ÇEVİRİYAZILI METİN OLUŞTURMA ESASLARI

Çeviriyazılı metni oluştururken dikkat edilen hususlar şu şekildedir.

i. Millet yazma eserler kütüphanesi koleksiyonunda AEsry 1024 demirbaş numarası ile kayıtlı olan nüshanın çeviriyazısı yapılmıştır.

ii. Üzerinde çalışılan nüshanın varak numaralandırılması yeniden yapılmıştır.

iii. Çeviriyazı yapılırken satırlar numaralandırılmıştır.

iv. Metin aktarımında noktalama işaretleri kullanılmamıştır.

v. Metinde geçen ayet ve hadis gibi Arapça ibareler Arap harfleriyle bırakılarak ayet ve hadislerin anlamları dipnotta verilmiştir.

vi. Aynı şekilde metinde geçen Farsça şiir kısımları orijinal şekliyle bırakılmıştır. Müellif tarafından yapılan tercümelerde şiir dizeleri ‘/’ işareti ile belirlenmiştir.

vii. Derkenarların çeviriyazısı yapılmamıştır.

55 9 derįçe-i imkāndan cilve-gāh-ı śuffeyi įcād ve ibdāǾda

10 ibrāz ve ižhār itdi ve śabbāġ-ı śunǾ-i śamediyyeti ⁵5 11 zevāt-ı cevāhir-i mucerredāt ve ĥaķāyıķ-ı nüfūsın

12 müfāraķatı vücūd ve tekvįn ve elvān-ı ŝubūt ve taķarrur ile kār-ħāne-i

1 “…eğer şükrederseniz elbette size nimetimi artırırım…” , KK 14/7

2 “Güneşe ve kuşluk vaktindeki aydınlığına; güneşi takip ittiğinde aya andolsun” , KK 91/1-2

3 Her türlü noksanlık ve çirkinlikten yüce olan, bütün mülkün ve kainatın yegane sahibi, hayırlara feyiz veren, zatında mükemmellik bulunan Hz.Allah

4 “Ve Allah ilk olarak aklı yarattı…” Hadis-i Şerîf (“Hem O‟dur ki gökleri ve yeri altı günde yarattı. Bundan önce ise Arş‟ı su üstünde idi.” (Hud, 11/7) mealindeki ayeti ile“Allah vardı ve onunla birlikte başka hiçbir şey yoktu. Arşı da su üzerindeydi” (Buharî)

5 “…Boyası Allah‟ınkinden daha güzel olan kimdir?...” , KK 2/138

56 2 a

1 żāyiǾyi bedāyiǾ-i iħtirāǾ pür-renk ü nigār eyledi ve taǾalluķ-ı irādet-i

2 lem-yezeliyyesi cevāhir-i ecrām-ı Ǿulviyyāt ve zevahir-i bevāhir-i süfliyyatı 3 samŧ-ı vucūdda münselik ve münhariŧ ķıldı ve temeŝŝül-i Ǿināyet-i

4 ezeliyyesi üstuķsāǿ-i erbaǾayı aķśād-ı emzice ve iħtilāf-ı

5 keyfiyyāt ve tebāyün-i ǿinbātla muttaśıfken birbiriyle muĥteliŧ ve murtebiŧ itdi 6 ve cümle-i mükevvenāt ve maħlūķāt ve silsile-i mevcūdāt-ı mümkināt anuŋ 7 vucūb-ı vücūdına delįl-i ķāŧıǾ ve bürhān-ı sāŧıǾdur ve pertev-i

8 şaǾşaǾa-ı aĥkām ve āŝārı nāśiye-i çehre-i aĥvāl-i rūzgārda her nefs 9 vāżiĥ ve lāyiĥ ve bāriķ ve lāmiǾdür ⁶ 10 ve hüviyyet-i ĥāśśası tekŝįr ü taġyįr ü müşākelet-i mekān ü münāsebet-i

11 zemāndan münezzeh ve muǾarrā ve müşābehet-i aǾrāż ve cevāhir ve muķābele-i aĥdān 12 ve nevāžirden muķaddes ve mubarrādur ne cevherdür ne cism ne arzdur

13 ne ĥāl ne hevla ve śalavāt-ı selām nā-maĥdūduŋa fevāyıĥ-ı ezāhir 14 Ǿibārātından revāyiĥ-i rayāĥįndür ⁷

15 ile meşām-ı münzeviyān zevāyā-ı ceberūt muǾaŧŧar-ı durūd-ı taĥiyyāt-ı nā-maǾdūd ki

