OMBUDSMAN
(KAMU DENETÇİLİĞİ)
Ombudsman Kavramı
• Ombudsman kelimesinin gerçekte ne anlam ifade ettiği sistemin uyguladığı ülkelere göre birçok farklılıklar ihtiva etmektedir.
• En yaygın olarak kullanılan tanım ise Uluslar arası Baronun kullandığı tanımdır: ‘Anayasaya göre veya yasama organının veya parlamentonun aldığı bir karar uyarınca oluşturulan, yasama organına karşı sorumlu olan, hükümet birimleri,
memurları ve çalışanları hakkında şikayetleri alan, şikayetler üzerinde ya da kendi isteği doğrultusunda harekete geçen ve araştırma yapan , aksaklıkları gidermek için izlenecek yollar hakkında tavsiyelerde bulunma ve rapor hazırlama yetkisine sahip, bağımsız üst düzey devlet memuru ‘’
ÖZELLİKLERİ VE ATANMASI
• Ombudsmanın dürüst, adil ve güvenilir bir kişiliğe sahip olması, daima kamu yararını gözetmesi ve siyasi partilere eşit
mesafede durabilmesi gerekmektedir.
• Ombudsmanın alacağı kararların bağlayıcılığı bulunmakta, ancak sayılan özelliklere sahip olduğu vatandaşların güvenini
kazanmaktadır. Bunun yanı sıra ombudsman adaylarının, hukuk, kamu yönetimi, maliye iktisat ve politika dallarında doktora yapmış olmaları tercih nedeni olabilmektedir. Bunların yanı sıra
ombudsmanda bulunması gereken özellikler şunlardır;
ÖZELLİKLERİ
1. Ombudsman’ın pozisyonu ve fonksiyonu ayrı bir Ombudsman Kanunu ile belirtilmektedir. Ombudsmanın kanunla korunması, işlerini yürütürken, kurumlarla olan ilişkilerinde destek sağlar.
2. Arkasında parlamento desteği bulunur. Ombudsman parlamento tarafından parlamentoyu temsil etmek üzere seçilmiştir.
3. Politik olarak tarafsızdır. Her türlü partizanlıktan uzak kalması doğru karar verebilmesi için şarttır:
4. Kararlarında bağımsızdır. Her ne kadar parlamento tarafından
seçilmiş olsa da parlamento ve diğer yüksek kurumlardan bağımsız hareket eder.
5. Kamu kurumları ombudsman ile işbirliği içinde hareket eder.
Kamu kurumları ombudsmanın araştırmalarına karşı uzlaşıcı bir tutum içerisinde olmalı, gereken kolaylıkları sağlamalıdır.
6. Ombudsman her açıdan yüksek standartlara sahip olmalıdır.
Politik ve diğer baskılara karşı koyacak hukuk bilgisine, kişilik olarak ta olgun, dürüst, tarafsız bir yapıya sahip olmalıdır.
7. Ombudsmana ulaşmak masrafsız ve kolay olmalıdır. Ücret talep edilmemeli. karmaşık ve uzun süreli işlemlere başvurulmalıdır.
8. Ombudsman her başvuru ile tek tek ilgilenir. Asılsız şikayetlerde bile,şikayetin asılsızlık nedenini açıklanır.
9. Medya ile aktif bir ilişkisi bulunur. Medyanın ombudsmanın araştırdığı konularda yayın yapması, kamuoyunun dikkatini bu konu üzerinde çekecektir.
• Anayasal üst bir denetim organı olan ombudsmanın atanması prosedürü ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.
• En yaygın olan uygulamaya göre, parlamento, uygun nitelikleri taşıyan adaylar arasında birisin seçer ve
devlet başkanının onayı ile atanma süreci tamamlanmış olur.
• Bazı ülkelerde ise devlet başkanının muhalefet ile
görüşmesinden sonra atanma gerçekleşmiş olur. Az sayıdaki ülkede ise atanma işlemi doğrudan doğruya parlamento
tarafından yapılmaktadır.
