Çözümleme (Analitik) Yöntemler

2.4.2.1.Kelime Yöntemi

Okuma yazma öğretimine önce öğrenci için anlamlı ve bilindik olan kelimelerle baĢlanır, bu yöntemde asıl önemli olan kelimelerdir. Öğrenciler öğrendikleri yeni kelimeleri cümle içerisinde kullanırlar. Bu yöntemde, kelimelerden cümleler, cümlelerden metinler oluĢturularak okuma yazma öğrenilir (Güleryüz, 2000, s.81).

Bu yöntemde ilk öğrenilen kelimeler tüm öğrenciler tarafından bilinen tanıdık sözcüklerdir. Yeni kelimelerin öğrenilmesinde bireĢim ve çözümleme yöntemlerinden yararlanılarak öğrencilerin kelimelerin ayrıntısı olan hecelere ve harflere dikkat etmeleri sağlanır (Köksal, 1999).

Her sözcüğün öğrenciler tarafından akılda kalan bir Ģeklinin olduğu bilinmektedir. Hatırlamayı kolaylaĢtırabilmek amacıyla ve öğrencilerin kolay çağrıĢım yapabilmeleri için, öğrenmenin kalıcılığını artırmak için sözcükler resimler ile beraber öğretilmekte veya kelimeler yüksek sesle tekrar edilmektedir. Kelimeler öğrenciler

25

tarafından tanındıktan sonra kelimenin ses, harf ve hece bölünmesine geçilmektedir (GüneĢ, 2000, s.144).

Kelime yönteminin eleĢtirisi ise; sözcüklerin tek tek okunması nedeniyle kelimeleri doğru, anlayarak ve hızlı okumak için yeterli değildir (Nas, 1999, s.47).

2.4.2.2.Cümle Yöntemi

Bu yöntemde öğrencilere ilk önce kısa ve basit temel cümleler verilmekte anlamıyla beraber öğrencilerin bu cümleleri okuması ve yazması istenmektedir. Cümleleri öğrenen öğrenciler daha sonra kelimeleri öğrenmekte, kelimeleri öğrendikten sonra kelimeler hecelerine ayrıĢtırılmakta ve giderek hecelerden harflere geçilmektedir (GüneĢ, 1992, s.33). Cümle teknikleri arasında en çok kullanılan yöntem cümle çözümleme tekniği olmuĢtur (Çelenk, 2006, s.60).

Çelenk‟e göre bu yöntemin aĢamaları Ģunlardır:

 Cümleyi Tanımak

 Cümleyi Çözümlemek Ve Sözcükleri Tanımak  Sözcükleri Çözümlemek Ve Heceyi Tanımak  Harfleri (Sesleri) Tanımak

 Serbest Metne Geçme

 Öykü Çözümleme Yöntemi

2.4.2.3.Cümleyi Tanıma

Bu basamakta öğrencinin cümleyi tanıması, cümleyi doğru algılaması ve diğer cümlelerden ayırt edecek düzeyde öğrenmesi gerekir.

2.4.2.4.Cümleyi Çözümleme Ve Kelimeyi Tanıma

Cümleyi çözümleme süreci, kelimeyi tanıma sürecini de kapsar. Cümle tanıma sürecinde, cümleyi oluĢturan kelimeleri öğrenci tanımaya, benzer kelimeler ile iliĢkilendirmeye ve farklı kelimeleri birbirinden ayırt etmeye baĢlar. Öğretmen öğrencinin en iyi bildiği cümlelerden baĢlayarak cümleleri kelimelere ayırmaya, kelimelerin her birini ayrı ayrı okutup yazdırmaya ve her kelimeyi yeni anlamlı cümleler ve metin içinde kullandırmaya baĢlar.

26

2.4.2.5. Kelimeyi Çözümleme Ve Heceyi Tanıma

Kelimeyi çözümleme süreci, heceyi tanıma sürecini de kapsar. Kelime tanıma sürecinde, kelimeyi oluĢturan heceleri öğrenci tanımaya, benzer heceleri birbiri ile iliĢkilendirmeye ve farklı heceleri birbirinden ayırt etmeye baĢlar. Öğretmen, öğrencinin en iyi bildiği kelimelerden öğretime baĢlayarak kelimeleri hecelere ayırmaya, heceleri ayrı ayrı okutup yazdırmaya ve her heceyi yeni anlamlı kelime, cümle ve metin içinde kullandırmaya baĢlar.

