14. Hafta: Bilimsel Sosyalizm
Karl Marx
Kaynak:
Dumenil, G., M. Löwy ve E. Renault (2011) Marksizmin 100 Kavramı, İstanbul: Yordam Kitap
Talas, C. (1997) Toplumsal Politika, Ankara: İmge Yayınları
Karl Marx 1818 -1887
• 19. yüzyıldan günümüze toplumların düşünsel yaşantılarında en etkili Alman düşünür, tarihçi ve ekonomisttir (Talas,
1997:121).
• Eserleri: Kapital, Değer Kuramı, Felsefenin Sefaleti, Alman İdeolojisi…
• Ekonomik, toplumsal ve siyasal düşüncesi Hegelci diyalektik
• Hegel, dünya tarihinde gelişme durumunun karşıt fikirlerin çatıştığı diyalektik bir süreçle olduğunu belirtir.
• Marx ise düşüncelerin yerine maddi boyutun gelişimin esası olduğunu belirtir.
• İdealizmden uzaklaşır materyalizm
• Tarihsel materyalizm- diyalektik materyalizm
• Her tezin bir antitezi mevcuttur ve bu ikisinin etkileşiminden sentez ortaya çıkar.
• Sentez, tez ve antitezin üstün yönlerini kapsar.
• Hegelci felsefenin içinde kalarak sürekli bir değişmenin varlığını kabul eden bir düşünür (Talas, 1997:127).
• Tarihin ekonomik yorumu:
• İnsanlık tarihinde insani ve toplumsal olayları ekonomik temellere dayandırmıştır.
• Her çağın üretim tekniği ve yönteminin o çağın toplumsal ve siyasal kurumlarına biçim ve içerik verdiğini» belirtir. (Talas, 1997: 123)
• Avcı toplayıcı, köleci, feodal, kapitalist toplumlarda üretim ve toplumsal/siyasal kurumlar
• Ekonomik değişimler, siyasal değişimden önce gelmiştir.
• Ücret kuramı:
• Marx’a göre ücret, emek gücüne ödenen fiyattır.
(emeğe değil)
• Emek gücü: insan varlığı içindeki düşüncel ve bedensel gücün tümü.
• İşgücü piyasasında işçi tarafından satılan bir metadır, emek gücü.
• Değeri yaratan: Emek (A. Smith, Ricardo gibi…)
• Değeri yaratan emek gücü olmasına karşın, üretim araçlarının mülkiyetine sahip değildir işçi.
• Özel mülkiyet eşitsizliklerin kaynağı
• Emek gücünün değerine ilişkin analizde Ricardo’nun ücret kuramından yararlanılmıştır.
• Marx’a göre ücretlerin en az geçim düzeyinde oluşmasının arkasında REKABET
• Rekabet her türlü malın fiyatını aşağı çeker: Ücret de dahil.
• Yedek işgücü ordusu: İşgücü piyasasında talep edilenden daha az işgücü arzı olması durumunda geçici olarak ücretler yükselebilir ancak:
• Ücret işçinin yaşam koşullarında iyileşme, işçi sayısı ücret
• Emek süreci: «insan ile doğa arasında geçen, insanın kendi emeğinin ve üretim araçlarının gücünü kullanarak
«kendi eylemi aracılığıyla doğayla arasındaki metabolizmayı düğzenlediği ve denetlediği süreç»
(Dumenil vd, 2011: 66).
• Sanayi devriminin ardından üretici ile nihai ürün arasındaki bağ kopmuştur.
• Kapitalizm öncesi: Zanaatkar üretim süreçlerinin tamamında yer alır, ürüne de sahip olurdu.
• Kapitalizm ile: Ücret karşılığı çalışan işçi, üretim sürecinde bütününde denetimi yitirmiştir. Nihai ürünün sahibi değildir ve hem kendi emeğine ve onun ürününe yabancılaşmaktadır.
YABANCILAŞMA
• Yabancılaşma, merkezi bir role sahiptir Marx’ın analizlerinde.
• Üç biçimde ifade edilebilir (Dumenil vd. 2011:182-183)
• A. Kopuş: insanın kendi doğasından kopuş,
• B. Tersine dönüş: İnsanla tanrı, toplumsal yaşamla siyasal yaşam arasındaki bağların tersine dönmesi
• C. Öznenin nesnece baskı altına alınışı: işçinin sermaye tarafından baskılanması
• Kapitalist sistemde işçi kendi ürettiğine, üretim sürecine, kendi potansiyeline ve çevresine yabancılaşır.
• ÜRETİM İLİŞKİLERİ
• Toplumsal yapı, “üretim ilişkileri” tarafından biçimlendirilmektedir.
• Üretim biçimleri tarihsel olarak: Asya tipi, köleci, feodal ve modern… (Hakim sınıf ile hükmedilen sınıf karşı karşıyadır)
• Üretim ilişkileri, bireylerin üretim sürecindeki rolüyle biçimlenir.
• Toplumsal konumlarına göre ayrılmış sınıflar arasındaki ilişkilerdir.
• Üretim araçlarına sahip olan (sermaye)- olmayan (işçi) arasındaki ilişkilerdir.
• Sözü edilen sınıflar arasındaki ilişki toplumun alt yapısını belirlenir.
• Üretim ilişkileri dışındaki ilişkiler üst yapıyı belirler (din, siyaset, hukuk gibi)
• Tarih, sürekli ilerlemeyi içerir: sınıf mücadeleleri
• ilkel toplum, köleci toplum, feodal toplum ve kapitalist toplum gibi aşamalar yaşanmıştır.
• Geçişler nasıl meydana gelir? Bir ekonomik aşamadan diğerine geçişte ekonomideki doyum noktası zorunlu bir nitelik taşır
• Geçişler/sıçramalar varolan aşamanın olumsuzlanması
• Üretim araçlarına sahip olan ile olmayan arasındaki çatışma yeni bir toplumsal yapı meydana getirir.
• Yeni yapı bir öncekinden daha üst bir gelişme aşamasıdır.
• İnsanlığın nihai amacına bu aşamalardan geçilerek ilerlenir.
• Amaç: İnsanın insanı sömürmediği,
yabancılaşmadığı, sınıflar arası farklılığın, çatışmanın olmadığı bir toplumsal yapı sosyalizm
• Sosyalist aşamaya insanlık tarihi geçirecek özne: işçi sınıfıdır.
• üretim araçlarının ortak mülkiyeti, sınıf çatışmasının sonu özgürleşme
Zorunlu Okuma:
Huberman, L. (2009). Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, İstanbul: İletişim Yayınları
