Çürütücü ve üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ kavramsal değiĢim

kavramsal anlamalarına iliĢkin sonuçlar

Yarı yapılandırılmıĢ görüĢmeler yapılarak Fen Bilgisi öğretmen adaylarından çürütücü metin okuyan üç öğretmen adayının ve üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ kavramsal değiĢim metinlerini okuyan üç öğretmen adayının metinleri okumadan ve okuduktan sonraki kuvvet ve hareket konularıyla ilgili kavramsal anlamaları incelenmiĢtir. Her iki metin türü okutulmadan önce ön mülakatlar yapılmıĢtır. Ön mülakatta öğretmen adaylarının kuvvet ve hareket konularıyla ilgili alternatif fikirleri tespit edilmiĢtir ve bunların bir kısmı her iki metin okutulduktan sonra yerlerini bilim adamları tarafından kabul edilen fikirlerle yer değiĢtirdiği bulunmuĢtur. Çürütücü metin okuyan üç öğretmen adayında ön mülakatta „kuvvet aktarılabilir.‟ alternatif fikrine rastlanmıĢtır. Yürük (2005), „kuvvet aktarılabilir‟ alternatif fikrine sahip olan bireylerin olduğunu ortaya çıkarmıĢtır. Çürütücü metinler okutulduktan sonra „kuvvet aktarılabilir‟ alternatif fikri

yerini bilim adamları tarafından kabul edilen fikirle yer değiĢtirdiği bulunmuĢtur. Çürütücü metinlerde kuvvete maddeye ait özelliklerin atfedilemeyeceği ve kuvvetin aktarılamayacağı açıklandığı için öğretmen adaylarındaki kuvvet aktarılabilir alternatif fikir yerini bilim adamları tarafından kabul edilen fikirle yer değiĢtirmiĢtir. Üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ kavramsal değiĢim metinlerini okuyan üç öğretmen adayından ikisinde „kuvvet aktarılabilir‟ alternatif fikrine rastlanmıĢtır. Diğer öğretmen adayı ise „kuvvet aktarılabilir‟ konusunda sahip olduğu fikir bilim adamları tarafından kabul edilen fikirle örtüĢtüğü tespit edilmiĢtir. „kuvvet aktarılabilir‟ alternatif fikrine sahip olan iki öğretmen adayı kuvvet ve hareket konularıyla ilgili üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ kavramsal değiĢim metinleri okuduktan sonra bilim adamları tarafından kabul edilen fikirle yer değiĢtirdiği tespit edilmiĢtir. Üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ metinlerde öncelikle öğretmen adaylarının kuvvete atfettikleri özellikler sorgulanmıĢ ve öğretmen adaylarının kuvvetin aktarılıp aktarılamayacağı hakkındaki fikirlerini anlayabilme için kavram karikatürleri kullanılarak açıklama yapmaları istenmiĢtir. Ardından bilim adamları tarafından kabul edilen fikir daha önce verilen örnekleri de açıklayarak sunulmuĢtur. Üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ metinler çürütücü metinlere nazaran daha anlamlı öğrenmeyi sağladığı saptanmıĢtır.

Çürütücü metin okuyan üç öğretmen adayından biri olan Atıf havası alınmıĢ bir ortamda serbest bırakılan cisimler konusunda sorulan sorularda Ģekilleri aynı, kütleleri farklı cisimlerin aynı anda yere ulaĢacağı fikrine sahipken, havası alınmıĢ ortamda kütleleri aynı, Ģekilleri farklı iki cisim aynı anda yere ulaĢamayacağı fikrine sahip olduğu ve Atıf kuvvet ve hareket konularıyla ilgili çürütücü metinleri okuduktan sonra havası alınmıĢ ortamda kütleleri aynı, Ģekilleri farklı iki cisim aynı anda yere ulaĢamayacağı alternatif fikrinin devam ettiği tespit edilmiĢtir. Diğer iki öğretmen adayının bu konuyla ilgili ön mülakatta vermiĢ oldukları cevaplar bilim adamları tarafından kabul edilen fikirlerle örtüĢtüğü gözlemlenmiĢtir. Soner (2006), aynı yükseklikten bırakılan ağır cisimlerin yere ulaĢma süresinin hafif cisimlerden daha önce olacağı alternatif fikrinin öğretmen adaylarında var olduğunu tespit etmiĢ olduğu çalıĢmasını desteklemektedir. Kuvvet ve hareket konularıyla ilgili çürütücü metinlerde h=1\2gt2

