Sunum Planı. I. Küresel Kriz ve Toparlanma Sinyalleri. Para Politikası Duruşu. Türkiye Ekonomisinde Son Gelişmeler. Enflasyon Görünümü

(1)

17 Şubat 2010

TÜRKĐYE

CUMHURĐYET MERKEZ BANKASI

Adana Sanayi Odası Sunumu

Durmuş YILMAZ

Başkan

(2)

I. Küresel Kriz ve Toparlanma Sinyalleri II. Para Politikası Duruşu

III. Türkiye Ekonomisinde Son Gelişmeler IV. Enflasyon Görünümü

V. Genel Değerlendirme

I. Küresel Kriz ve Toparlanma Sinyalleri II. Para Politikası Duruşu

III. Türkiye Ekonomisinde Son Gelişmeler IV. Enflasyon Görünümü

V. Genel Değerlendirme

Sunum Planı

(3)

I. Küresel Kriz ve Toparlanma Sinyalleri

(4)

-20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20

01 02 03 04 05 06 07 08 09

Küresel Ekonomide Toparlanma Sinyalleri

Son dönemde açıklanan veriler, krizin dip noktasının geride kaldığını ve küresel ekonominin toparlanma eğilimine girdiğini teyit etmiştir.

Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde PMI Gerçekleşmeleri

(Ocak 2005 – Ocak 2010)

35 40 45 50 55 60

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Kaynak: Bloomberg, TCMB

Gelişmekte Olan Ülkeler

Gelişmiş Ülkeler

Gelişmişve Gelişmekte Olan Ülkelerde Sanayi Üretimi

(Ocak 2001 – Aralık 2009, yıllık yüzde değişim)

Gelişmekte Olan Ülkeler (GOÜ)

Çin ve Hindistan Hariç GOÜ

Gelişmiş Ülkeler

(5)

Küresel Ekonomide Toparlanma Sinyalleri

Uluslararası kuruluşlar ve bankalar, ABD ekonomisinin 2010 yılına ilişkin büyüme tahminlerini yukarı yönlü revize ederken, Avrupa Para Birliği bölgesi için daha temkinli

öngörüler yapmaktadır.

IMF

8 Ocak 12 Şubat 6 Ocak 3 Şubat 11 Ocak 8 Şubat 26 Ocak

ABD 3,3 3,5 3,5 3,8 2,9 3,1 2,7

Euro bölgesi 2,1 1,6 1,5 1,5 1,3 1,3 1,0

Almanya 2,5 1,7 2,1 2,1 1,8 1,7 1,5

Fransa 2,2 2,0 1,5 1,5 1,4 1,4 1,4

Đtalya 1,7 1,1 1,1 1,1 0,9 0,8 1,0

Japonya 1,9 2,0 1,7 1,7 1,3 1,5 1,7

Đngiltere 1,7 1,4 1,5 1,5 1,5 1,4 1,3

2010 büyüme öngörüleri

Consensus

JP Morgan Deutche Bank

(6)

ABD ve Euro Bölgesi Kredi Gelişmeleri

(Ocak 1999 – Aralık 2009, yıllık yüzde değişim)

ABD ve Euro Bölgesinde Đşsizlik Oranı

(Ocak 1995 – Aralık 2009, yüzde)

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Bununla birlikte kredi piyasalarındaki sorunların kısmen devam etmesi ve işsizlik oranlarının yüksek seviyelerini koruması geleceğe dönük belirsizlikleri artırmaktadır.

Küresel Riskler

Euro Bölgesi

ABD

-10 -5 0 5 10 15

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09

Euro Bölgesi

ABD

(7)

Küresel Riskler

-14 -12 -10 -8 -6 -4 -2 0 2

Đngiltere Japonya ABD Hindistan Fransa Đtalya G-20 Almanya Türkiye Çin Meksika Kanada Güney Afrika Arjantin Brezilya

2007 2009 2010 2014

0 50 100 150 200 250

Japonya Đtalya ABD Almanya Hindistan Fransa Đngiltere G-20 Kanada Brezilya Türkiye Arjantin Meksika Güney Afrika Çin

2007 2009 2010 2014

SeçilmişÜlkelerin Bütçe Dengesi

(2007, 2009* ,2010* ,2014*, GSYĐH’ye Oranı)

Seçilmiş Ülkelerin Merkezi Hükümet Borcu

(2007, 2009* ,2010* ,2014*, GSYĐH’ye Oranı)

* Tahmin

Kaynak: IMF, TCMB

* Tahmin

Kaynak: IMF, TCMB

Özellikle gelişmiş ülkelerde uygulanan genişleyici maliye politikalarının bir sonucu olarak hızla artan bütçe açıkları ve kamu borç stokları, uzun vadeli faiz oranlarını artırarak özel

talebi olumsuz yönde etkileyebilecek önemli bir risk unsurudur.

