Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve
Bildirim Sistemleri
Ankara
2018
• 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 1930
• Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Genelgesi 2004 - 2005
• Bulaşıcı Hastalıkların Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliği 2007 – 2011
• Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Genelgesi 2015/18
• Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele Rehberi Genelgesi 2017/11
Bulaşıcı Hastalıkların İhbar ve Bildirim Sistemi Mevzuatı
Bulaşıcı Hastalıkların İhbar ve Bildirim Sistemi Mevzuatı
• Bulaşıcı Hastalıkların İhbar ve Bildirim Sistemi 2015/18 sayılı Genelge (23/10/2015 tarih ve 661 sayı) ile yeniden güncellenmiştir.
• Bulaşıcı hastalık ihbar ve bildirimlerinin tanı koyan tüm hekimler
tarafından yapılması zorunluluktur.
Madde 14. Sorumlu olduğu halde bildirim yapmayan ve bu yönerge hükümlerine uymayan, bütün kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek kişi ve özel kuruluşların ilk tespitlerinde İl Sağlık Müdürlüğü tarafından uyarı yazısı yazılır ve 1 ay içinde düzenlemelerin yapılması talep edilir. Hata nevi gözetmeksizin yönerge hükümlerine aykırı davranışlara ısrarla devam eden kişi veya kurum sorumluları hakkında yürürlükteki mevzuatın ilgili maddeleri gereği, “Kamu sağlığını tehlikeye düşürücü davranışlardan dolayı” Cumhuriyet Savcılıklarına İl Sağlık Müdürlükleri tarafından suç duyurusu yapılır.
BULAŞICI HASTALIKLARIN İHBARI VE BİLDİRİM SİSTEMİ
YÖNERGESİ (24.02.2004 / 1534)
Bakanlığımız tarafından sentinel ve sendromik sürveyans kapsamında değerlendirilen
• akut bağırsak enfeksiyonu,
• makülopapüler döküntülü hastalıklar,
• akut flask paralizi,
• maternal neonatal tetanoz
• İnfluenza gibi
bazı özel hastalıklar ve sendromlar için özel sürveyanslar yürütülmektedir.
Bu hastalıklara ait bildirimler, Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Standart Tanı, Sürveyans ve Laboratuvar Rehberi ve ayrıca yayınlanan ilgili mevzuatlar çerçevesinde yapılacaktır.
Bulaşıcı Hastalıkların İhbar ve Bildirimi
İHBAR
• Özellikli bir durumdur.
• Rehberde belirtilen “ihbarı gerekli bulaşıcı hastalıklar” için yapılacaktır.
• Hastalığa göre değişmekle birlikte, şüpheli, olası veya kesin tanı konulması durumunda normal bildirimi beklemeden vakaların sağlık birimlerine telefon ile bildirilmesidir.
• Ayrıca, ihbarı zorunlu bulaşıcı hastalıklar dışında; vakalarda veya ölümlerde kümelenme, hayvan ölümleri gibi olağandışı durumların da ihbarının yapılması gereklidir.
İhbarı Gerekli Olan Hastalıklar (23)
• Akut Solunum Yetersizliği Sendromu (SARS)
• Avian İnfluenza
• Botulismus
• Çiçek
• Difteri
• Epidemik Tifüs
• Kızamık
• Kızamıkçık
• Kolera
• Konjenital kızamıkçık sendromu
• Kuduz
• İnvaziv Meningokokal Hastalık
• Neonatal tetanoz
• Poliomiyelit
• Sıtma
• Şarbon (Deri Şarbonu Dışında)
• Şistozomiyaz
• Tifo
• Veba
• Viral Hemorajik Ateş Sendromu (KKKA, Ebola, Dengue, Hanta, Sarı Humma hariç)
• Yeni Bir Alt Tipte Human İnfluenza
• Ebola enfeksiyonu
• Lenfatik filariasis (filaryaz)
• Sağlık otoritesi tarafından belirlenen formlar veya sistemler yardımı ile vaka tanımlarına uyan şüpheli, olası veya kesin tanı konulan vakaların belirlenen süre içinde bildirilmesi işlemidir.
