BALKANLAR ve İSLÂM
– BALKANLARDA İSLÂM DİNİ ve KÜLTÜREL HAYAT–
Cilt: II
ISBN: 978-605-7619-80-8 (2. Cilt) ISBN: 978-605-7619-78-5 (Takım)
Sertifika No: 17576
İSLÂMÎ İLİMLER ARAŞTIRMA VAKFI Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi: 27
Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi: 96
Kitabın Adı Balkanlar ve İslâm
Editörler
Abdullah Taha İMAMOĞLU İlir RRUGA, Mehmet Fatih SOYSAL, Abdurrahim BİLİK
Sayfa tertibi İsmail KURT
Kapak Tasarım Halil YILMAZ
Baskı, Cilt
Matsis MatbaaHizmetleri San. ve Tic. Ltd. Şti.
Tevfikbey Mh. Dr. AliDemirr Cd. No.: 51 Sefköy / İstanbul, Tel.: 0212 624 21 11
Sertifika: 40421
1. Basım
Haziran 2020 / 1000 adet basılmıştır.
İletişim:
Ensar Neşriyat Tic. A.Ş.
Düğmeciler Mah. Karasüleyman Tekke Sok. No: 7 Eyüpsultan / İstanbul Tel: (0212) 491 19 03 - 04 – Faks: (0212) 438 42 04
www.ensarnesriyat.com.tr – siparis@ensarnesriyat.com.tr
SIRBİSTAN’IN SANCAK BÖLGESİNDEKİ MEDRESELER İLE TÜRKİYE’DEKİ İMAM-HATİP LİSELERİNİN EĞİTİM
MÜFREDATLARI YÖNÜNDEN KARŞILAŞTIRILMASI
Yakup YILMAZ–Yasin YAYLA Giriş
Eğitim, bir topluluğun tarihi, dili, dini, kültürü, kabulleri, retleri, hukuku, komşuları ile de ilgili olup çok sistemli bir yapıyı gerektirir. Balkanlar bütün farklılıkların yüksek seviyede yaşandığı özel bir coğrafyadır. Çok sayıda farklı halkların, dillerin, dinlerin suni çizilmiş sınırlarla kurulan devletler içinde karışık biçimde bulunması, hayatın her alanını problemli hâle getirmekte, bu problemler için de özel çözümler üretilmek zaruri hâle gelmektedir.
Sancak, eski Yugoslavya’nın kuzeydoğusunda, büyük bir kısmı Sırbistan’ın güneybatısında, bir kısmı da Karadağ’da yer alan, çoğunluğunu Müslüman Boşnakların teşkil ettiği bir bölgedir (Aruçi, 2013, s. 468). Ayrıca Sancak adı günümüzde resmî bir yer adı olmasa da Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki son sancağı olduğu için halk arasında bu bölge hâlâ böyle anılmaktadır.
1. Din Eğitimi
Din eğitimi yaygın ve örgün olarak sürdürülür, bir öğretici veya eğitim birimi tarafından yürütülür. Gönüllülük esasına göre dayanan din eğitimi, toplulukların aidiyet
Doç. Dr, Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, yilmazyakupbey@gmail.com
Dr, Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, yasinyayla@klu.edu.tr
duygularına hitap ettiği için var olmakla eşit kabul edilmektedir.
Balkanlarda din eğitimi, özellikle İslâm dini eğitimi aidiyet ve kimlik bilinci olarak anlaşılmış, Osmanlı Devleti’nin Balkanları terkinden sonra azınlık durumuna düşen Müslümanlar varlıklarını dinlerine bağlılık yoluyla ifade etmişlerdir.
2. Sırbistan-Sancak Bölgesi Medreseleri
Sırbistan’daki medreseler ortaöğretim düzeyinde din eğitimi ağırlıklı okullardır. Sırbistan’daki diğer liselerde olduğu gibi bu okullarda da öğrenim dört yıl sürmektedir. İlköğretimi bitiren öğrenciler bu okullara kayıt olduktan sonra lise eğitimine devam etme imkânına sahiptir (Amidi, 2015, s. 63).
