2 ANALİZ VE YORUMLAR
2.4 Vaizlerin İş Doyumunun Bağımsız Değişkenlere Göre İncelenmesi
2.4.21 Vaizlerin İş Doyumunda ‘İhtisas Merkezi Mezunu Olma Durumunun’
Etkisinin İncelenmesi
Vaizlerin iş doyumunda ihtisas merkezi mezunu olma durumunun bir etkisi olup olmadığı incelenmiştir. Başka bir ifade ihtisas merkezi mezunu olan vaizlerin iş doyumu ile ihtisas merkezi mezunu olmayan vaizlerin iş doyumu arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığı incelenmiştir. İş doyumu, normal dağıldığından ve ihtisas merkezi mezunu olma durumu değişkenine verilen cevap evet, hayır olmak üzere 2 değişken olduğundan T-test analizi uygulanmıştır. Yapılan analiz sonucunda elde edilen sonuçlar Tablo 2.51. ve Tablo 2.52’de gösterilmiştir.
Tablo 2.51 Grup İstatistiği
İhtisas Merkezi Mezunu Olma Durumu Sayı (N) Ortalama Std. Sapma
Evet 308 96,9383 16,07655
Hayır 558 97,1864 15,55269
91 Genç, s. 51.
106 Tablo 2.52 Vaizlerin İş Doyumunda İhtisas Merkezi Mezunu Olma Durumunun Etkisini İnceleyen T-testi
İş Doyum Puanı
Varyansların eşitliği için
Levene testi Ortalamaların eşitliği için T-testi F P değeri
T değeri
Serbestlik
Derecesi P değeri Varyansların eşitliği
varsayımı altında ,529 ,467 -,222 864 ,824
Varyansların eşit olmadığı varsayımı altında
-,220 615,569 ,826
Tablo 2.52’den de görüleceği üzere öncelikle iş doyumda vaizlerin varyanslarının eşit olup olmama durumu incelenmiş olup P değeri 0,467 olarak hesaplanmıştır. Burada varyansların eşitliği için yapılan Levene testi sonucunda (p<0,05 olmadığından) varyansların eşit olduğu söylenebilir. Daha sonrasında yapılan T-test analizi sonucunda T değeri -0,222 olarak hesaplanmıştır. T-test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05 olmadığından) vaizlerin iş doyumunda ihtisas merkezi mezunu olma durumunun bir etkisinin olmadığı söylenebilir. Vaizlerin ihtisas merkezi mezunu olma durumları onların mesleki eğitimlerine bir katkı mahiyetindedir. İhtisas merkezi mezunu olma durumu vaizlerin iş doyumunda etkili bir faktör olarak çıkması çalışmanın beklentileri arasında yer almaktaydı. Ancak ihtisas merkezi mezunu olma durumunun iş doyumuna düzeylerine etki etmemiş olması iş doyumunu etkileyen öncelikli faktörler arasında olmadığı sonucuna ulaşılmasını sağlamıştır.
2.5 VAİZLERİN İŞ DOYUM PUANINA ETKİ EDEN ALT FAKTÖRLERİN NORMALLİK TESTİ
Her bir vaiz için yedi alt boyut üzerinden yapılacak istatistiki analizler için öncelikle alt boyutların nasıl dağıldığını incelememiz gerekmektedir. Alt boyutların
107 normal dağılması durumunda analizlerde normallik testleri, normal dağılmadığı durumlarda da non-parametrik testler kullanılmaktadır. Burada vaizlerin iş doyumun alt boyutlarının normal dağılıp dağılmadığını incelemek için Kolmogorov-Smirnov Testi uygulanmıştır. Kolmogorov-Smirnov Testi, verilerin dağılımını inceleyen bir test analizidir. Kolmogorov-Smirnov Testi sonucunda elde edilen veriler Tablo 2.53’da gösterilmiştir.
