Türkiye’de Küresel Kriz Sonrasında Takipteki Kredileri Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi
Dr. Mustafa Tevfik Kartal, Borsa İstanbul, Işık Üniversitesi Doç. Dr. Serpil Kılıç Depren, Yıldız Teknik Üniversitesi Dr. Özer Depren, Yapı Kredi Bankası
2
Çalışmanın Amacı ve Kapsamı
İnceleme ve Sonuçlar Giriş
Makroekonomik Göstergeler ve
Sektör Verileri
Giriş
Bu çalışmayı tetikleyen temel motivasyonlar:
Bankacılık sektörünün, finansal piyasalar içindeki yüksek payı [Bankacılık Varlıkları/GSYH: %103,8 (3,867 trilyon TL; 3,724 trilyon TL), 2018 yılsonu]
Kredi büyüklüğünün 2,56 trilyon TL’ye ulaşması (aktiflerin %59,3’ü, 2019/10)
Türkiye ekonomisinde yaşanan sıkıntılar ve ekonomideki yavaşlama
Artan kredi yapılandırma talepleri ve büyük ölçekli kredi yapılandırmaları
Kredi yapılandırmanın kolaylaştırılmasına ilişkin yapılan mevzuat değişiklikleri
Tüm bu çerçevede takipteki kredilerde meydana gelen değişimler ve takipteki
kredileri tetikleyen faktörlerin belirlenmesi zorunluluğu
Çalışmanın Amacı ve Kapsamı
4
Çalışmanın Amacı:
Küresel kriz sonrası dönemde takipteki kredileri etkileyen faktörleri incelemek
Çalışmanın Kapsamı:
Seçilmiş bazı temel makroekonomik göstergelerden
Seçilmiş bazı bankacılık sektörü verilerinden
2010/Q1-2019/Q2 döneminde takipteki kredileri etkileyen faktörlerin
Çok Değişkenli Uyarlanabilir Regresyon Eğrileri (MARS) yöntemiyle incelenmesi
Tespitler ve önerilerden
oluşmaktadır.
Makroekonomik Göstergeler
Ekonomideki yavaşlama sürüyor, büyüme oldukça düşük seviyede
Büyüme seviyesi, Türkiye ortalaması olan %4-5 bandından uzak
Ekonomik Büyüme:
3,6 7,2
5,8 7,5
4,8 4,9
-0,8 4,2
5,3 5,3
11,6
7,3 7,4 5,6
2,3
-2,8 -2,3 -1,6 0,9
-4,0 -2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0
Makroekonomik Göstergeler
6
Kısmen düşmüş olsa bile, döviz kurlarında oluşan yüksek seviye
Makroekonomik ve uluslararası riskler devam ediyor
Uyumlu maliye ve para politikalarının uygulanması belirleyici olacak
Döviz Kurlarında Gelişmeler:
6,38
5,74 7,44
6,35
0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0
USD EUR Poly. (USD) Poly. (EUR)
Makroekonomik Göstergeler
14,5%
33,6%
4,26%
11,4%
20,3%
10,56%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
ÜFE TÜFE Poly. (ÜFE) Poly. (TÜFE)
Artan döviz kurları ve gıda fiyatları nedeniyle yükselen enflasyon, sıkı politikalarla düşüyor
TÜFE-ÜFE farkı 2019 Ekim sonu %6,30
Baz etkisi ve enflasyonda (TÜFE) yeniden çift haneli rakamlar
Enflasyonda Gelişmeler:
*: Yıllık bazda
Makroekonomik Göstergeler
8
8,47%
17,07%
34,52%
28,27%
27,51%
18,24%
14,11%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
TL Ticari Kredi Faizleri Poly. (TL Ticari Kredi Faizleri)
Kredi faizlerinde dipten uzakta oluşan yüksek seviye (Zirveye göre düşüş)
Sıkı para politikası ile birlikte kademeli düşüş, oluşan seviye hala yüksek
Enflasyon kaynaklı faiz artış tehlikesi devam ediyor
Kredi Faizinde Gelişmeler:
Makroekonomik Göstergeler
9
5,11%
12,75%
25,50%
16,31%
13,71%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
Fonlama maliyeti düşüyor ancak hala oldukça yüksek
Güncel durumda %13,66 seviyesinde seyrediyor
TCMB AOFM:
Sektör Verileri
10
Aktif Gelişimi (Milyar TL):
1.994 2.357 2.731
3.258
3.867 4.234
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500