Bu medreseler Sırbistan Eğitim Bakanlığına bağlı olmakla birlikte sadece diplomalarının geçerliği tanınmakta, eğitime ayrılan bütçeden herhangi bir yardım alamamaktadırlar (Hodziç & Okudan, 2013, s. 174).
Bosna Sancağı’nın kurulmasından Bosna-Hersek’in Avusturya-Macaristan İmparatorluğunca ilhakına kadar Sancak’ta kurulmuş medreselerin sayısı hakkında farklı bilgiler bulunmaktadır. Bosna Sancağı’nda 1873-1878 döneminde 11’i Sancak’ta olmak üzere toplam 30 ya da 44 medrese bulunmaktaydı. Medreselerin sayısıyla alakalı ortaya çıkan farklılıklar, yetersiz kayıt sistemi ve uygulanan farklı kayıt usüllerinden kaynaklanmaktadır. Bu kayıtlara göre Sancak’ta bulunan 11 medreseden 5’i Novi Pazar [=Yeni Pazar]’da, 3’ü Prijepolje (Priyepolye)’de, 2’si Plevlja (Plevliya)’da ve bir tanesi de Bijelo Polje (Biyelo Polye [=Akova])’de faaliyet göstermekte idi (Dacić, 2014, s. 30).
Balkanlardaki en eski medrese 1573 yılından bu yana hiç ara vermeksiniz faaliyet gösteren Saraybosna Gazi Hüsrev Bey Medresesidir. Bunun dışında 1951 yılında kurulan Priştine Alâuddin Medresesi de kurulduğu yıldan bu yana hiç ara vermeden eğitimine devam etmiştir. Novi Pazar’da da günümüzde faaliyet gösteren medreseler açılmadan önce 1990 yılında Priştine Alâuddin Medresesinin bir şubesi açılmıştır. Bir
şube olarak açılmasının sebebi Saraybosna’nın Novi Pazar’a olan uzaklığı ve Boşnakların Arnavutça bilmemelerinden dolayı Priştine’deki eğitim kurumuna gitmelerinin mümkün olmamasıdır (Pepiç, 2014, s. 155).
Günümüzde Sırbistan’ın Sancak bölgesinde şu dört medrese eğitim faaliyeti sürdürmektedir: Novi Pazar Gazi İsa Bey Medresesi, Novi Pazar Sinan Bey Medresesi, Prijepolje (Priyepolye) Bakiye Hanım Kız Medresesi, Tutin Kız Medresesi.
2.1. Novi Pazar Gazi İsa Bey Medresesi
Gazi İsa Bey Medresesi günümüzde Meşihat’e1 bağlı olarak faaliyet gösteren medreselerden biridir. Medrese, 1994’te eğitime başlamıştır. Bu medresenin Novi Pazar’da ve Rožaje (Rojaye)’de kız bölümleri de vardır. Novi Pazar’daki kız bölümü 1996’da Rožaje (Rojaye)’deki ise 2001’de açılmıştır (Pepiç, 2014, s. 156). Yine bu medresenin Preşova’da kız ve erkek bölümleri Avusturya Viyana’da da erkek bölümü bulunmaktadır. 2017-2018 eğitim öğretim yılında 80 öğrenci mezun olmuştur. Dersler şöyledir:
