BÖLÜM 8 YAPISAL ARACILAR

(1)

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

Prof. Dr. Ali Balcı

(2)

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

Yapısal aracılar yoluyla örgütsel danışman ve müşteriler;

• (1) yapının çalışanlar üzerindeki rolünü anlayabilirler.

• (2) Çeşitli yapısal stratejileri tanıyarak uygun stratejinin seçimini

yapabilirler.

(3)

BÖLÜM 8

• (3) Birbirlerini tamamlayan ve birbirlerine uyan stratejileri seçebilirler.

• (4) Bazı stratejilerin diğerlerinin uygulanmasını kolaylaştırabileceğini

bilirler.

(4)

BÖLÜM 8

Sistem Çaplı Kültür Aracı Olarak Örgütsel Yapı ve Desen

• Genelde örgütler, fonksiyon ve üretim boyutlarına göre uzmanlaşırlar.

Ancak bu ikisi kadar önceliği ve yaygınlığı olmasa da coğrafik alan ve

yere göre de örgütler uzmanlaşmaktadır.

(5)

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

• Fonksiyonel örgütlenme, temel hiyerarşik yapıya dayalı bir

örgütlenmedir. Fonksiyonel örgütlenme dünyada en çok uygulanan

örgütleme biçimidir. Ayrıca ilk kuruluşlarında örgütler genelde bu tür

örgütlenmeyi benimserler.

(6)

BÖLÜM 8

• Ürün örgütlenmede, üretimdeki benzerliklerine göre hizmet ve

şeylerin farklılaşmasına dayalı olarak ürün-örgüt etkinlikleri birlikte

gruplandırılır. Belli amaçların başarılması için gerekli kaynakların hepsi

ya da çoğu kendine yeter (“self-contained”) birimce kararlaştırılır.

(7)

BÖLÜM 8

Örgütsel Desene Davranışsal Analiz Perspektif

• Likert’in Sistem 4’ü

• Likert’e göre etkili örgütlerde üstlerin, denetleyenlerin dikkatlerini, yüksek ve zor performans amaçlarına sahip etkili iş grupları

geliştirmeye yönetmeleri için güdüleyici bir ortam vardır.

(8)

BÖLÜM 8

• Bennisci Yaklaşım

• Bennis, bazı klasik örgüt kuramcıları gibi bürokrasinin yok olacağını

söylemiştir. Ona göre bürokrasi, örgütlerde tutunamayacaktır. Çünkü

bürokraside yöneticiler, bireylerle örgütsel amaçlar arasındaki gerilimi,

bozulmayı ve çatışmayı çözmede başarılı olmayacaklardır.

(9)

BÖLÜM 8

• Burns ve Stalker: Çevre

• Burns ve Stalker, informasyon işlemeyi, örgütlerin yüz yüze geldiği çevresel isteklerin kestirilebilirliği- tahmin edilebilirliği olarak

araştırmışlardır. Çevreleri, beşli bir aralık ölçeği üzerinde,

“durağan”dan, “en az kestirilebilir” arasında değerlendirilmişlerdir.

(10)

BÖLÜM 8

• Olabilirlik Kuramı

• Lawrence ve Lorsch, ampirik araştırmalar sonunda “olabilirlik (contincency)” örgütsel desen kuramını geliştirdiler. Lawrance ve

Lorsch araştırmalarını, 10 firma üzerinde yapılmıştır. 10 örgüt oldukça değişkenden oldukça kararlılığa uzanan bir süreklilik üzerinde yer

almaktadır. Bu araştırmalara D (differentiation) ve I (integration)

çalışmaları denir. Çünkü modeldeki iki temel kavram, farklılaşma ve

bütünleşmedir.

(11)

BÖLÜM 8

• Matriks Yapı

• Davis Lawrence’ın fonksiyonel ve proje yapılarının her ikisinin de zayıflıklarını giderici ya da azaltıcı, güçlü yönlerini artırıcı araştırma çabaları sonunda matriks örgütleme doğmuştur. Matriks örgüt,

standart dikey hiyerarşik yapı üzerinde, bir proje koordinatörünün

yatay yapısını vurgular

(12)

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

• Tamamlayıcı (collateral) örgüt, paralel, destekleyici ve asıl örgütle bir

arada bulunan bir örgütlenme anlamındadır. Bu tür örgütlenmenin

gerekçesi; hem örgütsel yapıda, hem de liderlik sitilinde esneklik

sağlamak, böylece de esnek yaratıcı problem çözücü örgütlenmeye

gitmektir

(13)

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

• Amaçlara göre yönetim (MBO), bire bir liderlik sitilini vurgular.

Uygulamada MBO oldukça otokratik olmaktan, oldukça katılımcı

olmaya kadar bir değişme gösterebilmektedir. MBO’nın uygulamaları,

otokratik-katılımcı süreklilik üzerinde konumlanır.

(14)

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

• Sosyo teknik sistem aracısı, teknolojik yapı ve çalışanların sosyal

etkileşimi arasında daha iyi bir uyumun sağlanması; böylece de

istenen örgütsel amaçlara ulaşılmasını amaçlar.

