Sağlık, Hastalık ve
Toplum
Sağlık ve hastalık sosyolojisi; tıbbi bilginin toplumsal inşası, sağlık ve hastalığa ilişkin sıradan insanların algılara, sağlık ve hastalık
deneyimleri, bedenin toplumsal ve kültürel yönleri, hastalarla doktor, hemşire gibi sağlık profesyonellerinin etkileşimleri, sağlık ve hastalığın toplumsal yapı içindeki deseni, sağlığa ilişkin toplumsal eşitsizlikler,
formel ve enformel sağlık hizmetlerinin toplumsal örgütlenmesi gibi konuların analizini içerir.
Sağlık Nedir?
Sağlık oldukça kapsamlı bir kavramdır.
Örneğin, birinin sağlıklı olduğunu ifade ettiğimizde, sadece o sırada hasta olmadığını kastetmeyiz.
Daha kapsamlı bir iyilik halini kastederiz.
Sağlığın ve Hastalıkların
Biyomedikal ve Sosyal Yönleri
21. yüzyılda sosyoloji, sağlık ve bedenle ilgilenmeye, tıp da toplumsal konularla ilgilenmeye başlamıştır.
İlgilerdeki bu değişmenin nedeni, toplumsal düzeyde ölüme neden olan hastalıkların değişmesidir.
Yaklaşık olarak 1950’lere kadar, dünya genelinde
insanların ölümüne neden olan hastalıklar enfeksiyonlar, salgınlar ve akut hastalıklardır.
Ancak, ölüm nedeni olan en önemli hastalıklar değişmiştir.
Böylece, 20. yüzyılın ikinci yarısında, ölüme neden olan en önemli hastalıklar kanser, kalp, şeker gibi hastalıklar oldu.
İnsanların en önemli ölüm nedenlerinin enfeksiyonlar ve akut hastalıklardan kalp hastalığı, kanser gibi kronik
hastalıklara doğru dönüşmesi epidemiyolojik dönüşüm ya da epidemiyolojik eşik olarak bilinmektedir.
Sağlık sosyolojisi, tıpta sosyoloji ve tıp sosyolojisi dönemlerinde biyomedikal yaklaşımı özverili olarak, sorgulamaksızın kabul etmiş ve kendi yaklaşımı gibi benimsemiştir.
Ancak, zamanla gelişen sağlık ve hastalık sosyolojisi tıbbı, sağlığı ve iyileştirmeyi yorumlamanın farklı yollarını aramaktadır.
Bu anlayışın büyük kısmı, biyomedikal modele yönelik olarak getirilen eleştirilerden doğmuştur.
Sağlık ve hastalık sosyolojisi, hastalığın ve sağlığın toplumsal olarak modellendiğini, tekrar tekrar belirtmiştir.
Sağlık durumu, biyoloji dışındaki faktörlerin sonucudur, ve tesadüfi olarak oluşmadığı kanıtlanmıştır.
Ölüm ve hastalık oranları ya da insanların yaklaşımlarındaki
değişimler, toplumsal yapılarla ilişkilidir ve cinsiyete, sınıfa, ırka ve yaşa göre değişiklik gösterirler.
Sağlığa ilişkin sosyal modelin kabul edilmesiyle birlikte, sağlık alanında ve genel olarak tıpta, büyük çaplı değişimler olduğu kabul edilmektedir. Bu değişimler;
• Hastalık → Sağlık
• Hastane → Topluluk
• Akut → Kronik
• Tedavi → Önleme-koruma
• Müdahale → Görüntüleme
• İyileştirme → Bakım
• Hasta → İnsan