Sıra Meslek
dersleri 1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf Toplam
1. Kıraat 3 3 3 2 11
2. Akaid 2 2 2 2 8
3. Fıkıh ve fıkıh
usulü 2 2 2 2 8
4. Ahlâk 2 2 4
5. Tefsir 2 1 3
6. Hadis 2 1 3
7. İslâm tarihi 2 2 2 6
8. İmamet 1 1 2
Sıra Dil dersleri 1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf Toplam
1. Boşnakça 3 3 3 3 12
2. Arapça ve
konuşma 3 3 3 3 12
3. İngilizce 2 2 2 2 8
4. Türkçe 2 2 4
1 Sırbistan İslam Birliği Meşihati, merkezi Novi Pazar’dadır.
Sıra Sosyal
bilimler 1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf Toplam
1. Tarih 2 2 4
2. Coğrafya 2 2
3. Felsefe 1 1
4. Psikoloji-
Mantık 2 2
5. Pedagoji 2 2
6. Sosyoloji 2 2
Sıra Fen bilimleri 1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf Toplam
1. Matematik 2 2 4
2. Fizik 2 2 4
3. Kimya 2 2 4
4. Biyoloji 2 2
Sıra Disiplinler
arası dersler 1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf Toplam 1. Bilişim
teknolojileri 2 2
2. Beden ve
sağlık eğitimi 2 2 2 2 8
(Amidi, 2015, s. 66-67)
2.2. Novi Pazar Sinan Bey Medresesi
Medrese, Riyaset’e2 bağlıdır ve sadece erkek şubesi bulunmaktadır. 2010 yılında eğitime başlamıştır. Okuldan 2017- 2018 eğitim ve öğretim yılında 6 öğrenci mezun olmuştur.
Okulda Sırbistan İslâm Birliği Riyasetinin sorumluluğunda bulunan medreselerde uygulanan ortak plan ve program uygulanmaktadır. Bu program, Saraybosna Gazi Hüsrev Bey Medresesinin eğitim programıdır. Ancak bu programda ilaveten Türkçe dersi yer almaktadır. Dersler şöyledir:
Sıra Meslek
dersleri 1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf Toplam
1. Kıraat 3 3 2 2 10
2. Akaid 2 2 2 2 8
2 Sırbistan İslam Birliği, merkezi Belgrad’dadır.
3. Fıkıh 2 2 2 2 8
4. Ahlâk 2 2 4
5. Tefsir 2 1 3
6. Hadis 2 1 3
7. İslâm Tarihi 2 2 2 6
Sıra Dil dersleri 1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf Toplam
1. Boşnakça 3 3 3 3 12
2. Arapça 3 3 3 3 12
3. İngilizce 2 2 2 2 8
4. Türkçe 2 2 2 2 8
Sıra Sosyal
bilimler 1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf Toplam
1. Tarih 2 2 4
2. Coğrafya 2 2
3. Felsefe 2 2
4. Psikoloji-
Mantık 2 2
5. Pedagoji 2 2
6. Sosyoloji 2 2
Sıra Fen bilimleri 1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf Toplam
1. Matematik 2 2 4
2. Fizik 2 2 4
3. Kimya 2 2 4
4. Biyoloji 2 2 4
Sıra Disiplinler
arası dersler 1. sınıf 2. sınıf 3. sınıf 4. sınıf Toplam 1. Bilişim
teknolojileri 2 2
2. Beden ve
sağlık eğitimi 2 2 2 2 8
3. Demokrasi ve
insan hakları 2 2
(Dacić, 2014, s. 89; Amidi, 2015, s. 64-65)
2.3. Priyepolye Bakiye Hanım Medresesi
Priyepolye şehri Sancak olarak bilinen bölgenin şehirlerinden biridir. Şehrin nüfusu 2011 verilerine göre 37.059’dur (Vukmirović, 2012, s. 51). Bu nüfusun 16.335’i Boşnak ve Müslümandır (Vukmirović, 2012, s. 52) Şehirde
medrese olarak sadece Bakiye Hanım kız medresesi vardır.
Osmanlı döneminde 1863 yılında faaliyete başlayan medresenin faaliyeti farklı sebeplerle birçok defa durmuş ya da durdurulumuştur. Günümüzdeki Bakiye Hanım Medresesi 2009 yılında faaliyete başlamıştır (Dacić, 2014, s. 31-34) Okuldan 2017-2018 eğitim ve öğretim yılında 8 öğrenci mezun olmuştur.
Ders planı Sinan Bey Medresesi ile aynıdır ve Riyaset’e bağlı olarak eğitim verir.
2.4. Tutin Kız Medresesi
Tutin de Sancak bölgesinin şehirlerinden biridir. 2011 verilerine göre şehrin nüfusu 31.155’tir (Vukmirović, 2012, s.
88). Şehir nüfusunun 29.133’ü Boşnak ve Müslümanlardan müteşekkildir (Vukmirović, 2012, s. 66). Şehirde 2013 yılında faaliyete geçmiş olan bir adet kız medresesi bulunmaktadır.
