)
unlar :
hinci unlar ia…tı(16/26)
İşaret zamirlerinin genel çekim tablosu şöyledir :
Yalın İlgi Yükleme Yönelme Ayrılma Bulunma Eşitlik Hal hali hali hali hali hali hali bu bunun bunu buna bundan bunda bunca
şu şunun şunu şuna şundan şuna şunca
o onun onu ona ondan onda onca
u unun unu una undan unda unca
bunlar bunların bunları bunlara bunlardan bunlarda bunlarca bunnar bunnarın bunnarı bunnara bunnardan bunnarda bunnarca
bunn a bunn an bunn adan bunn ada bunn aca şunlar şunların şunları şunlara şunlardan şunlarda şunlarca şunnar şunnarın şunnarı şunnara şunnardan şunnarda şunnarca
şunl a şunl an şunl adan şunl ada şunl aca
şunn a şunn an şunn adan şunn ada şunn aca
onlar onların onları onlara onlardan onlarda onlarca
onnar onnarın onnarı onna onnardan onnarda onnarca
onl a onl an onl adan onl ada onl aca
onn a onn an onn adan onn ada onn aca
4. Soru Zamirleri
Bu zamirler nesneleri soru yoluyla temsil eden ve onları sormak amacı ile kulanı- lan zamirlerdir.
pim :
…eve pim jeldiyse…(3/104) pimin : pimin dili çı…tı mı(25/77) ne :
nere :
nere daılaca… (9/16)
nēlen :
hebimiz n dlen ölcez…(25/77)
nml e:
nml e şe olac an(9/12)
neydi :
…ocasının adı eminenin neydi(29/47) nerde: nerde bu d an başında(9/37) nerden:
ben maniyi nerden bilen(3/2)
5. Belirsizlik Zamirleri
Bu zamirler nesneleri belirsizlik yoluyla gösterirler her pes :
her pez:
her pez bir d jün evde ialıdı(3/172)
biri :
jit istedmn birine dedi(3/28)
pimi :
pimi jelir pimi jid mr(MDD)
pimisi :
pimisi paracı… veripba(9/11)
pimse:
pimseleri eli ioynunda ioymasın(9/10) hebsi: hebsi oldu…(3/46) hebic m :
hepimiz bir yerde(3/79)
hindi pinl d:
hindi pinl d jitmeyi(26/12)
şey :
hic şey etmedi(3/123)
SIFATLAR
Sıfatlar , isimlerin niteliklerini ve niceliklerini gösteren isim soylu sözcüklerdir. Varlıkların çeşitli özellikleri bulunmaktadır. İsimler tam olarak belirtemedikleri bu özellikleri sıfatların yardımıyla gösterirler.87
1 . Belirtme Sıfatları
Belirtme sıfatları nesneleri belirten sıfatlardır. Bu sıfatlar varlığın herhangi bir özellik belirtmeden , şu ya da bu şekilde belirtirler . Varlığın yerini , sayısını gösterir ya da soru yoluyla varlığı ifade ederler.
1. a ) İşaret Sıfatları
İşaret sıfatları varlığı işaret yolu ile gösterirler.Bu sıfatlar isim olmaksızın kullanıl- dığında birer işaret zamiridir.İşaret zamirleri ismin önüne geldiklerinde işaret sıfatı hali- ne dönüşürler.
bu : (20/14)
şu : (18/32)
o : (19/20)
u : (29/20)
1. b ) Sayı Sıfatları
Sayı sıfatları isimlerin önüne gelerek onları sayı yönünden gösterirler .
1.b.1) Asıl Sayı Sıfatları
Bu sıfatlar varlıkların gerçek sayılarını gösteren sıfatlardır . Bergama ve çevresin- deki Yörüklerin ağızlarında görülen asıl sayı sıfatları aşağıda örneklendirildiği gibidir :
otuS(12/14) , bi(19/26) , on i pi(13/13) ,
1.b.2) Sıra Sayı Sıfatları
Sıra sayı sıfatları önlerine geldikleri adların derecelerini, kaçıncı olduklarını belir- tirler.