Tablo 2.53 Vaizlerin İş Doyumuna Etki Eden Alt Faktörlerin Kolmogorov-Smirnov Testi
İşe Bakış Açısı İşe Yüklenen Değer Maaş Kişilerarası İlişkiler İş Niteliği ve Fiziksel Koşullar Gelişme Olanakları İş Seviyesi ve Kariyer Olanakları
Sayı (N) 923 923 923 923 923 923 923
Normal Parame treleri Ortala ma
21,1538 27,5482 8,3380 11,0737 9,6197 10,1083 9,0563
Std. Sapma
5,78428 4,00035 3,39301 2,17783 2,88604 2,61092 2,84164
Kolmogorov-Smirnov Z Değeri 2,525 3,232 4,166 6,107 3,888 3,610 3,936
P değeri ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000 ,000
Tablo 2.53’te görüleceği üzere vaizlerin iş doyum puanının normal dağıldığı varsayımı altında işe bakış açısı alt boyutunda ortalama değeri 21,1538, standart sapma değeri ise 5,78428 olarak; işe yüklenen değer alt boyutu ortalama değeri 27,5482, standart sapma değeri ise 4,00035; maaş alt boyutu ortalama değeri 8,3380, standart sapma değeri 3,39301; çalışılan kurumda kişilerarası ilişkiler alt boyutu ortalama değeri 3,39301, standart sapma değeri 2,17783; iş niteliği ve fiziksel koşullar alt boyutunda ortalama değeri 9,6197, standart sapma değeri 2,88604; gelişme olanakları alt
108 boyutunda ortalama değeri 10,1083, standart sapma değeri 2,61092; iş seviyesi ve kariyer olanakları alt boyutu ortalama değeri 9,0563 ve standart sapma değeri 2,84164 olarak hesaplanmıştır. Yapılan analiz sonucunda (p<0,05 olmadığından) vaizlerin iş doyumuna etki eden alt faktörlerin normal dağılmadığını söyleyebiliriz. Bu analiz sonucuna göre vaizlerin iş doyumuna etki eden alt faktörler normal dağılmadığı için bundan sonraki analizlerde non-parametrik testler uygulanacaktır.
2.6 VAZİLERİN İŞ DOYUMUNDA İŞE BAKIŞ AÇISI ALT BOYUTUNUN BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ
Vaizlerin iş doyumuna etki eden faktörlerden işe bakış alt boyutu bağımsız değişkenlere göre incelenmiştir. İşe bakış açısı alt boyutu non-parametrik dağıldığından yaş, ikamet süresi, görev süresi, vaizlik süresi, çocuk sayısı ve ailenin aylık toplam geliri değişkenleri Kendall’s Tau_b korelasyon analizi ile; cinsiyet, görev yeri, DİB haricinde başka bir kurumda çalışma durumu, lisansüstü çalışma yapma durumu, eşin çalışma durumu, başka bir kurumda çalışmayı isteme durumu, hizmet içi eğitime katılma durumu ve ihtisas merkezi mezunu olma durumu Mann-Whitney U test analizi ile; görev bölgesi, unvan, eğitim durumu, mesleği seçme nedeni, medeni durumu, ev durumu ve bedensel ve ruhsal gerilim hissetme durumu Kruskal Wallis test analizi ile değerlendirilmiştir. Yapılan test analizleri sonucunda elde edilen değerler Tablo 2.54’te gösterilmiştir.
