TÜRKİYE’DE MESLEK HASTALIKLARI BİLDİRİM SİSTEMİ VE BARİYERLER

(1)

TÜRKİYE’DE MESLEK

HASTALIKLARI BİLDİRİM SİSTEMİ VE BARİYERLER

UZM. DR. MEHMET ERDEM ALAGÜNEY İŞ VE MESLEK HASTALIKLARI UZMANI İÇ HASTALIKLARI UZMANI KONYA ŞEHİR HASTANESİ alaguney@gmail.com

(2)

Neler konuşacağız?

• Bazı kavramlar

• Bildirim sistemlerinde genel bariyerler

• Türkiye’ye özgü bariyerler

• ÖnerileR

(3)

Meslek hastalıkları neden önemli?

• Sık görülür

• Dünya popülasyonunun en az yarısı çalışıyor.

• Her çalışan günün en az üçte birini işyerinde geçiriyor.

• Her yıl yaklaşık 2 milyon insan işleri nedeniyle ölüyor.

• Ölümcül olmayan işle ilişkili

hastalıkların sayısı yılda yaklaşık 160 milyon

• Sağlık yükü fazladır

• Tüm bel ağrılarının % 37’si

• Tüm işitme kayıplarının %16’sı

• KOAH ve astım vakalarının %10-15’i

• Tüm AC kanserlerinin %9’u

• Tüm erişkin lösemi vakalarının %2’si

• Ekonomik yükü fazladır

• İşle ilgili yaralanma ve kazalar direkt ya da indirekt olarak yıllık gayri safi milli hasılanın %4Ünün kaybına yol açar (2.8 trilyon dolar)

• Önlenebilir

• Meslek hastalıkları %100 önlenebilir.

• Bir çalışan tespit edildiğinde diğer çalışma arkadaşları tespit edilebilir.

• Genel sağlık sistemi ve ekonomi üzerinden yük kalkar

(4)

No country in the world records or compensates all occupational injuries or work-related diseases; injuries are better recorded than diseases, but still not satisfactorily.

Reported accident and disease statistics are often incomplete, since under-reporting is common, and official reporting requirements frequently do not cover all categories of workers – those in the informal economy, for example.

The collection, recording and notification of data on occupational accidents and diseases are instrumental in their prevention, and it is important to identify and study their causes in order to develop preventive measures.

ILO, National System for Recording and Notification of Occupational Diseases, Practical guide. 2013

(5)

Meslek Hastalıklarına ilişkin veriler ne işe yarar?

• Önleyici yaklaşım

• Kontrol önlemleri geliştirmek

• Devlet politikaları

• AÇSHB, İSGGM, SGK, İş Teftiş, İSGÜM

• SB, Halk Sağlığı Kurumu, Hastaneler

• İşveren, Çalışanlar, İSG profesyonelleri

• Üniversiteler, Araştırmacılar

(6)

Bildirim ile ilgili bazı kavramlar

• Raporlama (Reporting)

• Kayıt (Recording)

• Bildirim (Notification)

• Gözetim (Surveillance)

International Labour Office. Recording and notification of occupational accidents and diseases. An ILO code practice. 1996

(7)

Raporlama (Reporting):

• Çalışan tarafından işverene (ya da işverenin yetkilendirdiği kişiye)

• Kendilerinde meslek hastalığı şüphesi olduğunun bildirilmesi

• Bu bildirim prosedürü: İşveren tarafından, ulusal kanunlara ve düzenlemelere uygun olarak ve işletmedeki uygulamayla uyum içerisine olacak şekilde, tanımlanmalıdır.

• Çalışan → İşveren

(8)

Kayıt (Recording)

• İşveren veya serbest meslek sahibi kişinin meslek

hastalıklarına ilişkin verileri nasıl kayıt altına alacağını tanımlayan, ulusal yasalar ve düzenlemelerde belirtilen prosedürdür.

• İşveren → işyerinde

(9)

Bildirim (Notification)

• İşveren, serbest meslek sahibi kişi, sigorta kurumu veya meslek hastalıklarıyla ilgili doğrudan veri sunacak kurumların, bu verileri yetkili makam tarafından öngörülmüş ve uygun görülmüş şekilde sunma yollarını belirleyen ve ulusal yasalar ve düzenlemelerle belirtilen prosedürdür.

• İşveren ya da serbest meslek sahibi kişi

• Sigorta kurumu

• Meslek hastalıklarıyla ilgili doğrudan veri sunacak diğer kurumlar

Yetkili Otorite

(10)

Sürveyans

• Halk sağlığı uygulamalarının planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi için gerekli olan sağlık verilerinin

• sürekli ve sistematik olarak toplanması,

• analizi

• yorumlanması

• bu verilerin bilmesi gerekenlere zamanında iletilmesidir.

