ANT 256 ODONTOLOJİ ANT 256 ODONTOLOJİ

ANT 256 ODONTOLOJİ ANT 256 ODONTOLOJİ

Prof.Dr. İsmail Özer

Prof.Dr. İsmail Özer

Omurganın Evrimi Omurganın Evrimi



Omurgalıların evrimi ile ilgili araştırmacıların öne sürdüğü birçok hipotez

bulunmaktadır (Şekil 1). Bu hipotezler yeni fosil kanıtlar, morfolojik çalışmalar ve karşılaştırmalı DNA çalışmalarıyla sürekli geliştirilmekte ve bildiklerimiz arasındaki boşluklar doldurulmaktadır. Bugün yaşamayan Protochordata (Tunicata ve Lancelet) tüm omurgalıların atası olarak bilinmektedir. Denizel bir omurgasız olan Tunicata, larvalarının kuyruk kısmındaki sırt sinir ipleri ve ön kısmı beyine dönüşmüş dorsal nöronları nedeniyle Chordata (Omurgalılar) içerisinde değerlendirilir. Tunicata

erişkinleri erişkinlikteki su tabanlarında bulunan hareketsiz yaşantılarına karşın, larva aşamasında büyük hareketliliğe sahiptir. Vücutlarında sırt kısmında görülen bir sinir ipinin varlığı, bu şeridin altındaki hücrelerden oluşan sert ve oyuk bir notokorda ile yutak bölgesindeki solungaç yarıkları bugün bildiğimiz omurgalıları çağrıştırmaktadır.

1928’de Garstang, Tunicata’ların Cephalochordalı ve Omurgalılara köken

oluşturduğunu öne sürmüştür. Yeni habitatlara yayılım ve adaptasyon süreciyle kurbağa

larvalarına benzeyen Tunicata’ların erişkinlikteki hareketsiz hali giderek kaybolmuş ve

serbest yüzücü yeni bir hayvan grubu ortaya çıkmıştır. Bu hipotez Paedomorphosis

(pedomorfoz- çocuksu özelliklerin erişkin vücudunda görülmesi) olarak bilinir.



İlk omurgalıların, sığ sularda yüzerken solunum ve beslenme için solungaçlarını kullandıkları düşünülmektedir. Bu özellik sığ kıyılarda yaşayan Lancelet’lerdekine (Branchiostoma) benzemekteydi (Şekil 2). Cephalochordalılar, atasal özelliklerini koruyarak, sırtiplikliler (notochordata) gibi sırtlarında sinir ipi oyuklarına sahiplerdi.

Yutak solungaç yarıkları bilinen ilk omurgalı fosil örneklerinden itibaren görülmekteydi (Linzey, 2003). Kordalı özelliklerine sahip atasal larvaların erişkinliğe ulaşmadan üreme yeteneği kazanmaları (neoteni) ve yeni meydana gelen bireylerin uyumsal açılımla farklı alanlara uyum yetenekleri omurgalılığa geçişteki büyük çeşitliliği açıklayabilir. Bu ilk atasal canlılardan Kambriyen’de çenesiz ve zırhlı omurgalıların (Ostracoderma) geliştiği ve bunların balıkların atası olduğu düşünülmektedir.



Feduccia ve McCrary (1991), Cephalochordalıların omurgalıların atası olduğunu ileri sürmektedir. Orta Kambriyen döneme tarihlendirilen ve 1991 yılında Kanada’da

bulunan 520 milyon yıllık Pikaia gracilens fosili sırtipi ve segmental kas yapısıyla bilinen en eski Kordalı olarak tanımlanırken, daha sonra Çin’de bulunan 530 milyon yıllık (Erken Kambriyen) Cathaymyrus diadexus fosili ise, 2,2 cm uzunluğu ve V

şeklindeki segment yapısıyla bilinen en eski Kordalı olarak kaydedilmiştir. Yine Çin’de bulunan 530 milyon yıl öncesinde yaşamış olan 3 cm’lik 300’ün üzerindeki fosil

Haikouella örneğinde de gelişmiş bir beyinle ilişkili siniripleri gözlenmiştir.

Şekil 1: Canlıların evrim şeması (Linzey, 2003)

Şekil 2: Branchiostoma