Tablo 2.54 Vaizlerin İş Doyumuna Etki Eden Alt Faktörlerden İşe Bakış Açısının Bağımsız Değişkenlere Göre İncelenmesi
BAĞIMSIZ
DEĞİŞKENLER ANALİZ TEST İSTATİSTİK DEĞERLERİ
Yaş Korelasyon analizi
değeri
0,22
109 Kendall’s tau_b
Korelasyon Analizi
P değeri 0,347
Cinsiyet Mann-Whitney u Mann-whitney u değeri
72930,500
P değeri 0,003*
İkamet Süresi Kendall’s tau_b Korelasyon Analizi
Korelasyon değeri 0,031
P değeri 0,180
Görev Bölgesi Kruskal Wallis Ki kare değeri 16,370
P değeri 0,012*
Görev Yeri Mann-Whitney U Mann-whitney u değeri
102718,000
P değeri 0,375
Unvan Kruskal Wallis Ki kare değeri 5,986
P değeri 0,112
Eğitim Durumu Kruskal Wallis Ki kare değeri 9,870
P değeri 0,020*
DİB Harici Başka Bir Kurumda Çalışma Durumu
Mann-Whitney U Mann-whitney u değeri
46008,500
P değeri 0,006*
Görev Süresi Kendall’s tau_b Korelasyon Analizi
Korelasyon değeri 0,051
P değeri 0,027*
Vaizlik Süresi Kendall’s tau_b korelasyon analizi
Korelasyon değeri -0,043
P değeri 0,071
Lisansüstü Çalışma Yapma Durumu
Mann-Whitney U Mann-whitney u değeri
93338,500
P değeri 0,002*
Mesleği Seçme Nedeni
Kruskal Wallis Ki kare değeri 17,725
P değeri 0,023*
Medeni Durum Kruskal Wallis Ki kare değeri 7,325
P değeri 0,026*
Çocuk Sayısı Kendall’s tau_b Korelasyon Analizi
Korelasyon değeri 0,037
P değeri 0,165
Eşin çalışma durumu Mann-Whitney U Mann-whitney u değeri
75710,500
P değeri 0,000*
Ailenin Aylık Toplam Geliri
Korelasyon analizi
Kendall’s tau_b 0,084
P değeri 0,000*
Ev Durumu Kruskal Wallis Ki kare değeri 5,061
P değeri 0,281
110 Bedensel ve Ruhsal
Gerilim Hissetme Durumu
Kruskal Wallis Ki kare değeri 82,350
P değeri 0,000*
Başka Bir Kurumda Çalışmayı İsteme Durumu
Mann-Whitney U Mann-whitney u değeri
66562,500
P değeri 0,000*
Hizmet içi Eğitime Katılma Durumu
Mann-Whitney U Mann-whitney u değeri
78440,500
P değeri 0,648
İhtisas Merkezi Mezunu Olma Durumu
Mann-Whitney U Mann-whitney u değeri
85502,500
P değeri 0,903
Vaizlerin iş doyumuna etki eden işe bakış açısı alt boyutu ile bağımsız değişkenler arasındaki ilişki incelenmiş ve elde edilen test sonuçları Tablo 2.54’te gösterilmiştir.
Tablo 2.54’te verilen değerler ise aşağıda değerlendirilmiştir.
Yaş;
Tablo 2.54’te görüleceği üzere iş doyumunun işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin yaşları arasında korelasyon değeri 0,022 olarak hesaplanmıştır. Yapılan korelasyon analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05 olmadığından) işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin yaşları arasında bir ilişki olmadığı söylenebilir. Vaizlerin yaşlarının artması veya azalması vaizlerin iş doyumuna etki eden faktörlerden işe bakış açısı alt boyutuna etki etmemektedir. Bu durum çalışanların işleri ile ilgili kanaatlerinin çalışma yaşamının ilk yıllarında oluştuğunu ve bu kanaatin yaşla birlikte değişmediği şeklinde değerlendirilebilir.
Cinsiyet;
Vaizlerin iş doyumuna etki eden işe bakış açısı alt boyutu ile cinsiyet arasında bir ilişki olup olmadığı incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda Mann-Whitney U değeri
111 72930,500 olarak hesaplanmıştır. Yapılan Mann-Whitney U test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05 olduğundan) iş doyumunun işe bakış açısı alt boyutunda cinsiyetin bir etkisi olduğu söylenebilir. Başka bir ifade ile iş doyumu olarak kadınların işe bakış açısı ile erkeklerin işe bakış açısı arasında anlamlı bir farklılık olduğunu ifade edebiliriz. Yapılan analizlerden elde edilen verilere göre erkeklerin işe bakış açısı değerleri, kadınların işe bakış açısı değerlerinden daha yüksek olduğu ifade edilebilir. Cinsiyetin iş doyumuna ve işe bakış açısına etkisinde toplumun cinsiyete yüklemiş olduğu rollerin etkisi olduğunu söyleyebiliriz. Türk toplumunun ataerkil bir yapıya sahip olmasının bir sonucu olarak erkeklerin genelde ailenin maddi sorumluluğunu üstleniyor olmaları onların iş yaşamında memnuniyet düzeylerini artırmaktadır. Başka bir ifade ile erkekler işleri ile ilgili yaşadıkları bazı olumsuzlukları göz ardı edebilmektedirler. Bu durum da erkeklerin işe bakış açılarının olumlu olmasına katkı sağlamaktadır.
