Özet: Bu çalýþmanýn amacý, kayak antrenörlerinin çeþitli fiziksel ve fizyolojik parametrelerinin deðerlendirilmesidir.Araþtýrma, 37,92 ±9,30 yaþlarýnda bulunan kayak antrenörleri ile 34,42±6,23 yaþlarýnda bulunan sedanterler olmak üzere toplamda 24 adet saðlýklý erkek gönüllü üzerinde yapýlmýþtýr. Test grubunu, kayak antrenörleri oluþtururken (n= 12), kontrol grubunu ise geçmiþte düzenli spor alýþkanlýðý bulunmayan saðlýklý bireyler oluþturmuþtur (n=12). Araþtýrmada, toplam 15 parametre ölçülmüþtür. Bu parametreler, yaþ, boy, vücut aðýrlýðý, yað yüzdesi, istirahat nabzý, sistolik ve diastolik kan basýncý, oksijen saturasyonu, esneklik, dikey sýçrama, ýþýk, ses ve karýþýk reaksiyon zamaný, sað el ve sol el pençe kuvvetidir. Araþtýrmanýn Ýstatistikî analizinde, SPSS 16,0 adlý paket program ile t-testi uygulanmýþtýr.Araþtýrmada, kilo, dikey sýçrama ve ses reaksiyonu parametrelerinde kayak antrenörleri ve sedanterler arasýnda kayak antrenörlerinin lehine p<0,05 düzeyinde anlamlý farklýlýklar bulunurken, sistolik kan basýncý ve oksijen saturasyonu parame- trelerinde ise p<0,01 düzeyinde anlamlý farklýlýklar bulunmuþtur. Vücut yað yüzdesi, istirahat nabzý, diastolik kan basýncý, esneklik, ýþýk reaksiyonu, karýþýk reaksiyon süresi, sol pençe kuvveti ve sað pençe kuvveti parametrelerinde ise farklýlýk bulunamamýþtýr.(p>0,05). Araþtýrmamýzdan elde edilen sonuçlara göre antrenörlerin bazý parametrelerde fiziksel yönden uygun olduðu düþünülürken istirahat nabzý, esneklik, yað yüzdesi, reaksiyon ve el pençe kuvveti parame- trelerinde yeterli düzeyde olmadýklarý saptanmýþtýr. Bu nedenle antrenörlerin fiziksel uygunluk düzeylerini arttýrmak ve fiziksel fonksiyonelliklerini geliþtirmek amacýyla kayak sezonu dýþýnda da sportif aktivitelere katýlmalarýnýn önemli olduðu düþünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Kayak, Antrenör, Fiziksel Uygunluk
EVALUATION OF SOME PHYSICAL AND PHYSIOLOGIC PARAMETERS OF ALPINE SKI TRAINERS
Abstract: The aim of this study is to evaluation some physical and physiologic parameters of ski trainers.Ýn this study, 24 healthy men were joined voluntarily which were older than 27 years old 12 ski trainer joined to Test Group. (n= 12) and 12 sedentary joined to Control Group (n=12). 15 parameters were measured in this study. These parameters were age, height, body weight, resting heart rate, systolic and diastolic blood pressure, oxygen saturation, flexibility, vertical jump, light, voice and mixed reaction, right and left hand grip strength. SPSS program with independent t-test was used statistically (p<0, 05).In this study, significant differences were found at weight, vertical jump and voice reaction parameters at the level of p<0, 05 and systolic blood pressure and oxy- gen saturation parameters at the level of p<0, 01. There were no significant differences on other parameters.As a result, reason of the significant differences; ski sport materializes at height alti- tude and high anaerobic intensive training. The thoughts of the reasons of loosing volunteers' norms are based on shortness of winter season at (Kayseri-Erciyes) ski resort, except ski sport, trainers' joining to other sport activities and getting older
Key Words: Ski, Trainer, physical fitness
ALP DÝSÝPLÝNÝ KAYAK ANTRENÖRLERÝNÝN ÇEÞÝTLÝ FÝZÝKSEL VE FÝZYOLOJÝK PARAMETRELERÝNÝN
DEÐERLENDÝRÝLMESÝ
Mustafa ÞAHÝN
Ýstanbul Üniversitesi Beden Eðitimi ve Spor Yüksekokulu, Ýstanbul
GÝRÝÞ
Düzenli sportif uygulamalara katýlan birey- lerin, fiziksel uygunluk ve bazý fizyolojik deðerlerinde olumlu geliþmeler bulunmuþ- tur. Bu sebeple kiþilere yönelik uygun egz- ersiz programlarýnýn sayýsýnýn çoðaltýlmasý ile insanlarýn daha rahat günlük iþlerini yapabileceði, yaþam kalitesini artýrabile- cekleri ve böylelikle yaþamdan daha fazla haz alacaklarý sonucuna varýlmýþtýr. (Zorba 2004: 229-235).
Günlük iþlerimizde birinci derecede aktif olan kaslarla, kayak yaparken birinci dere- cede aktif olan kaslar farklýdýr. Buradan þu sonuca varmak gerekir. Kayak yapmaya baþladýðýmýzda o ana kadar öncelikli görev almayan kaslar birden bire uzun süreli çalýþtýðý için yorgunluk meydana gelir.
(Tanyeri 2009: 28)
Profesyonel sporcular her gün antrenman yapma lüksüne sahiptir. Fakat diðerleri iþ, aile ve sosyal yaptýrýmlar nedeni ile zorluk- la antrenman yapmaya fýrsat bulurlar. Bazý günler 2 saat bazý günler ise ancak 20 daki- ka vücudumuzu çalýþtýrabiliyoruz. Eðer her gün koþarsanýz, çok iyi bir aerobik yapýya sahip olabilirsiniz, fakat kayak için zayýf bir konumda kalabilirsiniz. Kurt (2000) Kayak sporu, orta dereceden yüksek derec- eye aerobik ve çok yüksek düzeyde anaer- obik gücü gerektirir. Bunun yaný sýra; hýz, çabukluk, denge ve koordinasyon gibi motor yeteneklerde göz ardý edilemez (Andrea ve ark.1993).