6 “Her şeyde O‟nun varlığını,birliğini gösteren bir alamet vardır ”… KK 1/24

7“ Çok merhametli olan Rab‟den bir söz olarak „selam‟ vardır ” … KK 36/58

57

13 kitāb ol faśl devr-i dįnde ki āfitāb-ı Ǿālem-tāb nuķŧa-ı erbaǾa-i

14 iǾtidāl ve inķılābdan ki minŧaķati’l-burūcla maķarru’n-nahāruŋ nuķāŧından 15 ĥāśıldur inķılāb-ı şitevįden zāǿil olup iǾtidāl- i rebįǾįye

8 “Kendisine kavuştukları gün, (Allah‟ın) onlara iltifâtı…(selâmdır.)” , KK 33/44

9 “Öyle bir selam ki…İncilerin dizilimi, miskin güzel kokusu, bulutların gökyüzündeki akışı gibi…(selâmdır.)”

10 “O, kendiliğinden konuşmamaktadır.” , KK 53/3

11 “O‟nun (bildirdikleri) vahyedilenden başkası değildir.” , KK 53/4

12 َل َزَن ِّقَحْلاِب َو ُهاَنْل َزْنَا ِّقَحْلاِب َو “Biz o Kur‟ân‟ı hak ile indirdik ve O da hak ile indi” , KK 17/105

13 (İman ve amelde) öne geçenler ise, (ahirette de) önde geçenlerdir.” , KK 56/10

14 “İşte onlar, (Allah‟a) yaklaştırılmış kimselerdir.” , KK 56/11

15 “Ahmed‟in şefaatini isteyenlere „Allâhümme Salli Alâ Muhammedin Seyyidinâ ve Alâ Âlihi ve Ashabihi‟tam bir esenlik dilemelerini (salavât getirmelerini) söyle.” Hadis-i Şerîf Buhârî

58 3 a

1 vāśıl olmışdı ve mühendis-i rūzgār nuķŧa-ı kaŧarāt-ı bārāndan şekl-i

2 saŧĥ-ı cūybār üstine dāǿire-i pergārı çekmişdi ve müǿessis-i maķśūre-i ħalķa-i 3 kārħāne-i teǿŝįr-i ķudretde günbed-i zümürrüd-fām saķf-ı minā

4 rengin zerkārį ķılmışıdı ve şāhid-i gül-i śad-berg gülle sebz-i zeberced renginden 5 āheng-i Ǿarśa-i bostān itmişdi ve ārāyiş-i şeķāyıķ-ı nuǾmān

6 laǾlin teşaǾülle temāşā Ǿazmine śaĥrā vü beyābāna çıķmışdı şiǾr 7

8 9

10 11 ve sāǾat-i laŧįfde bir bendeyi bį-miķdār ve kemįne-i ħāksārda ħiŧāb-ı 12 vācibü’t-taǾžįm vārid oldı kitāb-ı enįsüǿl-Ǿārifįn ki derc-i

13 dürer-i ĥikmet ve burc-ı derārį pend ü naśįĥatdür zebān-ı fārisįden lisān-ı türkįye 14 tercüme eyleyem bir ĥażretden ki śāĥib-i eyvān-ı vezāret

15 ve śāĥib-i dįvān-ı śadāret mālik-i memālik mesālik-i ol vaķt- i şerįf

59 3 b

1 meĥāsin-şiyem maŧraĥ-ı eşiǾǾa-ı āfitāb-ı devlet ve maŧmaǾ-i bāśıra-i bercįs-i 2 saǾādet Ǿunvān-ı śaĥife-i müǿeŝŝir ve fihrist-i cerįde-i mefāħirdür

3 ve deryā-ı ķulzüm ve Ǿummān elŧāfından bir reşĥa ve

4 münįr tābān-ı lemeǾān evśāfından bir lemǾadur ve nāme-i ārā-ı 5 suǾād-meǿāl

6 mefhūmınuŋ ŧuġrā-ı ġarrāsıyla müveşşeh ve muŧarrā ve śafĥa-ı menşūrdur 7 vaśf-ı ĥāli ¹⁶

8 muśaddaķınuŋ tevaķķuǾ-ı şerįfiyle müşerref ve mücellādur ve ĥadāyıķ-ı Ǿizzdür 9 devlet-i feyeżān-ı seĥāb elŧāf-ı raĥmānįden ĥayāt