2014 2015 2016 2017 2018 2019/6
Toplam aktif büyüklüğü: 4.322 milyar TL (2019/10)
Sektör Verileri
Bankacılık Sektörü Kredilerin Gelişimi (Milyar TL):
356 385 420 488 504 508
333 389 421 513 612 635
551
711 894
1.097
1.278 1.397
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000
2014 2015 2016 2017 2018 2019/6
Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları KOBİ Kredileri Ticari ve Kurumsal Krediler 1.240
2.098
2.394
2.540
Toplam kredi büyüklüğü: 2.563 milyar TL (2019/10)
Sektör Verileri
12
Bankacılık Sektörü Takipteki Kredilerin Gelişimi (Milyar TL):
12 17 19 18 18 20
11
16 22 25
44
52 13
14
18 21
35
45
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
2014 2015 2016 2017 2018 2019/6
Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları KOBİ Kredileri Ticari Krediler 36
64
97 117
Toplam takipteki kredi büyüklüğü: 139,5 milyar TL (2019/10)
Sektör Verileri
13
Kredilerin Takibe Dönüşüm Oranı (%):
Toplam kredi büyüklüğü: 2.540 milyar TL (2.563 milyar TL 2019/10)
Takipteki kredi büyüklüğü: 117 milyar TL (139,5 milyar TL 2019/10)
Sektör Verileri
14
Bazı Açıklamalar:
28/12/2018 tarihli BDDK açıklaması:
2019’da takibe dönüşüm oranı %6’ya yükselebilir
2018/12 rakamlarına göre, %2,12 kredi daha (50 milyar TL) batabilir, takipteki kredi tutarı 147 milyar TL’ye ulaşabilir
2019/9: Takipteki kredi büyüklüğü 132,6 milyar TL, oran %5,2 !!!
10/01/2019 tarihli TBB açıklaması:
2018/11 itibarıyla yapılandırılan kredi tutarı: 118 milyar TL
Sektör Verileri
Kredi Yapılandırmada Son Gelişmeler ve Açıklamalar:
TBB Açıklamaları:
28/06/2019: Futbol kulüpleri ile yapılandırma görüşmeleri sürüyor.
10/09/2019: Enerji sektörü toplam borç stoku: 47 milyar USD; yapılandırma ihtiyacı 12- 13 milyar USD seviyesinde.
14/10/2019 ve 18/10/2019: Finansal yeniden yapılandırma çerçeve anlaşmaları BDDK tarafından onaylandı.
08/11/2019: Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmaları kapsamında, finansal sektöre 25 milyon TL altında borcu bulunan KOBİ’lere yönelik uygulama, gerekli onaylar alınarak yürürlüğe girmiştir.
Sektör Verileri
16
Kredi Yapılandırmada Son Gelişmeler ve Açıklamalar:
17/09/2019 tarihli BDDK açıklaması:
İnşaat ve enerjide 46 milyar TL sorunlu kredi tespit edilmiş! 2019 sonuna kadar bu kredilere takip hesaplarına aktarma ve karşılık ayırma işlemi yapılacak
2019/7’de SYR: %18,2, takip oranı: %4,6 >>> SYR: %17,7’e düşecek, takip oranı: %6,3’e çıkacak
Basın:
11/10/2019: Enerjide 7,5 milyar USD yapılandırma yapıldı, 2,5 milyar USD yılsonuna kadar yapılandırılacak (enerji sektörü sorunlu kredi stoğu: 13 milyar USD)
Kapsam ve Metodoloji:
Dönem: 2010/Q1-2019/Q2
Yöntem: Çok Değişkenli Uyarlanabilir Regresyon Eğrileri (MARS)
MARS Yöntemi:
İnceleme
Ba ğımlı De ğişk en
Bağımsız Değişken
1990’ların başında fizikçi Jerome H. Friedman tarafından geliştirilen MARS modeli çok değişkenli parametrik olmayan regresyon tekniğidir. Bu teknik bir bağımlı değişken ve bağımsız değişkenler kümesi arasındaki bir olası ilişkiyi belirleyen eğriyi parçalayarak doğrusal doğru parçalarının birlikte modellenmesi esasına dayanmaktadır. Yani bağımsız değişkenin farklı aralıklarında ayrı regresyon eğimleri kullanarak parçalı doğrusal temel fonksiyonlarla doğrusallık sağlamaktadır.