İkamet Süresi;
İş doyumunun işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin ikamet süreleri arasındaki korelasyon değeri 0,031 olarak hesaplanmıştır. Yapılan korelasyon analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05 olmadığından) işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin ikamet süreleri arasında bir ilişki olmadığı söylenebilir. Başka bir ifade ile ikamet süresinin az olması veya uzun yıllar aynı şehirde ikamet edilmesi vaizlerin işe bakış açılarını değiştirmemektedir.
Vaizlerin Görev Yaptığı Bölge;
Vaizlerin görev yaptığı bölgenin iş doyumunda işe bakış açısında etkisi incelenmiştir.
Analiz sonucunda Ki-kare değeri 16,370 olarak hesaplanmıştır. Yapılan Kruskal
112 Wallis test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05) iş doyumunun işe bakış açısı alt boyutunda görev bölgesinin bir etkisi olduğu söylenebilir. Başka bir ifade ile iş doyumu olarak farklı bölgelerde görev yapan vaizlerin işe bakış açısında anlamlı bir farklılık olduğu söylenebilir. Bu durum işe bakış açısı alt boyutundaki memnuniyeti ölçen sorular dikkate alınarak değerlendirildiğinde farklılığın yerel faktörlerden kaynaklandığını ifade edebilir.
Vaizlerin Görev Yeri;
Vaizlerin işe bakış açısı alt boyutuna görev yerinin etki durumunu incelemek üzere Mann-Whitney U test analizi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda Mann-Whitney U değeri 102718,000 olarak hesaplanmıştır. Mann-Whitney U test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05 olmadığından) iş doyumunun işe bakış açısı alt boyutunda görev yerinin bir etkisi olmadığı gözlemlenmiştir. Başka bir ifade ile iş doyumu olarak ilde çalışan vaizlerin işe bakış açısı ile ilçede çalışan vaizlerin işe bakış açısı arasında anlamlı bir farklılık olmadığı söylenebilir. İşe bakış açısı yönüyle değerlendirildiğinde vaizlerin ilçede çalışıyor olmaları il müftülüklerinden tamamen bağımsız bir çalışma temposuna sahip oldukları anlamına gelmemektedir. Bu durum da ildeki vaizler ile ilçedeki vaizlerin işe bakış açıları arasında bir farklılık oluşturmamaktadır.
Unvan;
Vaizlerin iş doyumuna etki eden işe bakış açısı ile vaizlerin unvanları arasında bir ilişki olup olmadığı incelenmiştir. Analiz sonucunda Ki-kare değeri 5,986 olarak hesaplanmıştır. Yapılan Kruskal Wallis test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05 olmadığından) iş doyumunun işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin
113 unvanlarının bir etkisinin olmadığı söylenebilir. Çalışmaya katılan vaizlerde Baş Vaizin işe bakış açısı, Uzman Vaizin işe bakış açısı, Vaizin işe bakış açısı ile Cezaevi vaizin işe bakış açısı arasında anlamlı bir farklılık olmadığı söylenebilir. Vaizlik sisteminin Baş Vaiz, Uzman Vaiz, Vaiz ve Cezaevi Vaizi şeklinde olmasının yanında vaizlerin sahip oldukları unvanların sahip olunan sorumluluklar konusunda ciddi bir farklılaşma ortaya çıkarmamaktadır. Bu durum da işe bakış açısı alt boyutunda unvanın vaizlerin iş doyumuna bir etki etmemektedir.
