MANTAR MANTAR İŞLETMELERİİŞLETMELERİ

(1)

MANTAR MANTAR

İŞLETMELERİ İŞLETMELERİ

Mantar işletmeleri,

Mantar işletmeleri, ticari ve hobi ticari ve hobi olmak üzere ikiye olmak üzere ikiye ayrılır. Hobi işletmelerde, kardan çok insanların ayrılır. Hobi işletmelerde, kardan çok insanların meraklarını tatmin ön palana çıkar. İşletme küçük meraklarını tatmin ön palana çıkar. İşletme küçük boyutta kurulmuş olmasına karşın, yapılan yatırım çok boyutta kurulmuş olmasına karşın, yapılan yatırım çok yüksek tutulabilir. Burada üretim, kişinin aile yüksek tutulabilir. Burada üretim, kişinin aile gereksinimini veya eşe dosta dağıtma ihtiyacını gereksinimini veya eşe dosta dağıtma ihtiyacını karşılamak amacı ile yapılır. Belli bir alandan ne kadar karşılamak amacı ile yapılır. Belli bir alandan ne kadar ürün alındığı ve bunun maliyetinin karlı olup olmadığı ürün alındığı ve bunun maliyetinin karlı olup olmadığı önemli değildir. Çok ender durumlarda üretilen ürün önemli değildir. Çok ender durumlarda üretilen ürün

yakın çevredeki marketlerde satışa sunulur.

(2)

 Ticari mantar işletmelerinin amacı, doğrudan doğruya kardır. Ticari mantar işletmelerinin amacı, doğrudan doğruya kardır.

Bu bakımdan kurulan işletmenin ekonomik çalışması, yapılan Bu bakımdan kurulan işletmenin ekonomik çalışması, yapılan

yatırımın dışında belli bir oranda kar getirmesi, yani rantabl yatırımın dışında belli bir oranda kar getirmesi, yani rantabl

olması esastır. Ticari işletmelerin büyüklüğü, bir yıl içinde

olması esastır. Ticari işletmelerin büyüklüğü, bir yıl içinde ton ton olarak ürettikleri ürün miktarına

olarak ürettikleri ürün miktarına veya veya m m

²²

olarak üretim olarak üretim alanlarına

alanlarına göre göre küçük, orta ve büyük işletmeler küçük, orta ve büyük işletmeler olarak üç olarak üç kısma ayrılır.

kısma ayrılır.

 Amerika, Almanya, Hollanda Amerika, Almanya, Hollanda gibi mantar üretim gibi mantar üretim

teknolojisinin geliştiği ve mantar üretiminin çok eski yıllara teknolojisinin geliştiği ve mantar üretiminin çok eski yıllara

dayandığı ülkelerde sınıflandırma aşağıdaki gibidir.

Üretim miktarı

Üretim miktarı 1.000 tonun 1.000 tonun üstünde ise üstünde ise büyük büyük işletme işletme Üretim miktarı

Üretim miktarı 1.000-100 ton 1.000-100 ton arasında ise arasında ise orta orta işletme işletme Üretim miktarı

Üretim miktarı 100 tonun 100 tonun altında ise altında ise küçük küçük işletme şeklinde işletme şeklinde sınıflandırabiliriz.

sınıflandırabiliriz.

(3)

 Aynı şekilde üretim alanına göre de işletmeler Aynı şekilde üretim alanına göre de işletmeler sınıflandırılır.

sınıflandırılır.

Üretim alanı

Üretim alanı 25.000 m 25.000 m

²²

nin üstünde ise nin üstünde ise büyük büyük işletme işletme Üretim alanı

Üretim alanı 25.000-2.500 m 25.000-2.500 m

²²

arasında ise arasında ise orta orta işletme işletme Üretim alanı

Üretim alanı 2.500 m 2.500 m

²²

’ nin altında ise ’ nin altında ise küçük küçük işletme işletme kabul edilir.

kabul edilir.

 Ülkemizde ve Japonya, Taylan, Çin gibi ülkelerde Ülkemizde ve Japonya, Taylan, Çin gibi ülkelerde , ,

işletme büyüklüğünün boyutları daha küçük tutulmuştur.

Yıllık ekim alanı

Yıllık ekim alanı 0-500 m 0-500 m

²²

olan küçük işletme olan küçük işletme Ekim alanı

Ekim alanı 500-2.000 m 500-2.000 m

²²

arasında olan orta işletme arasında olan orta işletme Ekim alanı

Ekim alanı 2.000 m 2.000 m

²²

’ ’ den fazla olan büyük işletme olarak den fazla olan büyük işletme olarak kabul edilmektedir.

kabul edilmektedir.

(4)

MANTAR ÜRETİM YERLERİ MANTAR ÜRETİM YERLERİ

Mantar Yetiştirme Yerleri 1.Açık (Doğada) 2.Kapalı Üretim Alanları

2.1. Mağara, Tünel ve Galeri

2.2. Bira ve Şaraphane Mahzenleri 2.3. Bodrum ve kilerler

2.4.Modern Mantar Üretim Yerleri

(5)

Açık (Doğada) Üretim Yerleri Açık (Doğada) Üretim Yerleri

 Mantarın doğal yetişme yeri Mantarın doğal yetişme yeri doğadır. Doğada ormanlık doğadır. Doğada ormanlık yerlerde, direkt güneş ışığı yerlerde, direkt güneş ışığı

almayan loş, karanlık ve kapalı almayan loş, karanlık ve kapalı kuytu, ağaç ve çalılıklar altında kuytu, ağaç ve çalılıklar altında veya bunların üzerinde, açık

veya bunların üzerinde, açık alanlarda, çayırlar ve otlar alanlarda, çayırlar ve otlar arasında, organik artıkların arasında, organik artıkların çürümeye başlamış kısımları çürümeye başlamış kısımları üzerinde, hava sıcaklığı

üzerinde, hava sıcaklığı 15-25 15-25

⁰⁰

C C arasında olduğu mevsim ve

arasında olduğu mevsim ve

zamanlarda, yağışlardan sonra zamanlarda, yağışlardan sonra havada ve toprakta yeteri kadar havada ve toprakta yeteri kadar nem bulunduğunda kendilerini nem bulunduğunda kendilerini gösterir. Daha çok bu özellikleri gösterir. Daha çok bu özellikleri taşıyan ilkbahar ve sonbahar taşıyan ilkbahar ve sonbahar aylarında yetişir.

aylarında yetişir.

(6)

 İklimin uygun olduğu yıllarda bol miktarda İklimin uygun olduğu yıllarda bol miktarda

görülmelerine karşın, yağışsız ve kurak, sıcak görülmelerine karşın, yağışsız ve kurak, sıcak

geçen yıllarda bir tane bile mantar toprak geçen yıllarda bir tane bile mantar toprak

üstünde görülemeyebilir. Bu bakımdan doğada üstünde görülemeyebilir. Bu bakımdan doğada

mantarı devamlı üretmek, ancak mantarın mantarı devamlı üretmek, ancak mantarın

yetişme isteklerini suni yoldan yerine getirmekle yetişme isteklerini suni yoldan yerine getirmekle mümkündür. Etrafı açık bir ortamda özel nem ve mümkündür. Etrafı açık bir ortamda özel nem ve

sıcaklık isteğini her zaman ayarlamak, sıcaklık isteğini her zaman ayarlamak,

işletmecilik açısından oldukça zor ve ekonomik işletmecilik açısından oldukça zor ve ekonomik

değildir. Bu yüzden doğada devamlı pazara ürün değildir. Bu yüzden doğada devamlı pazara ürün

yollayacak şekilde ve ekonomik anlamda üretim yollayacak şekilde ve ekonomik anlamda üretim

yapılamaz.