10 ¹⁷ simātıyla mevsūm olmışdur ve nihāl-i 11 iķbāl-i saǾādeti sebzezār-ı neşāŧ ve kāmurānįde ¹⁸ 12 cūy-bārından neşvünemā bulmışdur ve ĥuśūl-i emniyet

13 āmāl-i asitān gerdūn-ı irtifā-ı ŝüreyyā ictimāǾına Ǿarż lāzım

14 ve teǾazzüz ü ikrām ü iclāl sāye-i çetr-i felek-fersā bile heyūlā ve śūret

15 gibi mütelāzimdur beyt melek sįret ki gerdūn-ı Ǿuluvv-i pür-nübüvvet / Ǿabdu’hu’l-aśġar

16 “Sen onlardan olduğun halde, insanlardan üstünsün; (bu şaşılacak bir durum değildir) nitekim misk de bir tür ceylan kanıdır.” anlamındaki Mütenebbî‟nin Seyfü‟d-Devle el-Hamdânî‟yi övdüğü teşbîh-i zımnî sanatının yer aldığı dizesi.Teşbih-i Zımnî : Müşebbehekabul edilemez bir bir hüküm nisbet edildiğinde bunun mümkün olduğu bir örneğine benzetilerek kanıtlanır; buna müşebbehin imkânını beyân denir. (Bkz. TDV İslâm Ansiklopedisi, Teşbih maddesi)

17 “….altından ırmaklar akan cennetler…” , KK 113/72

18 “Allah‟ın nasıl bir misal getirdiğini görmedin mi? Güzel sözü, kökü sabit dalları gökte olan güzel bir ağaca benzetti …” , KK 24/25

60 4 a

1 nuvįsende-gāh Ǿarż-ı iĥtiyāc neŝr egerçi eŧrā-ı ħaśāǿ-

2 yili yanında baĥr-i Ǿamįķ ġāyet-i ŧūldanǾarża ķābil degül ammā mukrį 3 ħoş edā-ı zebān ki ħaŧįb-i ħıŧŧa-i dehāndur ber-mūcib

4 ¹⁹ şerĥ-i feżāǿilinde birķaç beyt 5 źikr eylemişdür istimāǾ ve eźān cihāniyān ol Ǿuķūd-ı leǾālį ve 6 dürer-i müteǾālį ile müŝennef ve mufarraŧ olmaġiçün taĥbįr olındı

7 ümįddür ki semǾ-i rıżāyıla ıśġā oluna / iy medār-ı dįn ü devlet merkez-i śıdķ u śafā iy 8 ķuŧb-ı inśāf u Ǿadālet miĥver-i cūd u seħā / neyyir-i burc-ı vezāret maŧlaǾ-ı luŧf u kerem 9 āfitāb-ı Ǿizz ü devlet āsmān-ı kibriyā / muśŧafį sįret Ǿömer heybet Ǿalį paşa kim ol 10 śıdķ ile bū-bekrdür ĥilm ile Ǿoŝmān-ı ĥayā / āśaf-ı śafdur ki tįġı aśılıdur Ǿarşda 11 döndüren ol śudur dolāb-ı çarħı dāǿimā / oldı bir pāye fįrūze muraśśaǾ-ı nerdübān 12 āstān-ı ķaśr ķadrinde nücūmla semā /Ǿāķla śordum ĥāk-i pāy cevher-i ĥāccįteyn 13 beŋzeridi nevbahār-ı himmetüŋ gül-zārına / gülşen-i nįlūferinde olsa ger būy-ı vefā 14 oķumadan ħuŧbe bülbül elemden Ǿaķd-i śaĥįĥ / bozmadı Ǿahdüŋde beŋzer ġoncanuŋ mihrin śabā

15 dest-i iĥsānuŋ ķomadı baĥre çün-kim ābdur / keffüŋden Ǿaraķ-rįz olsa ar idüp ĥayā

19 “Bir şey bütünüyle elde edilemezse, tamamen de terk edilmez.” Hadis-i Şerîf (Risâle-i Nur, Tarihçe-i Hayât, Sayfa:122 )

61 4 b

1sāĥat-ı ķaśr-ı zemįnüŋ ravża-ı ħuld-ı berįn / sidre-i ķadr-i refįǿ sidre-i müntehā

2 iy sevād-dergehüŋ devlet-i güzįne Ǿayn-ı nūr / veyā ġubār-ı gerd-i rāhuŋ çeşm-i rūĥa tūtiyā 3 būstān-ı devletinde necm-i felek / jālelerdür sebze-zār üstine düşmiş gūyā