2017-2018 yılı itibarıyla ikinci mezunlarını vermiştir ve 20 öğrenci mezun olmuştur. Ders planı Sinan Bey Medresesi ile aynıdır ve Riyaset’e bağlı olarak eğitim verir.
3. Türkiye’de imam-hatip liseleri
İmam-hatip liseleri genel liselerin derslerine ek Kur’ân-ı Kerîm, Arapça, Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam, Siyer, İslâm Tarihi, Dinler Tarihi, Hitabet ve Mesleki Uygulama derslerinin de verildiği okullardır (Öcal, 2015, s. 65). Bu okullar 1913 yılında faaliyete başlamış ve açılıp kapanarak, isim değiştirerek günümüzdeki vasfına kavuşmuştur3 (Dinçer, 1998). Son birkaç yılda ise Fen, Sosyal Bilimler, Yabancı Dil, Güzel Sanatlar ve Spor ağırlıklı İmam-Hatip Liseleri de açılmıştır.
4. Sancakta’ki medreselerle Türkiye’deki imam-hatip liselerinin mukayesesi
4.1. Ders adları yönüyle
Meslek DersleriKıraat 11 saattir. AİHL’de karşılığı Kur’ân-ı Kerim mecburi 16 saat, seçmeli 4 saattir.
Akaid 8 saattir. AİHL’de karşılığı Akaid mecburi 1 saattir.
3 İmam-Hatip Liselerinin geçirdiği serüven için bk. Dinçer, Nahid (1998). 1913’ten Günümüze İmam-Hatip Okulları Meselesi: İstanbul:
Şûle.
Fıkıh, Fıkıh Usulü 8 saattir. AİHL’de karşılığı Fıkıh mecburi 1 saat, Fıkıh Okumaları seçmeli 4 saattir.
Ahlâk 4 saattir. AİHL’de karşılığı Ahlak ve Tasavvuf Kültürü seçmeli 2 saattir.
Tefsir 3 saattir. AİHL’de karşılığı Tefsir mecburi 2 saat, Tefsir Okumaları seçmeli 2 saattir.
Hadis 3 saattir. AİHL’de karşılığı Hadis mecburi 2 saat, Hadis Metinleri seçmeli 4 saattir.
İslâm Tarihi 6 saattir. AİHL’de karşılığı İslâm Tarihi seçmeli 4 saattir.
İmamet 2 saattir. AİHL’de karşılığı Hitabet ve Mesleki Uyugulama mecburi 2 saat, Mesleki Uygulama seçmeli 2 saattir.
Dil Dersleri
Boşnakça (anadili ve edebiyatı) 12 saattir. AİHL’de karşılığı Türk Dili ve Edebiyatı mecburi 20 saattir.
Arapça 12 saattir. AİHL’de karşılığı Arapça mecburi 7 saattir ve Meslekî Arapça mecburi 6 saattir.
İngilizce 8 saattir. AİHL’de karşılığı Yabancı Dil (İngilizce) 11 saattir.
Türkçe (Üçüncü yabancı dil) 8 saattir. AİHL’de karşılığı Seçmeli Farsça 4 saattir.
Sosyal Bilimler Dersleri
Tarih 4 saattir. AİHL’de karşılığı Tarih mecburi 6 saat, T.C. İnkılâp tarihi ve Atatürkçülük mecburi 2 saattir. Seçmeli Tarih 8 saattir.
Coğrafya 2 saattir. AİHL’de karşılığı Coğrafya mecburi 4 saattir. Seçmeli Coğrafya 8 saattir.
Felsefe 2 saattir. AİHL’de karşılığı Felsefe 4 saattir.
Psikoloji-Mantık 2 saattir. AİHL’de karşılığı Psikoloji seçmeli 4 saat, Mantık seçmeli 4 saaattir.
Pedagoji 2 saattir. AİHL’de karşılığı olan bir ders yoktur.
Sosyoloji 2 saattir. AİHL’de karşılığı Sosyoloji seçmeli 4 saattir.
Fen Bilimleri Dersleri
Matematik 4 saattir. AİHL’de karşılığı Matematik mecburi 12 saattir. Seçmeli Temel Matematik 4 saattir.