(7)

Kapalı Üretim Yerleri Kapalı Üretim Yerleri



Mantarın ticari üretim yerleri, etrafı kapatılmış, iklim koşulları Mantarın ticari üretim yerleri, etrafı kapatılmış, iklim koşulları kısmen veya tamamen ayarlanabilen özel üretim yerleri veya kısmen veya tamamen ayarlanabilen özel üretim yerleri veya

mantarın ekolojik koşullarını yaratacak, herhangi bir önlem mantarın ekolojik koşullarını yaratacak, herhangi bir önlem

almadan, kendiliğinden meydana geldiği kapalı alanlardır. Bu almadan, kendiliğinden meydana geldiği kapalı alanlardır. Bu

yerlerin başında mağara ve tüneller, bira ve şaraphane yerlerin başında mağara ve tüneller, bira ve şaraphane

mahzenleri, bodrum ve kilerler gelir. Nitekim bu doğal kapalı mahzenleri, bodrum ve kilerler gelir. Nitekim bu doğal kapalı

alanlar, mantar üretiminin ilk yıllarında geniş çapta alanlar, mantar üretiminin ilk yıllarında geniş çapta

kullanılmıştır. Ancak günümüzde üretim maliyetlerinin çok kullanılmıştır. Ancak günümüzde üretim maliyetlerinin çok

artması bu yerlerde mantar veriminin istenen düzeye artması bu yerlerde mantar veriminin istenen düzeye

çıkarılamaması yüzünden, yerini mantar üretimini en iyi çıkarılamaması yüzünden, yerini mantar üretimini en iyi

şekilde, karlı yapılabilecek, günümüzün teknolojik şekilde, karlı yapılabilecek, günümüzün teknolojik

yeniliklerinden yararlanan özel inşa edilmiş mantar üretim yeniliklerinden yararlanan özel inşa edilmiş mantar üretim

tesislerine bırakmıştır. Bununla beraber yeni teknoloji daha tesislerine bırakmıştır. Bununla beraber yeni teknoloji daha

çok büyük işletmelerde görülür. Çünkü yatırım maliyeti çok büyük işletmelerde görülür. Çünkü yatırım maliyeti

oldukça yüksektir. Orta, küçük ve özellikle aile işletmelerinde oldukça yüksektir. Orta, küçük ve özellikle aile işletmelerinde

daha basit ve maliyeti düşük ve aşağıda özelliklerini daha basit ve maliyeti düşük ve aşağıda özelliklerini

vereceğimiz yetiştirme yerleri kullanılmaktadır.

(8)

Mağara, Tünel ve Galeriler Mağara, Tünel ve Galeriler

 Mağara, tünel ve galeriler doğada kendiliğinden meydana Mağara, tünel ve galeriler doğada kendiliğinden meydana gelmiş olabileceği gibi, insanlar tarafından da açılabilir.

gelmiş olabileceği gibi, insanlar tarafından da açılabilir.

Derinlik ve büyüklükleri oldukça farklılık gösterir. Yine bir Derinlik ve büyüklükleri oldukça farklılık gösterir. Yine bir

yıl içersindeki sıcaklık ve nem oranları da çok değişkendir.

Bununla beraber

Bununla beraber yaz aylarında 10-20 yaz aylarında 10-20

⁰⁰

C C sıcaklığa ve sıcaklığa ve %50- %50- 70 70 neme, neme, kış aylarında 0-10 kış aylarında 0-10

⁰⁰

C C sıcaklığa ve sıcaklığa ve % 60-80 % 60-80 neme neme

sahiptirler.

sahiptirler. En önemli sorun havalandırmada karşımıza En önemli sorun havalandırmada karşımıza çıkar.

çıkar. Toprak yüzeyinden olan derinlik ve hacimsel Toprak yüzeyinden olan derinlik ve hacimsel büyüklük arttıkça

büyüklük arttıkça havalandırma havalandırma sorunu daha da artar. Bu sorunu daha da artar. Bu üretim yerlerine kirli havanın atılacağı ve temiz havanın üretim yerlerine kirli havanın atılacağı ve temiz havanın

alınacağı bir sistem konulmalıdır. Havalandırmanın alınacağı bir sistem konulmalıdır. Havalandırmanın devreye girmesiyle, dış havanın içeri taşınması ve devreye girmesiyle, dış havanın içeri taşınması ve

kompostun ortamda yaratacağı sıcaklık farklılığı, mağara kompostun ortamda yaratacağı sıcaklık farklılığı, mağara

ve tünellerdeki doğal iklim dengesini bozar.

(9)



Herhangi bir önlem alınmaz ise, Herhangi bir önlem alınmaz ise, burada ancak mevsimlik üretim burada ancak mevsimlik üretim

yapılır.

yapılır. Yıl boyu üretim için Yıl boyu üretim için mutlaka

mutlaka klima sistemi klima sistemi konulması konulması gerekir. Mantar üretiminin

gerekir. Mantar üretiminin başlangıç yıllarında üretim başlangıç yıllarında üretim

kompostun yere serilmesi veya kompostun yere serilmesi veya

kümbet şekline

kümbet şekline getirilmesiyle getirilmesiyle yapılmıştır. İlerleyen yıllarda, yapılmıştır. İlerleyen yıllarda,

daha ekonomik üretim için, daha ekonomik üretim için,

mağara ve tünellerin yüksekliğine mağara ve tünellerin yüksekliğine

bağlı kalarak birkaç sıralı ranza bağlı kalarak birkaç sıralı ranza

üzerinde

üzerinde torba veya kasada torba veya kasada üretime

üretime geçilmiştir. Yerde yapılan geçilmiştir. Yerde yapılan ve klima düzenlemesi yapılmamış ve klima düzenlemesi yapılmamış

işletmelerde verim

işletmelerde verim 6-8 kg/m 6-8 kg/m

²²

civarındadır. Buna karşılık klima civarındadır. Buna karşılık klima

düzenlemesi yapılmış ve ranza düzenlemesi yapılmış ve ranza

sistemine geçilmiş işletmelerde sistemine geçilmiş işletmelerde

verim 15-20 kg/m

²²

arasında arasında oynar.

oynar.

(10)

Bira ve Şaraphane Mahzenleri Bira ve Şaraphane Mahzenleri

 İyi bir fermantasyon mahzeninde sıcaklık mağara ve İyi bir fermantasyon mahzeninde sıcaklık mağara ve tünellerden daha düzenli olup,

tünellerden daha düzenli olup, yaz ve kış sıcaklık 15-17 yaz ve kış sıcaklık 15-17

⁰⁰

C C ve ve nem %60-70 nem %60-70 arasındadır. Sıcaklık farkı arasındadır. Sıcaklık farkı 5-6 5-6

⁰⁰

C C yi nem yi nem

%10-20

%10-20 yi geçmez (AKMAN ve YAZICIOĞLU 1960). Kısmi yi geçmez (AKMAN ve YAZICIOĞLU 1960). Kısmi bir havalandırma sistemi vardır. Ancak bu

bir havalandırma sistemi vardır. Ancak bu havalandırma havalandırma mantar üretimi için yeterli değildir

mantar üretimi için yeterli değildir . Klimada kullanılmaz . Klimada kullanılmaz ise mevsimlik üretim, klima sistemin yerleştirilmesi

ise mevsimlik üretim, klima sistemin yerleştirilmesi durumunda yıllık üretim gerçekleştirilir. Bira ve

durumunda yıllık üretim gerçekleştirilir. Bira ve

şaraphanelerdeki mantar üretimi aynen mağara ve şaraphanelerdeki mantar üretimi aynen mağara ve

tünellerde olduğu gibi başlangıç yıllarında kompostu yere tünellerde olduğu gibi başlangıç yıllarında kompostu yere

serme veya kümbet şeklinde yapılmış, daha sonra ranza serme veya kümbet şeklinde yapılmış, daha sonra ranza

üzerinde torba veya kasa sistemine geçilmiştir. Verim, üzerinde torba veya kasa sistemine geçilmiştir. Verim,

işletmenin modernliğine bağlı kalarak

işletmenin modernliğine bağlı kalarak 6-25 kg/m 6-25 kg/m

²²

arasında oynar.

(11)

Bodrum ve Kilerler Bodrum ve Kilerler

 Ülkemizde özellikle son yıllarda, büyük şehirlerde oturan Ülkemizde özellikle son yıllarda, büyük şehirlerde oturan halkın bütçesine ek gelir getirmek amacı ile, önce banyo halkın bütçesine ek gelir getirmek amacı ile, önce banyo

veya mutfağın bir kenarında birkaç torba ile başlayan hobi veya mutfağın bir kenarında birkaç torba ile başlayan hobi

şeklindeki mantar yetiştiriciliği, daha sonra binaların alt şeklindeki mantar yetiştiriciliği, daha sonra binaların alt

katlarındaki depo, kiler ve bodrumların üretime uygun hale katlarındaki depo, kiler ve bodrumların üretime uygun hale

getirilmesiyle küçük aile işletmeciliğine dönüştürülmüştür.

