Çalışma Alanının Paleoekolojik Değerlendirilmesi

57

58

Çizelge 4.6 İncelenen örneklerdeki WCD ve WAB zonları için sporomorfların ortalama bollukları ve bu sporomorfların zonlardaki maksimum değerleri

WAB ZONU (% ortalaması) WAB ZONU (% maksimum değeri) WCD ZONU (% ortalaması) WCD ZONU (% maksimum değeri)

LYCOPSİDA Otsul Cirratriradites 0,1 0,9 0,1 0,7 Yarıağaçsıl Endosporites 0,1 1,6 0,2 3,2

Cingulizonates 0 1,6 0 0

Densosporites 15,5 59,6 9,5 39,3

Ağaçsıl Crassispora 8,7 25,8 9,3 40,6

Lycospora 41,8 79 12,7 40,6

Sphenopsid Vestispora 0 0 0,1 2,3

Calamospora 3,7 10,1 2,3 9,3

Laevigatosporites 2,8 10,6 10,8 27,6

Cordaite Florinites 1,5 14,8 6,5 21,2

EĞRELTİLER

Küçük Eğreltiler

Acanthotriletes 0,3 3,1 0,3 2,4

Leiotriletes 0,1 0,35 0,1 0,2

Apiculatisproites 2 9,4 1,2 7,6

Mooreisporites 0 0,4 0 0,1

Reticulatisporites 0,7 21,7 0,2 1,3

Verrucosisporites 0,5 2,8 0,3 2,5

Granulatisporites 12,2 32,4 5,2 24,1

Lophotriletes 0,1 1,4 0,1 3

Camptotriletes 0 0,5 0 0

Converrucosisporites 0,1 1,2 0 1,4

Convolutisporites 0 0,7 0 0,8

Dictyotriletes 0 1,1 0 0,6

Savitrisporites 0,1 1,8 0 0,5

Westphalenisporites 0 0,2 0,1 0,6

Knoxisporites 0 1,2 0 0,3

Raistrickia 0,3 3,2 0,1 1,9

Triquitrites 0,2 2,2 0,9 7,9

Ağaç Eğreltiler

Cyclogranulatisporites 7,6 36,9 2,8 11,6

Punctatosporites 1 10,9 30,6 68,1

Thymospora 0 0 0,2 0,6

Laevigatosporites 2,8 10,6 10,8 27,6 Microreticulatisporites 0 0,5 0,1 1,9

Torispora 0 0,8 5 31,4

Çizelgenin detaylı incelenmesi sonucu, Sphenopsid’in ürettiği Vestispora cinsinin Vestfaliyen C-D zonunda ortalama % 0,1 bolluk sunarken Vestfaliyen A-B zonu içerisinde gözlemlenmediği anlaşılmaktadır. Calamospora cinsi her iki zonda da varlık sunup, yaklaşık ortalama % 2-4 oranında bolluk sunmaktadır.

59

Küçük eğrelti grubuna dâhil olan Acanthotriletes, Leiotriletes, Apiculatisporites, Reticulatisporites, Verrucosisporites, Lophotriletes, Camptotriletes, Converrucosisporites, Convolutispora, Dictyotriletes, Savitrisporites, Knoxisporites, Raistrickia, Trqiuitrites, Westphalensisporites, Granulatisporites cinsleri her iki zonda değişik oranlarda varlık sunmaktadır. Bunlardan Granulatisporites Vestfaliyen C-D zonunda ortalama % 5,2 bolluk sunarken, Vestfaliyen A-B zonunda ortalama % 12,2 oranlarında Vestfaliyen C-D’ye göre daha fazla bolluk sunmaktadır.

Acanthotriletes, Leiotriletes, Converrucosisporites, Convolutispora cinsleri iki zonda da ortalama % 0,1-0,8 arasında bolluk sunmaktadır. Dictyotriletes, Savitrisporites seyrek görülen sporomorf cinsleri arasında olup Vestfaliyen A-B zonunda maksimum % 1-2 arasında bolluk göstermişlerdir.

Yarı ağaçsıl Lycopsida’ların ürettiği Endosporites, Cristatisporites cinslerine ve küçük eğreltilerin ürettiği Mooreisporites, Raistrickia, Lophotriletes cinslerine ise her iki zonda ortalama % 0,1-0,5 bolluklarında seyrek olarak, Knoxisporites, Dictyotriletes, Microreticulatisporites, Convolutispora, Savitrisporites cinsleri her iki zonda çok seyrek olarak görülmüştür. Camptotriletes cinsi sadece Vestfaliyen A-B zonunda maksimum % 0,5 oranlarında bulunmaktadır.