Fizik 4 saattir. AİHL’de karşılığı Fizik mecburi 4 saattir.
Seçmeli Fizik 8 saattir.
Kimya 4 saattir. AİHL’de karşılığı Kimya mecbujri 4 saattir. Seçmeli Kimya 8 saattir.
Biyoloji 4 saattir. AİHL’de karşılığı Biyoloji mecburi 4 saattir. Seçmeli Biyoloji 8 saattir.
Disiplinlerarası Dersler
Bilişim teknolojileri 2 saattir. AİHL’de karşılığı Bilgisayar Bilimi seçmeli 4 saat, Proje Hazırlama 4 saattir.
Beden ve sağlık eğitimi 8 saattir. AİHL’de karşılığı Beden Eğitimi ve Spor mecbujri 5 saattir. Seçmeli beden Eğitimi ve Spor 4 saattir.
Demokrasi ve İnsan Hakları 2 saattir. AİHL’de karşılığı Demokrasi ve İnsan Hakları seçmeli 2 saattir.
İmam-Hatip Liselerinde Bulunup Sancak Medreselerinde Bulunmayan Dersler:
a. Meslek dersleri: İslâm Kültür ve Medeniyeti (Seçmeli), Osmanlı Türkçesi, Temel Dini Bilgiler, Siyer, Dinler Tarihi (Seçmeli), İslâm Bilim Tarihi (Seçmeli)
b. Sosyal bilimler dersleri: Sosyal Bilim Çalışmaları, Bilgi Kuramı, İşletme, Ekonomi, Girişimcilik, Yönetim Bilimi, Uluslar arası İlişkiler (Tamamı Seçmeli)
c. Fen bilimleri dersleri: Astronomi ve Uzay Bilimleri (Seçmeli)
Sancak’taki Medreselerde Bulunan Seçmeli Dersler:
Medreselerdeki programın yüzde 6,34’ünü seçmeli dersler oluşturmaktadır (2014, 11). Bu dersler sadece 3. ve 4.
sınıflarda seçilebilmektedir. Seçmeli dersler beş gruptan oluşmaktadır. Öğrenci beş gruptan sadece birini seçebilmektedir. Her gruptan haftada dört saat ders alabilmektedir (Rijaset, 2014, s. 7).
İslâm bilimleri: Kıraat ve fıkıh, Akaid ve fıkıh, Tefsir ve fıkıh. Bu dersler 2+2 şeklinde haftada 4 saat olarak alınabilir.
Öğrenciler bu ikililerden birini seçebilir.
Dil dersleri: Boşnakça ve Arapça, İngilizce ve Arapça, Arapça ve Türkçe, Boşnakça ve Latince, Boşnakça ve Almanca.
Bu dersler de 2+2 şeklinde haftada 4 saat olarak alınabilir.
Sosyal bilimler: Tarih ve Latince, felsefe ve sosyoloji, pedagoji ve psikoloji, tarih ve coğrafya. Dersler 2+2 şeklinde haftada 4 saat olarak alınabilir.
Fen ve matematik bilimleri: Matematik ve fizik, matematik ve informatik, biyoloji ve kimya, biyoloji ve fizik, kimya ve fizik. Dersler 2+2 şeklinde haftada 4 saat olarak alınabilir.
Öğrenciler bu alanlardan ve bu derslerden haftada toplamda 4 saat ders seçebilirler (Rijaset, 2014, s. 7).
4.2. Haftalık Ders Saatleri Yönüyle
Türkiye’deki İmam-Hatip Liselerinde her sınıf için haftalık 40 saat ders işlenmektedir. Sancak medreselerinde ise 9.
ve 10. sınıflarda 32’şer saat iken 11. ve 12. sınıflarda ders saati haftalık 31’dir. Meslek dersleri Sancak medreselerindeki derslerin %30,15’ini teşkil ederken İmam-Hatip Liselerinde bu derslerin oranı %21,875’ini teşkil etmektedir. Sancak medreselerinde sosyal bilimler dersleri toplam derslerin
%11,11’ini teşkil ederken İmam-Hatip Liselerinde bu oran
%10’dur. Medreselerde Fen ve matematik bilimleri dersleri toplam derslerin %15,87’sini teşkil ederken İmam-Hatip Liselerinde bu oran %15’tir. Medreselerde disiplinler arası alanı
%9,52 iken İmam-Hatip Liselerinde bu oran %3,75’tir.