(8)

Küresel Riskler

Son dönemde borç yükü yüksek ülkelerin risk primlerinde sert yükselişler gözlenmektedir.

Türkiye’nin risk primi ise, güçlü finans sektörü ve düşük borçluluk oranının verdiği destek ile istikrarlı seyrini korumuştur.

SeçilmişÜlkelerin CDS Primleri

(Nisan 2009 –Şubat 2010, 1 Ekim 2009 = 100)

Kaynak: Bloomberg, TCMB 0

50 100 150 200 250 300 350 400 450 500

04-09 05-09 06-09 07-09 08-09 09-09 10-09 11-09 12-09 01-10 02-10

Yunanistan

Türkiye Đspanya

Đtalya Portekiz

(9)

1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 2.0 2.1

06-07 08-07 10-07 12-07 02-08 04-08 06-08 08-08 10-08 12-08 02-09 04-09 06-09 08-09 10-09 12-09 02-10

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600

0.00 0.01 0.02 0.03 0.04

01-06 04-06 07-06 10-06 01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09 01-10

Türkiye’de Finansal Đstikrar

SeçilmişÜlkelerin Kur Oynaklığı*

(Ocak 2006 –Şubat 2010)

*50 Günlük standart sapma; Brezilya, Şili, Çek Cum., Macaristan, Meksika, Yeni Zelanda, Polonya, G. Afrika, G. Kore (en yüksek ve en düşük değerler) Kaynak: Bloomberg, TCMB

Döviz Kuru Sepeti ve EMBI+ Türkiye

(Haziran 2007 –Şubat 2010)

TL / Kur Sepeti (0,5 Euro+0,5 ABD doları)

EMBI+ Türkiye (sağ eksen)

Tarihsel olarak oynaklığı en yüksek ve küresel risk iştahına en duyarlı para birimlerinden olan Türk lirasının, küresel kriz boyunca sergilediği göreli olarak istikrarlı seyir, 2010

yılının ilk çeyreğinde de devam etmiştir.

Türkiye Gelişmekte olan ülkelerde

kur oynaklığı aralığı

(10)

ABD Doları Karşısında

Yerel Para Birimlerinin Değer Kazancı

(Ocak 2010 tarihinden itibaren, yüzde değişim)

5

3

1 1 1

1 0 0 0 0

0 -1

-2 -3

-4 -4 -4 -5 -6

-8 2

-1

-10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8

Kolombiya Hırvatistan Meksika Peru G.Kore Endonezya Tayland Ukrayna Hindistan Malezya Filipinler Türkiye Arjantin Vietnam Romanya Polonya Çek Cum. G.Afrika Şili Macaristan Brezilya Sırbistan

ABD Doları Karşısında

Yerel Para Birimlerinin Değer Kazancı

(Ocak 2009 tarihinden itibaren, yüzde değişim)

22 21

19 15 15

9 9

6 5

3

1 0 0 0

-5 -5 -8

-11 -12 2

6

2

-15 -10 -5 0 5 10 15 20 25

Brezilya G.Afrika Şili Endonezya Kolombiya Peru G.Kore Meksika Hindistan Tayland Filipinler Türkiye Malezya Hırvatistan Ukrayna Çek Cum. Polonya Macaristan Romanya Vietnam Arjantin Sırbistan

Diğer gelişmekte olan ülkelerle kıyaslandığında, Türk lirasının değerinde önemli bir değişim gözlenmemektedir.

