3. BURSA’DAN GÖÇ ÇIKIŞLARININ GİDİLEN İLLERDEKİ İSTİHDAMA
3.1. Çalışma Sorusu, Veri Tasarımı, Yöntem ve Literatür
Bu kısımda ilk olarak gerçekleştirilen istatistik analizlerde çıkış noktasını oluşturan çalışmanın sorusu ortaya koyulmuştur. Ardından istatistik uygulamalarda kullanılan verilerin tasarım süreci ve çalışmada kullanılan uygulama yönteminin aktarımı gerçekleştirilmiştir. Son olarak da uygulamayla ilgili literatürün kısaca tanıtımı yapılmıştır.
3.1.1. Çalışmanın Sorusu
Çalışmanın ana sorusu Bursa’dan 2016 yılında diğer seksen vilayete yönelik yıl içerisinde gerçekleşen göç hareketinde, göç edilen vilayetlerdeki istihdam hacimlerine duyarlılığın karşılaştırmalı olarak tespitidir.
3.1.2. Veri Tasarımı ve Yöntem
Çalışma kapsamında gerçekleştirilen istatistik uygulamalarda kullanılan veriler iki ana kaynaktan derlenmiştir. Bursa’dan 2016 yılı içerisinde diğer seksen vilayete yönelik gerçekleşen göç verileri, TUİK veri tabanından ADNKS’ne dayalı göç istatistiklerinden derlenmiştir. İkinci veri grubunu oluşturan Bursa haricindeki seksen ilde 2016 yılı itibarıyla aktif sigortalılar, emekliler ve faaliyet alanlarına göre 4-1/a’lı olarak istihdam edilenlerin miktarları ise SGK’nın 2016 istatistik yıllığından derlenmiştir.
Çalışmada Bursa’dan göç çıkışlarının gidilen vilayetlerdeki istihdam hacimlerine duyarlılığının ölçümünün yapıldığı değişkenler ise şunlardır:
Aktif – pasif sigortalılar değişken grubunda:
1- 4-1/a’lı çalışanlar (Birincil iş piyasasında istihdam edilen işçiler)
2- 4-1/b’li çalışanlar (Birincil iş piyasasında istihdam edilen bağımsız çalışanlar)
3- 4-1/c’li çalışanlar (Birincil iş piyasasında istihdam edilen memurlar) 4- Tüm sigortalı çalışanlar (Birincil iş piyasasında istihdam edilenler bütünü) 5- 4-1/a’lı emekliler (İşçi emeklileri)
6- 4-1/b’li emekliler (Bağımsız çalışan emeklileri) 7- 4-1/c’li emekliler (Memur emeklileri)
8- Tüm emekliler
Faaliyet alanlarına göre istihdam değişken grubunda: 17- Bitkisel Ve Hayvansal Üretim
18- Ormancılık Ve Tomrukçuluk
19- Balıkçılık Ve Su Ürünleri Yetiştiriciliği 20- Kömür Ve Linyit Çıkartılması
21- Ham Petrol Ve Doğalgaz Çıkarımı 22- Metal Cevheri Madenciliği
23- Diğer Madencilik Ve Taş Ocakları 24- Madenciliği Destekleyici Hizmetler 25- Gıda Ürünleri İmalatı
26- İçecek İmalatı
27- Tütün Ürünleri İmalatı 28- Tekstil Ürünleri İmalatı 29- Giyim Eşyaları İmalatı 30- Deri Ve İlgili Ürünler İmalatı
31- Ağaç, Ağaç Ürünleri Ve Mantar Üretimi 32- Kağıt Ve Kağıt Ürünleri İmalatı
33- Kayıtlı Medyanın Basılması Ve Çoğaltılması 34- Kok Kömürü Ve Petrol Ürünleri İmalatı 35- Kimyasal Ürünler İmalatı
36- Eczacılık Ve Eczacılığa İlişkin Malların İmalatı 37- Kauçuk Ve Plastik Ürünler İmalatı
38- Metalik Olmayan Ürünler İmalatı 39- Ana Metal Sanayi
40- Fabrikalarda Metal Ürünler (Makine Teçhizat Har) 41- Bilgisayar, Elektronik Ve Optik Ürünler
42- Elektrikli Teçhizat İmalatı 43- Makine Ve Ekipman İmalatı
44- Motorlu Kara Taşıtı Ve Römork İmalatı 45- Diğer Ulaşım Araçları İmalatı
46- Mobilya İmalatı 47- Diğer İmalatlar
48- Makine Ve Ekipmanların Kurulumu Ve Onarımı
49- Elektrik, Gaz, Buhar Ve Havalandırma Sistemlerinin Üretim ve Dağıtımı 50- Suyun Toplanması Arıtılması Ve Dağıtılması
51- Kanalizasyon
52- Atık Maddelerin Değerlendirilmesi
53- İyileştirme Ve Diğer Atık Yönetimi Hizmetleri 54- Bina İnşaatı
55- Bina Dışı Yapıların İnşaatı 56- Özel İnşaat Faaliyetleri
57- Toptan Ve Perakende Ticaret Ve Motorlu Taşıtların Onarımı 58- Toptan Ticaret (Motorlu Taşıtların Onarımı Hariç)
59- Perakende Tic.(Motorlu Taşıtların Onarımı Hariç) 60- Kara Taşımacılığı Ve Boru Hattı Taşımacılığı 61- Su Yolu Taşımacılığı
62- Havayolu Taşımacılığı
63- Taşımacılık İçin Depolama Ve Destekleme Faaliyetleri 64- Posta Ve Kurye Faaliyetleri
65- Konaklama
66- Yiyecek Ve İçecek Hizmeti Faaliyetleri 67- Yayımcılık Faaliyetleri
68- Sinema Filmi Ve Ses Kaydı Yayımcılığı 69- Programcılık Ve Yayıncılık Faaliyetleri 70- Telekomünikasyon