(15)

BÖLÜM 8 YAPISAL ARACILAR

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

Yapısal aracılar yoluyla örgütsel danışman ve müşteriler;

• (1) yapının çalışanlar üzerindeki rolünü anlayabilirler.

• (2) Çeşitli yapısal stratejileri tanıyarak uygun stratejinin seçimini

yapabilirler.

• (3) Birbirlerini tamamlayan ve birbirlerine uyan stratejileri seçebilirler.

• (4) Bazı stratejilerin diğerlerinin uygulanmasını kolaylaştırabileceğini

bilirler.

Sistem Çaplı Kültür Aracı Olarak Örgütsel Yapı ve Desen

• Genelde örgütler, fonksiyon ve üretim boyutlarına göre uzmanlaşırlar.

Ancak bu ikisi kadar önceliği ve yaygınlığı olmasa da coğrafik alan ve

yere göre de örgütler uzmanlaşmaktadır.

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

• Fonksiyonel örgütlenme, temel hiyerarşik yapıya dayalı bir

örgütlenmedir. Fonksiyonel örgütlenme dünyada en çok uygulanan

örgütleme biçimidir. Ayrıca ilk kuruluşlarında örgütler genelde bu tür

örgütlenmeyi benimserler.

• Ürün örgütlenmede, üretimdeki benzerliklerine göre hizmet ve

şeylerin farklılaşmasına dayalı olarak ürün-örgüt etkinlikleri birlikte

gruplandırılır. Belli amaçların başarılması için gerekli kaynakların hepsi

ya da çoğu kendine yeter (“self-contained”) birimce kararlaştırılır.

Örgütsel Desene Davranışsal Analiz Perspektif

• Likert’in Sistem 4’ü

• Likert’e göre etkili örgütlerde üstlerin, denetleyenlerin dikkatlerini, yüksek ve zor performans amaçlarına sahip etkili iş grupları

geliştirmeye yönetmeleri için güdüleyici bir ortam vardır.

• Bennisci Yaklaşım

• Bennis, bazı klasik örgüt kuramcıları gibi bürokrasinin yok olacağını

söylemiştir. Ona göre bürokrasi, örgütlerde tutunamayacaktır. Çünkü

bürokraside yöneticiler, bireylerle örgütsel amaçlar arasındaki gerilimi,

bozulmayı ve çatışmayı çözmede başarılı olmayacaklardır.

• Burns ve Stalker: Çevre

• Burns ve Stalker, informasyon işlemeyi, örgütlerin yüz yüze geldiği çevresel isteklerin kestirilebilirliği- tahmin edilebilirliği olarak

araştırmışlardır. Çevreleri, beşli bir aralık ölçeği üzerinde,

“durağan”dan, “en az kestirilebilir” arasında değerlendirilmişlerdir.

• Olabilirlik Kuramı

• Lawrence ve Lorsch, ampirik araştırmalar sonunda “olabilirlik (contincency)” örgütsel desen kuramını geliştirdiler. Lawrance ve

Lorsch araştırmalarını, 10 firma üzerinde yapılmıştır. 10 örgüt oldukça değişkenden oldukça kararlılığa uzanan bir süreklilik üzerinde yer

almaktadır. Bu araştırmalara D (differentiation) ve I (integration)

çalışmaları denir. Çünkü modeldeki iki temel kavram, farklılaşma ve

bütünleşmedir.

• Matriks Yapı

• Davis Lawrence’ın fonksiyonel ve proje yapılarının her ikisinin de zayıflıklarını giderici ya da azaltıcı, güçlü yönlerini artırıcı araştırma çabaları sonunda matriks örgütleme doğmuştur. Matriks örgüt,

standart dikey hiyerarşik yapı üzerinde, bir proje koordinatörünün

yatay yapısını vurgular

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

• Tamamlayıcı (collateral) örgüt, paralel, destekleyici ve asıl örgütle bir

arada bulunan bir örgütlenme anlamındadır. Bu tür örgütlenmenin

gerekçesi; hem örgütsel yapıda, hem de liderlik sitilinde esneklik

sağlamak, böylece de esnek yaratıcı problem çözücü örgütlenmeye

gitmektir

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

• Amaçlara göre yönetim (MBO), bire bir liderlik sitilini vurgular.

Uygulamada MBO oldukça otokratik olmaktan, oldukça katılımcı

olmaya kadar bir değişme gösterebilmektedir. MBO’nın uygulamaları,

otokratik-katılımcı süreklilik üzerinde konumlanır.

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

• Sosyo teknik sistem aracısı, teknolojik yapı ve çalışanların sosyal

etkileşimi arasında daha iyi bir uyumun sağlanması; böylece de

istenen örgütsel amaçlara ulaşılmasını amaçlar.

BÖLÜM 8

YAPISAL ARACILAR

• İş deseni, “bir dizi etkinlik ya da görevin (işin), sosyal ve yapısal

boyutları yanında çalışanlar üzerindeki etkilerini de hesaba katarak

amaçlı ve kasti olarak yapılaştırılmasıdır.