Türkiye’de Finansal Đstikrar

(11)

II. Para Politikası Duruşu

(12)

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09 01-10

Para Politikası Duruşu

Kaynak: Merkez Bankaları, TCMB

Gelişmekte Olan Ülkelerde Politika Faiz Oranlarının Değişimi

(Ekim 2008 –Şubat 2010, yüzde puan)

Türkiye’de finansal sistemin göreli sağlamlığı, fiyat istikrarını sağlama temel amacımız ile çelişmeksizin, küresel krizin ekonomimiz üzerinde yaratabileceği olumsuzlukları

sınırlamaya odaklanmamıza imkan sağlamıştır.

-1.75 -1.75 -2.00 -2.25 -2.25 -2.50 -2.50 -2.50 -3.00 -3.25 -3.75 -3.75 -5.00 -5.00 -5.25 -5.50 -6.50 -7.75 -8.50 -10.25

-12 -10 -8 -6 -4 -2 0

Ukrayna T ayvan Filipinler Rusya G. Kore Polonya Đsrail T ayland Endonezya Romanya Meksika Mı sı r Brezilya Güney Peru Macaristan Kolombiya Şili Đzlanda T ürkiye

Enflasyon Hedeflemesi Yapan Gelişmekte Olan Ülkelerde ve Türkiye’de Politika Faiz Oranı

(Ocak 2007– Ocak 2010, yüzde)

Kaynak: Merkez Bankaları, TCMB

Türkiye

Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Gelişmekte Olan Ülkeler

(13)

5 10 15 20 25 30

01-08 03-08 05-08 07-08 09-08 11-08 01-09 03-09 05-09 07-09 09-09 11-09 01-10

TCMB Politika Faiz Oranı ve Gösterge DĐBS Faiz Oranı

(1 Ocak 2008 – 11 Şubat 2010, yüzde bileşik)

Kaynak: BDDK, TCMB

Politika Faiz Oranı

Gösterge DĐBS Faiz Oranı

Tüm dünyada kamunun artan borçluluk oranlarının faizler üzerinde yukarı yönlü baskı yapmasının beklendiği bir dönemde, Türkiye’de piyasa faizlerinin temel belirleyicisinin

TCMB’nin politika faizleri olması, para politikasının etkinliğinin bir göstergesidir.

Politika

Faizi Değişim Eylül 08 16.75 0.00 Kasım 08 16.25 -0.50 Aralık 08 15.00 -1.25

Ocak 09 13.00 -2.00

Şubat 09 11.50 -1.50

Mart 09 10.50 -1.00

Nisan 09 9.75 -0.75

Mayıs 09 9.25 -0.50

Haziran 09 8.75 -0.50 Temmuz 09 8.25 -0.50 Ağustos 09 7.75 -0.50

Eylül 09 7.25 -0.50

Ekim 09 6.75 -0.50

Kasım 09 6.50 -0.25

Aralık 09 6.50 0.00

Ocak 10 6.50 0.00

Şubat 10 6.50 0.00

Para Politikası Duruşu

(14)

Reel faizin durgunluk dönemlerinde düşmesi, sağlıklı işleyen ekonomilerde beklenen bir gelişme olmakla birlikte, Türkiye ekonomisinde daha önce gözlenmemiş bir durumdur.

Seçilmiş Ülkelerde Enflasyon ve Politika Faiz Oranı

(Şubat 2010, yüzde)

Politika Faiz Oranları

2010 Enflasyon Beklentileri

Reel Politika Faiz Oranları

Şili 0.50 2.50 -1.95

Tayland 1.25 3.20 -1.89

Kore 2.00 3.00 -0.97

Türkiye 6.50 7.50 -0.93

Çek C. 1.00 1.45 -0.44

Malezya 2.00 2.25 -0.24

Filipinler 4.00 4.20 -0.19

Meksika 4.50 4.55 -0.05

G.Afrika 7.00 5.90 1.04

Polonya 3.50 2.40 1.07

Macaristan 6.00 3.80 2.12

Çin 5.31 3.00 2.24

Brezilya 8.75 4.40 4.17

Para Politikası Duruşu

(15)

Gelişmekte olan ülkelerde merkez bankalarının politika faizi kararlarının kendi para birimleri üzerinde kısa vadedeki etkisi sınırlı kalmıştır. Bu dönemde para birimlerinin değerlerinin

temel belirleyicisi küresel risk algılamaları olmaya devam etmiştir.