71- Bilgisayar Programlama Ve Danışmanlığı 72- Bilgi Hizmet Faaliyetleri
73- Finansal Hizmetler (Sigorta Ve Emeklilik Hareketleri)
74- Sigorta Reasürans Emeklilik Fonları (Zorunlu Sosyal Güvenlik Hariç) 75- Finans Ve Sigorta Hizmetleri İçin Yardımcı Faaliyetler
76- Gayrimenkul Faaliyetleri
77- Hukuki Ve Muhasebe Faaliyetleri 78- İdari Danışmanlık Faaliyetleri 79- Mimarlık Ve Mühendislik Faaliyeti
80- Bilimsel Araştırma Ve Geliştirme Faaliyetleri 81- Reklamcılık Ve Pazar Araştırması
82- Diğer Mesleki, Bilimsel Ve Teknolojik Faaliyetler 83- Veterinerlik Hizmetleri
84- Kiralama Ve Leasing Faaliyetleri 85- İstihdam Faaliyetleri
86- Seyahat Acentesi, Tur Operatörlüğü, Rezervasyon Hizmetleri 87- Güvenlik Ve Soruşturma Faaliyetleri
88- Bina Ve Çevre Düzenleme Faaliyetleri 89- Büro Yönetimi, Büro Desteği Faaliyetleri
90- Kamu Yönetimi Ve Savunma, Zorunlu Sosyal Güvenlik 91- Eğitim
92- İnsan Sağlığı Hizmetleri 93- Yatılı Bakım Faaliyetleri 94- Sosyal Hizmetler
95- Yaratıcı Sanatlar, Eğlence Faaliyetleri 96- Kütüphane, Arşiv Ve Müzeler
97- Kumar Ve Müşterek Bahis Faaliyetleri 98- Spor, Eğlence Ve Dinlence Faaliyetleri 99- Üye Olunan Kuruluş Faaliyetleri
100- Bilgisayar Ve Kişisel Ev Eşyası Onarımı 101- Diğer Hizmet Faaliyetleri
102- Ev İçi Çalışanların Faaliyetleri
103- Hanehalkları Tarımsal, Kendi İhtiyaçlarına İlişkin Faaliyetler 104- Uluslararası Örgüt Ve Temsilcilik Faaliyetleri (SGK, 2017).
İstatistik analizlerde kullanılan yöntem Atkinson eşitsizlik endeksi yöntemidir. Atkinson endeksi 0 ile 1 arasında değer alan ve Gini katsayısından türetilmiş bir tekli eşitsizlik endeksidir. Yoksulluk ölçümünde son derece duyarlı olan bu endeks aynı zamanda eşit dağılıma göre mevcut eşitsiz dağılımdan sağlanan sosyal faydayı ve oluşan sosyal fayda kaybını da yüzde cinsinden hesaplamaya imkân vermektedir. Hesaplanmasıysa:
[1]
şeklindedir. Atkinson endeksini; genelde 2 değeri verilen katsayıyı; i ilinden diğer 80 ile göç edenlerin toplam sayısını; sosyal fayda düzeyi ölçülen ve i ili dışındaki 80 ildeki istihdam toplamını temsil etmektedir. i ilinden göç edenlerin ağırlıksız ortalamasını ve de sosyal fayda düzeyi ölçülen ve i ili dışındaki 80 ildeki istihdamın ağırlıksız ortalamasını temsil etmektedir. Genelde hesaplama kolaylığı sebebiyle
’
ye 2 değeri verilmektedir. Atkinson endeksine dayanarak sosyal fayda ve sosyal fayda kaybı oranları da hesaplanabilmektedir. Buna göre örneğin endeks değeri 0,2 ise eşitsiz dağılım sebebiyle oluşan sosyal fayda kaybı (0,2×100) = %20 ve elde edilen sosyal fayda oranı ise%80 olmaktadır. Sosyal fayda oranı, tam dengeli dağılım durumunda elde edilecek faydanın yüzde kaçının eşitsiz dağılım sebebiyle elde edildiğini tespite imkân vermektedir (Çiftçi, 2011a: 69-72).
3.1.3. İlgili Literatür
Atkinson eşitsizlik endeksi, başta gelir dağılımı olmak üzere pek çok alandaki dağılım eşitsizliğinin ölçümünde yaygın olarak kullanılmaktadır. Örneğin Sun vd. (2015) çalışmalarında hem hane halkı geliri hem de su, doğalgaz kalemlerindeki dağılımların ölçümünde Atkinson endeksinden yararlanmışlardır. Keza Walks (2016) çalışmasında ev sahipliği ve servetin dağılımında bu endeksten yararlanmıştır. İpek (2019) çalışmasında hanehalkı bütçe anket verilerine dayanarak Türkiye’de tüketim ve gelir dağılımının ölçümünü, diğer endekslerle karşılaştırmalı olarak Atkinson endeksini kullanarak gerçekleştirmiştir. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür.
Atkinson eşitsizlik endeksiyle göç çıkışlarında göçmenlerin göç edilen illerden sağladıkları sosyal fayda düzeylerine ilişkin çalışmalarsa son derece sınırlı olup, Çiftçi (2010a, 2010b, 2011a, 2011b)’nin ve Çiftçi ve Şengezer (2015, 2017)’in gerçekleştirdikleri çalışmalar öncül çalışmalardır. Bu tez çalışmasında istatistik uygulama sürecinde temel alınan yöntemsel süreçler de Çiftçi tarafından 2000 yılı nüfus sayımı sonuçlarına dayanarak gerçekleştirilen söz konusu çalışmalarla örtüşmektedir.