formülünde cisimler aynı yükseklikten bırakıldıklarında yükseklikler eĢit, yer çekimi ivmesi de sabit ivmeye örnek olduğu için cisimlerin ağırlıkları farklı olsa dahi yere ulaĢma süreleri aynı olduğu vurgulandığı için öğretmen adaylarında değiĢim gözlemlenmektedir. Üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ kavramsal değiĢim metinlerini okuyan üç öğretmen adayının havası alınmıĢ ve havası alınmamıĢ ortamlarda aynı yükseklikten, aynı anda serbest

bırakılan cisimlerin yere ulaĢma süreleri hakkındaki fikirleri incelendiğinde Pınar ve ġermin‟in alternatif fikre sahip olduğu tespit edilmiĢtir. Kuvvet ve hareket konularıyla ilgili üst kavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ kavramsal değiĢim metinleri okuduktan sonra bir öğretmen adayının fikrinin bilim adamları tarafından kabul edilen fikirle yer değiĢtirmediği tespit edilmiĢtir. Bunun nedeni üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ kavramsal değiĢim metinleri öğretmen adaylarında dengesizlik yaratmıĢtır. Bu değiĢim üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ metinlerde daha etkili olduğu görülmüĢtür. Bunun nedeni de üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ kavramsal değiĢim metinlerinde öğretmen adaylarında ontolojik olarak da değiĢim gözlemlenmektedir. Yürük(2005)‟ in yapmıĢ olduğu çalıĢma desteklemektedir.

Soner (2006), öğretmen adaylarının etki-tepki ikilisinde sadece kütlesi büyük olanın diğerine kuvvet uygulayacağı, iki cisimden önde bulunanın arkada bulunan cisimden daha hızlı olduğu, bir nesneye sabit süratle hareket etmesine rağmen, hareket yönünde uygulanan bir kuvvetin olduğu alternatif fikirlerine sahip olduklarını tespit etmiĢtir. ÇalıĢmada yukarıda belirtilen alternatif fikirlere mülakatlara katılan öğretmen adaylarının sahip oldukları tespit edilmiĢtir.

Kuvvet ve hareket ile ilgili çürütücü metinleri öğretmen adayları okuduktan sonra öğretmen adaylarından birinin alternatif fikrinin devam ettiği, diğer ikisinin Newton‟un etki-tepki yasası hakkında alternatif fikirlerinin yerlerini bilim adamları tarafından kabul edilen fikirle yer değiĢtirdiği tespit edilmiĢtir. Ön mülakatlarda öğretmen adaylarının Newton‟un ikinci yasasıyla ilgili alternatif fikre sahip oldukları tespit edilmiĢtir. Sadece bir öğretmen adayında kuvvet ve hareket konularıyla ilgili çürütücü metinleri okuduktan sonra Newton‟un ikinci yasasıyla ilgili alternatif fikrinin devam ettiği gözlemlenmiĢtir. Çürütücü metinlerde kuvvet ve hareket konularıyla ilgili metinlerde Newton‟un yasalarının tarihi geliĢimi ve bu yasalar ayrıntılı bir Ģekilde örneklerle açıklanmıĢ olmasına rağmen üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ metinler kadar etkili olmadığı saptanmıĢtır. Üstkavramsal faaliyetlerle zenginleĢtirilmiĢ kavramsal değiĢim metinlerinde öğretmen adaylarının bu konuyla ilgili ontolojik varsayımlarını fark etmelerini sağlamak bu değiĢimde rol almıĢ olabilir. Yürük(2005) tarafından yapılan çalıĢmada da öğrenciler kuvvet kavramı ile ilgili ontolojik açıdan bir değiĢim yaĢıyorlardı.

5.5. Öğretmen Adaylarının Farklı Türlerdeki Metinleri Okuduktan Sonra Metinlere