4 ķanda kim erbāb-ı luŧfuŋ vaśf-ı ĥāli söylene /cümle-i cānda senüŋ aĥbāruŋ ola mübtedā 5 kāh baġlanur ħurşįd-i cevzādan kemer / bendeler gibi gelüp ķapuŋda ħiźmet idene 6 çekmeg içün pįş-keş ķapuŋda giderdi nesįm / nergise zerrįn lāleye laǾlįn ķabā 7 gevher-i luŧfuŋ ġamından her dem iy baĥr-i kerem /kān içinde lemǾa olmışdur 8 bį-ķadrliķ idüp öykündi benefşe ħalķuŋa / lā-cerem anuŋ dilin çekdi ķafāsından ķażā 9 keder ve āhuŋ erdi çün eflāke didi āfitāb / merĥabā iy tūtiyā-ı çeşm-i devlet merĥabā 10 olsa tıġuŋde Ǿaceb mi şekl-i zerrįn dāǿire /çünki nįlūfer śu üstinde bulur neşvünemā 11bir śaru yāķūt ķaşlu ħātem fįrūzedür / ķurśa-i mihr ile engüşt-i celālüŋde semā 12 āħar olmaz vaśfı lā-yuĥśį ŝenāǿyı oķuyup / rūz-ı şeb vird it duā-ı devletini caǿferā 13 nice ki śarf-ı zamānıla ĥarįm-i baġda / lāleler açup benefşe gözine mehmūzüǿl-fā

14 gül gibi olup mużāǾaf devletüŋ günden güne /düşmenüŋ nergis miŝāli nāķıś u muĥtell ola 15 pes ol ĥükm-i cihān muŧāǾ ve emr-i vācibü’l-etbāǾda imtiŝāl idüp vüsǾ

62 5 a

1 u ŧāķat ve ķudret u istiǾdâd olduķça muħadderāt-ı meǾānįsi ki 2 ²⁰ evśāfıyla ittiśāf bul-

3 mışdur zįver-i elfāž-ı türkį birle ki ²¹

4 dürr-i menaśśa-ı taķrįr ve taĥrįrde cilve-ger olmasına müteǾayyinen bi-Ǿavni’llāh 5 iķdām ve ihtimām olındı va’l-lāhu’l-müsteǾān Ǿaleyhi’t-tekelān fihristü’l- 6 ebvāb evvelki bāb feżāǿil-i ħireddedür ikinci bāb

7 sitāyiş-i ehl-i dānişdedür üçünci bāb nā-dānlıķdadur 8 dördünci bāb söz söylemek beyānındadur beşinci bāb

9 emŝāl ve ĥikmet ve pend ve naśįĥat beyānındadur altıncı bāb 10 dostlıķ ve śadāķat itmek beyānındadur yedinci bāb

11 düşmenliķ ve Ǿadāvet beyānındadur sekizinci bāb naśįĥat-i fer- 12 zenddedür ŧoķuzuncı bāb āyįn-i salŧanat ve pādişāhlıķ beyānındadur 13 onuncı bāb pādişāhlara ĥurmet itmek beyānındadur on birinci bāb 14 śabr ve şitābdadur on ikinci bāb iylikde ve yaramazlıķdadur 15 on üçünci bāb ħūy-ı nįk ve ħūy-ı bed beyānındadur

20“…Onlara (eşlerinden) önce ne bir insan, ne bir cin dokunmuştur.” , KK 55 / 56

21“Onlar sanki yakut ve mercandır.” , KK 55 / 58

63 5 b

1 on dördünci bāb ketm-i esrār itmek beyānındadur on beşinci

2 bāb ĥırś ve dünyā beyānındadur bāb-ı evvel feżāǿil-i ħired-menddedür 3 ve bu bāb iki ķısma münĥaśırdur ķısm-ı evvelǾaķluŋ fażįletleri

4 ve ķısm-ı ŝānįǾuķalānuŋ ħaśletleri beyānındadur erbāb-ı selįme

5 ve aśĥāb-ı ŧabāyiǾ-i müstaķįme pūşįde ve maħfį degildür ki Ǿaķl bir cevher-i şerįf 6 ve gevher-i laŧįfdür ki cemįǾ āferįnişden vücūdda muķaddem olmaġa musteĥaķk 7 idügine cümle-i erbāb-ı dāniş muǾterif ve müttefiķdür ve vurūd-ı ħiŧāb ve 8 teklįf -iǾaķluŋ ĥuśūline mevķūf bir maǾnādur ve ĥaķķ subĥānehu