Medreselerde dil derslerinin toplam derslere oranı %26,98 iken İmam-Hatip Liselerinde bu oran %27,5’tir. Medreselerde seçmeli derslerin toplam derslere oranı %6,34 iken İmam-Hatip Liselerinde bu oran %21,25’tir. Görüleceği üzere Sancak’taki medreselerin mecburi meslek dersleri İmam-Hatip Liselerinden oldukça fazladır. Yine bu oranlardan anlaşılacağı üzere İmam- Hatip Liseleri sosyal bilimler ile Fen ve matematik bilimlerindeki eksikliği seçmeli derslerle tamamlamaktadırlar.
Bununla birlikte disiplinler arası alanına giren hususiyetle spor alanında Sancak medreselerinin İmam-Hatip Liselerinden daha önde olduğu aşikârdır.
4.3. Ders Kitapları Yönüyle
Sırbistan’daki medreseler özel kuruluşlardır ve müftülüklere bağlıdır. Bu sebeple müfredatları da müftülükler tarafından belirlenmektedir. Ufak tefek farklılıklarla Saraybosna Gazi Hüsrev Bey Medresesindeki eğitim programı uygulanmaktadır. Gazi Hüsrev Bey Medresesinin eğitim programı da Bosna-Hersek İslâm Birliği Riyaseti tarafından oluşturulmuştur (Rijaset, 2014, s. 5). Bosna Hersek Riyaseti tarafından 2014 yılında hazırlanan eğitim programında her ders için kullanılan kaynak kitaplar verilmiştir. Novi Pazar’daki medreselerin de bu kitapları kullanması gerektiği hâlde medrese hocaları ile yapılan görüşmelerde çoğu derste sabit bir kitap takip edilmediği, dersin daha çok ders notları ile yapıldığı ifade edilmiştir.
Her alanda tek bir ders kitabı belirlenmemiştir. Bazı alanlarda yirmi, otuz tane ders kitabı adı sıralanmıştır.
5. Sonuçlar ve Teklifler
1. Öğretmen ücretleri: Medresede görev alan öğretmen/
hocaların maaşları Sırbistan Eğitim Bakanlığınca karşılanmayıp medreselerin bağlı bulunduğu İslâm Birliklerince karşılanması maaş/ ücret ödemelerinde şu sorunlar yaşanmaktadır:
a. Zamanında alınamayan maaş/ ücret sebebiyle çalışan kendinî güvende hissetmemektedir.
b. Maaş/ ücret ödemesindeki yetersizlik sebebiyle kuruma aidiyet ve bağlılık hissi oluşmamaktadır.
c. Kurumdan aldığı maaş/ ücretin aylık masraflarını karşılamaması sebebiyle öğretmen/ hocanın ek iş aramasına sebep olmaktadır.
Bu sebeplerden ötürü medrese öğretmenleri/ hocaları maaşını/ ücretini devletten almalı, bir STK güdümünde bulunmamalıdır.
2. Personel seçimi: Medreselerde görev yapacak eğitici kadronun seçiminde belirlenmiş standart bir seçim kıstası mevcut değildir. Medreselerde görev tanımı ve bu tanıma uygun personel istihdamı kurala bağlanmalı, bu kural çerçevesinde eğitim ve yönetim için personel seçimine gidilmelidir.
3. Ders kitapları: Sancak medreseleri, Saraybosna’da bulunan Gazi Hüsrev Bey Medresesinin eğitim müfredatını takip eder. Bu müfredatta yer alan meslek dersleri için belirlenmiş kitap yerine kaynak kitap listesi mevcuttur. Öğretici bu listeden derse uygun kitabı kendisi belirlemektedir.