Para Politikası Duruşu

Şili

Kolombiya

Macaris tan Peru

Bulgaristan

Meksika Polonya Romanya Çek Cumh.

Filipinler Tayland

Rusya G.Kore

Malezya

Brezilya G.Afrika

Endonezya

-9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0

-25 -15 -5 5

Yerel Para Biriminin Değer Değişimi (%)

Faiz Değişimi (%)

Türkiye ^Türkiye

Kolombiya G.AfrikaPeru

Brezilya Meksika

Romanya Rusya

Polonya Çek

Hırvatistan Macaristan

Bulgaristan

Şili

-12 -10 -8 -6 -4 -2 0 2

-100 -50 0 50 100 150

CDS Değişimi

Faiz Değişimi (%)

Kriz Süreci Boyunca Faiz – Ülke Riskliliği Đlişkisi

(Eylül 2008 – Ocak 2010)

Kriz Süreci Boyunca Faiz – Kur Đlişkisi

(Kasım 2008 – Ocak 2010)

Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Bloomberg, TCMB

(16)

-1.1 -0.6 -0.1 0.4 0.9 1.4

01-08 02-08 03-08 04-08 05-08 06-08 07-08 08-08 09-08 10-08 11-08 12-08 01-09 02-09 03-09 04-09 05-09 06-09 07-09 08-09 09-09 10-09 11-09 12-09 01-10 02-10

1.40 1.50 1.60 1.70 1.80 1.90 2.00 2.10

TL Karşılığı Döviz Alım ve Satım Đhaleleri ve Döviz Sepeti

(Ocak 2008 – Şubat 2010*)

Döviz Alım Đhaleleri (Toplam 5.6 milyar ABD Doları)

Döviz Satım Đhaleleri (Toplam 1 milyar ABD Doları) Eşit Ağırlıklı ABD

Doları ve Euro Sepeti (sağ eksen)

Para Politikası Duruşu

4 Ağustos 2009 tarihinden bu yana gerçekleştirilen döviz alım ihaleleri ile toplam 5,6 milyar ABD doları döviz alınmış ve piyasaya 8,4 milyar TL’ye yakın Türk lirası cinsi likidite

verilmiştir.

* 14 Şubat 2010 itibarıyla Kaynak: TCMB

(17)

Đhalelerde ve ĐMKB’de Oluşan Getiriler

(23 Aralık 2009 – 12 Şubat 2010, yüzde)

Para Politikası Duruşu

23 Aralık 2009 tarihinden itibaren ihale yöntemiyle ikincil piyasadan 1,5 milyar TL tutarında DĐBS alınmıştır. Yapılan analizler, DĐBS alımlarının piyasadaki arz talep

dengesini bozucu bir etkisinin olmadığını göstermektedir.

Kaynak: ĐMKB, TCMB

7.95 7.95

12.02.2010

8.50 8.50

8.47 8.40

10.02.2010

8.21 8.21

8.20 8.18

05.02.2010

8.89 8.88

8.84 8.81

03.02.2010

8.65 8.64

8.62 8.61

29.01.2010

9.01 9.01

8.97 8.94

27.01.2010

8.46 8.49

8.46 8.44

22.01.2010

8.49 8.48

8.47 8.46

20.01.2010

8,42 8,44

8,42 8,39

15.01.2010

8,98 8,84

8,84 8,84

13.01.2010

8,57 8,61

8,60 8,59

08.01.2010

8,94 8,95

8,94 8,93

06.01.2010

9,35 9,44

9,35 9,33

30.12.2009

9,54 9,55

9,52 9,51

25.12.2009

9,46 9,47

9,46 9,45

23.12.2009

ĐMKB Ağırlıklı Ort. Bileşik Getiri Maks.

Ort.

Min TCMB'nin DĐBS

Alım Đhalesi

(18)

III. Türkiye Ekonomisinde

Son Gelişmeler

(19)

Mevsimsellikten ArındırılmışReel GSYĐH

(2004 1.Ç – 2009 3.Ç, 2008 1.Ç=100)

Türkiye Ekonomisi

Büyümenin Bileşenleri

(2007 4.Ç – 2009 3.Ç, bir önceki yılın aynı dönemine göre, yüzde katkı)

Kaynak: TÜĐK, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB

-10 -5 0 5 10

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3

2007 2008 2009

Net Đhracat Özel Yatırım

Özel Tüketim Stok Değişmeleri

Son dönemde açıklanan veriler iktisadi faaliyetteki ılımlı toparlanma sürecinin devam ettiğini göstermektedir.