9 ve teǾālį Ǿazze şānuhu ve beher burhāne resūl ĥażretini Ǿaleyhi efđalü’ś-

10 śalavāt eǾzebhā ve min et-taĥiyyāt aŧyebhā Ǿāķıllara göndermiş- 11 dür ve ħaŧāyı Ǿuķalāyile ķılmışdur ve kelām-ı mecįdinde buyurmışdur ki

12 ²² 13 resūl Ǿaleyhi’s-selām

14 buyurmışdur ki ²³

15 yaǾnį ħudā-ı Ǿizz ü Ǿalā ķullarına Ǿaķıldan evlā bir nesne virmemişdür

22“Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelip gidişinde selîm akıl sahipleri için elbette ibretler vardır.” KK 3 / 190

23 “Allah, kullarına akıldan daha güzel bir şey vermemiştir.” Hadîs-i Şerîf (Gazâlî, İhyâ 1/217)

64 6 a

1 ve tevrįtde yazmışdur yaǾnį Ǿaķıldan ārāste

2 bir dost-ı śādıķ ve bād-ı muvāfıķ yoķ ve ĥakįm büzürcmihr eyitmişdür ki nite- 3 kim cismüŋ ķıvāmı canladur cānuŋ daħı ķıvāmı ħıred-i hırdevātladur ol

4 kişide kim Ǿaķl olmaya eger cemįǾ āmāl ve emānį aŋa müyesser ola ĥaķįķaten 5 andan żāyiǾ Ǿālemde bir ādem daħı olmaya şiǾr

6

7 terceme eger evzāni ide ĥaķķ teǾālį / sana mülk-i

8Ǿazįz ve genc-i ķārūn / hünerver olmaziseŋ mertebeŋ yoķ / ve ger olmaya Ǿaķluŋ 9 dūn isen dūn ve eflāŧūn eyitmişdür ki be-ġāyet ħod

10 dūrbįn-i güftār ħūb-rengįn ve zebān-ı şįrįndür şiǾr 11

12 terceme 13Ǿāķıl olanlar bilürler pāk-şerm / Ǿāķıllılıġ ü güftār-ı nerm

14 resm-i pākāndur bu tįre ħākde / hem melā’ik ħūydur eflākde ve mihrānbih

15 eyitmişdür ki her şaħśuŋ bir hem-rāźı ve her kişinüŋ bir enbāzı vardur pādişāhlaruŋ

65 6b

1 enbāzı Ǿaķldur ve maǾrifet-perdāźıdur zįrā ki ten mülketinüŋ pādişāh-ı 2 fermān-revāsı Ǿaķldur ve beden mülketinde ķamu tedbįr ve taśarruf 3 anuŋdur ve ādemi žulümāt-ı cehlden maǾārif rūşenālıġına çıķaran

4 oldur ve ĥall ü Ǿaķd umūr-ı Ǿālem fi’l-cümle andan žāhir ve peydādur ve rūşen-i 5 hüveydādur şiǾr

6

7 tercemeǾuķūluŋ cismi ādem leşkeridür / murād ve şehvet 8 anuŋ çākeridür / bilür ġāfil ki Ǿaķl ol pādişāhdur/

9 ki ħāś u Ǿāmme hep fermān-revādur ve ĥukemā dimişlerdür ki

10 insanuŋ mežāhir ve muǾāvini Ǿaķıldur ve her kim ki meşaķķat ve belā vaķtinde 11 dāmen-i Ǿaķlı elden ķomaya dāǿimā gerdun-ıǾārāyiş-i murādā-

12 tında ĥamāǿil ola ve her nesneye mübāşeret olına 13 aŋa hergiz peşįmānlıķ ve nedāmet yol bulmaya şiǾr 14

15

66 7a

1 maǾlūm eyler/ ķılur pejmürdeyiseŋ tāze vü ter / miyāncısız daħı 2 hem rehnümāsız / bilür Ǿālem degüldür ħudāsız behrām anį śufehā 3 eyitmişdür ki hüner-mend nįk-baħtlıķ derd ü hüner nįk-baħtı Ǿaķıldur ve 4 hüner Ǿaķl-ı selāmetlıķdur ve hüner selāmet bu cihānı bį-beķāyı rıżā-ı 5 ħüdāyiçün terk eylemekdür şiǾr

6

7 terceme didi Ǿāķıl ki gördüm her gürūhı ħıred-mendüŋ 8 ķamudan yek şükūhı ħıred pādişāh-ı mihrbāndur hemįşe