Her iki zonda benzer oranlarda varlık sunan Apiculatisporites cinsi ortalama % 1-2 civarında, Verrucosisporites cinsi ise ortalama % 0,3-0,5 civarında bolluk sunmaktadır.

Her iki zonda da bulunan Cyclogranulatisporites cinsi Vestfaliyen A-B zonunda Vestfaliyen C-D zonuna göre daha fazla oranlarda (ortalama % 7-8 arasında) bolluk sunmaktadır ve maksimum % 36,9 oranlarda bolluk göstermiştir.

Punctatosporites cinsi Vestfaliyen C-D zonunda ortalama % 30,6 oranlarında, Vestfaliyen A-B zonunda ise % 1 oranlarında bulunmaktadır. Laevigatosporites cinsi Vestfaliyen C-D zonunda ortalama % 10,8, Vestfaliyen A-B zonunda ise ortalama % 2,8 oranlarında bulunmaktadır. Torispora cinsi sadece Vestfaliyen C-D zonunda ortalama % 5 civarında bulunmaktadır ve maksimum % 31,4 değere ulaşmıştır.

60

Reticulatisporites cinsi ise Vestfaliyen C-D zonunda ortalama % 0,2 civarında, Vestfaliyen A-B zonunda ise ortalama % 0,7 civarında bulunmaktadır. Vestfaliyen A-B zonunda maksimum % 21,7 bolluk sunduğu düzeyler vardır. Westphalensisporites cinsi Vestfaliyen C-D zonunda ortalama % 0,1 bulunurken, Vestfaliyen A-B zonunda ise bulunmamaktadır. Trqiuitrites cinsi Vestfaliyen C-D zonunda ortalama % 0,9, Vestfaliyen A-B zonunda ortalama % 0,2 oranlarında bolluk sunmaktadır. Vestfaliyen C-D zonunda maksimum % 7,9 değerde bulunmuştur.

İncelenen örnekler içerisinde otsul Lycopsida’ların ürettiği Cirratriradites cinsi, her iki zonda % 0,1-% 0,5 ortalama değer sunmaktadır. Yarı ağaçsıl Lycopsida’ların ürettiği Densosporites cinsi ise Vestfaliyen C-D zonunda yaklaşık ortalama % 10, Vestfaliyen A-B zonunda ise ortalama % 16 civarında bolluk sunmaktadır. Vestfaliyen C-D zonunda maksimum % 39,3, Vestfaliyen A-B zonunda ise maksimum % 59,6 bolluk göstermiştir. Ağaçsıl Lycopsida’ların ürettiği Lycospora cinsi Vestfaliyen C-D zonunda ortalama % 12-13 civarında, Vestfaliyen A-B zonunda ise ortalama % 42 civarında bolluk sunmaktadır. Vestfaliyen C-D zonunda maksimum % 40,6, Vestfaliyen A-B zonunda ise maksimum % 79 değerlerde bulunmuştur.

Ağaçsıl Lycopsida’ların ürettiği diğer bir cins Crassispora ise Vestfaliyen C-D zonunda ortalama % 10, Vestfaliyen A-B zonunda ise ortalama yaklaşık % 9 oranında bolluk sunmaktadır. Vestfaliyen C-D zonunda maksimum % 40,6, Vestfaliyen A-B zonunda ise maksimum % 25,8 değere ulaştığı belirlenmiştir. İncelenen örnekler içerinde yarı ağaçsıl Lycopsida ürettiği Radiizonates cinsi ve ağaç eğreltilerin ürettiği Spinosporites cinsi belirlenen zonlar içerisinde gözlemlenmemiştir.

Tüm örneklerin incelenmesi sonucunda tüm Vestfaliyen sürecinde sıklıkla karşılaşılan Lycospora ve Densosporites cinslerinin, Peppers ve Brandy (2007) ve Pendleton (2012) çalışmaları dikkate alındığında Lycopod’lar tarafından üretildiği görülmektedir. Bu sporların Vestfaliyen A-B zonunda bolluk sunması bitkinin de bu zonun oluşumu sırasında örtü zenginliği oluşturmuş olabileceğini düşündürmektedir. Vestfaliyen A-B

61

süresince zaman zaman Densosporites sporunun Lycospora sporuna göre baskın durumda olduğu düzeyler vardır.

Bu durum otsul Lycopod’ların (yarı-ağaçsıl) zaman zaman ağaçsıl Lycopod’lara nazaran daha baskın duruma geldiği şeklinde yorumlanabilir. Lycopod’ların baskınlığı tropik bölgeleri yani nemli iklimi yansıtmaktadır.

