Çağdaşları

1.6.1. Muhyiddîn Ebû Zekeriyyâ b. Şerafi’n-Nevevî eş-Şâfîi (ö. 676/1277)130:

Suriye’de dünyaya gelen Nevevî; allâme, hâfız, fâkihtir. Babası onu Revahiyye medresesine yerleştirip orada eş-Şirâzî’den fıkıh ile ilgili et-Tenbîh ve el- Mühezzeb adlı eserleri okumuştur. Kütübi Sitte’nin yanında, mâliki, şâfîi, hanbeli ve daha birçok eseri okuyarak icazet almıştır. Pek çok âlim yetiştiren Nevevî, Ebû Şâme’nin vefatından sonra Eşrefiyye dârulhadisliğinin şeyhliğini vefatına kadar devam ettirmiştir. Hadis ilminde otorite olan Nevevî hiç evlenmemiştir. Eserlerinden birkaçı: Riyâzü’s-Sâlihîn, el-Minhâc fî Şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc, el-Ezkâr, Ravdatü’t-Tâlibîn ve Umdetü’l-Müttakîn’dir.131

1.6.2. Kemâleddîn b. Alî ez-Zemlekânî eş-Şâfîi (ö. 727/1327)132:

Allâme, edip, h. 666 yılında Dımeşk’te doğan Zemlekâni, Simâki nisbesiyle de anılır. Tâceddin el-Fezârî’den fıkıh ve diğer alanlarda da ders alıp dokuz yaşından sonra ders vermeye daha sonra fetva vermeye başlamıştır. Değişik medreselerde müderrislik yapan Zemlekâni, devlet yönetiminde de önemli görevler üstlenmiştir. Halep kadılkudatlığına getirilip ve burada da medreselerde dersler vermiştir. Şâfîi mezhebinde otorite kabul edilip fetva konusunda mürâcât kaynağı olmuştur. Ed-

128

Ca’berî, Rusûhu’l-Ahbâr, ss. 26-27.

129

Şemsüddin Muhammed b. Câbiri’l-Vâdi Âşî, Bernamec İbn. Câbiri’l-Vadi Âşî, s. 15, İbnü’l- Kâdî, Dürretü’l-Hicâl, c. 1, s. 184.

130

İbn. Kesir, el-Bidâye ve’n-Nihâye, c. 13, s. 278; İbnü’l-İmâd, Şezerâtü’z-Zehebî, c. 5, s. 354.

131

M.Yaşar Kandemir, “Nevevî”, DİA, İstanbul, 2007, XXXIII, ss. 45-49.

132

Dürretü’l-Mudiyye fi’r-Red Alâ İbn. Teymiyye, Şerhu Füsûsi’l-Hikem li’ş-Şeyhi’l- Ekber, el-Fetêvâ gibi eserleri vardır.133

1.6.3. Takıyyüddin Ahmed b. Abdü’l-Halîm b. Abdü’s-Selâm el-Hanbelî (ö. 728/1328):

Allâme, asrının Şeyhü’l-İslâmı, İbn. Teymiyye diye bilinir. 661’de Harran’da doğan İbn. Teymiyye’nin başlıca hocaları arasında Mecdüddîn İbn. Asâkir, İbn. Ebü’l-Yüsr et-Tenûhî, Kâsım el-Erbilî sayılabilir. Babası vefat ettikten sonra boşalan Sükkeriyye dârulhadisliğinin hocalığına ve Emeviyye camiinde ders vermeye başlamıştır. Hanbelî mezhebinin gelişmesini sağlamıştır. İlerleyen zamanlarda pek çok savaşta bizzat vazife almıştır. Özellikle bidat ve hurafelere karşı etkin bir mücadele verip geniş bir ilme sahip olup güçlü bir hitabeti ve mücadeleci bir yapısı var olmuştur. Pek çok olayın içerisinde olup defalarca hapiste kalmıştır. Oldukça hareketli bir yaşam süren İbn. Teymiyye’nin pek çok eseri ve kendisi üzerine yazılmış çok eser vardır. İbn. Teymiyye’nin şöhreti günümüze kadar gelmiş ve halen devam etmektedir.134