9 arzū gerek ol şeyāndur ĥakįmān-ı fāris dimişlerdür ki Ǿaķl bir 10 ulu reh-nümā ve müşkil-küşā ve püşt ü penāh her dānādur ve Ǿilm 11 u edeb enbāzı ve eyü ħaśletler anuŋ hem-rāzıdur her bār ki Ǿāķıl-dāne bir 12 śaǾb u düşvārda Ǿuķdeye düşe anuŋ ĥaline Ǿaķl eliyle saǾy eylemek

13 gerek tā cümle-i āfetlerden emįn ola ve her-gāh ki meşaķķat ve belā miĥnet 14 ve Ǿanā yüz göstere Ǿaķlı muǾāvin idinmek gerek tā ol miĥnet

15 ve meşaķķatden ħalāś ve necāt bula şiǾr 16

67 7b

1 terceme ħıred-mend ider ki merd-i hüner 2 gerek kendü ĥāline dāǿim nažar çü arta özi arta iyilügi hem

3 yaramazlıġı kendüden ide kim ve ĥukemā dimişlerdür ki her nesne-

4 nüŋ bir āleti var erbāb-ı Ǿaķluŋ daħı āleti Ǿaķldur ve her kişinüŋ bir ķarārgā- 5 hı vardur pür-hünerkārlaruŋ ķarārgāhı Ǿaķldur ve her kişinüŋ bir enbāźı 6 var ĥakįmleriŋ daħı Ǿaķldur ve dįde-i Ǿaķl çeşm-i cihān-bįn

7 üzerine rāciĥdür zįrā ħudā-ı teǾālį insāna ol sebebden Ǿaķlı 8 Ǿaŧā idüp durur tā her neyi ki bu göziyle görmeye

9 baśįret gözi ile göre beyt 10 terceme

11 ħıred yigrekdürür bįnādan / ol efzūn degül dānālıġuŋdan

12 büzürcmihr dimişdür ki Ǿaķl ulu sermāyedür / māyedür ve şerm eyü pįrāye- 13 dür ve yār-ı mihribānǾilm ü edeb ve temettuǾ-ı ħūb muvāfaķat-ı aĥbāb- 14 dur ķısm-ı ŝānį erbāb-ı Ǿaķluŋ ħaśāǿilindedür ol daħı

15 on ĥaśletdür evvelki ħaślet oldur ki merdüm-i Ǿāķıl

68 8a

1 ve dānā-ı kāmil ĥażret-i Ǿizzetden Ǿizzet-i āsumāna leylen ü nehāren 2 sirran ü cehren ħavfda ve ķorķuda ola ve efđal’ül-beşer ĥażret-i 3 peyġamber Ǿaleyhi’ś-śalātü ve’s-selām buyurmışdur ki

4 ²⁴ yaǾnį ĥaķķ subĥānehu ve teǾālįden vehm

5 ve ħavf eylemek mebdeǿ-i küll-i ĥikmet ve menşeǿ-i cemįǾ-i maǾrifetdür ve bu ħuśūśda

6 nuśūś-ı nebevį ve eĥādįŝ-i muśŧafavį bį-ĥadd ü bį-şumārdur ve a- 7 nuŋ cümle-i fevāǿid-i Ǿacįbe ve ĥālāt-ı ġarįbesindendür her kim ki 8 ĥaķķ subĥānehu ve teǾālįden ħavf itse ĥaķķ teǾālį anuŋ heybet 9 ve mehābetin ve śalābetin ve śavlet-i ħalķuŋ göŋlinde cāy-gįr eyler 10 ve her kim ĥaķķ teǾālįden ħavf itmese ħudā-ı Ǿazze ve celle anı insān 11 gözine ĥaķįr eyler ve resūl Ǿaleyhi’s-selām buyurmışdur ki

12

13 ²⁵ yaǾnį her kim ki ĥaķķ subĥānehu 14 ve teǾālįden Ǿazze ismuhū ħavf eylese ĥaķķ teǾālį cemįǾ eşyāyı andan 15 ķorķuda ve her kim ki ĥaķķ teǾālįden ħavf eylemeye ĥaķķ teǾālį

24“Her hikmetin başı Allah korkusudur.” Hadîs-i Şerîf, Taberânî

25“Kim ki Allah‟tan korkarsa, Allah ondan herkesi korkutur; korkmayanı da her şeyden korkutur.” Hadîs-i Şerîf, Ebu Talip El-Mekki, Kalplerin Azığı