Şu anda ise bir çok küçük ve orta büyüklükteki işletmenin Şu anda ise bir çok küçük ve orta büyüklükteki işletmenin

şehir çevresindeki bodrum ve kilerlerde mantar ürettiklerini şehir çevresindeki bodrum ve kilerlerde mantar ürettiklerini

görüyoruz. Bu tip üretim yerlerinde, belediye kanunlarına görüyoruz. Bu tip üretim yerlerinde, belediye kanunlarına göre, iskan alanlarında kompostu hazırlamak insan sağlığı göre, iskan alanlarında kompostu hazırlamak insan sağlığı

açısından yasak olduğundan,

açısından yasak olduğundan, kompost dışardan satın alınır kompost dışardan satın alınır . . Bu yüzden hazır komposta olan gereksinim gün geçtikçe Bu yüzden hazır komposta olan gereksinim gün geçtikçe

fazlalaşmaktadır. Bu istek, sırf kompost üretimi yapan büyük fazlalaşmaktadır. Bu istek, sırf kompost üretimi yapan büyük

şirketlerin doğmasına yol açmıştır.

(12)

 Üretim basit bir havalandırma ile, misel Üretim basit bir havalandırma ile, misel gelişme anında

gelişme anında 24-26 24-26 ⁰ ⁰ C C , üretim sırasında , üretim sırasında 14-16

14-16 ⁰ ⁰ C C sıcaklık temin edilmesi, bir klima sıcaklık temin edilmesi, bir klima sisteminin üretim odalarına takılması ile sisteminin üretim odalarına takılması ile yapılmaktadır. Ranza sitemi yapılmaktadır. Ranza sitemi

kullanılmaktadır. Torba başına verim

kullanılmaktadır. Torba başına verim 2-5 2-5

kg’ kg’ dır. dır.

(13)

Modern Mantar Üretim Yerleri Modern Mantar Üretim Yerleri

 Mantar Mantar üretiminin ticari ve ekonomik üretiminin ticari ve ekonomik olarak yapılması modern anlamda bir olarak yapılması modern anlamda bir

işletmenin kurulmasıyla mümkündür.

Modern bir mantar işletmesi değişik Modern bir mantar işletmesi değişik

ünitelerden meydana gelir.

(14)

Modern mantar işletmesinin Modern mantar işletmesinin üniteleri şu şekilde sıralayabiliriz.

üniteleri şu şekilde sıralayabiliriz.

 1. Kompostun ana maddelerini depolama yeri 1. Kompostun ana maddelerini depolama yeri (sap, saman ve at gübresi gibi)

(sap, saman ve at gübresi gibi)

 2. Kompost hazırlama yeri 2. Kompost hazırlama yeri

2.1.Kompost ana materyalini ıslatma platformu ve havuzu 2.1.Kompost ana materyalini ıslatma platformu ve havuzu

2.2.Yığın yapma ve I.Fermantasyon yeri 2.2.Yığın yapma ve I.Fermantasyon yeri

 3. Kompost yapımında kullanılan katkı maddeleri 3. Kompost yapımında kullanılan katkı maddeleri deposu

deposu

Ticaret gübresi Ticaret gübresi Tavuk gübresi Tavuk gübresi Malt artığı Malt artığı

Diğerleri Diğerleri

(15)

 4. Kompost pastörizasyon odaları 4. Kompost pastörizasyon odaları

 5. Örtü toprağı toplama ve hazırlama yeri 5. Örtü toprağı toplama ve hazırlama yeri

 6. Örtü toprağı pastörizasyon odası 6. Örtü toprağı pastörizasyon odası

 7. Misel aşılama yeri 7. Misel aşılama yeri

 8. Misel geliştirme odaları 8. Misel geliştirme odaları

 9. Çalışma holü 9. Çalışma holü

 10. Üretim odaları 10. Üretim odaları

 11. Hasat sonrası temizleme, paketleme 11. Hasat sonrası temizleme, paketleme odaları

odaları

 12. Soğuk hava depoları 12. Soğuk hava depoları

(16)

 13. Kurutma ve konserve işleme yerleri 13. Kurutma ve konserve işleme yerleri

 14. İlaç ve kimyasal madde saklama odası 14. İlaç ve kimyasal madde saklama odası

 15. İşçi soyunma ve dinlenme odaları 15. İşçi soyunma ve dinlenme odaları

 16. Duş ve tuvaletler 16. Duş ve tuvaletler

 17. Klima tesisleri merkezi 17. Klima tesisleri merkezi

 18. Enerji kaynağını yığma veya depolama yeri 18. Enerji kaynağını yığma veya depolama yeri

 19. Kasa boşaltma, temizleme ve depolama 19. Kasa boşaltma, temizleme ve depolama yeri yeri

 20. Depolar 20. Depolar

(17)

 21. Misel 21. Misel üretim laboratuvarı üretim laboratuvarı

 I. I. Ön hazırlama yeri Ön hazırlama yeri

 II. II. Sterilizasyon yeri Sterilizasyon yeri

 III. III. Aşılama yeri Aşılama yeri

 IV. IV. Misel geliştirme yeri Misel geliştirme yeri

 V. V. Misel depolama yeri Misel depolama yeri

 VI. VI. Misel paketleme yeri Misel paketleme yeri

 22. Yönetim birimi 22. Yönetim birimi

– Müdür ve yardımcıları odası Müdür ve yardımcıları odası – Büro Büro

– Toplantı salonu Toplantı salonu – Sergi salonu Sergi salonu

 23. İşçi lojmanları 23. İşçi lojmanları

(18)



Her işletmede bütün bu sayılan Her işletmede bütün bu sayılan ünitelerin bulunmasına gerek ünitelerin bulunmasına gerek

olmayabilir. İşletmenin büyüklüğüne olmayabilir. İşletmenin büyüklüğüne göre bulunması gereken üniteler ve göre bulunması gereken üniteler ve

kapasiteleri hesaplanır. Ayrıca işin kapasiteleri hesaplanır. Ayrıca işin

akış yönüne göre ünitelerin birbirine akış yönüne göre ünitelerin birbirine

yakınlığı ve uzaklığı belirlenir.

yakınlığı ve uzaklığı belirlenir. Bir Bir mantar işletmesinde plan ileriye mantar işletmesinde plan ileriye

dönük düşünülmeli ve çizilmelidir.

Odalar, uzun bir ana eksen üzerine Odalar, uzun bir ana eksen üzerine

yerleştirilmelidir. Gübre ve örtü yerleştirilmelidir. Gübre ve örtü

toprağı hazırlama üniteleri, hasat ve toprağı hazırlama üniteleri, hasat ve

üretim odalarından ayrı yere üretim odalarından ayrı yere

konmalıdır.

konmalıdır. Bunun amacı, kaba Bunun amacı, kaba materyalle gelecek hastalık ve materyalle gelecek hastalık ve

zararlıların üretim odalarına zararlıların üretim odalarına

sıçramasını önlemektir. Ayrıca sıçramasını önlemektir. Ayrıca burada rüzgar yönü de önem burada rüzgar yönü de önem

kazanır. Hazırlık kısımları, hakim kazanır. Hazırlık kısımları, hakim

rüzgarların geliş yönüne rüzgarların geliş yönüne

getirilmemelidir. Bilhassa misel getirilmemelidir. Bilhassa misel

üretim laboratuvarı, hem rüzgar üretim laboratuvarı, hem rüzgar yönü hem de hastalık kaynakları yönü hem de hastalık kaynakları dikkate alınarak yerleştirilmelidir.

dikkate alınarak yerleştirilmelidir.

(19)

 İşletmenin büyüklüğünün ne kadar olması gerektiği İşletmenin büyüklüğünün ne kadar olması gerektiği üzerinde kesin bir şey söylenemez. Ekonomik güç, üzerinde kesin bir şey söylenemez. Ekonomik güç,

üretilen mal, Pazar durumu, işletme gücü büyüklüğün üretilen mal, Pazar durumu, işletme gücü büyüklüğün

belirlenmesinde rol oynar. Küçük odalar inşaat masrafını belirlenmesinde rol oynar. Küçük odalar inşaat masrafını

yükseltir.

yükseltir. Küçük bir işletme için bir pastörizasyon odası, Küçük bir işletme için bir pastörizasyon odası, iki misel geliştirme odası ve sekiz kültür odası yeterlidir.

iki misel geliştirme odası ve sekiz kültür odası yeterlidir.

 Pastörizasyon, misel geliştirme ve üretimi aynı odada Pastörizasyon, misel geliştirme ve üretimi aynı odada yapan küçük işletmeler vardır. Bu işletmelerde her oda yapan küçük işletmeler vardır. Bu işletmelerde her oda

yüksek sıcaklık için iyice izole edilmiştir. Başlangıç yatırım yüksek sıcaklık için iyice izole edilmiştir. Başlangıç yatırım

masrafı yüksek olan ve insan gücü ile çalışan bu masrafı yüksek olan ve insan gücü ile çalışan bu

işletmelerde iş gücü en düşük düzeye indirildiğinden, işletmelerde iş gücü en düşük düzeye indirildiğinden,

başlangıçtaki yüksek maliyet, zamanla işgücü tasarruf ile başlangıçtaki yüksek maliyet, zamanla işgücü tasarruf ile

dengelenmiştir.