• Bildirimi Zorunlu 76 hastalık ve etken (2011 yönetmeliği ve resmi yazılar)
BİLDİRİM
Saha İncelemesi/ Filyasyon Gereken Hastalıklar (30)
• (BNV) enfeksiyonu
• Boğmaca
• Botulismus
• Bruselloz
• Chikungunya Ateşi
• Difteri
• Haemophilus influenzae Tip b (Hib) Menenjiti
• Hantavirüs enfeksiyonu
• Hepatit A
• Hepatit E
• İnvaziv Pnömokokal Hastalıklar (İPH)
• Kızamık
• Kızamıkçık
• Konjenital kızamıkçık sendromu
• Kuduz
• Kuduz riskli temas
• Lejyoner Hastalığı
• Leptospiroz
• İnvaziv Meningokokal Hastalık
• Q-Ateşi
• Sarı Humma
• Şarbon
• Şark Çıbanı
• Tifo
• Trahom
• Trişinelloz
• Tularemi
• Tüberküloz
• Dengue Virüs Enfeksiyonu
• Zika Virüs Hastalığı
VAKA İNCELEMESİ
• Kümelenme veya salgın özelliği göstermeyen durumlarda;
• Hastaya sağlık kurumunda tanı konulduktan sonra
Hastalığa özgü vaka inceleme formunda yer alan bilgilerin doldurularak gönderilmesi ve
Tanının kesinleştirilmesine yönelik diğer çalışmaların yapılmasıdır.
• AIDS/HIV enfeksiyonu
• Boğmaca
• Difteri
• Enterohemorajik Escherichia coli [EHEC] enfeksiyonu
• Haemophilus influenzae Tip b (Hib) Menenjiti
• Hepatit B
• İnvaziv Pnömokokal Hastalıklar (İPH)
• Kalaazar (Visseral Leishmaniazis)
• Kırım Kongo Kanamalı Ateşi
• Kızamık
• Kızamıkçık
• Konjenital kızamıkçık sendromu
• Kuduz
• Kuduz riskli temas
• Lejyoner Hastalığı
• Lepra
• İnvaziv Meningokokal Hastalık
• Neonatal tetanoz
• Sifiliz
• Subakut Sklerozan Panensefalit (SSPE)
• Şark Çıbanı
• Tetanoz
• Tifo
• Toksoplazmoz
• Tularemi
• Yeni Varyant Creutzfeldt-Jacob Hastalığı
• Zika Virüs Hastalığı
Vaka İncelemesi Gereken Hastalıklar (27)
SALGIN İNCELEMESİ
• Kümelenme veya salgın durumunda hastalığın görüldüğü yerde salgının tanımlanmasına, kaynak ve etken tespitine ve temaslılara yönelik çalışmaların tümüdür.
• Tek vakanın salgın kabul edildiği durumda hastalık ile ilgili vaka bilgi formunun
doldurulması da gereklidir.
Tek Vakada Bile Salgın İncelemesi Gereken Hastalıklar (13)
• Akut Solunum Yetersizliği Sendromu (SARS)
• Avian İnfluenza
• Çiçek
• Epidemik Tifüs
• Kolera
• Poliomiyelit
• Sıtma
• Şistozomiyaz
• Veba
• Viral Hemorajik Ateş Sendromu (KKKA, Ebola, Dengue, Hanta, Sarı Humma hariç)
• Yeni Bir Alt Tipte Human İnfluenza
• Ebola enfeksiyonu
• Lenfatik filariasis (filaryaz)
• İHBARI gereken hastalıklar tespit edildiğinde, bütün sağlık kurum ve kuruluşları tarafından, en hızlı şekilde, telefon, fax gibi iletişim araçları ile TSM/İSM’ye derhal ihbarı yapılacaktır. (Tlf:2121841)
• Bu ihbardan sonra genelgede belirlenen esaslar çerçevesinde hastalık bildirimleri yapılacaktır.