2.4.2.6. Sesleri (Harfleri) Tanıma

Bu süreçte önemli olan öğrencinin hece, kelime, cümlede sesi hissedip, sezmesi ve harf- ses iliĢkisini doğru kurarak sesin sembolü olan harfi tanımasını sağlamaktır. Öğretmen benzer sesleri olan heceleri gruplandırarak (açık hece, kapalı hece) öğrencilerin harfleri doğru sezmelerine aĢağıdaki gibi yardımcı olur.

-ġ- sesi AĢ Ģa iĢ Ģu kıĢ Ģak koĢ Ģal

2.4.2.7.Serbest Metne GeçiĢ

Bu yöntemde seslerin ve harflerin hissedirilip, sezdirilmesi sağlandıktan sonra öğrencilerin serbest metin okumaya geçiĢleri sağlanır. Bu geçiĢ aĢaması ilk okuma yazma sürecinde kritik bir dönemi kapsar. Bu durum çocukların düzeyine uygun basit serbest okuma metinleriyle sağlanabilir. Burada tekerlemelerden, ninnilerden ve çocuk için anlamlı olan Ģiirlerden yararlanılarak hem geçiĢ sağlanır hem de öğrencinin hızlı ve akıcı bir okuma alıĢkanlığı kazanmasına yardımcı olunmuĢ olur.

2.4.2.8. Öykü Çözümleme Yöntemi

Bu yöntemde çocuklar için daha ilgisini çekeceği düĢünülerek okuma yazma öğretimine öyküler ya da masallar anlatılarak veya dinletilerek baĢlanmaktadır. Öykü

27

ilk önce çocuklara anlatılır öykü ile ilgili varsa ilgili çizgi film, animasyonlar, videolar izlettirilebilir, öykü çocuğun seviyesine uygun bir Ģekilde dramatize edilebilir, öykü bölüm bölüm okutulur ve kısa cümlelerden baĢlanarak çözümlenir. Zamanla cümle kelimelere dönüĢmekte ve sonra kelimeler hecelere, heceler de harflere ayrılarak, tümdengelim yöntemiyle öğrencinin okumayı çözümlemesi öğretimin en önemli aĢamalarını oluĢturmaktadır. Bu yöntem çocukların algılama özelliklerine uyduğu için çocuk psikolojisine uygundur ve bu yöntem ile okuma yazma öğretiminin okuduğunu anlama düzeyini önemli ölçüde artırdığı savunulmaktadır.

Hikâye yöntemi, cümle yönteminin geniĢletilmiĢ bir baĢka Ģeklidir. Öykü çözümleme yönteminde en önemli olan unsur hikâyeyi oluĢturan cümlelerdir. Bu yöntem okuma alıĢkanlıklarını ilginç hale getirir; çünkü hikâyeler çocukların ilgisini, dikkati çeker ve çocuklarda merak duygusu uyandırır. Bu Ģekilde kelime ve cümle yönteminin bazı olumsuzluklarını ortadan kaldırmaktadır. Bu yöntemde anlatılan hikâye öğrencilere basit bir cümleden daha çok düĢünceler arasındaki iliĢkileri anlama ve bu düĢünceleri tartıĢma olanağı tanır (Öz, 1998).

2.4.2.9..Karma (Eklektik) Yöntem

Öğretmenler tarafından geliĢtirilen bir ara öğretim yolu olarak da kullanılan bu yöntem, çözülme yönteminde yaĢanan zorlukları gidermek, bireĢimsel yöntemin kullanımında yaĢanan olumsuzluklardan kaçınmak amacıyla geliĢtirilmiĢtir. Bu yöntemlerde harf-ses, ses- hece, ses-kelime, hece-kelime-harf, cümlecik-cümle, kelime- hikâye-cümle vb biçimde birleĢtirilerek kullanılmaktadır. Cümle, sözcük, hece, harf beraber öğrenilir, kısa zamanda ses ve harflerin öğretimi kolaylıkla sağlamaktadır. YetiĢkinlere okuma yazma öğretiminde kullanılan uygun ve yaygın bir yöntemdir.

Karma programın hedeflerine ve kurallarına bağlı kalınmayarak bazen ses bazen hece bazen harflerle öğrencilere okuma yazma öğretilmektedir. Bu yöntemde okuma yazmadaki aĢamalılık ve ön koĢul dikkate alınmadan ve öğrenmenin basitten karmaĢığa ve kolaydan zora ilkeleri dikkate alınarak okuma yazma öğretiminde önemli olan kurallı, doğru, düzgün, okuduğunu anlama becerileri göz ardı edilmektedir. Bu yöntem ile okullarda korsan olarak tabir edilen, istenmedik bir okuma yazma yolu izlenmekte ve öğrencilerin psikolojilerinin ve bu süreçte olumsuz etkilendiği söylenmektedir (Güleryüz, 2000, s.87).

28