94.5

86.6 100.0

75 80 85 90 95 100 105

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3

2004 2005 2006 2007 2008 2009

(20)

Özel tüketim harcamalarındaki kademeli toparlanmanın, yılın son çeyreğinde devam ettiği tahmin edilmektedir.

Özel Tüketim

Mevsimsellikten Arındırılmış Reel Özel Tüketim Harcamaları*

(2005 1.Ç – 20094.Ç, 2007 4.Ç = 100)

Kaynak: TÜĐK, TCMB

100.0

89.5

97.9

82 84 86 88 90 92 94 96 98 100 102 104

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4*

2005 2006 2007 2008 2009

Tahmin

(21)

Özel Yatırım

Mevsimsellikten ArındırılmışReel Özel Yatırım Harcamaları

(2005 1.Ç – 2009 4.Ç,2008 1.Ç = 100)

Özel yatırım harcamaları, 2009 yılının ortasından bu yana artış eğilimi sergilemekle birlikte düşük seviyesini korumaktadır.

63.8 69.3 100.0

50 60 70 80 90 100 110

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4*

2005 2006 2007 2008 2009

Tahmin

-60 -50 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30

04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09 01-10

Sabit Sermaye Yatırım Harcama Beklentisi

(Nisan 2007 – Ocak 2010, yüzde)

(22)

90.0

81.3 100.0

75 80 85 90 95 100 105

01-05 05-05 09-05 01-06 05-06 09-06 01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09 05-09 09-09

Üretim Gelişmeleri

Mevsimsellikten Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi

(Ocak 2005 – Aralık 2009, Mart 2008=100)

Tam Kapasite ile Çalışamama Nedenleri

Kaynak: TÜĐK, TCMB 0

10 20 30 40 50 60

01-05 05-05 09-05 01-06 05-06 09-06 01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09 05-09 09-09

Đç Pazarda Talep Yetersizliği

Dış Pazarda Talep Yetersizliği

Sanayi üretimi, 2009 yılının ikinci çeyreğinden itibaren istikrarlı bir artış eğilimine girmiştir.

Bununla birlikte, iç ve dış talep yetersizliği firmaların tam kapasite ile çalışmalarını kısıtlamaya devam etmektedir.

(23)

-60 -45 -30 -15 0 15 30

01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09 01-10

Talep Göstergeleri

Mevsimsellikten Arındırılmış Đhracat Beklentileri

(Ocak 2008 – Ocak 2010)

Kaynak: TCMB -50

-40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40

01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09 01-10

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Mevsimsellikten ArındırılmışTalep Göstergeleri

(Ocak 2008 – Ocak 2010)

ĐYA Gelecek Üç Aydaki Đç Piyasa Sipariş Beklentisi

PMI Yeni Siparişler Endeksi (sağ eksen)

Gelecek 3 aya ilişkin hem iç piyasa siparişlerinde hem de ihracat siparişlerinde ılımlı bir artış gözlenmektedir.

ĐYA Gelecek Üç Aydaki Đhracat Sipariş Miktarı

ĐYA Son Üç Aydaki Đhracat Sipariş Miktarı

Kaynak: Markit, TCMB

(24)

Dış Ticaret Gelişmeleri

Ancak küresel büyümede belirgin bir iyileşme olmadan dış talepte güçlü bir toparlanma olması beklenmemektedir. Özellikle Euro Bölgesinde iktisadi faaliyette gözlenen

toparlanmanın izlediği zayıf seyir, ihracata ilişkin bir risk unsurudur.