üçüncü(19/21)
1. b.3) Üleştirme Sıfatları
Üleştirme sıfatları bir bölme , ayırma , paylaştırma , dağıtma anlamı ifade ederler .
birer (20/) , birē(3/172)
hiçbir/ hiçbi:
hiçbi ş dmiz yo… (4/26)
baş…a:
baş…a zen atim yo…udu(13/18)
bir i pi:
bir pi işleme(23/63)
1.ç ) Soru Sıfatları
İsimleri soru yoluyla gösteren sıfatlardır. Soru sıfatları da tek başlarına kullanıldıklarında birer soru zamiridirler. İsmin önüne geldiklerinde sıfata dönüşürler .
ġaç(20/20) , n mş (13/43)
2. Niteleme Sıfatları
Nesnelerin özelliklerini (renk, biçim, durum) bildiren sıfatlardır.
a… vistan(24/24), a i anam(1/24), beyaz jelinl m( 19/15 ), ioca iarı( 23/2 ), iuru börülce
ZARFLAR
İş , oluş ve hareket bildiren kelimeleri , yani fiilleri çeşitli yönlerden etkileyen kelimelerdir . Tek başlarına isimden başka bir şey değ,ildirler . Zarflar fiillerin önüne gelerek onları çeşitli açılardan etkiler . Bir bakıma fiillerin sıfatlarıdırlar.88 Zarflar , manasını değiştirdikleri unsurlara , bu arada fiillere doğrudan doğruya , ,çekimsiz olarak bağlanan kelimelerdir . Zarflar pek çoğu isim gibi olduğu halde her isim bir zarf olmamaktadır . İsim olmayan zarfların sayısı çok az olup , bunlar tek başına edat olan zarflar , yani zarf olarak kullanılan edatlardır .
1 . Yer – Yön Zarfları:
Eylemin yönünü gösteren kelimelerdir .
jeri : (23 / 21) bura : (27/4) üte : (6/62) beri : (6/63) aşş a: ( 9/25 ) 2 . Zaman Zarfları:
Eylemin ne zaman yapıldığını bildiren zarflardır .
bi havta : (19/7) s alisi jünden : (19/11) o zamann a : (19/16) hemen : (20/18) sabāla :(21/12) yeniden : (21/15) jine : ( 21/15)
eve pden < evelden : (22/1)
jüzesiri : (29/3) hinci :( 1/9) şinci :(3/114) eve qa : (8/6) sonara : ( 9/50)
89 Aynı örnek Kütahya ve Yöresi Ağızlarında da görülmektedir.Örnek: hindi(33/3), (bkz. Gülensoy,
3 . Nasıllık – Nicelik Zarfları : b ule : ( 20/3) ule : (21/9 ) mutlu : (3/18 ) zorlan : (3/7 ) ālā ālay : (3/14 ) aylā sızlā : (3/14) tam türüst : (16/ 27)
4 . Azlık – Çokluk (miktar) Zarfları:
Azlık ve çokluk ifade eden miktar derece bildiren zarflardır .
pe p :(21/2)
azı… : ( 21/10 )
ço… : (25/ 36)
fazla : (29/18)
pe p ço… : (3/21)
ēce < iyice : (10/18)
5 . Soru Zarfları:
Eylemi soru yoluyla bildirirler .
nasıl oludu( 19/6 ) nası oluca… (13/31)
EDATLAR
Arapça bir kelime olan edat “alet” ve “vasıta” demektir . Bir gramer unsuru olarak da “edatlar tek başlarına manaları olmayıp , ancak cümledeki diğer kelime grupları arasında çeşitli münasebetler kurmağa yarayan alet sözler”dir , “vasıtalar”dır. 90
Edatlar , “ünlem edatları” , “bağlama edatları” ve “son çekim edatları” olmak üzere üç başlık altında toplanır .