Eğitim Durumu;
Vaizlerin iş doyumuna etki eden işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin eğitim durumları arasında bir ilişki olup olmadığı incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda Ki-kare değeri 9,870 olarak hesaplanmıştır. Kruskal Wallis test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05) iş doyumunun işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin eğitim durumunun bir etkisinin olduğu söylenebilir. Çalışmaya katılan vaizlerde İlahiyat Fakültesi mezunu vaizin işe bakış açısı, İLİTAM mezunu vaizin işe bakış açısı, Yüksek İslam Enstitüsü mezunu vaizin işe bakış açısı ile Lisansüstü mezunu vaizin işe bakış açısı arasında anlamlı bir farklılık olduğu söylenebilir. Elde edilen analiz sonuçlarına göre İLİTAM mezunu vaizlerin diğer mezun türlerinden işe bakış açısı alt boyutunda daha fazla iş doyumuna sahip olduğunu söyleyebiliriz. İlahiyat Fakültesi mezunu vaizler İLİTAM mezunu vaizlere oranla işe bakış açısından daha az iş doyumuna sahiptirler. Yüksek İslam Enstitüsü mezunu vaizler ise mezun olunan grup arasında hem İLİTAM mezunu vaizlerden hem de İlahiyat Fakültesi mezunu vaizlerden işe bakış açısı alt boyutunda tatmin düzeyi açısından üçüncü sırada bulunmaktadırlar. Lisansüstü mezun vaizlerin ise işe bakış açıları alt boyutunda iş doyumları diğer mezun gruplar arasında en düşük düzeydedir. Eğitim düzeyinin
114 artması ile işten beklentilerin dolayısıyla işe bakış açısı alt boyutunda iş doyumunun azalması şeklinde değerlendirilebilir.
Diyanet İşleri Başkanlığı Haricinde Başka Bir Kurumda Çalışma Durumu;
İş doyumuna etki eden faktörlerden DİB haricinde başka bir kurumda çalışma durumu işe bakış açısı alt boyutu açısından incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda Mann-Whitney U değeri 46008,500 olarak hesaplanmıştır. Mann-Mann-Whitney U test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p< 0,05) iş doyumunda işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin DİB haricinde başka bir kurumda çalışma durumunun etkisinin oluğu söylenebilir. Başka bir ifade ile iş doyumu olarak DİB haricinde başka bir kurumda çalışan vaizlerin işe bakış açısı ile DİB haricinde başka bir kurumda çalışmayan vaizlerin işe bakış açısı arasında anlamlı bir farklılık olduğunu ifade edebiliriz. Elde edilen değerlerde DİB haricinde başka bir kurumda çalışmayan vaizlerin işe bakış açısı değerleri, DİB haricinde başka bir kurumda çalışan vaizlerin işe bakış açısı değerlerinden daha yüksek olduğu görülmektedir. DİB haricinde başka bir kurumda çalışanların kurumlar arasında yakinen kıyaslama imkânı olması işe bakış açısı alt boyutunda çalışanların iş doyumunu etkilemektedir. Bunun yanında başka bir kurumda çalışmayan vaizlerin kurumun genel işleyişine adapte olmaları ve kurum değişikliği yapan çalışanlara kıyasla aidiyetlerinin gelişmiş olması onların işe bakış açısı alt boyutunda başka kurumda çalışanlara kıyasla daha fazla iş doyumu yaşamalarına sebep olmaktadır.
Diyanet İşleri Başkanlığı’ndaki Görev Süresi;
İş doyumunun işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin DİB’daki görev süreleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda korelasyon değeri 0,051 olarak
115 hesaplanmıştır. Korelasyon analizinden elde edilen değerlerden (p<0,05) işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin DİB’daki görev süreleri arasında bir ilişki olduğu söylenebilir. Hatta pozitif yönlü bir ilişki olduğu söylenebilir. Başka bir ifade ile DİB’daki görev süresi arttıkça vaizlerin işe bakış açısı değerleri de olumlu yönde artmaktadır.