(20)

Sap, Saman ve At Gübresi Sap, Saman ve At Gübresi

Toplama Yeri Toplama Yeri

 Zemini betondur. Zemini betondur. Kenarları istenirse Kenarları istenirse 0.80-1.00 m 0.80-1.00 m yükseklikte

yükseklikte 40-60 cm 40-60 cm kalınlıkta duvarla çevrilebilir. kalınlıkta duvarla çevrilebilir.

Büyüklüğü, işletmede kullanılacak en az

Büyüklüğü, işletmede kullanılacak en az 20-30 günlük at 20-30 günlük at gübresi ve 6-12 aylık sap ve saman

gübresi ve 6-12 aylık sap ve saman gereksinmesini gereksinmesini

karşılayacak nitelikte olmalıdır. 1 saman balyası yaklaşık karşılayacak nitelikte olmalıdır. 1 saman balyası yaklaşık

25 kg olup 60x60x100 cm boyutlarındadır. Üst Üste 25 kg olup 60x60x100 cm boyutlarındadır. Üst Üste

yığılabilir. At gübresinin 1 metreküpü için 2-3m

²²

yere yere gereksinim yere gereksinme duyulur. At gübresi değişik gereksinim yere gereksinme duyulur. At gübresi değişik

gün aralıkları ile işletmeye gelir. Gelen partiler ayrı yerlere gün aralıkları ile işletmeye gelir. Gelen partiler ayrı yerlere

konmamalı, devamlı üst üste yığılmalıdır. Böylece değişik konmamalı, devamlı üst üste yığılmalıdır. Böylece değişik

partilerin bileşim farklılığı ortadan kaldırılabilir ve daha partilerin bileşim farklılığı ortadan kaldırılabilir ve daha tekdüze gübre materyali elde edilebilir. İlerde kompost tekdüze gübre materyali elde edilebilir. İlerde kompost

yapımı sırasında konulacak katkı maddesi oranı daha kolay yapımı sırasında konulacak katkı maddesi oranı daha kolay

hesaplanır ve kompostta verim aynı düzeyde homojen hesaplanır ve kompostta verim aynı düzeyde homojen

olur.

(21)

Kompost Hazırlama Yeri Kompost Hazırlama Yeri



Üstü kapalı, soğuk yerlerde yanları duvarla çevrili, yer yer Üstü kapalı, soğuk yerlerde yanları duvarla çevrili, yer yer

aydınlatma penceresi olan bir alandır. Çatının saçtan yapılması aydınlatma penceresi olan bir alandır. Çatının saçtan yapılması

amaca uygundur. Kar ve yağmurun içeri akmasına engel amaca uygundur. Kar ve yağmurun içeri akmasına engel

olmalıdır.

olmalıdır. Çatı yüksekliği 4.0-4.5 m’dir Çatı yüksekliği 4.0-4.5 m’dir . Böylece içerde traktör . Böylece içerde traktör ve yükleyiciler rahatça çalışabilir. Büyüklüğü kullanılacak ve yükleyiciler rahatça çalışabilir. Büyüklüğü kullanılacak

kompost kapasitesine göre hesaplanır. Genelde, hazırlanmaya kompost kapasitesine göre hesaplanır. Genelde, hazırlanmaya başlanan yığın, fermantasyona başlamış yığın ve kullanılmaya başlanan yığın, fermantasyona başlamış yığın ve kullanılmaya

hazır yığın olarak üç yığın üzerinden hesaplama yapılmalıdır.

Kompost yeri büyüdükçe çatıyı taşımak üzere ara yere beton Kompost yeri büyüdükçe çatıyı taşımak üzere ara yere beton

dikme konulmalı ve dikmeler arasında en az 10-15 m’lik bir dikme konulmalı ve dikmeler arasında en az 10-15 m’lik bir açıklık bulunmalıdır. Kompost hazırlama yerini tabanı yüklü açıklık bulunmalıdır. Kompost hazırlama yerini tabanı yüklü

kamyonların ağırlığına dayanmalı ve beton olmalıdır.

kamyonların ağırlığına dayanmalı ve beton olmalıdır. Zeminin Zeminin yıkanması için belli yönlerde meyiller verilir ve aralara küçük yıkanması için belli yönlerde meyiller verilir ve aralara küçük kanallar yerleştirilir. İçteki bütün sular bir noktada birleşmeli kanallar yerleştirilir. İçteki bütün sular bir noktada birleşmeli

ve buraya bir havuz yapılmalıdır. Böylece komposttan gelen ve buraya bir havuz yapılmalıdır. Böylece komposttan gelen

şerbet ve sular bir havuzda toplanıp, tekrar kompost yapımında şerbet ve sular bir havuzda toplanıp, tekrar kompost yapımında

kullanılabilir.

(22)

 Küçük işletmelerde beton bir zemin ve küçük bir havuz Küçük işletmelerde beton bir zemin ve küçük bir havuz amaca yeterli olabilir. Yağışlı zamanlarda, kompostun amaca yeterli olabilir. Yağışlı zamanlarda, kompostun

yağıştan etkilenmemesi için üzerine naylon çekilir. Ancak bu yağıştan etkilenmemesi için üzerine naylon çekilir. Ancak bu durumda kompostun aerobik koşullarda (havalı koşullarda) durumda kompostun aerobik koşullarda (havalı koşullarda) fermantasyonu kısmen önlenir. Ayrıca fazla soğuklarda

fermantasyonu kısmen önlenir. Ayrıca fazla soğuklarda

kompost sıcaklığı istenen düzeye ulaştırılamaz. Açık kompost kompost sıcaklığı istenen düzeye ulaştırılamaz. Açık kompost hazırlama yerlerinde bu noktalara dikkat edilmelidir.

hazırlama yerlerinde bu noktalara dikkat edilmelidir.

 Büyük işletmelerde soğuk zamanlarda kompost sıcaklığını Büyük işletmelerde soğuk zamanlarda kompost sıcaklığını korumak amacı ile yan duvarlara kalorifer tesisatı konur.

korumak amacı ile yan duvarlara kalorifer tesisatı konur.

Ayrıca yeni hazırlanan yığında kızışmayı sağlamak ve sıcaklığı Ayrıca yeni hazırlanan yığında kızışmayı sağlamak ve sıcaklığı yükseltmek için yığının alt ortasından delikli bir buhar borusu yükseltmek için yığının alt ortasından delikli bir buhar borusu geçirmekte yara vardır. Kış aylarında uygulanan bu işlem

geçirmekte yara vardır. Kış aylarında uygulanan bu işlem ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında yapılmaz.

ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında yapılmaz.

(23)

Katkı Maddeleri Depolama Yeri Katkı Maddeleri Depolama Yeri

 Kompost hazırlamasında sap, saman ve at gübresi Kompost hazırlamasında sap, saman ve at gübresi

kullanılır ve bu ana maddelere değişik oranlarda katkı kullanılır ve bu ana maddelere değişik oranlarda katkı

maddeleri ilave edilir. Katkı maddelerinin anorganik maddeleri ilave edilir. Katkı maddelerinin anorganik

olanları; ticaret gübreleri (

olanları; ticaret gübreleri ( amonyum nitrat, amonyum amonyum nitrat, amonyum sülfat, üre, süperfosfat

sülfat, üre, süperfosfat ), ), kireç ve alçıdır kireç ve alçıdır . Organik olanları . Organik olanları ise ise pamuk küspesi, malt artığı, tavuk gübresi, kan tozu, pamuk küspesi, malt artığı, tavuk gübresi, kan tozu,

kemik unu, soya fasulyesi unu

kemik unu, soya fasulyesi unu gibi bitkisel ve hayvansal gibi bitkisel ve hayvansal kökenli maddelerdir. Bunların her biri ayrı ayrı 1 ton

kökenli maddelerdir. Bunların her biri ayrı ayrı 1 ton komposta 5-50 kg arasında karıştırılır (yalnız tavuk komposta 5-50 kg arasında karıştırılır (yalnız tavuk

gübresi 100-200 kg). Bu yüzden kullanılacak maddenin gübresi 100-200 kg). Bu yüzden kullanılacak maddenin

özelliğine göre depolanacak yerin büyüklüğünün özelliğine göre depolanacak yerin büyüklüğünün

hesaplanması gerekir. Üstü kapalı sundurmalar veya hesaplanması gerekir. Üstü kapalı sundurmalar veya

normal depolar bu amaçla kullanılabilir.