Bulaşıcı Hastalıkların İhbar ve Bildirimi
Ülkemizde Bulaşıcı Hastalık Bildirimi
Bulaşıcı Hastalık Bildirim Sistemleri
• Ülkemizde bulaşıcı hastalık bildirimi uzun yıllar boyunca fiziki formlar kullanılarak posta yolu ile yapılmıştır.
• Bildirimde bilgisayar teknolojileri kullanımı 1997 yılında hayata geçirilen TSİM (Temel Sağlık İstatistikleri Modülü) ile başlamıştır.
• 2012 yılında Sağlık.NET, 2015 yılında da Sağlık.NET Online aracılığı ile bildirimler toplanmaya başlanmıştır.
• 2016 yılında TSİM’de yapılan revizyonla vaka bazlı sürveyans yapılabilecek şekilde Form014 ve Form014-D giriş ekranları oluşturulmuştur.
• 2014 yılında HIV’li vakaların bildirim ve takibinin yapılacağı HIV-AIDS Bilgi Sistemi açılmıştır.
• 2019 yılında da Bulaşıcı Hastalık Sürveyans ve Erken Uyarı Sistemi (İZCİ) açılacaktır.
Bildirimi zorunlu
bulaşıcı hastalıklar Bildirimi zorunlu enfeksiyon etkenleri
&
A Grubu Hastalıklar
Tüm sağlık kurumları tarafından
Günlük olarak bildirilir
B Grubu Hastalıklar
Tüm sağlık kurumları tarafından
Tespit edildiği anda
bildirilir
C Grubu Hastalıklar
2. ve 3.
basamak
Günlük olarak bildirilir
D Grubu Enfeksiyon Etkenleri
Laboratuvar Günlük
olarak bildirilir
Bulaşıcı Hastalıkların İhbar ve Bildirimi
• Belirtilen hastalıklar için, hastalığın etkeninin, kaynağının tespit edilmesi ve yayılımının engellenmesi amacı ile TSM/İSM tarafından filyasyon çalışmalarına başlanacaktır.
• Gerekli durumlarda, filyasyon çalışmalarına aile hekimleri ve sağlık
müdürlükleri de katılacaktır.
ÜLKEMİZDE KULLANILAN
BİLDİRİM AĞLARI
USS’DE BULAŞICI HASTALIK BİLDİRİMİ
(E-Nabız)
https://sys.sagliknet.saglik.gov.tr/dokumanonline/
Bildirimi Zorunlu Bulaşıcı Hastalıkların Sağlık.NET Online’a gönderimindeki asgari veri standartlarını tanımlar.
Sağlık hizmet sunucularının kullanmakta olduğu tüm programların, bulaşıcı
hastalık bildirimi yapabilmeleri için bu veri setini kullanması gerekmektedir.
Bulaşıcı Hastalık
Bildirim Veri Seti
BZBH Tanı Kodları Listesi
Bildirim mekanizmasının çalışmasını sağlayan anahtar kodlar Şubat-2016’da SKRS’de ICD-10 MSVS ilişki tablosunda, 68 nolu MSVS ile yayınlanmıştır.
BZBH tanı kodları en son 20.06.2018 tarihinde güncellenmiştir.
SKRS-3 ICD10-MSVS İlişkisi
tablosu MSVS KODU:68 MSVS ADI: Bulaşıcı
Hastalık Bildirim
https://skrs3.sagliknet.saglik.gov.tr/
Bulaşıcı Hastalık Bildirim Ekranları
• Gerek HBYS’lerde gerekse AHBS’lerde, bildirimi zorunlu bir bulaşıcı hastalık bildirimini sağlayacak bildirim ekranları (arayüzleri) bulunmaktadır.
• Bu ekranlar USVS’de (Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü) yer alan Bulaşıcı Hastalık Veri Setlerine uygun olarak tasarlanmıştır.
• SKRS’de tanımlı olan BZBH tanı kodlarından biri ile tanı konulduğunda «bildirim ekranı açılır.»