Sancak Medreselerinde okuyan öğrenciler, kitapların Sancak bölgesinde yeterli sayıda satışa sunulmaması, satışa sunulan kitapların maliyetinin çok yüksek olması sebebiyle listede yer alan kitapları temin edememektedirler. Dolayısıyla öğrencilerden temin edebilenler kitapları fotokopi yoluyla temin edebilmektedir veyahut öğretmenler/ hocalar derslerde kitap yerine kendilerinin önceden tuttukları ya da hazırladıkları notlardan yararlanmakta, öğrenciler ortak bir ders araç gerecine sahip olamamaktadırlar. Eğitim öğretim hizmeti, modern araç gereçler yerine öğreticinin sunduklarıyla sınırlı kalmaktadır.
Medreselerde okutulan derslerin ders kitapları muhakkak temin edilmeli. Bu kitaplar uzman bir heyet tarafından öğrencilerin kazanımları dikkate alınarak hazırlanmalı. Hazır olmayan kitaplar, başka ülkelerde bulunan muadil okulların ders kitaplarından çevrilerek hazırlanmalıdır. Bu anlamda Türkiye’de okutulan ders kitapları örnek alınabilir ve ders kitaplarının çevrilmesi yönünde projeler hazırlanabilir.
4. Müfredat geliştirme, karşılaştırma ve güncelleme:
Görüldüğü kadarıyla medreselerde benimsenmiş bir müfredat olsa da uygulamada çeşitli sorunlar yaşanmakta, bazı öğreticiler bu müfredata çeşitli imkânsızlıklar nedeniyle tam uyamamaktadır. Bu durumda olması gereken öncelikle Sancak medreseleri ve bu medreseleri tercih eden öğrenciler gözetilerek bir müfredat hazırlamak gerekir.
Hazırlanacak müfredatın din eğitimi tecrübesi asırlara varan Türkiye’deki imam hatip lisesi müfredatıyla da karşılaştırılıp farklı uygulamaların Sancak medreseleri müfredatına aktarılmasını sağlamaktır.
Müfredatlar, zamanın ihtiyaçları ve eğitim anlayışları dikkate alınarak hazırlandığı için, ihtiyaçların ve eğitim anlayışlarının sürekli olarak değiştiği dünyada müfredatlar da değişmeli, zamanın diliyle ve anlayışıyla güncellenmelidir. Bu değişimin tecrübeyi ve birikimi yansıtacak örnekleri Türk millî eğitiminde mevcuttur.
Kaynaklar
Amidi, S. (2015). Sırbistan'da İslâm Din Eğitimi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri ABD, Din Eğitimi Bilim Dalı.
Aruçi, M. (2013). Yenipazar. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 43).
içinde Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Dacić, N. (2014). Priyepolye’deki Bakiye Hanım Medresesi’nin 150 yılı 1863-2013. Užice: Grafičar.
Dinçer, N. (1998). 1913’ten Günümüze İmam-Hatip Okulları Meselesi. (M. E. Düzdağ, Dü.) İstanbul: Şûle.
Hodziç, İ., & Okudan, M. (2013). Bosna Hersek’teki Medreseler.
. Medrese ve İlahiyat Kavşağında İslâmî İlimler (Uluslararası Sempozyumu) (s. 167-186). Bingöl: Bingöl Üniversitesi.
Öcal, M. (2015). Dünden Bugüne İmam Hatip Liseleri (1913- 2013). 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Uluslararası Sempozyumu- Bildiriler 23-24 Kasım 2013 (s. 65-104). İstanbul: dem.
Pepiç, N. (2014). Osmanlı Döneminden Günümüze Kadar Arapçanın Bosna-Hersek ve Sancak Bölgesi’ndeki Varlığı ve Durumu.
Bursa: ”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Arap Dili ve Belagati Bilim Dalı, Uludağ Üniversitesi.
Rijaset, I. Z. (2014). Nastavni Plan i Program Medresa. Sarajevo:
Islamska Zajednica u Bosni i Hercegovini Rijaset.
Vukmirović, D. (2012). 2011 Census of Population, Households and Dwellings in Republic of Serbia (Population-Ethnicity). Belgrade:
Statistical Office of Republic of Serbia.