(24)

Kompost Pastörizasyon Odaları Kompost Pastörizasyon Odaları

 Bu odanın amacı, kompost yapım yerinde hazırlanan ve Bu odanın amacı, kompost yapım yerinde hazırlanan ve birinci fermantasyon aşaması sona ermiş bulunan

birinci fermantasyon aşaması sona ermiş bulunan kompostu bu odalara almak ve kompostu mantar kompostu bu odalara almak ve kompostu mantar

yetiştirmeye uygun hale getirmektir. Burada iki olay yetiştirmeye uygun hale getirmektir. Burada iki olay

cereyan eder.

cereyan eder. Birincisi kompost içindeki kültür mantarına Birincisi kompost içindeki kültür mantarına ilerde rakip olacak, mantar, bakteri, solucan, nematot, ilerde rakip olacak, mantar, bakteri, solucan, nematot, kurt, larva, sinek ve böcek gibi çeşitli zararlı ve hastalık kurt, larva, sinek ve böcek gibi çeşitli zararlı ve hastalık

etmenlerini öldürmek, yok etmek yani kompostu bir etmenlerini öldürmek, yok etmek yani kompostu bir ölçüde arı hale getirmek; ikincisi komposttaki besin ölçüde arı hale getirmek; ikincisi komposttaki besin

maddelerinin mantar tarafından alınabilir hazır depo maddelerinin mantar tarafından alınabilir hazır depo

maddeleri şekline gelmesini sağlamaktır.

(25)

 Oda içinde Oda içinde 60 60

⁰⁰

C’ C’ ye ulaşan bir sıcaklık ve ye ulaşan bir sıcaklık ve %80-90 %80-90 oransal oransal nem bulunur. Binanın bu sıcaklığı sabit biçimde tutması ve nem bulunur. Binanın bu sıcaklığı sabit biçimde tutması ve ısı kayıplarının az olması gerekir. Aksi halde ısıtma masrafı ısı kayıplarının az olması gerekir. Aksi halde ısıtma masrafı bir hayli yükselir. Bu yüzden

bir hayli yükselir. Bu yüzden duvarlar, taban ve tavan izole duvarlar, taban ve tavan izole edilir

edilir . İzolasyonda çift duvar arasına cam yünü, poliüretan . İzolasyonda çift duvar arasına cam yünü, poliüretan levhalar, saman gibi ısı geçirmez maddeler konur. Ayrıca levhalar, saman gibi ısı geçirmez maddeler konur. Ayrıca duvarlar, yüksek nemi geçirmemesi ve bundan

duvarlar, yüksek nemi geçirmemesi ve bundan

zararlanmaması için ziftlenir, benzer maddelerle boyanır zararlanmaması için ziftlenir, benzer maddelerle boyanır veya metal alimünyum levhalarla kaplanır. Bu amaçla veya metal alimünyum levhalarla kaplanır. Bu amaçla Bitumin boya ile (örneğin flintkote) boyama yapılır. İlk Bitumin boya ile (örneğin flintkote) boyama yapılır. İlk boyamada 1 m

boyamada 1 m

²²

yere 0.3 kg flintkote 1:1 oranında su ile yere 0.3 kg flintkote 1:1 oranında su ile inceltilip sürülür. Kuruduktan sonra ikinci kat

inceltilip sürülür. Kuruduktan sonra ikinci kat sulandırılmadan ve 1 m

sulandırılmadan ve 1 m

²²

ye 1 kg boya gelecek şekilde ye 1 kg boya gelecek şekilde sürülür. 24 saat sonra yine 1 m

sürülür. 24 saat sonra yine 1 m

²²

lik alana 1 kg’lık üçüncü lik alana 1 kg’lık üçüncü Flintkote katı çekilir. Siyah boya oda içinde iyi görünüm Flintkote katı çekilir. Siyah boya oda içinde iyi görünüm

vermez, bu bakımdan bunun üzerine ayrıca beyaz renkli bir vermez, bu bakımdan bunun üzerine ayrıca beyaz renkli bir boya sürülebilir.

boya sürülebilir.

(26)



Odaların izalasyonunda ısı Odaların izalasyonunda ısı geçirgenlik katsayısı 0.3 geçirgenlik katsayısı 0.3

olmalıdır. Bunun için 10 cm olmalıdır. Bunun için 10 cm

kalınlığında cam yünü kalınlığında cam yünü kullanılması yeterlidir.

kullanılması yeterlidir.



Oda içindeki sıcaklık, belli Oda içindeki sıcaklık, belli yerden sıcak hava üfleyerek yerden sıcak hava üfleyerek

elde edilir. Nem ayrıca buhar elde edilir. Nem ayrıca buhar

halinde verilir.



Odalara kompost kasalar içinde Odalara kompost kasalar içinde konur. Kasalar üst üste yığılır konur. Kasalar üst üste yığılır

ve yan yana konur. Kasalar ve yan yana konur. Kasalar

arasında havanın geçeceği ve arasında havanın geçeceği ve

rahatça dolaşacağı kadar aralık rahatça dolaşacağı kadar aralık

bırakılmalıdır. Duvarla kasalar bırakılmalıdır. Duvarla kasalar

arasında 10-20cm mesafe arasında 10-20cm mesafe

bırakılması yeterlidir.

(27)



Son yıllarda kompost halinde Son yıllarda kompost halinde kütle pastörizasyonuna da tabi kütle pastörizasyonuna da tabi tutulmaktadır. Bu sistem Şekil tutulmaktadır. Bu sistem Şekil

10 da gösterilmiştir. Odanın 10 da gösterilmiştir. Odanın

büyüklüğü kullanılacak büyüklüğü kullanılacak

kompost miktarına bağlıdır.

Ancak

Ancak yüksekliği 4-4.5 m yüksekliği 4-4.5 m olmalıdır. Kompost 1.5-2 m olmalıdır. Kompost 1.5-2 m

yüksekliğe yığılır

yüksekliğe yığılır . İşletmede . İşletmede bazen birden fazla

bazen birden fazla

pastörizasyon odası yapılabilir.

Daha önce belirttiğimiz gibi bir Daha önce belirttiğimiz gibi bir

pastörizasyon odası sekiz pastörizasyon odası sekiz kültür odasını besleyebilir.

kültür odasını besleyebilir.

Bunu dikkate alarak Bunu dikkate alarak

pastörizasyon oda sayısı ve pastörizasyon oda sayısı ve

büyüklüğü, kültür odası büyüklüğü, kültür odası

sayısından hareketle belirlenir.

(28)

Örtü Toprağı Depolama ve Örtü Toprağı Depolama ve

Hazırlama Yeri Hazırlama Yeri

 Örtü toprağı yeri, üstü kapalı bir sundurma Örtü toprağı yeri, üstü kapalı bir sundurma olabilir. Üretim sırasında kompostun üzerine

olabilir. Üretim sırasında kompostun üzerine 3-4 3-4 cm cm yüksekliğinde örtü toprağı serilmektedir. yüksekliğinde örtü toprağı serilmektedir.

Buradan hesapla işletmede kullanılabilecek Buradan hesapla işletmede kullanılabilecek

yetiştirme alanı üzerinden gerekli örtü toprağı yetiştirme alanı üzerinden gerekli örtü toprağı

yeri belirlenir. Örtü toprağı çeşitli toprakların yeri belirlenir. Örtü toprağı çeşitli toprakların

karışımından elde olunur.

karışımından elde olunur. Zeminin beton ile Zeminin beton ile kaplanması çalışma kolaylığı sağlar.

kaplanması çalışma kolaylığı sağlar. Karışıma Karışıma girecek her toprak ayrı ayrı elenmiş bir şekilde, girecek her toprak ayrı ayrı elenmiş bir şekilde,

bir tarafa yığılır sonra istenen ölçüde alınarak bir tarafa yığılır sonra istenen ölçüde alınarak

karıştırılır.

(29)

Örtü Toprağı Pastörizasyon Örtü Toprağı Pastörizasyon

Odaları Odaları

 Örtü toprağı da, çeşitli zararlı ve hastalıklardan Örtü toprağı da, çeşitli zararlı ve hastalıklardan arındırıldıktan sonra mantar üretiminde kullanılır.

arındırıldıktan sonra mantar üretiminde kullanılır.