1.6.4. Ebü’l-Haccac Cemâleddîn Yûsuf el-Mizzî eş-Şâfîi, ed-Dımeşkî (ö. 742/1341).135

654’te Halep’te dünyaya gelmiştir. Kelbî ve Kudâi nisbeleriyle anılmıştır. Kur’an’ı Kerim ve fıkıh tahsilinden sonra hadis ilmini öğrenmek için birçok şehre gitmiştir. Başta Nevevî, İbnü’s-Sâbûnî olmak üzere birçok âlimden istifade etmiştir. Daha sonra hadis ilminde meşhur olup 715’te Dımeşk’in en büyük darulhadisi olan Eşrefiyye’nin başına getirilmiştir. İbn. Seyyidinnâs, İbn. Kayyım el-Cevziyye gibi büyük şahsiyetlere hocalık yapmıştır. 742’de Dımeşk’te vefat etmiştir.136

133

es-Safedî, el-Vâfi bi’l-Vefêyât, IV, ss. 214-221; Hacı Mehmet Günay, “İbnü’z-Zemlekânî”, DİA, İstanbul, 2000, XXI, ss. 242-243.

134

Ferhat Koca, “İbn. Teymiyyye”, DİA, İstanbul, 1998, XX, ss. 391-405.

135

İbn. Hacer el-Askalâni, ed-Düreru’l-Kâmine, c. 4, s. 457; İbnü’l-İmâd, Şezerâtü’z-Zehebî, c. 6, s.136.

136

1.6.5. Esîrü’d-Dîn Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alâ’l-Endülüsî (ö. 745/1344)137:

Allâme, asrının nahiv âlimi, tarihçi, edip, müfessir, hafız; lâkâbı Esirüddîn olup, Gırnâtî, Nefzi gibi nisbelerle anılır. Ali el-Ensâri’den kıraat eğitimini yirmi bir hatim yaparak tamamlamıştır. Değişik hocalardan da istifade ederek 674’te Arapça dersleri vermeye başlamıştır. Kâhire, Dımeşk, Bağdat, Mekke ve Medîne’de 450 civarında hocadan ders almıştır. Daha sonra Kâhire’de hayatının sonuna kadar talebe yetiştirmiş ve kitap telif etmiştir. Türkçe, Farsça, Himyeri dillerini bilen Ebû Hayyan daha çok Arap dili ve grameri üzerine şöhret bulmuştur. Sîbeveyh’i örnek alıp nahivde kendisine ‘Mü’minlerin Emiri’ denilmiştir. Ebû Hayyan önce mâlikî sonra Mısır’a gidince de şâfîi mezhebine mensub olmuştur. el-Bahru’l-Muhît, en-Nahru’l- Mâd, Dîvânü Ebi Hayyân başlıca eserleridir.138

1.6.6. Muhammed b. Ebû Bekr b. Kayyım el-Cevziyye el-Hanbelî (ö. 751/1350):

Şemsüddin, hâfız, fakih; Hanbelî mezhebine mensub olan İbn. Kayyım h. 691’de Şam’da doğmuştur. İbn. Kayyım el-Cevziyye ve Zürâi nisbesiyle anılmıştır. İlk eğitimini babasından, et-Tûnusî ve el-Ba’lebekkî’den Arap dili ve edebiyatı, el- Hindî’den kelam ve kendisinde en çok etkisi olan hocası İbn. Teymiyye’den de fıkıh okumuştur. Cevziyye medresesinde imamlık ve ölünceye kadar da Sadriyye medresesinde hocalık yapmıştır.139

1.7. Hocaları

Ca’berî çok fazla hocadan ders almıştır. ‘Avâlî Meşyeha’ adlı kitabında bahsettiğine göre yaklaşık iki yüz tane hocadan ders almıştır. Bazı hocalarını ilk

137

İbnü’l-Cezeri, Ğâyetü’n-Nihâye, c. 2, s. 285; İbn. Kesir, el-Bidâye ve’n-Nihâye, c. 14, s. 213.

138

Mahmut Kafes, “Ebû Hayyan el-Endülüsî”, DİA, İstanbul, 1994, X, ss.152-153.

139

İbn. Kesir, el-Bidâye ve’n-Nihâye, c. 14, s. 234; İbnü’l-İmâd, Şezerâtü’z-Zehebî, c. 6, s. 168; İbn. Hacer el-Askalâni, ed-Düreru’l-Kâmine, c. 3, s. 400.