(11)

Sigorta kurumu

Yetkili otorite

laboratuvarlar İş teftiş

kayıt

(12)

• ILO, National System for Recording and Notification of Occupational Diseases, Practical guide. 2013

(13)

National System For Recording And Notification Of Occupational Diseases (NSRNOD)

• Önemli noktalar

• Meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi için ulusal politika

• Yetkili otoritenin, çalışan ve işverenin (ve bunların sendikalarının), iş sağlığı güvenliği hizmeti verenlerin, sigorta kurumunun ve diğerlerinin görev ve sorumlulukları

• Raporlama, kayıt ve bildirim için standart gereklilik ve prosedürler

• Meslek hastalıkları listesinin varlığı

• Amaçlar

• Meslek hastalıkları insidansı üzerine kapsayıcı ve güvenilir ulusal veri sağlamak

• Karşılaştırmalı ulusal istatistik ve raporlar yayınlamak, ve uluslararası veriye katkı sağlamak

• Meslek hastalıklarının birincil önlenmesi üzerine alınacak önlemlere dair bilgilendirme yapmak

• Uygun ve etkin çalışan tazminat sistemleri oluşturmak

(14)

Türkiye’de Bildirim Sistemi

• 5510 Sayılı Kanun Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

• 6331 Sayılı Kanun İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu

• Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği

• Çalışma Gücü Ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği

• Maluliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliği

• Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun Görev, Yetki, Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Genelgeler

• 2011/49

• 2013/34

• 2013/40

• 2015/23

• 2016/21 (2017/11)

(15)

Türkiye’de bildirim sistemi özeti

SGK meslek hastalığı «sigorta tanısı» koyar. Çalışma gücü kaybı?? ve meslekte kazanma gücü kaybı hesaplamaları yapar.

Tazminata hükmeder ve tazminatı öder.

Aynı rapor çalışana ve/veya işverene de verilir !?

Yetkilendirilmiş sağlık kurumu meslek hastalığı tanısı içeren dosya hazırlar. «SGK»ya «bildirim» yapar.

İş yeri hekimi ya da 1. veya 2. basamakta çalışan hekimler ya da çalışan kendi meslek hastalığından şüphelenir.

Bu durumda hasta «yetkilendirilmiş» sağlık kurumuna «sevk» edilir. (bildirim YOK)

Bir takvim yılında karara bağladığı meslek hastalıkları sayısını açıklar

(16)

(17)

(18)

(19)

(20)

Türkiye’de Bildirim Etkinliği

Almanya

• Nüfus 82 milyon

• 36 milyon tam zamanlı çalışan

• 3.7 milyon işyeri; 2.8 milyon 0-9 çalışan

• (2008) 900 binden fazla iş kazası, 572 ölümlü kaza

• (2008) yılında 60 bin üzerinde meslek

hastalığı şüphesi ile bildirim (notification);

23 bin civarı meslek ile ilişki konfirme edilmiş.

WHO, Country Profile of Occupational Health System in Germany

Türkiye

• Nüfus 79 milyon

• 30 milyon civarı çalışan

• 1.7 milyon işyeri; 1.2 milyon 0-9 çalışan

• (2015) 250 bin civarı iş kazası, 1500 ölümlü kaza

• (2015) bildirilen meslek hastalığı sayısı?

(5bin civarı??), konfirme edilen meslek hastalığı sayısı (1500 civarı??), tazmin edilen meslek hastalığı sayısı 500 civarı.

SGK İstatistik Yıllıkları

(21)

(22)

4a (SSK, işçi)

4b (Bağ-kur, esnaf)

4c (Emekli S, memur)

Özel sigorta

Maluliyet Yaşlılık Ölüm

İK MH

Analık ^Hastalık

Evrensel Sağlık Sigortası

(23)

(24)

Bildirimin Önündeki Engeller (Bariyerler)

(25)

• Filters to Reporting to Supervisors (iş güvencesizliği, geçici işçiler, taşeron işçiler, göçmen işçiler, sendikasızlık, vasıfsız işçiler, «fıtrat»)

• Filters to Lost Work Time Due to Work-Related Illness and Injuries

• Filters to Medical Care for Work Related Injuries and Illnesses (çoklu maruziyet, multifaktöriyel etyoloji, uzun latens süresi, sağlık sigortası üzerinden sorunu çözme)

• Filters to Recognition of Work Related Injuries and Illnesses

• Filters to Charging Medical Care to Workers’ Compensation (işveren için maddi kayıp, ceza, hekimlerin bu evrak işleri ile uğraşmak istememesi)