Vaizlik Süresi;
İş doyumunun işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin vaizlik süreleri arasındaki ilişki korelasyon analizi ile değerlendirilmiştir. Yapılan analiz sonucunda korelasyon değeri -0,043 olarak hesaplanmıştır. Korelasyon analizinden elde edilen değerlerden (p<0,05 olmadığından) işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin DİB’daki vaizlik süreleri arasında bir ilişki olmadığı söylenebilir.
Vaizlerin Lisansüstü Çalışma Yapma Durumu;
Vaizlerin işe bakış açısına etki eden faktörlerden lisansüstü çalışma yapma durumu Whitney U test analizi ile değerlendirilmiştir. Yapılan analiz sonucunda Mann-Whitney U değeri 93338,500 olarak hesaplanmıştır. Mann-Mann-Whitney U test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p< 0,05) iş doyumunda işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin lisansüstü çalışma yapma durumunun etkisinin oluğu söylenebilir.
Başka bir ifade ile iş doyumu olarak lisansüstü çalışma yapan vaizlerin işe bakış açısı ile lisansüstü çalışma yapmayan vaizlerin işe bakış açısı arasında anlamlı bir farklılık olduğu söylenebilir. Araştırmada elde edilen verilerden lisansüstü çalışma yapmayan vaizlerin işe bakış açısı değerleri, lisansüstü çalışma yapan vaizlerin işe bakış açısı değerlerinden daha yüksek olduğu görülmektedir.
116 Vaizlerin Meslek Seçim Nedenleri;
İş doyumunun işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin mesleği seçme durumunun etkisi incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda Ki-kare değeri 17,725 olarak hesaplanmıştır.
Kruskal Wallis test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05) iş doyumunun işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin mesleği seçme durumunun bir etkisinin olduğu söylenebilir. Elde edilen değerlerden meslek seçiminde vaizliğin iş dışı zamanının fazla olması sebebiyle seçen vaizlerin işe bakış açısı değerleri en yüksek iken mesleğe tesadüfen giren vaizlerin işe bakış açısı değerleri en düşük olarak gözlemlenmektedir.
Medeni Durumu ve Çocuk Sayısı;
Vaizlerin işe bakış açısı alt boyutuna etki eden faktörlerden medeni durum Kruskal Wallis test analizi ile değerlendirilmiştir. Yapılan analiz sonucunda Ki-kare değeri 7,325 olarak hesaplanmıştır. Kruskal Wallis test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05) iş doyumunun işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin medeni durumunun bir etkisinin olduğu söylenebilir. Medeni durumu bekâr vaizlerin işe bakış açısı değerleri en yüksek iken evli vaizlerin işe bakış açısı değerleri grup içerisinde en düşük düzeydedir.
İş doyumunun işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin çocuk sayıları arasında korelasyon değeri 0,037 olarak hesaplanmıştır. Yapılan korelasyon analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05 olmadığından) işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin çocuk sayıları arasında bir ilişki olmadığı söylenebilir.
Vaizlerin Eşlerinin Çalışma Durumu;
Vaizlerin eşlerinin çalışma durumunun işe bakış açısı alt boyutuna etki durumu Mann-Whitney U test analizi ile incelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda Mann-Mann-Whitney U değeri 75710,500 olarak hesaplanmıştır. Yapılan Mann-Whitney U test analizi
117 sonucunda elde edilen değerlerden (p< 0,05) iş doyumunda işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin eşinin çalışma durumunun etkisinin oluğu söylenebilir. Başka bir ifade ile iş doyumu olarak eşi çalışan vaizlerin işe bakış açısı ile eşi çalışmayan vaizlerin işe bakış açısı arasında anlamlı bir farklılık olduğu söylenebilir. Elde edilen değerlerden eşi çalışmayan vaizlerin işe bakış açısı değerleri, eşi çalışan vaizlerin işe bakış açısı değerlerinden daha yüksek olduğu görülmektedir.