69 8b

1 anı cemįǾ eşyādan ķorķuda ikinci ħaślet Ǿaķlı hevā-ı nefse

2 ġālib ķılmaķdur ve ħudā-ı Ǿazze ve celle kelām-ı mecįdinde ve furķān-ı ĥamįdinde 3 buyurmışdur kim ²⁶ yaǾnį hevāya mütābaǾat dįne āfetdür 4 ĥikāyet melik-i rūm ĥakįm-i fārsuŋ ilçisinden suǿāl itdi

5 kim biz mi eflāŧūn yāħūd siz mi cevābında eyitdi ki fāđıl u

6 dānā ol kimesnedür kim nefs-i hevāsına tābiǾ degül ve zenon-ı ekber eydür 7 ki ĥukemā-ı yūnān ve feylosofān-ı ezmānuŋ meşāhįrindendür

8 bu suǿāli eyitdiler hemān ol cevābı virdi ve bunuŋ fāǿidesi oldur kim her 9 kimüŋ kim Ǿaķlı hevāsına ġālib ola cümle-i aķvāli ve efǾāl-i

10 sünnet-i aĥmedį ve şerįǾat-i muĥammedįye muvāfıķ ve muŧābıķ kim gele herāyine 11 bu maǾnį Ǿalāmet-i ŝebāt-ı devletdür ve her kimüŋ nefs-i hevāsı Ǿaķlına

12 ġālib ola anuŋ işi žulm ve taǾaddį elüŋ müslümanlaruŋ māl ü menāline 13 uzatmaķdur nesteǾįźu bi’llāh bu maǾnį emārāt-ı źevāl-i memleketdür 14 üçünci ħaślet cedd ü cehd idüp sözi rāst söyleyüp

15 fikr ve endįşeyle söylemekdür ve resūl Ǿaleyhi’s-selām buyurmışdur

26“…Nefis arzuna uyma!...” , KK 38 / 26

70 9a

1 yaǾnį dillerüŋ efđali 2 ve ġāyet ekmeli doġru sözlü olmaķdur ĥukemā dimişler- 3 dür ki cemįǾmizüŋ mebdeǿi ve cümle-i kemālātuŋ menşeǿi

4 rāstlıķ ve ŧoġrulıķdur ve bezirgān ve ekābir-i ehl-i yaķįn buyurmışlardur 5 kim her kim ki rāstlıġı kendüzine şiǾār-diŝār ide ĥaķķ

6 subĥānehu ve teǾālį Ǿazze ismuhū dāǿimā anuŋla rāst ola dördünci 7 ħaślet oldur kim Ǿāķıl-dāneye vācibdür ki her işe

8 şurūǾ itmeden endįşe ķıla ve reǿy-i tedbįri kendüzine 9 dāǿimā pįşe ķıla ve resūl Ǿaleyhi’s-selām buyurmışdur ki

10 ²⁷ yaǾnį tedbįr eylemek niśf-ı maǾįşetdür 11 ve daħı buyurmışdur ki ²⁸ yaǾnį hįçbir Ǿaķl yoķdur 12 ki fikr ve tedbįrden evlā ola ebū naśr-ı mansur eydür ki

13 bir kimse kim bir işde endįşe ve tedbįri pįşe ķılmaķ hemānā altunı 14 ġıll u ġışdan pāk itmeg içün āteşe göstermek gibidür ve bu maǾnā-

15 nuŋ cümle-i fevāǿidindendür ki her işüŋ ki ibtidāsı tedbįrile ola ekŝeriyyā

27“Tedbir, hayatın yarısıdır.” Hadîs-i Şerîf, Deylemî

28 “Tedbir gibi bir akıl yoktur.” Hadîs-i Şerîf, Câmiu‟s-Sağîr

71 9b

1 intihāsı daħı muķteżā-ı irādet üzerine silk-i itmāmda śūret-i

2 intižām bula ve her işüŋ kim evveli bį-fikr ve ru’yetdür āħir ve Ǿāķıbeti 3 peşimānlıķ ve nedāmetdür beşinci ħaślet mücerreb kişilerile tecrübe ve 4 meşveret eylemekdür resūl Ǿaleyhi’s-selām buyurmışdur ki

5 yaǾnį her işüŋ ĥaķįķatine vāķıf ol kimesnedür

6 ki anı nice kez śınamış ve keyfiyyet-i aĥvālini bilmişdür ve Ǿarabda 7 meŝel-i meşhūrdur ki yaǾnį senüŋ üzeriŋe 8 emānet olsun śāĥib-i tecrübe ile meşveret eylemekdür ve resūl