Ağaçsıl eğretilerin ürünü olan Laevigatosporites, Torispora ve Punctatosporites sporlarının Vestfaliyen C-D zonunda baskınlığı görülmektedir. Vestfaliyen A-B zonunda az da olsa Laevigatosporites ve Punctatosporites sporlarının bulunabilmesi ağaçsıl eğreltilerin az bulunduğunu şeklinde yorumlanmıştır. Hatta ağaçsıl eğreltilerin Üst Vestfaliyen A ve Vestfaliyen B’de varlık sunmaya başlamış olması gerekmektedir.

Ağaçsıl eğreltilerin ürünü Torispora sadece Vestfaliyen C-D zonunda bulunduğundan büyük olasılıkla bu sporu üreten ağaçsıl eğreltiler, Vestfaliyen A-B zonunda varlık göstermemiştir.

Calamospora sporu tüm örneklerde Vestfaliyen A-B ve Vestfaliyen C-D zonlarında zaman zaman bolluk (% 10) sunsa da genellikle yan tip olarak bulunmaktadır. Bu durum Sphenopsid’lerin tüm zonlarda varlık sunduğunu şeklinde yorumlanabilir.

Cordaitlerin ürünü Florinites sporu, Vestfaliyen A-B zonunda varlık gösterirken, genellikle Vestfaliyen C-D ise bolluk sunmaktadır. Sadece Vestfaliyen C-D zonunda varlık gösteren Vestispora sporunun bitkisi otsul Sphenopsid’lerin özelikle Vestfaliyen C-D kömür damarlarının oluşumuna önemli katkı sunacak şekilde vejetasyonda yer almış olmalıdır. Çalışmamızda ayrıca Vestfaliyen C-D damarlarında Florinites pre-polenlerinin bolluğu, bunları üreten Cordaitler’in bollaştığını düşündürmektedir.

Küçük eğreltilerin ürünleri olan Acanthotriletes, Leiotriletes, Apiculatisporites, Mooreisporites, Reticulatisporites, Verrucosisporites, Granulatisporites, Lophotriletes, Camptotriletes, Converrucosisporites, Convolutispora, Dictyotriletes, Savitrisporites, Knoxisporites, Raistrickia, Triquitrites hem Vestfaliyen A-B zonunda hem de Vestfaliyen C-D zonunda zaman zaman bolluk sunarak yan tip olarak bulunmaktadırlar.

62

Bunlardan Triquitrites, Raistrickia, Granulatisporites, Acanthotriletes Vestfaliyen A-B zonunun üst kesimlerinde daha fazla yüzdeler göstermektedir. Küçük eğreltilerin ürünü olan Westphalensisporites sadece Vestfaliyen C-D zonunda görülmüştür.

Bu bilgiler ışığında Vestfaliyen A-B zonunda kılavuz olarak düşündüğümüz Reticulatisporites ve Densosporites sporların bolluk sunduğu seviye için otsul Lycopod’ların ve küçük eğreltilerin bollaştığı bir paleovejetasyonu yansıttığı şeklinde yorumlanabilir. Sporomorf yüzde bollukları dikkate alınarak bitki topluluklarının Vestfaliyen A-B zonu ve Vestfaliyen C-D zonu için dağılımları belirlenmiştir (Şekil 4.4).

Şekil 4.4 Vestfaliyen A-B zonu ve Vestfaliyen C-D zonu için bitki dağılımı 0

10 20 30 40 50 60 70 80

Lycoposid Sphenopsid Cordaite Küçük Eğreltiler Ağaç Eğreltiler

Toplam % sporomorf

WC-D Zonu WA-B Zonu

63

Çalışma alanı için Phillips ve Peppers (1984) paleoekolojik yaklaşımına benzer bir yorum yapılabilir. Ağaçsıl Lycopsida’lar varlığı ve özellikle bolluğu, Vestfaliyen A-B damarlarının oluşumu sırasında bölgede nemli bir bataklık ortamının varlığını belirgin bir şekilde ortaya koymaktadır.

Çalışmada ayrıca Vestfaliyen C’den Vestfaliyen D’ye doğru ve Vestfaliyen B içerisinde ova ortamını temsil eden eğreltilerdeki (Pteridophyta) bollaşma Vestfaliyen A sürecine göre daha kurak koşulların yaşanmış olabileceğini işaret etmektedir. Çalışma alanı için Phillips ve Peppers (1984) oluşturduğu iklim değişim eğrileri uygunluk göstermektedir (Şekil 4.5).

Şekil 4.5 WA-WC süresince Lavrasya kömürlerinde iklimdeki değişim (Phillips ve Peppers’den (1984) değiştirilerek alınmıştır)

64