Vaizlerin Aylık Toplam Gelirleri;
İş doyumunun işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin aylık toplam gelirleri arasındaki korelasyon değeri -0,084 olarak hesaplanmıştır. Yapılan korelasyon analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05) işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin ailelerinin aylık toplam gelirleri arasında bir ilişki olduğu söylenebilir. Hatta negatif yönlü bir ilişki olduğu söylenebilir. Başka bir ifade ile vaizlerin ailelerinin aylık toplam gelirleri arttıkça vaizlerin işe bakış açısı değerleri de azalmaktadır.
Ev Durumu;
İş doyumunun işe bakış açısı alt boyutu ile vaizlerin ev durumu arasındaki analiz sonucunda Ki-kare değeri 5,061 olarak hesaplanmıştır. Yapılan Kruskal Wallis test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05 olmadığından) iş doyumunun işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin ev durumunun bir etkisinin olmadığı söylenebilir.
Bedensel ve Ruhsal Gerilim Hissetme Durumu;
Vaizlerin iş doyumuna etki eden faktörlerden işe bakış açısı alt boyutu ile çalışma yaşamında vaizlerin bedensel ve ruhsal gerilim hissetme durumları incelenmiştir.
Yapılan analiz sonucunda Ki-kare değeri 82,350 olarak hesaplanmıştır. Kruskal Wallis test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p<0,05) iş doyumunun işe bakış açısı
118 alt boyutunda vaizlerin bedensel ve ruhsal gerilim hissetme durumunun bir etkisinin olduğu gözlemlenmektedir. İş yaşamında herhangi bir bedensel ve ruhsal gerilim yaşayan bireylerin işe bakış açısı değerleri düşük iken bedensel ve ruhsal gerilim yaşamayan vaizlerin işe bakış açısı değerleri daha yüksek olarak gözlemlenmektedir.
İş yaşamında sorun yaşayan çalışanların işleri ile ilgili tutumlarının da olumsuz olarak etkilenmektedirler. Bu durum ise çalışanların işe bakış açısı değerlerini etkilemektedir.
Başka Bir Kurumda Çalışmayı İsteme Durumu;
İşe bakış açısına etki eden faktörlerden başka bir kurumda çalışmayı isteme durumu Mann Whitney U test analizi ile incelenmiştir. Analiz sonucunda Mann-Whitney U değeri 66562,500 olarak hesaplanmıştır. Yapılan Mann-Whitney U test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p <0,05) iş doyumunda işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin başka bir kurumda çalışmayı isteme durumunun bir etkisinin oluğu söylenebilir. Başka bir ifade ile iş doyumuna etki eden alt faktörlerden işe bakış açısında, vaizlerden başka bir kurumda çalışmayı isteyenler ile başka bir kurumda çalışmayı istemeyenler arasında anlamlı bir farklılık olduğu söylenebilir. Elde edilen değerlerden başka bir kurumda çalışmayı istemeyen vaizlerin işe bakış açısı değerleri, başka bir kurumda çalışmayı isteyen vaizlerin işe bakış açısı değerlerinden daha yüksek olduğu görülmektedir. Çalışanların işleriyle ilgili olumsuz tutumları, çalışanları çalıştıkları kurumdan ayrılma eğilimine yönelttiği araştırmalarda gözlemlenmektedir. Ancak işten ayrılma eğilimi iş doyumsuzluğunda en son noktayı oluşturmaktadır.
Hizmet İçi Eğitime Katılma Durumu;
Vaizlerin hizmet içi eğitime katılma durumlarının işe bakış açısı alt boyutuna etkisi Mann-Whitney U test analizi ile incelenmiştir. Analiz sonucunda Mann-Whitney U
119 değeri 78440,500 olarak hesaplanmıştır. Yapılan Mann-Whitney U test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p< 0,05 olmadığından) iş doyumunda işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin hizmet içi eğitime katılma durumunun bir etkisinin olmadığı söylenebilir. Başka bir ifade ile iş doyumuna etki eden alt faktörlerden işe bakış açısı vaizlerin hizmet içi eğitime katılanlar ile katılmayanlar arasında anlamlı bir farklılık olmadığı söylenebilir.