• Ekranlardaki bilgilerden bir kısmı sistem tarafından dolu olarak getirilirken bazıları ise hekim tarafından girilmesi gerekmektedir.
• Aynı tanı ile de olsa hastanın her ziyaretinde bu ekrandaki bilgiler doldurulması
gerekmektedir.
Bildirim Ekranında Olması Gereken Bilgiler
Sistemden getirilecek bilgiler
• Kurum bilgileri (Zorunlu)
• Hekim bilgileri (Zorunlu)
• Hasta kimlik bilgileri (Zorunlu)
• Kayıtlı ikamet adresi (Seçimli)
• Telefon numarası (Seçimli)
• Tanı adı (Zorunlu)
• Tanı kodu (Zorunlu)
Hekimin dolduracağı bilgiler
• Vaka tipi (Zorunlu)
• Belirtilerin başlama tarihi (Zorunlu)
• Vaka durumu (iptal edildi)
• Beyan adresi (seçimli- güncellenebilir)
• Telefon numarası (seçimli-
güncellenebilir)
Bulaşıcı Hastalık Bildirim Ekranları
AHBS ve HBYS’lerde mevcut olan bulaşıcı hastalık bildirim
ekranlarındaki çeşitliliğin ve bilgi kirliliğinin
giderilmesi için 2015 yılında tüm HBYS ve AHBS’leri kapsayan bir standardizasyon
çalışmasına başlanmıştır.
HBYS’lerde Bulaşıcı Hastalık Bildirimleri
• Hekimin hastasına koyduğu tanı «bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalık» kapsamında ise uyarı mesajı çıkar.
• Uyarının kabul edilmesinin ardından sistemlerde mevcut olan bildirim ekranı otomatik olarak açılır.
• Bu ekrandaki asgari veri elemanlarının doldurulmasının ardından bulaşıcı hastalık bildirimlerinin anlık ya da en geç gün sonuna kadar E-Nabız’a gönderilmesi gerekmektedir.
• Hastanedeki tüm bulaşıcı hastalık bildirimleri kurum sürveyans sorumlusunun kontrolü için kurum bildirim listesine aktarılır.
• Sürveyans sorumlusu tarafından kontrol edilen bildirimler E-Nabız’a gönderilir.
• Tüm bildirimler için Form-014 formatında çıktı alınır ve günlük olarak TSM/İSM’ye gönderilir.
• Geçmiş bildirimler arasında hatalı/eksik bir bilgi var ise hekim tarafından yapılacak düzeltme işleminin ardından E-Nabız’a güncelleme paketi gönderilir.(USS ve kendi sistemlerinden silenecek)
AHBS’lerde Bulaşıcı Hastalık Bildirimleri
• Hekimin hastasına koyduğu tanı «bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalık»
kapsamında ise uyarı mesajı çıkar.
• Uyarının kabul edilmesinin ardından sistemlerde mevcut olan bildirim arayüzü/bildirim ekranı otomatik olarak açılır.
• Bu ekrandaki asgari veri elemanlarının doldurulmasının ardından bulaşıcı hastalık bildirimlerinin anlık ya da en geç gün sonuna kadar E-Nabız’a gönderilmesi gerekmektedir.
• Geçmiş bildirimler arasında hatalı/eksik bir bilgi var ise hekim tarafından
yapılacak düzeltme işleminin ardından E-Nabız’a güncelleme paketi gönderilir.
TEMEL SAĞLIK İSTATİSTİKLERİ
MODÜLÜ (TSİM)
FORM 014
FORM 014-D
TSİM Bulaşıcı Hastalık Bildirim Ekranları
TSİM – Form 014 kayıt ekranı
• Form-014D (Grup D Enfeksiyon
Etkenleri Bildirim Fişindeki) veri giriş aşamaları, Form- 014’de
anlatılanlarla hemen hemen aynıdır.