* Mevsimsellikten arındırılmış, 2 aylık hareketli ortalama Kaynak: TÜĐK, TCMB

Đhracat ve Đthalat Miktar Endeksleri*

(Ocak 2006 – Aralık 2009, Ocak 2006 = 100)

80 90 100 110 120 130 140

01-06 04-06 07-06 10-06 01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09 01-10

Đthalat Miktar Endeksi

Đhracat Miktar Endeksi

94 95 96 97 98 99 100 101 102 103

2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2

2008 2009 2010 2011

Tahmin

ABD

Euro Bölgesi

ABD ve Euro Bölgeleri Ekonomilerinde Büyüme Tahminleri

(2008 2.Ç – 2011 2.Ç, 2008 2.Ç = 100)

Kaynak: Concensus Forecast

(25)

Stoklar

Toplam talebe ilişkin belirsizlikler firmaları ihtiyatlı bir üretim programına sevk etmekte, stok biriktirme konusunda, güçlü büyüme dönemlerine kıyasla, daha isteksiz

davranmalarına neden olmaktadır.

Mamul Mal Stok Göstergeleri

(Ocak 2007 – Ocak 2010)

Kaynak: Bloomberg, TCMB -25

-20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20 25

01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09 01-10

30 35 40 45 50 55 60 65 70

PMI Nihai Ürün Stoku (sağ eksen) ĐYA- Mamul Mal Stok Normal Üstü- Normal Altı

Mevsimsellikten ArındrılmışStok Değişimi

(2005 1.Ç – 2009 3.Ç,1998 sabit fiyatlarıyla, milyar TL)

-2.0 -1.5 -1.0 -0.5 0.0 0.5

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3

2005 2006 2007 2008 2009

(26)

12.4

18.3

16.4

10.0

14.9

13.1

8 10 12 14 16 18 20

01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09 05-09 09-09

Mevsimsellikten Arındırılmış Đşsizlik Oranları

(Ocak 2007 - Kasım 2009, yüzde) Tarım Dışı Đşsiz Sayısındaki Değişimim Dağılımı

(Ocak 2008 - Kasım 2009, yıllık yüzde katkı)

Tarım Dışı Đşsizlik Oranı

Đşsizlik Oranı

Đstihdam koşullarında bir miktar iyileşme gözlenmekle beraber, işsizlik oranları halen yüksek seviyesini korumaktadır.

Đstihdam

Kaynak: TÜĐK, TCMB -3.0

-2.0 -1.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0

01-08 03-08 05-08 07-08 09-08 11-08 01-09 03-09 05-09 07-09 09-09 11-09

Đstihdam Kaybı Etkisi Katılım Oranı Etkisi Nüfus Artışı Etkisi

Tarım Dışı Đşsizlik Oranı Yıllık Fark

(27)

10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7 10.8 10.9

01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09 05-09 09-09

3.8 3.9 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

Sanayi ve Hizmetler Đstihdamı

(Ocak 2007 - Kasım 2009, milyon kişi)

Kamu Đstihdamı

(2007 1.Ç – 2009 4.Ç, milyon kişi)

Sanayi (sağ eksen) Hizmetler

Krizden en çok etkilenen ve tarım dışı istihdamdaki daralmanın temel belirleyicisi olan sanayi istihdamında ılımlı bir artış eğilimi başlamıştır.

Đstihdam

* Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TÜĐK, TCMB

2.8 2.9 3.0 3.1

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4

2007 2008 2009

(28)

Đstihdam

Mevsimsellikten ArındırılmışTarım Dışı Đstihdam

(Ocak 2006 - Kasım 2009, milyon kişi)

Đmalat Sanayi Đstihdam Endeksi (çeyreklik yüzde değişim)ve PMI Đstihdam Endeksi

(Haziran 2005 - Kasım 2009)

Kaynak: TÜĐK, Markit, TCMB Kaynak: TÜĐK, TCMB

-8 -6 -4 -2 0 2 4

06-05 10-05 02-06 06-06 10-06 02-07 06-07 10-07 02-08 06-08 10-08 02-09 06-09 10-09

30 35 40 45 50 55 60

Đmalat Sanayi Đstihdam PMI (sağ eksen)

15.6 15.7 15.8 15.9 16.0 16.1 16.2 16.3 16.4

01-07 05-07 09-07 01-08 05-08 09-08 01-09 05-09 09-09

Tarım dışı istihdam, mevsimsellikten arındırılmış verilerle, 2009 Mayıs ayından bu yana artmaya devam etrmektedir.