İhtisas Merkezi Mezunu Olma Durumu;
Vaizlerin ihtisas merkezi mezunu olma durumlarının işe bakış açısı alt boyutuna etkisi Mann-Whitney U test analizi ile incelenmiştir. Analizden elde edilen verilere göre Mann-Whitney U değeri 85502,500 olarak hesaplanmıştır. Yapılan Mann-Whitney U test analizi sonucunda elde edilen değerlerden (p< 0,05 olmadığından) iş doyumunda işe bakış açısı alt boyutunda vaizlerin ihtisas merkezi mezunu olma durumunun bir etkisinin olmadığı söylenebilir. Başka bir ifade ile iş doyumunda ihtisas merkezi mezunu olan vaizlerin işe bakış açısı ile ihtisas merkezi mezunu olmayan vaizlerin işe bakış açısı arasında anlamlı bir farklılık olmadığı söylenebilir.
Vaizlerin iş doyum düzeylerinin belirlenmesinde işe bakış alt boyutu önem arz etmektedir. İşe bakış alt boyutu iş doyumuna etki eden bağımsız değişkenlere göre incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda vaizlerin işe bakış açısı alt boyutu ile bağımsız değişkenlerden cinsiyet, görev bölgesi, eğitim durumu, DİB haricinde başka bir kurumda çalışma durumu, görev yaptığı süre, lisansüstü çalışma yapma durumu, meslek seçim nedeni, medeni durumu, eşinin çalışma durumu, ailenin aylık toplam geliri, iş yaşamında bedensel ve ruhsal gerilim hissetme durumu ve başka bir kurumda çalışmayı isteme durumu anlamlı bir şekilde farklılaşmaktadır. İşe bakış açısı alt boyutu açısından değerlendirildiğinde erkeklerin işe bakış açısı değerleri kadınların işe
120 bakış açısı değerlerinden daha yüksek olduğu gözlemlenmektedir. Bunun yanında çalışanların eğitim durumu arttıkça işe bakış açısı değerleri de azalmaktadır. İş yaşamında bedensel ve ruhsal gerilim yaşayan bireylerin de işe bakış açısı değerleri düşük olduğu yapılan analizlerden elde edilen sonuçlardandır. Çalışanların kurumlarını değiştirme düşünceleri işe bakış açıları üzerinde etkili olmaktadır. İşe bakış açısı alt boyutu bağımsız değişkenler açısından da değerlendirildiğinde vaizlerin iş doyum düzeyine etki eden önemli bir faktördür.
2.7 VAZİLERİN İŞ DOYUMUNDA İŞE YÜKLENEN DEĞER ALT BOYUTUNUN BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ Vaizlerin iş doyumuna etki eden faktörlerden işe yüklenen değer alt boyutu bağımsız değişkenlere göre incelenmiştir. İşe yüklenen değer alt boyutu non-parametrik dağıldığından yaş, ikamet süresi, görev süresi, vaizlik süresi, çocuk sayısı ve ailenin aylık toplam geliri değişkenleri Kendall’s Tau_b korelasyon analizi ile; cinsiyet, görev yeri, DİB haricinde başka bir kurumda çalışma durumu, lisansüstü çalışma yapma durumu, eşin çalışma durumu, başka bir kurumda çalışmayı isteme durumu, hizmet içi eğitime katılma durumu ve ihtisas merkezi mezunu olma durumu Mann-Whitney U test analizi ile; görev bölgesi, unvan, eğitim durumu, mesleği seçme nedeni, medeni durumu, ev durumu ve bedensel ve ruhsal gerilim hissetme durumu Kruskal Wallis test analizi ile değerlendirilmiştir. Yapılan test analizleri sonucunda elde edilen değerler Tablo 2.55’ te gösterilmiştir.
Tablo 2.55 Vaizlerin İş Doyumuna Etki Eden Alt Faktörlerden İşe Yüklenen Değer İle Bağımsız Değişkenlerin İncelenmesi