Bunun için

Bunun için 70-80 70-80

⁰⁰

C’ C’ de buharla pastörize veya de buharla pastörize veya kimyasal ilaçlarla sterilize edilir. Pastörizasyon kimyasal ilaçlarla sterilize edilir. Pastörizasyon

için odaların izole edilmiş olması gerekir. Burada için odaların izole edilmiş olması gerekir. Burada

hava sirkülasyonuna gerek duyulmayabilir.

Kimyasal yol kullanıldığında

Kimyasal yol kullanıldığında metil bromit, klor metil bromit, klor pikrin, vapam, formaldehit

pikrin, vapam, formaldehit ve benzeri ilaçlar ve benzeri ilaçlar belirli dozlarda örtü toprağına uygulanır.

belirli dozlarda örtü toprağına uygulanır.

(30)

Misel Aşılama Yeri Misel Aşılama Yeri

 Tohumluk miselin, hazırlanmış ve pastörize Tohumluk miselin, hazırlanmış ve pastörize

edilmiş komposta ekildiği bu oda, pastörizasyon edilmiş komposta ekildiği bu oda, pastörizasyon

odaları ile misel geliştirme odalarının arasında odaları ile misel geliştirme odalarının arasında

yer alır.

yer alır. Burası makineli çalışma yapıldığında Burası makineli çalışma yapıldığında

oldukça büyük bir hol görünümündedir. Bir bant oldukça büyük bir hol görünümündedir. Bir bant

sistemi mevcuttur. Bu bant sistemi kasaların sistemi mevcuttur. Bu bant sistemi kasaların

getirildiği, kompostun döküldüğü, miselin getirildiği, kompostun döküldüğü, miselin karıştırıldığı, kasalara yeniden kompostun karıştırıldığı, kasalara yeniden kompostun

konulduğu, sıkıştırıldığı ve kasaların istiflendiği konulduğu, sıkıştırıldığı ve kasaların istiflendiği

kısımlardan oluşur. İnsan gücü ile çalışmada 4x6 kısımlardan oluşur. İnsan gücü ile çalışmada 4x6

m’lik normal bir oda bu iş için yeterlidir.

(31)

Misel Geliştirme Odaları Misel Geliştirme Odaları

 Bazı işletmelerde kültür odaları hem misel geliştirme hem Bazı işletmelerde kültür odaları hem misel geliştirme hem de kültür odası olarak kullanılır. Bazı işletmelerde ise

de kültür odası olarak kullanılır. Bazı işletmelerde ise birbirinden ayrı düşünülür. Misel geliştirme odalarında birbirinden ayrı düşünülür. Misel geliştirme odalarında 24 24

⁰⁰

C sıcaklık, %80-90 C sıcaklık, %80-90 oranında oransal nem bulunur. Bu oranında oransal nem bulunur. Bu

nedenle odalar sıcaklık ve neme karşı izole edilmelidir.

Zaman zaman kompostun nemlendirilmesi için odaya bir Zaman zaman kompostun nemlendirilmesi için odaya bir

sulama musluğu yerleştirilmelidir. Bu aşamada sulama musluğu yerleştirilmelidir. Bu aşamada

havalandırmaya pek gerek duyulmaz. Buna rağmen havalandırmaya pek gerek duyulmaz. Buna rağmen

odalarda havalandırma düzeninin bulundurulması yerinde odalarda havalandırma düzeninin bulundurulması yerinde

bir önlemdir. Işıklandırma sadece, içerde çalışan kişiler bir önlemdir. Işıklandırma sadece, içerde çalışan kişiler

için düşünülmelidir. Zira misel gelişmesi için ışık da için düşünülmelidir. Zira misel gelişmesi için ışık da

gerekli değildir.

(32)

Çalışma Holü Çalışma Holü

 Pastörizasyon ve misel geliştirme yerinden, Pastörizasyon ve misel geliştirme yerinden, kültür odalarına geçişi sağlayan ünitedir.

kültür odalarına geçişi sağlayan ünitedir. İki İki tarafına kültür odaları dizilir.

tarafına kültür odaları dizilir. Genişliği makineli Genişliği makineli çalışmada kasaların rahatça taşınacağı ve buna çalışmada kasaların rahatça taşınacağı ve buna

hizmet eden araçların rahatça geçebileceği hizmet eden araçların rahatça geçebileceği

şekilde olmalı,

şekilde olmalı, 5 m’den 5 m’den az düşünülmemelidir. az düşünülmemelidir.

Küçük ve insan gücü ile çalışan işletmelerde ise Küçük ve insan gücü ile çalışan işletmelerde ise

daha dar olmakla birlikte

daha dar olmakla birlikte 2 m’den 2 m’den aşağı aşağı

düşmemelidir. Holü yıkamak için musluk ve pis düşmemelidir. Holü yıkamak için musluk ve pis

su kanalları bulunmalıdır.

su kanalları bulunmalıdır. Üst tarafa konmuş Üst tarafa konmuş

aydınlatma ve havalandırma pencereleri zaman aydınlatma ve havalandırma pencereleri zaman

zaman temiz havanın alınmasında yardımcı olur.

(33)

Üretim Odaları Üretim Odaları

 Üretim odalarının Üretim odalarının büyüklüğü, yapılan büyüklüğü, yapılan

yetiştiricilik sistemine bağlı yetiştiricilik sistemine bağlı

olarak ayarlanır.

Günümüzde torba ve ranza Günümüzde torba ve ranza

sisteminin kullanımı daha sisteminin kullanımı daha

yaygındır.

 Kasa ile yetiştirmede Kasa ile yetiştirmede

makineli çalışmada kasalar makineli çalışmada kasalar

120cm genişlikte, 170 cm 120cm genişlikte, 170 cm

uzunlukta ve 35 cm uzunlukta ve 35 cm

yüksekliktedir.

(34)



Kasalar iki şekilde odaya yerleştirilir. Kasalar iki şekilde odaya yerleştirilir.

Birinci biçimde 2 kasa kısa kenarları Birinci biçimde 2 kasa kısa kenarları birleştirilerek yan yana konur. Arada birleştirilerek yan yana konur. Arada bir yol bıraktıktan sonra tekrar aynı bir yol bıraktıktan sonra tekrar aynı şekilde iki kasa daha birinci durumda şekilde iki kasa daha birinci durumda kasalar uzunlamasına tek sıralar

kasalar uzunlamasına tek sıralar halinde dizilir.

halinde dizilir. Duvarlardan 0.90 m Duvarlardan 0.90 m uzaklık ve kasalar arasında 1.00 m’lik uzaklık ve kasalar arasında 1.00 m’lik yol bırakılır.

yol bırakılır. Bu durumda kasalar Bu durumda kasalar uzunlamasına tek sıra halinde dizilir.

uzunlamasına tek sıra halinde dizilir.

Duvardan 0.90 m uzaklık ve kasalar Duvardan 0.90 m uzaklık ve kasalar arasında 1.00 m’lik yol bırakılır. Bu arasında 1.00 m’lik yol bırakılır. Bu durumda,

durumda, 2 sırası bulunan bir odada 2 sırası bulunan bir odada 0.90+1.20+1.00+1.20+0.90=5.20 m 0.90+1.20+1.00+1.20+0.90=5.20 m genişlik bulunur. Sıra adedi artıkça genişlik bulunur. Sıra adedi artıkça 5.20 m genişliğe her sıra için

5.20 m genişliğe her sıra için

1.20+1.00=2.20 m ilave edilir. 3 sıralı 1.20+1.00=2.20 m ilave edilir. 3 sıralı bir odanın genişliği

bir odanın genişliği

5.20+2.20=7.40m’dir. 5 sıralı bir 5.20+2.20=7.40m’dir. 5 sıralı bir odanın genişliği ise

odanın genişliği ise

5.20+(3x2.20)=11.80 m’dir. 5 5.20+(3x2.20)=11.80 m’dir. 5

sıradan fazla genişliklerin kullanılması sıradan fazla genişliklerin kullanılması da pek tavsiye edilmemektedir.

da pek tavsiye edilmemektedir.

İkinci şekilde yerleştirmede İkinci şekilde yerleştirmede yol yol

genişliği 1 m ve kasaların duvara olan genişliği 1 m ve kasaların duvara olan mesafesi 0.10 m’ dir. Böylece

mesafesi 0.10 m’ dir. Böylece

0.10+1.70+1.70+1.00+1.70+1.70+0 0.10+1.70+1.70+1.00+1.70+1.70+0 .10=8m genişlik elde olunur.

.10=8m genişlik elde olunur.

