Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)

Belirli bir proje veya gelişmenin, çevre üzerindeki önemli etkilerinin belirlendiği bir süreçtir. Bu süreç, kendi başına bir karar verme süreci değildir; karar verme süreci ile birlikte gelişen ve onu destekleyen bir süreçtir. Yeni proje ve gelişmelerin çevreye olabilecek sürekli veya geçici potansiyel etkilerinin sosyal sonuçlarını ve alternatif çözümlerini de içine alacak şekilde analizi ve değerlendirilmesidir (http://www.bahcesel.com).

ÇED, 1969 yılında ABD’de yürürlüğe giren Ulusal Çevre Politikası Kanunu (National Environmental Policy Act ) kapsamında dünya ile tanışmıştır. Türkiye’de 7 Şubat 1993 yılında 21489 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak uygulamaya girmiştir ve “Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama Genel Müdürlüğü Kurulmuştur”. İllerde de ÇED ve Planlama Şube Müdürlükleri bulunmaktadır. ÇED, 17 Temmuz 2008 ve 26939 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak bu günkü şeklini almıştır.

ÇED'in amacı; ekonomik ve sosyal gelişmeye engel olmaksızın, çevre değerlerini ekonomik politikalar karşısında korumak, planlanan bir faaliyetin yol açabileceği bütün olumsuz çevresel etkilerin önceden tespit edilip, gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamaktır (http://www.bahcesel.com).

ÇED’in Görevleri: Yukarıda söz edilen amaçları gerçekleştirmek için illerde bulunan ÇED ve planlama şube müdürlüklerince çalışmalar yapılmaktadır. Bu bağlamda ÇED’in görevlerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.

-Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama (ÇED) Yönetmeliğinin EK-1 listesinde yer alan çevresel etki değerlendirmesi uygulanacak projelerin süresi içerisinde halkın bilgilendirilmesi ile ilgili koordinasyonu sağlamak ve seçme, eleme kriterlerine tabi projelere ilişkin uygulanacak işlemlerle ilgili olarak İl Müdürünce iş ve işlemleri yapmak, Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama Genel Müdürlüğü görev alanına giren konulara ilişkin olarak değerlendirmek ve sonuçlandırmak,

- Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama Yönetmeliği gereği karar verilen projelerin inşaat/gerçekleşme, işletme ve işletme sonrasında Yönetmelik hükümlerine göre izlenmesi ve kontrolünü yapmak, yaptırmak ve gerekli koordinasyonu sağlamak, -Çevre düzeni planlarının uygulanmasını izlemek, kontrolü için verilecek iş ve işlemleri yapmak, yaptırmak ve İl müdürünü bilgilendirmek,

-Ülke, bölge, havza ve sektör çevre yönetim plan uygulamalarını izlemek ve kontrolünü yapmak, yaptırmak ve gerekli koordinasyonu sağlamak,

-Stratejik çevresel değerlendirme ile ilgili işlerin izlenmesi için Bakanlıkça verilecek iş ve işlemleri yapmak, yaptırmak ve Bakanlık ile koordinasyonu sağlamak,

-Görevleriyle ilgili konularda ulusal ve uluslararası gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek, gerektiğinde ilgili dairelerle koordinasyonu sağlamak,

-Bakanlıkça belirtilen format doğrultusunda il genelinde çevre durum raporlarının, il çevre sorunları ve öncelikleri envanterinin il’e ait çevre değerleri ve kirlilik haritalarını hazırlamak, sonuçlarından Bakanlığa bilgi vermek,

-Avrupa Çevre Ajansına üyelik çerçevesinde Bakanlıkça verilen görevleri yerine getirmek,

-Bakanlıkça oluşturulacak çevre veri tabanına veri girişini sağlamak,

-Bakanlıkça belirlenen sürelerde ve önceki yıllarla karşılaştırılarak, Ocak-Aralık verilerini içerecek şekilde hazırlanacak olan il çevre durum raporunun takip eden yılın

Şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa gönderilmesini sağlamak,

-Çevre ve Orman Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanunda tanımlanan çevre düzeni planına ilişkin; çevre düzeni planı yapımı, revizyonu, ilavesi ve değişikliği

konusundaki başvuruların incelenmesi, Bakanlık ile koordinasyonun sağlanması ve incelenen planların Bakanlığa gönderilmesini sağlamak, onaylamak üzere il idare kurulunun gündeminde bulunan 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planlarının il de eğer var ise çevre düzeni planlarına uygunluğunu incelemek ve gerektiğinde Bakanlık ile koordinasyonu sağlamak,

-Görev alanına giren diğer mevzuatlarla verilen kontrol, gözetim ve takip görevlerini yapmak,

-Görev alanına giren konularda eğitici ve tanıtıcı faaliyetlerde bulunmak,

İl Müdürünce verilecek diğer görevleri yapmak (http://www.cedraporu.net).

17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı ÇED Yönetmeliği Ek-I Listesindeki Faaliyetlere Uygulanacak Yasal Prosedür aşağıdaki gibi işlemektedir. ÇED yönetmeliği Ek-I Listesi çalışmanın ekler bölümünde yer almaktadır.

(ÇED Yönetmeliğindeki Ek-1 listesinde bulunan faaliyetlere ÇED kapsamında olduğundan bu faaliyetlere ÇED prosedürü uygulanır ve başvurular da aşağıda izlenen yöntemle Bakanlığa yapılır.)

-Proje tanıtım dosyası hazırlanır Bakanlığa sunulur

-Bakanlık proje tanıtım dosyasını inceler ve İDK kurulur (3 İş Günü) -Halkın katılımı ve format verilmesi (12 İş Günü)

-ÇED raporunun Bakanlığa sunulması (max. Bir yıl içerisinde) -Bakanlık raporun formata uygunluğunu inceler (3 İş Günü)

-Komisyon üyelerince inceleme ve değerlendirme yapılır (10 İş Günü) -Nihai ÇED raporu Bakanlığa sunulur (5 İş Günü)

-Bakanlıkça ÇED olumlu / olumsuz kararı verilir (5 İş günü)

7 yıl içerisinde yatırıma başlanmalıdır / Yatırım yapılamaz ( T.C. Sakarya Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Çalışmalarımız, 2009: 45).

17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı ÇED Yönetmeliği Ek -II Seçme Eleme Kriterlerine Tabi Faaliyetlere Uygulanacak Prosedür aşağıdaki gibi işlemektedir. ÇED Yönetmeliği Ek-II, Ek-III, Ek-IV ve Ek-V Listeleri çalışmanın ekler bölümünde yer almaktadır. (Yönetmeliğin 5. maddesi gereğince seçme eleme kriterleri uygulanacak projeler Ek- II listesi kapsamında yer alan faaliyetlere ilişkin ÇED gereklidir veya ÇED gerekli değildir kararı verme yetkisi 2008/10 sayılı Bakanlık genelgesi ile Valiliklere devredilmiş olup; uygulanacak prosedür aşağıda gösterilmiştir.)

-Proje tanıtım dosyası Ek-IV’e göre hazırlanır

-Proje tanıtım dosyası valiliğe sunulur, Valilik uygunluk yönünden inceler (5 İş Günü) -Proje tanıtım dosyasının değerlendirilmesi (15 İş Günü)

-Valiliğin karar vermesi ( 5 İş Günü)

-ÇED gereklidir kararı / ÇED gerekli değildir kararı

ÇED prosedürü uygulanır ( T.C. Sakarya Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Çalışmalarımız, 2009: 45).

Sonuç olarak; henüz tasarım aşamasındayken ortaya çıkabilecek olumsuzluklar belirlenerek, bu olumsuzlukları en aza indirgeyebilecek bir dizi önlemlerin alınması bakımından, halkın katılımı sayesinde ilgili taraflar arasında güven duygusunun oluşması ve demokratikleşme açısından büyük faydalar arz etmektedir.