(29)

Reel Ücret Gelişmeleri

11.5 12.0 12.5 13.0 13.5 14.0

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3

2005 2006 2007 2008 2009

90 95 100 105 110 115 120

* Sanayi, inşaat, ticaret, lokanta-otel ve ulaştırma-haberleşme sektörlerindeki toplam ücret ödemelerinin ağırlıklı ortalaması.

Kaynak: TÜĐK, TCMB.

Reel Ücret Ödemeleri ve Özel Tüketim*

(2005 1.Ç – 2009 3.Ç, 1998 sabit fiyatlarıyla, milyar TL)

Đktisadi faaliyetteki ılımlı toparlanmayla birlikte reel ücret ödemeleri, büyük ölçüde sanayi ve ticaret sektörlerinin katkısıyla, 2009 yılı üçüncü çeyreğinde yeniden artmaya başlamıştır.

Reel Ücret Ödemeleri (sağ eksen) Tüketim

Harcamaları*

(30)

Güven Endeksleri ve Öncü Göstergeler

Öncü Göstergeler

(Ocak 1992 – Ocak 2010)

Kaynak: TCMB 40

50 60 70 80 90 100 110 120 130

01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09 01-10

Reel Kesim ve Tüketici Güven Endeksleri

(Ocak 2007 – Ocak 2010)

Kaynak: CNBC-e, TCMB

Tüketici Güven Endeksi - CNBC-e

Hem reel kesim hem de tüketici güven endekslerinde ılımlı bir iyileşme görülmektedir.

Reel Kesim Güven Endeksi-TCMB

Tüketici Güven Endeksi – TCMB

75 80 85 90 95 100 105 110 115

92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

(31)

2008 yılı Kasım ayından bu yana sürdürülen faiz indirimlerinin etkisi ve küresel risk algılamalarındaki iyileşmenin desteği ile kredi piyasasında olumlu gelişmeler gözlenmeye

başlamış, özellikle firma kredileri hızlı bir artış eğilimine girmiştir.

-0.6%

-0.4%

-0.2%

0.0%

0.2%

0.4%

0.6%

0.8%

1.0%

1.2%

1.4%

01-06 04-06 07-06 10-06 01-07 04-07 07-07 10-07 01-08 04-08 07-08 10-08 01-09 04-09 07-09 10-09 01-10

Toplam Kredi Hacminin Haftalık Değişimi*

(1 Ocak 2006 – 5 Şubat 2010, 13 haftalık hareketli ortalama, yüzde)

* Mevduat, kalkınma, yatırım ve katılım bankaları ile tüketici finansman şirketlerinin toplamı; kur etkisinden arındırılmış Kaynak: BBDK, TCMB

% 1.0

% 0.6

-% 0.2

% 0.27 Dönem Ortalaması

Kredi Gelişmeleri

(32)

Firmalara Verilen Krediler

Firma ve KOBĐ Kredileri

(Ocak 2008 – Aralık 2009, Ocak 2008=100)

80 90 100 110 120 130 140 150 160

01-08 02-08 03-08 04-08 05-08 06-08 07-08 08-08 09-08 10-08 11-08 12-08 01-09 02-09 03-09 04-09 05-09 06-09 07-09 08-09 09-09 10-09 11-09 12-09

KOBĐ Hariç Firma Kredileri (sağ eksen)

KOBĐ Kredileri

2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0

01-08 02-08 03-08 04-08 05-08 06-08 07-08 08-08 09-08 10-08 11-08 12-08 01-09 02-09 03-09 04-09 05-09 06-09 07-09 08-09 09-09 10-09 11-09 12-09

KOBĐ Kredileri

Firma ve KOBĐ Kredilerinin TGA’ya Dönüşüm Oranı

yüzde KOBĐ Kredileri KOBĐ Hariç Firma Kredileri

12-2008 ^4.8 ^3.1

12-2009 ^7.6 ^3.6

KOBĐ Hariç Firma Kredileri

milyar TL KOBĐ Kredileri KOBĐ Hariç Firma Kredileri

12-2008 84.6 165.7

12-2009 83.9 178.8

Sıkı kredi koşulları KOBĐ’leri diğer firmalara kıyasla daha çok etkilemiştir. Son dönemde ise hem KOBĐ’lere kullandırılan kredi miktarında hem de TGA’larda olumlu gelişmeler

gözlenmeye başlanmıştır.