(35)

 Kasalar üst üste 4-6 sıra konabilir. Kasalar üst üste 4-6 sıra konabilir. Kasalarla Kasalarla tavan tavan

arasında en az 50-70 cm boşluk kalmalıdır. Bu boşluk hem arasında en az 50-70 cm boşluk kalmalıdır. Bu boşluk hem

hava dolaşımı için gereklidir, hem de bakım ve hasat hava dolaşımı için gereklidir, hem de bakım ve hasat

işlerinde kolaylık sağlar.

 Ranza sisteminde, en uygun ve en yaygın Ranza sisteminde, en uygun ve en yaygın raf genişliği 120 raf genişliği 120 cm’dir. Raflar arasında 60 cm aralık bırakılır. Bunun 20-25 cm’dir. Raflar arasında 60 cm aralık bırakılır. Bunun 20-25

cm’lik kısmı rafın çevre tahtasıdır.

cm’lik kısmı rafın çevre tahtasıdır. Yine en üst raf ile tavan Yine en üst raf ile tavan arasında en az 50-70cm bir boşluk bırakılmalıdır. İki raflı arasında en az 50-70cm bir boşluk bırakılmalıdır. İki raflı

sistemde rafla yan duvarlar arasında 0.90 m mesafe sistemde rafla yan duvarlar arasında 0.90 m mesafe

bırakılmalı ve iki raf arasındaki yol ise 1.00m olmalıdır.

Böylece odanın genişliği Böylece odanın genişliği

0.90+1.20+1.00+1.20+0.90=5.20m olur. Odanın 0.90+1.20+1.00+1.20+0.90=5.20m olur. Odanın uzunluğu en az 10m’dir. Raf sırası arttıkça odanın uzunluğu en az 10m’dir. Raf sırası arttıkça odanın

genişliğine her sıra için 1.00+1.20=2.20m’ lik artışlar ilave genişliğine her sıra için 1.00+1.20=2.20m’ lik artışlar ilave

edilir.

(36)

 Odanın yüksekliği 5 raf veya kasa konulduğunda 3.70m Odanın yüksekliği 5 raf veya kasa konulduğunda 3.70m olmalıdır. Birbiri üstüne çok sayıda raf, hasat ve bakım olmalıdır. Birbiri üstüne çok sayıda raf, hasat ve bakım

işlemlerinde güçlükler yaratır. Bu bakımdan

işlemlerinde güçlükler yaratır. Bu bakımdan 3-5 raf 3-5 raf veya veya kasayı üst üste koymak yeterlidir, daha fazlasından

kasayı üst üste koymak yeterlidir, daha fazlasından kaçınılmalıdır.

kaçınılmalıdır.

 II. fermantasyon ve misel gelişme odalarında kasalar yan II. fermantasyon ve misel gelişme odalarında kasalar yan yana sık aralıklarla konduğundan, bu odalar daha ufak yana sık aralıklarla konduğundan, bu odalar daha ufak

boyutludur. Kültür odalarında ise, daha geniş aralıklar ve boyutludur. Kültür odalarında ise, daha geniş aralıklar ve

bakım için yol bırakıldığından, odaların boyutu artar veya aynı bakım için yol bırakıldığından, odaların boyutu artar veya aynı

boyuttaki oda daha az sayıda kasa alır.

 Üretim odaları sadece üretim amacı ile kullanılacaksa Üretim odaları sadece üretim amacı ile kullanılacaksa

 14-16 14-16

⁰⁰

C sıcaklık ve %70-80 nem içermelidir C sıcaklık ve %70-80 nem içermelidir . Fakat, . Fakat, aynı aynı

zamanda misel gelişmesi de bu odalarda yapılacaksa, sıcaklık zamanda misel gelişmesi de bu odalarda yapılacaksa, sıcaklık

ikinci bir ayarlama ile 24-26

⁰⁰

C ve nem de %80-90’ a C ve nem de %80-90’ a çıkartılabilmelidir.

çıkartılabilmelidir.

(37)

 Üretim odalarında iyi bir havalandırma düzeni mutlaka Üretim odalarında iyi bir havalandırma düzeni mutlaka kurulmalıdır. İçerde biriken CO

kurulmalıdır. İçerde biriken CO

₂₂

ve nemin dışarıya atılması ve nemin dışarıya atılması gereklidir.

gereklidir. CO CO

₂₂

ağır bir gaz olduğundan, odanın tabanında ağır bir gaz olduğundan, odanın tabanında ve kasaların yüzeyinde mantarlar arasında toplanır.

ve kasaların yüzeyinde mantarlar arasında toplanır. CO CO

₂₂

oranının artması, mantar primordiumlarının oluşmasını oranının artması, mantar primordiumlarının oluşmasını

önlediği gibi, oluşan primordiumların şapka haline önlediği gibi, oluşan primordiumların şapka haline

dönüşümünü de yavaşlatır, hatta durdurur.

dönüşümünü de yavaşlatır, hatta durdurur. Bu yüzden oda Bu yüzden oda içinde bir hava hareketi yaratılarak kasalar üzerinde CO

içinde bir hava hareketi yaratılarak kasalar üzerinde CO

₂₂

’ nin ’ nin mantarların arasından çekilip alınması ve bu havanın odadan mantarların arasından çekilip alınması ve bu havanın odadan

dışarı atılması gerekir.

dışarı atılması gerekir. Odada havalandırma delikleri aşağıda Odada havalandırma delikleri aşağıda tabana yakın yere konur. Böylece öncelikle CO

tabana yakın yere konur. Böylece öncelikle CO

₂₂

’ li ağır hava ’ li ağır hava dışarı çekilir. Üst tarafta tavandaki deliklerden de taze hava dışarı çekilir. Üst tarafta tavandaki deliklerden de taze hava

içeri alınır. Bu durumda aspiratör kullanılması zorunluluğu içeri alınır. Bu durumda aspiratör kullanılması zorunluluğu

vardır.

vardır. Eğer doğal havalandırma yapılacaksa, bu sefer hava Eğer doğal havalandırma yapılacaksa, bu sefer hava hareketi ters olarak meydana getirilir. Alttan taze hava alınır hareketi ters olarak meydana getirilir. Alttan taze hava alınır

ve üstten kullanılmış hava çıkartılır.

ve üstten kullanılmış hava çıkartılır. Burada iki önemli nokta Burada iki önemli nokta vardır. Birincisi, havanın hareketi anında hızının

vardır. Birincisi, havanın hareketi anında hızının 1-2 m/sn 1-2 m/sn olması,

olması, ikinci ise taze havanın filtre edilerek, süzülmüş temiz ikinci ise taze havanın filtre edilerek, süzülmüş temiz hava şeklinde alınmasıdır.

hava şeklinde alınmasıdır.

(38)



Kültür odalarının temizlenmesi ve mantarların sulanması için her odada Kültür odalarının temizlenmesi ve mantarların sulanması için her odada birer su musluğu bulunmalıdır.

birer su musluğu bulunmalıdır. Pis suların iyi bir şekilde toplanması ve Pis suların iyi bir şekilde toplanması ve dışarı atılması da önemli bir konudur. Yer ıslak ve kaygan olmamalıdır.

dışarı atılması da önemli bir konudur. Yer ıslak ve kaygan olmamalıdır.

Aksi halde sık sık iş kazaları meydana gelir ve ayrıca odaların hijyenik Aksi halde sık sık iş kazaları meydana gelir ve ayrıca odaların hijyenik temizliği de güçleşir.

temizliği de güçleşir.



Üretim odalarının duvarları nem ve sıcaklık için izole edilmelidir. Üretim odalarının duvarları nem ve sıcaklık için izole edilmelidir. Son Son yıllarda bu amaçla hafif metal plakalar kaplama yapılmaktadır.

yıllarda bu amaçla hafif metal plakalar kaplama yapılmaktadır.



Buraya kadar sayılan odaların hepsinde Buraya kadar sayılan odaların hepsinde kapıların yana çekilerek açılması kapıların yana çekilerek açılması gerekir. Böylece hem yer kazancı sağlanır., hem de kapılar açılıp

gerekir. Böylece hem yer kazancı sağlanır., hem de kapılar açılıp kapanırken fazla hava giriş çıkışına meydan verilmez.

kapanırken fazla hava giriş çıkışına meydan verilmez. Kapılar iyi izole Kapılar iyi izole edilmeli, iyi kapanmalıdır. Hava yolu ile içeriye zararlı organizmalar edilmeli, iyi kapanmalıdır. Hava yolu ile içeriye zararlı organizmalar

girmemelidir. Kapılar öyle bir yere konmalıdır ki en son kasa yığını daha girmemelidir. Kapılar öyle bir yere konmalıdır ki en son kasa yığını daha kolayca yapılabilsin. Bunun için

kolayca yapılabilsin. Bunun için kapılar duvarın orta kısmına değil kapılar duvarın orta kısmına değil köşelere yakın yerleştirilir.

köşelere yakın yerleştirilir. Kapı genişliği kasa boyunun 1.5-2 katına eşit Kapı genişliği kasa boyunun 1.5-2 katına eşit olmalıdır. Kapı yüksekliği , kasa yığın yüksekliğini 40-50cm geçmelidir.

olmalıdır. Kapı yüksekliği , kasa yığın yüksekliğini 40-50cm geçmelidir.