TSİM – Form 014 D kayıt ekranı
Bulaşıcı Hastalık (Form-014 ve Form-014D) Veri Giriş ve Raporlama Rehberi hazırlanarak 2015 yılı sonunda yayınlanmıştır.
Sonrasında yapılan güncelleme ve eklemeleri de içerecek şekilde revize edilen rehber, 2017 yılı ikinci çeyreğinde V2 şeklinde yeniden
yayınlanmıştır.
Karar Destek Sistemi
SağlıkNET ve Karar Destek Sistemleri (KDS)
Sahadan toplanan veriler, E-Nabız veri tabanından “KDS Veri Ambarına” periyodik olarak taşınmaktadır.
Bu veriler tasarlanan rapora göre analiz edilerek KDS uygulamasında kullanıcılara sunulmaktadır.
42
BZBH Raporları
Eşit olması beklenir
2018 KDS BZBH RAPORLARI
2018 YILI VERİ GÖNDERİM ORANLARI
ARALIK 2018-VERİ GÖNDERİM ORANLARI
Bulaşıcı Hastalık Bildiriminde Yaşanan Sorunlar
Veri gönderimini sağlamaya yönelik gerçekleştirilen düzenlemeler sonrasında, E-Nabız veri tabanlarındaki BZBH tanılı muayene kayıtları ile bulaşıcı hastalık sürveyans sistemlerinde BZBH bildirimleri detaylı olarak incelendiğinde;
• Görülmesi beklenmeyen ve görüldüğünde de ulusal ya da uluslararası alarm sistemlerinin devreye gireceği hastalık tanısı almış vakalara ait E-Nabız’da pek çok muayene kaydının olduğu,
• Bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalık bildirimlerinin elektronik ortamda E-
Nabız’a aktarılma oranlarının düşük olduğu tespit edilmiştir.
Bazı HBYS ve AHBS’lerde;
• Bulaşıcı hastalık bildirim ekranının halen oluşturulmadığı,
• Bulaşıcı hastalık bildirim ekranlarının, Bakanlık tarafından duyurulan standartları karşılamadığı,
• Bildirim ekranlarının açılmasını sağlayacak ICD10 tanı kodları listesinin güncel olmadığı,
• Bildirim mekanizmasını devreden çıkaracak alternatif yöntemler geliştirildiği,
• Bulaşıcı hastalık bildirim zorunluluğunu kaldırmaya yönelik taleplerin hastane yönetimleri veya hekimler tarafından firmalara dayatıldığı,
• Hatalı tanıların silinmesi ve düzeltilmesi için gerekli müdahalenin çeşitli gerekçelerle yapılamadığı (güncelleme paketi gönderilemediği),
• Hastaların adres ve iletişim bilgilerinin güncel olmadığı,
Saha denetimleri sonucunda:
• BZBH tanısı olan bazı tanı kodlarında mesleki maruziyet formu açıldığı (Brucella vb.)
• Ana tanı dışında seçilen tanı tipleri için bildirim ekranı açılmadığı,
• Kayıt işleminden sonra gönderimleri gün sonunda tek tek toplu olarak yapıldığı,
• Bildirim formundaki tüm alanların otomatik dolu olarak geldiği (Zorunlu alanlara varsayılan değerler atandığı),
• Muayene işlemi tamamlanmadan bildirim veri setinin gönderilemediği,
• Takip/kontrol muayenesinde bildirim yapılmak istenmediği,
• Hatalı tanıların silinmesi-düzeltilmesine yönelik prosedürlerin çalışmadığı/bilinmediği,
• Faturası kesilmiş olup hatalı olduğu tespit edilmiş geçmiş dönem verileri ile ilgili düzeltme yapılamadığı,
• Yazılım firması değişikliğinde geçmiş dönemde gönderilen hatalı bildirimin yeni yazılımda düzeltilemediği,
• Bakanlık tarafından yayınlanan güncellemelerin eş zamanlı olarak takip edilmediği,
• Aynı firmaya ait, aynı özellikteki yazılımın bir kurumda standardı karşılarken başka bir kurumda karşılamadığı,
