II. Bayezit tarafından yaptırılan ve kendi adıyla anılan külliyenin hamamı, Bizansın Tauros meydanının yanına isa- bet etmektedir. Büyük meydandaki impa- rator Theodosios'un zafer takı ile sütu- nu, bu külliyenin inşaası sırasında harap bir halde bulunuyordu. 1544'de İstanbula gelerek şehrin Bizans devrine ait eski eserleri hakkında çok değerli bir eser yazmış olan Fransız hayvanatçısı Albi'li Pierre Gylli İstanbula gelişinden bir müd- det evvel, bu sütunun yıkıldığını ve ye- rinde Bayezit hamarrının yapıldığını bil- dirmektedir (1) (Res. 1)
Theodosios sütununun parçaları sağ- lam blok mermer olduğundan çifte ha- mam niteliğindeki bu yapının (2) dış cephesinin alt kısmında ve temelinde kul- lanılmıştır (3). Hamamın erkeklere ait soyunmalığının güney-doğu köşesinde, üzerinde askerler bulunan mermer bir blok yer alır. Bu mermer blokta eğik va- ziyette ve birbiri üzerinde üç sıra halin- de imparatordan hediye alan askerfer yüksek kabartma olarak işlenmiştir (4).
Yol seviyesi aşağı indirilince, bu bloğun hemen altında üzeri figürlü bir parça da- ha ortaya çıkmıştır, 84X40 cm. ebadında olan bu parçanın ortasında oval bir kal- kan, kalkanın iki yanında ellerinde sopa bulunan birer asker resmedilmiştir. Ol- dukça harap vaziyette bulunan bu figür- lerden sağdaki; elindeki sopayı vurmak üzere kaldırmış vaziyettedir. Buradaki sahnede bir savaşın en hareketli anı canlandırmıştır (Res. 1a). Hamamın ka- dınlar soyunmalığının güneyinde üç blok, güney-batı köşesinde ise bir blok bulun- maktadır. Buradaki bloklarda çeşitli vazi- yette askerler resmedilmiştir; içlerinden bir tanesi deniz askeridir. Daha önceleri
İstanbul Arkeoloji Müzesine getiriİip, G.
Mendel tarafından Arcadius sütununun parçaları diye envantere geçirilen iki par- çanın (5) da Theodosios sütununa ait ol- duğu kesinlikle anlaşılmıştır. (6)
1973 senesinde hamamın kadınlar kısmının iç restoresinde, taban kısmın- dan sökülen irili ufaklı mermer bloklar arasından dört parçanın figürlü olduğu görüldü. Diğerleri gibi yüksek kabaı tma karakterinde işlenmiş olan bu parçalar takribi ölarak 122x40 cm. ebatlı olup, ka- lınlıkları ise 55 cm. dir. Birinci parçada başları miğferli, elleri mızraklı üç asker görülmektedir (Res. 2). Sağdaki askerin yüzü oldukça harap vaziyettedir. Askerler profilden gösterilmiştir, ellerindeki mız- raklar ise sivri uçlu olup, figürleri birbi- rinden ayırır (Res. 3). ikinci parça ise bi- rinciye nazaran daha harap vaziyettedir (Res. 4). Sağ tarafta başı miğferli bir asker elinde mızrak tutmaktadır, yanında ise yine ilk parçadaki gibi daha yüksekte duran bir asker yeralmıştır, bu askerin sadece gövde kısmı ile sol eli görülür.
Üçüncü parçada (Res. 5) önde dikine du- ran uçları sivri dört mızrak, arkada ise yatay ve öndekilere nazaran daha alçak kabartma karakterinde işli iki mızrak gö- rülür. Dördüncü parça çok harap vaziyet- tedir. Burada görülen hayvan figürü bir boğayı andırır.
1969 senesinde Bayezit hamamının sırasındaki Üniversite kütüphanesi inşaa- tında, çıkmış olan kalıntının Theodosios sütununun kaidesi olmadığı anlaşılmıştır.
Buradaki kalıntı, Theodosios zafer takı- nın kemerlerinden birinin ka:desidir. The- odosios sütununun kaidesi, Bayezit ha- mamının altında bulunmaktadır.
(1) S. Eyice, Türk hamamları ve Baye- zid hamamı, Türk Yurdu, sayı 244, Mayıs 1955, s. 849-855.
(2) K.A. Aru, Türk hamamları etüdü, ist.
1949, s. 67-69.
(3) Bayezit hamamının dış cephesindeki figürlü bloklar çok tanınmış oldukla- rından, ayrıca resim verilmesine lü- zum görülmemiştir.
(4) S. Eyice. Neuefragment der Theodo- siussaule, istanbuler Mitteilungen, heft 8, İst. 1958, s. 144-147, res. 36 (S) G. Mendel, Catalogue des sculptu- res Grecques, Romalnes et Byzanti- nes, tome 3, Constantinople 1914, s.
523-525.
(6) J. Kollvvitz, Oströmısche plastik der Theodosıanıschen zeit, Berlin 1941, e.
3-16, 1 ev. 1, res. 1-2-3