9 Ǿaleyhi’s-selām buyurmışdur ki 10 yaǾnį müşāvereden evlā ve meşveretden aķvā hįçbir iǾtimād idicek 11 nesne yoķ sendabād-ı ĥakįm eydür her nesne Ǿaķla muĥtāc Ǿaķl daħı 12 tecrübeye muĥtācdur ve bunuŋ fāǿidesi oldur ki bir kimesneyi kerrāt 13 u merrāt tecrübe itmeyince aŋa iǾtimād idüp andan emįn olmayalar zįrā ki 14 emįn tecrübeden śoŋra ĥāśıl olur bir maǾnįdür altıncı ħaślet

15 ²⁹ yaǾnį eyü söylemek śadaķa virmek

29 “Güzel söz sadakadır .” Hadîs-i Şerîf, Buhârî

72 10a

1 derecesindedür ve fāǿidesi oldur kim her kimde kim ŧatlu dil ola a- 2 nuŋ sözi ħalķuŋ göŋlinde cāy-gįr olup anuŋ hevā-dārları

3 ve muĥabbet ve maĥlaśları keŝįr-evlādur ve resūl Ǿaleyhi’s-selām buyurmışdur 4 yaǾni her kimsede güftār-ı nerm ola her 5 şaħśa vācibdür ki aŋa dost-ı mihribān ve yār-ı vefādār ola ve emįrü’l-

6 müǿminįn Ǿali kerrema’l-lāhu veche buyurmışdur ki 7 yaǾnį her kimde kim ħūb guftār ve şįrįn zebān ola

8 aŋa çoķ aśĥāb-ı ħullān ve aĥbāb-ı iħvān bulına yedinci 9 ħaślet oldur ki Ǿāķıl olan gerekdür ki śāĥib-i Ǿarż

10 ve ehl-i ĥayā ola ve resūl Ǿaleyhi’s-selām buyurmışdur ki 11 ³⁰yaǾnį ĥayā įmāndandur ve daħı buyurmışdur ki 12 ³¹yaǾnį ĥayā her ĥāle münāsib ve cemįǾ aĥvālde vācib-

13 dür fāǿidesi oldur ki her kimde ĥayā olmaya andan vefā gelmez ve aŋa iǾtimād 14 eylemek daħı olmaz arisŧoŧālis eyitmişdür ki dostluķ ve muśāĥabet

15 ve śadāķat ve muvāneseti şol kişiyle itmek gerekdür ki andan ĥayā ola

30 “Hayâ / utanmak imândandır.” Hadîs-i Şerîf, Buhârî

31 “Hayânın hepsi hayırdır.” Hadîs-i Şerîf, Müslim

73 10b

1 zįrā bir kimesnede ki şerm olmaya andan muśirr-ı vefā gelmeye sekizinci ħaślet 2 dāǿimā ħalķ ile rıfķ u müdārā eylemekdür ve resūl Ǿaleyhi’s-selām buyurmışdur 3 ki ³² yaǾnį erbāb-ı Ǿaķla vācib ol-

4 dur ki ħalā’iķ ile müdārā eyleye ve bunun fāǿidesi oldur ki her kim ki rıfķ u müdārāyı Ǿādet

5 idine dünyāda cemįǾ murādına āsān vech ile vāśıl olup Ǿuķbāda ŝevāb-ı 6 māla nihāyet ĥāśıl ķıla ve resūl-i ekrem buyurmışdur

7 ³³ yaǾnį her kime kim 8 rıfķ u müdārādan naśįb śunılmış ola ol kimesne dünyā ve āħiret iyliklerinden 9 behre-mend olmışdur ŧoķuzuncı ħaśletǾulemāya ve pįrlere şeref ve şeyħū- 10 ħetden ötüri tevāżuǾ ve meskenet ķılmaķdur ve resūl Ǿaleyhi’s-selām buyur-

7 ³³ yaǾnį her kime kim 8 rıfķ u müdārādan naśįb śunılmış ola ol kimesne dünyā ve āħiret iyliklerinden 9 behre-mend olmışdur ŧoķuzuncı ħaśletǾulemāya ve pįrlere şeref ve şeyħū- 10 ħetden ötüri tevāżuǾ ve meskenet ķılmaķdur ve resūl Ǿaleyhi’s-selām buyur-

Belgede DOKTORA TEZİ (sayfa 67-200)