Bu doğrusal temel fonksiyonlar düğüm (knot) noktalar yardımıyla ayrılır.
Düğüm; regresyon doğrusunun eğiminin değiştiği ve bir aralıktan diğerine
geçirildiği noktalardır.
İnceleme
GCV 0.0215, RSS 0.1638, R2: 0.9873
İnceleme
Etkili Faktörler ve Önem Dereceleri: Tahmin Modeli ve Katsayılar:
Değişken Önem Derecesi Sermaye Yeterlilik Rasyosu 100,00 Risk Ağırlıklı Varlıklar 65,60
Toplam Aktifler 45,3
Karşılıklar 32,0
Özkaynak Karlılığı 16,3
Krediler/Toplam Aktifler Oranı 10,3
Fonksiyon Katsayı
Sabit 1.2417
(SYR-17,2) 0,3691
(RAV-1.099,34) 0,0014
(56,87-Karşılıklar) -0,0508
(Karşılıklar-56,87) 0,0436
(7,86-Özkaynak Karlılığı) -0,0285 (Özkaynak Karlılığı-7,86) -0,0406 (57,98-Krediler/Toplam Aktifler) 0,0795 (Krediler/Toplam Aktifler-57,98) -0,0794 (2.533,93-Toplam Aktifler) 0,0020 (Toplam Aktifler-2.533,93) -0,0024
İnceleme
Çıktıların Yorumları:
Sermaye yeterliliğinin oranının %17,2’nin üzerinde
Risk ağırlıklı varlıkların 1.099,3 milyar TL’nin üzerinde
Karşılıkların 56,9 milyar TL’nin üzerinde
Krediler/toplam aktifler oranının %58’in altında
Toplam aktiflerin 2.533,9 milyar TL’nin altında olması
takipteki krediler/toplam krediler oranını negatif yönde etkilemektedir. Dolayısıyla;
SYR’nin %17,2’nin altında (2019/6: %17,73; 2019/10: %18,48)
RAV’ın 1.099,3 milyar TL’nin altında (2019/6: 3.280 milyar TL; 2019/10: 3.305 milyar TL)
Karşılıkların 56,9 milyar TL’nin altında (2019/6: 158,26 milyar TL; 2019/10: 177,6 milyar TL)
Toplam aktiflerin 2.533,9 milyar TL’nin altında (2019/6: 4.233 milyar TL; 2019/10: 4,322 milyar TL)
Krediler/toplam aktifler oranının %58’in üstünde (2019/6: %59,99; 2019/10: %59,3) tutulması gerekmektedir.
Türkiye’de ekonomik sorunlar devam ediyor
Takipteki kredi büyüklüğü: 139,5 milyar TL (2019/10)
Takibe dönüşüm oranı: %5,44
İlave kredi batıkları bekleniyor (BDDK’nın son tespiti ve makroekonomik görünüm).
%5,2 olan göre takibe dönüşüm oranı BDDK’ya göre %6’ya yükselebilir (bize göre daha fazla yükselebilir)
Dolayısı ile kredilerin takibe dönüşmesinin önlenmesi için önlemler alınmalı
Bunun için öncelikle etkili olan faktörler belirlenmeli
Negatif etkiye sahip faktörlerin olumsuz etkilerini azaltmaya/önlemeye yönelik tedbirler alınmalıdır.
Sonuçlar
22