• Filters to Recording Incidents in OSHA Logs

• Filters to Filing First Reports of Injury to State Workers’ Compensation Agencies

• Filters to Participation in Physician Reporting Systems

• Filters to Capture of Medical Records Data in Hospital Databases

(26)

Azarof et al. Occupational Injury and Illness Surveillance: Conceptual Filters Explain Underreporting. Am J Public Health. 2002

(27)

Ülkemize Özgü Bariyerler

(28)

(29)

İşveren tarafında bariyerler

• Raporlama için uygun ortam oluşturmamak

• Kayıt için uygun ortam oluşturmamak

• Çalışanın meslek hastalıkları şüphesinde bildirim sürecine başlamasına uygun ortam oluşturmamak

• İşyeri hekimi ve iş sağlığı güvenliği profesyonellerinin meslek hastalığı bildirim sürecinde sağlıklı karar vermelerine uygun ortam

oluşturmamak

(30)

Bir parantez

• The Rise and Fall of Occupational Medicine in the United States Joseph LaDou, MD

• A Cure for Preventive Medicine Philip G. Lewis, MD, MPH

• The Continuing Rise of Occupational Medicine Barry S. Levy, MD, MPH

• In Response to the 2002, Vol. 22, Issue 4 Article Entitled “The Rise and Fall of Occupational Medicine in the United States” (3 ayrı makale)

• A Blind Hog’s Acorns: Vignettes of the Maladies of Workers Carey P.

McCord

• Occupational Medicine The Case for Reform Joseph LaDou, MD

• Letters to the Editor Occupational Medicine The Case for Reform

(31)

Çalışan tarafında bariyerler

• İşyerindeki sağlık tehlikeleri ile ilgili bilgi eksikliği

• Raporlama sorumlulukları ile ilgili bilgi eksikliği

• «iş güvencesizliği nedeniyle raporlamaya isteksizlik»

(32)

Sağlık kuruluşları tarafındaki bariyerler

• Yapı gereği sağlık teşkilatının önemli bir kısmı bildirime yetkili değil.

• Bildirime yetkili hastanelerin önemli bir kısmı atıl

• Hekimlerin meslek hastalıkları ile ilgili eğitim ve farkındalıkları az

• Sağlık otoriteleri meslek hastalıklarının getirdiği medikolegal yükün altına girmek istemiyorlar

• Bildirim için sevk süreçleri karmaşık ve zahmetli

• Hastanelerin toksikolojik analizleri ve diğer mesleki etkilenime yönelik testleri yapacak analizleri yetersiz

• İşyeri ortam ölçümlerine dair kanıtlar yetersiz

(33)

Sağlık Bakanlığı tarafındaki bariyerler

• Meslek hastalıkları bildirimine yönelik hiçbir aktiviteleri yok(tu).

• Halk sağlığı yanıtı başlatacak bir uygulamaları yok (mu?)

(34)

Bildirim yapılan otorite tarafındaki bariyerler

• Bildirim yapılan ve meslek hastalıklarına yönelik verileri oluşturan kurum bir «sigorta kuruluşu»

• Hastalık tanımları aslında tazmin edilebilirlik tanımları.

• Toplanan veriler tazminat ile ilişkili bilgileri içermekte

• Yayınladıkları sayılar belirli bir yüzdenin üzerinde «meslekte kazanma gücü kaybı»na sahip olan hastaları içermekte

(35)

• Hastalık şüphesi olduğu anda bildirime yetkili hastanelere başvuru

yolları? (bireysel, işyeri hekimi sevki, uzman hekim sevki, kurum sevki)

• Hastalık şüphesi olan kişinin sigortalılık durumu? (4a, 4b, 4c, sigortasız, hükümlü)

(36)

Öneriler

• Tazminat, denetim ve benzeri diğer faaliyetlerden bağımsız olan ulusal meslek hastalıkları sürveyansı kurumu tanımlanmalıdır.

• Tüm hastalıklar için ortak bir bildirim sistemini çalıştırmak imkânsızdır ve de bilimsel değildir.

• Şu anda meslek hastalıkları ile ilgili sürveyans çalışması yapan tüm kurum, kuruluş ve taraflar aktivitelerine aynen devam edecek. Ancak tüm verilerini ulusal meslek hastalıkları sürveyansı kurumu’na

kurumun istediği şekil ve sıklıkta bildirim yapacaklar.

• Bildirimin kök nedeni olan iş güvencesizliği mevzuat yardımıyla bertaraf edilecek.

(37)

TÜRKİYE’DE MESLEK HASTALIKLARI BİLDİRİM SİSTEMİ VE BARİYERLER