Bu durum makineli üretimde büyük önem kazanır. Yerleştirme ve Bu durum makineli üretimde büyük önem kazanır. Yerleştirme ve boşaltma sırasında

boşaltma sırasında 4 m genişlik ve 4.5 m 4 m genişlik ve 4.5 m yükseklikteki bu büyük kapılar yükseklikteki bu büyük kapılar kullanılır. Hasat sırasında ve insan giriş çıkışlarında kullanılmak üzere, kullanılır. Hasat sırasında ve insan giriş çıkışlarında kullanılmak üzere, büyük kapıların içine ayrıca küçük bir kapı monte edilir. Bu küçük

büyük kapıların içine ayrıca küçük bir kapı monte edilir. Bu küçük kapıların

kapıların 2 m yükseklik ve 1 m 2 m yükseklik ve 1 m genişlikte olması yeterlidir. genişlikte olması yeterlidir.

(39)

Hasat Sonrası Temizleme ve Hasat Sonrası Temizleme ve

Paketleme Odaları Paketleme Odaları



Bazı işletmelerde hasat ve hatta paketleme doğrudan Bazı işletmelerde hasat ve hatta paketleme doğrudan

doğruya üretim odalarında yapılır. Hasat sırasında oluşan doğruya üretim odalarında yapılır. Hasat sırasında oluşan

artık maddeler bir çöp kutusuna atılır. Temizlenmiş ürün artık maddeler bir çöp kutusuna atılır. Temizlenmiş ürün

normal ambalajına doldurulur. Diğer bazı işletmelerde ise normal ambalajına doldurulur. Diğer bazı işletmelerde ise

önce hasat yapılır ve ürün, içi yumuşak sepetlere konur.

Sonra başka bir odada, kesilip temizlenir, yıkanır, kurutulur Sonra başka bir odada, kesilip temizlenir, yıkanır, kurutulur

ve ambalajlanır.

ve ambalajlanır. Birçok ülkede yıkama arzu edilmez ve Birçok ülkede yıkama arzu edilmez ve yıkamanın mantarın doğal özelliklerini bozduğu söylenir.

yıkamanın mantarın doğal özelliklerini bozduğu söylenir.

Bizim ülkemiz için, yıkama iyi bir yoldur. Çünkü

Bizim ülkemiz için, yıkama iyi bir yoldur. Çünkü ürün ürün

üstünde kalan örtü toprağı artıkları, ilerde mantarın çabuk üstünde kalan örtü toprağı artıkları, ilerde mantarın çabuk

kararmasına neden olmaktadır.



Temizleme odasında, birbirini izleyecek şekilde, ürün Temizleme odasında, birbirini izleyecek şekilde, ürün temizleme tezgahı, yıkama küveti, kurutma eleği,

temizleme tezgahı, yıkama küveti, kurutma eleği,

paketleme ve tartı tezgahı bulunmalıdır. Oda, normal yaşam paketleme ve tartı tezgahı bulunmalıdır. Oda, normal yaşam

ve çalışma odası niteliğindedir. Herhangi bir klimatik ve çalışma odası niteliğindedir. Herhangi bir klimatik

özelliği yoktur.

(40)

Soğuk Hava Deposu Soğuk Hava Deposu

 Hasat edilen ürün hemen tüketime Hasat edilen ürün hemen tüketime

gönderilmiyor, belli bir süre işletmede gönderilmiyor, belli bir süre işletmede

bekletiliyor ise, derhal soğuk hava bekletiliyor ise, derhal soğuk hava

depolarına konulmalıdır. Depo,

depolarına konulmalıdır. Depo, -1 -1 ⁰ ⁰ C C sıcaklıkta ve %80 oransal nemde

sıcaklıkta ve %80 oransal nemde tutulur. tutulur.

Ayrıca misel üretimi söz konusu ise, Ayrıca misel üretimi söz konusu ise,

misellerin saklanması için de soğuk hava misellerin saklanması için de soğuk hava

deposu gereklidir.

(41)

Kurutma ve Konserve İşletme Kurutma ve Konserve İşletme

Yerleri Yerleri

 Mantar işletmesinin verim miktarı yüksek ise ve pazarda Mantar işletmesinin verim miktarı yüksek ise ve pazarda ürün satışında zaman zaman tıkanmalar meydana

ürün satışında zaman zaman tıkanmalar meydana

geliyorsa, üretilen malın bozulmaması ve atılmaması için, geliyorsa, üretilen malın bozulmaması ve atılmaması için,

taze tüketimden arta kalan kısım konserve yapılır veya taze tüketimden arta kalan kısım konserve yapılır veya

kurutulur. Konserve hattı, yıkama, boylama, pişirme, kurutulur. Konserve hattı, yıkama, boylama, pişirme,

kutulama, ağız kapatma ve sterilizasyon yapma kutulama, ağız kapatma ve sterilizasyon yapma

bölümlerinden oluşur. Kurutma tesisi, temizleme, bölümlerinden oluşur. Kurutma tesisi, temizleme,

kurutma, parçalama veya öğütme kısmından ibarettir.

Kuru mantarlar küçük parçalar halinde veya toz olarak Kuru mantarlar küçük parçalar halinde veya toz olarak

çorba yapımında kullanılır. Ayrıca bu mantarlar kozmetik, çorba yapımında kullanılır. Ayrıca bu mantarlar kozmetik,

ilaç ve boya sanayilerinde de kullanılmaktadır.

(42)

İlaç Odaları İlaç Odaları

 Mantar yetiştirilirken mümkün olduğu Mantar yetiştirilirken mümkün olduğu kadar ilaçlı mücadeleden kaçınılmalıdır.

kadar ilaçlı mücadeleden kaçınılmalıdır.

Gübre sterilizasyonda, odaların havasının Gübre sterilizasyonda, odaların havasının

dezenfeksiyonunda, iki kültür dönemi dezenfeksiyonunda, iki kültür dönemi

arasında odaların temizlenmesinde genel arasında odaların temizlenmesinde genel temizlik ve hijyenik önlemler alınmasında temizlik ve hijyenik önlemler alınmasında

ve kasaların temizlenmesinde çeşitli ilaçlar ve kasaların temizlenmesinde çeşitli ilaçlar

kullanılır. Bunların bir çoğu zehirlidir.

Bunların özel bir odada ve kilit altında Bunların özel bir odada ve kilit altında

tutulması gerekir.

(43)

İşçi Soyunma ve Dinlenme İşçi Soyunma ve Dinlenme

Odaları Odaları

 Küçük bir mantar işletmesinde bile en az Küçük bir mantar işletmesinde bile en az 3-4 işçi çalışır. Büyük işletmelerde sayı 3-4 işçi çalışır. Büyük işletmelerde sayı

giderek artar. İşçilerin soyunup giderek artar. İşçilerin soyunup

giyinebilecekleri, dinlenme zamanlarında giyinebilecekleri, dinlenme zamanlarında

oturabilecekleri, yemek yiyebilecekleri bir oturabilecekleri, yemek yiyebilecekleri bir

yere gereksinmeleri vardır. İşletmenin yere gereksinmeleri vardır. İşletmenin

kapasitesi ve büyüklüğüne göre, bu amaca kapasitesi ve büyüklüğüne göre, bu amaca

yanıt verebilecek odalar düşünülmelidir.

(44)

Duş ve Tuvaletler Duş ve Tuvaletler

 Mantar üretimi başından sonuna değin, Mantar üretimi başından sonuna değin,

hijyen kurallarına uyarak üretim yapılması hijyen kurallarına uyarak üretim yapılması

gereken bir tarım koludur. Bina içi ve gereken bir tarım koludur. Bina içi ve

çevresinin temizliği yanında, işletmede çevresinin temizliği yanında, işletmede

çalışan işçilerin de çok temiz olmaları çalışan işçilerin de çok temiz olmaları

gerekir. Bu yüzden duş ve tuvalet gerekir. Bu yüzden duş ve tuvalet

işletmenin önde gelen ünitelerini oluşturur.