ATANMASI
GÖREVLERİ
• Ombudsmanın öncelikle yönetiminin haksız
uygulamalarına ve kararlarına karşı vatandaşların
şikayetlerini kabul eder, işleme koyar,inceleme yapar ve sonuçlarını kamuoyuna duyurur. Bu amaçla yönetim:
1. Yasalara aykırı karalar alması ve uygulamalara gitmesi 2. Alışılagelmiş yönetsel uygulamalardan haklı bir gerekçe
olmadan sapması
3. Ayırım yapıcı, baskıcı, ön yargılı ve keyfi kararlar alması 4. Yolsuzluk yapılması ve rüşvet alınması, adam ve
akraba kayırma, irtikap suçu işlenmesi ve yetkinin aşılması
5. İhmal, dikkatsizlik, gecikme, yetersizlik ve etkisizlik gibi nedenlerle görevini yerini getirmemesi
durumlarında vatandaşların itiraz dilekçelerini kabul
eder ve işleme koyar.
1) Yolsuzluk ve rüşvetin önlenmesi amacıyla, yasal düzenlemelerin yapılmasına ilişkin önerilerde bulunur.
2) Yönetim gizli tutulması gereken bilgilerine ulaşarak, bu bilgileri açıklamaksızın, rüşvet ve yolsuzlukları kamuoyuna duyurur.
3) Kötü yönetimin görevini daha düzenli yapması için alınması gereken önlemler konusunda tavsiyelerde bulunur.
Yukarıda sayılan görevlerin yerine getirebilmesiyle sadece vatandaşların hakları korunmuş olmayacak, aynı zamanda idarenin yanlışlarının düzeltilmesi ve sistemin iyi işlemesi sağlanmış olacaktır. Günümüzde karşılaşılan ombudsmanlık çeşitleri de aşağıdaki gibidir.
Ombudsman kötü yönetimin önlenmesiyle ilgili olarak da
aşağıdaki hususları yerine getirmekten sorumludur.
Ombudsmanlık Çeşitleri
1. Parlamento Ombudsmanı
2. İnsan (Yurttaş) Hakları Ombudsmanı 3. Çocuk Hakları Ombudsmanı
4. Silahlı Kuvvetler Ombudsmanı 5. Tüketici Ombudsmanı
6. Basın Ombudsmanı
7. Yerel Yönetim Ombudsmanı
8. Öğrenci ve Eğitim Ombudsmanı
Kimler Başvuru Yapabilir?
• İdarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına karşı, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kanunu ve 28 Mart 2013 tarihli ve 28601 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu
Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar
çerçevesinde menfaati ihlal edilen gerçek ve tüzel kişiler Kurumumuza şikâyet başvurusunda bulunabilir.
• Ancak, şikâyetin insan hakları, temel hak ve özgürlükler, kadın
hakları, çocuk hakları ve kamuyu ilgilendiren genel konulara yönelik olması hâlinde menfaat ihlali aranmaz.
Hangi Konular Şikayet Edilebilir?
• Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarının, mahallî idarelerin, mahallî idarelerin bağlı idarelerinin, mahallî idare birliklerinin, döner sermayeli kuruluşların, kanunlarla kurulan fonların, kamu tüzel kişiliğini haiz kuruluşların, kamu iktisadi teşebbüslerinin, sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait kuruluşlar ile bunlara bağlı ortaklıklar ve müesseselerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının,
• Kamunun ortak, sürekli ve kamusal bir ihtiyacını karşılayan ve idarî düzenleme, denetim ve gözetim altında kamu hizmeti yürüten özel hukuk tüzel kişilerinin, her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve
davranışlarına ilişkin şikâyetleri inceler, araştırır ve önerilerde bulunur.
ANCAK!!!
• Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler ile re’sen imzaladığı kararlar ve emirler,
• Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler,
• Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar,
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikteki faaliyetleri, hakkında yapılan şikâyetler Kurumun görev alanı dışındadır.
• Yargı organlarında görülmekte olan veya yargı organlarınca karara bağlanmış uyuşmazlıklar hakkında Kuruma yapılan şikâyetler
incelenmez.
• Sebepleri, konusu ve tarafları aynı olup incelenmekte olan veya daha önce sonuçlandırılan şikâyetler hakkında Kuruma yeniden yapılan şikâyetler incelenmez.
• Ayrıca, belirli bir konuyu içermeyen şikâyetler de incelenmez.