139

memleketi olan Ca’ber Kalesi’nde, bazılarını Bağdat’ta, bazılarını da Şam’da tanımıştır. Başka şehirlerde de değişik hocalardan ders almıştır. Öğrencisi Birzâlî de, hocası Ca’berî’nin hocalarını zikretmiştir.140

Ca’berî’nin ilmi yapısının oluşmasında hocalarının etkisi büyüktür. Yine kültürünün oluşmasında ve gelişmesinde, terbiyesinde, uzmanlaştığı alanlarda hocalarının etkisi olmuştur. Ca’berî’nin ders aldığı bazı âlimler:

1.7.1. Yusuf b. Halîl b. Abdullah Ebü’l-Haccâc el-Hâfız (ö. 748/1347):

Şam muhaddislerinden olan bu zattan hadis icazetini almıştır. Yine mezkur âlimin kardeşi olan Yusuf el-Hâfız İbrahim141 b. Halîl b. Abdullah ed-Dımeşkî el- Âdemiyyî (ö. 658)‘den de ders almıştır.

1.7.2. Tâceddin b. Abdurrahîm b. Muhammed b. Muhammed b. Yûnus (ö. 671/1272):

Bu âlimden fıkıh dersi alıp et-Ta’cîz fi Muhtasari’l-Vecîz adlı kitabı hocasına okumuştur. Ayrıca en-Nebîh fî Muhtasari’t-Tenbîh, usûlü fıkıh konusunda Muhtasari’l-Mahsul adlı eseri de okumuştur.

1.7.3. Sirâceddîn Abdullah b. Abdurrahman b. Ömer eş-Şêrmsâhî el- Mâliki (ö. 660/1262):

Ca’berî bu zatın ilim meclislerine katılıp ondan ders dinlemiştir. Bu dersleri Mustansırıyye medresesinde almıştır.

1.7.4. İbrahim b. Mahmud b. Sâlim b. Mehdî Ebû Muhammed (Ebû İshâk) el-Ezcî el-Bağdâdî (ö. 648/1250):

İbnü’l-Hayr el-Hanbeli diye bilinen; allâme, mukrîden kırâat ilminde icazet almıştır.

140

İbn. Hacer el-Askalâni, ed-Düreru’l-Kâmine, c. 1, s. 50.

141

1.7.5. Şemsüddîn Ebü’l-Hasan142 Ali b. Osman b. Mahmud b. Abdü’l- Ğaffâr el-Vücûhî el-Hanbelî el-Bağdâdî (ö. 672/1274):

Kırâat-ı Seb-a’yı okumuştur. Ondan İbn. Abbâd’ın kitabı olan el-Vakf ve’l- İbtidâ adlı kitabını dinlemiştir. Sahîhi Buhârî’yi de dinleyip ve Kırâat-ı Seb-a ilminde bu zattan icazet almıştır.

1.7.6. Müntecibüddîn143 Ebû Alî el-Hüseyn b. el-Hasan b. Ebü’s-Seâdêt et-Tikrîtî (ö. 688/1289):

Ca’berî, Kırâat-ı Aşera’yı kıraat ilminde meşhur olan bu zattan okuyup ondan icazet almıştır.

1.7.7. Abdullah 144 b. İbrahim b. Mahmud b. Râfî el-Cezerî (ö. 679/1280):

Allâme’den Şâtıbiyye ile ilgili icazet almıştır.

1.7.8. Şemsüddîn Ebü’l-Bedr Muhammed145 b. Ömer b. el-Kâsım el- Abbâsî er-Raşîdî el-Vâsitî (ö. 668/1270):

Ca’berî bu zattan Kırâat-ı Aşera üzerine icazet almıştır.

1.7.9. Fahreddin el-Hâfız Ebü’l-Hasan Ali146 b. Ahmed b. Abdü’l-Vâhid el-Makdisî el-Hanbelî (ö. 690/1291):

İbnü’l-Buhârî diye bilinen zattan hadis dersleri dinlemiştir.

142 İbnü’l-Cezeri, Ğâyetü’n-Nihâye, c. 1, s. 556. 143 İbnü’l-Cezeri, Ğâyetü’n-Nihâye, c. 1, s. 240. 144 İbnü’l-Cezeri, Ğâyetü’n-Nihâye, c. 1, s. 403. 145 İbnü’l-Cezeri, Ğâyetü’n-Nihâye, c. 2, s. 218. 146

İbn. Kesir, el-Bidâye ve’n-Nihâye, c. 13, s.324; İbnü’l-İmâd, Şezerâtü’z-Zehebî, c. 5, s. 414; Ziriklî, el-A’lâm, c. 4, s. 257.