Her alanda olduðu gibi kayak sporunda da çok hýzlý teknolojik geliþmeler yaþanmak-
tadýr. Bu yenilikler yeni yarýþma çeþitleri, pistleri, kayma tekniklerinin yaný sýra kayaklarýn boyu, biçimi ve kullanýlan materyalin deðiþimine sebep oldu. Örneðin;
eski klasik kayaklara göre daha kýsa ve daha kolay dönüþ yapabilen carving kayaklar, son yýllarýn en büyük reformu olmuþtur. Bütün bu geliþmeler, kayak sporu adýna çok heye- can verici ve sevindiricidir. Ancak kayak yapmak disiplinli olmayý gerektirir ve hata kabul etmez. Bu nedenle kayak yapan herkesin kendisi ve diðer kayakçýlarýn saðlýðý için performanslarýný korumalarý gerekmektedir (Tanyeri 2009: 10-17).
Literatürde, farklý sýklýkta ve sürelerde yapýlan egzersizlerin yetiþkin bireylerin fiziksel ve fizyolojik özellikleri üzerindeki etkileri ile ilgili çalýþmalara rastlanmak- tadýr (Mcardle, ve ark 2000, Willmore, ve Costill 1999). Ancak sporcularýn aktif spor hayatýný býraktýktan sonraki fiziksel uygun- luk durumlarýyla ilgili bilgiler kýsýtlý ve bir- biri ile çeliþkilidir.
Bu çalýþma; yarýþma dönemlerini geride býrakmýþ kayak antrenörlerinin çeþitli fiziksel ve fizyolojik parametrelerini araþtýrarak, kayak sporunun bazý fiziksel uygunluk normlarý üzerindeki etkilerini bulmayý amaçlamýþtýr.
YÖNTEM
a) Denek Grubunun Seçimi
Araþtýrma, 37,92 ±9,30 yaþlarýnda bulunan kayak antrenörleri ile 34,42±6,23 yaþlarýn- da bulunan sedanterler olmak üzere toplamda 24 adet saðlýklý erkek gönüllü üzerinde yapýlmýþtýr. Test gurubunu kayak antrenörleri oluþtururken (n= 12), kontrol
grubunu ise geçmiþte düzenli spor alýþkan- lýðý bulunmayan saðlýklý bireyler oluþtur- muþtur (n=12).
b) Test Materyallerinin Seçimi ve Test Uygulamalarý
Yaþ boy ve vücut Aðýrlýðý Tespiti:
Gönüllülerin yaþlarý yýl olarak tespit edilirken, boy uzunluklarý çýplak ayakla, Holtain marka boy ölçer ile cm. cinsinden, vücut aðýrlýklarý ise Angel marka elektron- ik baskül ile üzerlerinde sadece þortla kg.
cinsinden ölçülmüþtür.
Deri Altý Yað Kalýnlýðý Ölçümü: Vücut yað yüzdesinin belirlenmesi için her açýda 10 g/sg mm basýnç uygulayan skinfold kaliper kullanýlmýþtýr. Ölçümler deri altý yað dokusu tekniðine uygun olarak vücud- un sað tarafýndan ve ayakta biceps, triceps, abdominal, subrailiac, Quadriceps ve sub- scapula bölgelerinden yapýlmýþtýr.
Ýstirahat Kalp Atým Sayýsý: Polar marka kalp atým monitörü ile nabýz bir deðerde sabit olarak gözlendiði anda saatten oku- narak kaydedilmiþtir.
Sistolik ve Diastolik Kan Basýncý:
Tansiyon aleti (stetes-kop) kullanýldý.
Tansiyon aleti deneðin üst koluna sarýldý ve steteskopun diyaframý kolun dirsek kýs-mýn- daki anticubital kývrýmýn altýna ve brachial atar-damarýnýn üzerine konuldu ve kan basýncý sistolik-diastolik olarak mm/hg cinsinden alýndý.
Reaksiyon Zamaný Ölçümü: kiþinin iþit- sel, görsel ve karýþýk(ses ve ýþýk ayný anda) reaksiyon sürelerini ölçmek için New Test Power Timer marka alet kullanýlmýþtýr.
Gönüllüler her iki elinin iþaret parmaðýný düðme merkezi üzerinde tutmuþ, gelen etk- ilere en kýsa sürede düðmeye dokunarak tepki göstermeye çalýþmýþlarýdýr. Deneklere
7 tekrar yaptýrýlmýþ ve ortalama deðer kaydedilmiþtir (Muratlý 2007: 690).
Esneklik Ölçümü: Otur ve uzan (Sit and reach) testi uygulanmýþtýr. Test sehpasýnýn, uzunluðu 35 cm, geniþliði 45 cm, yüksek- liði 32 cm dir. Sehpanýn üst yüzey ölçüleri;
Uzunluk 55 cm, geniþlik 45 cm dir. Üst yüzey, ayaklarýn dayandýðý yüzeyden 15 cm daha dýþarýdadýr. 0-50 cm'lik ölçüm cetveli, üst yüzeyde 5'er cm'lik paralel çizgi aralýk- larýyla belirlenmiþtir. Denekler yere otu- rarak çýplak ayak tabanlarýnýn düz bir þek- ilde test sehpasýna dayadýlar.
Gövdelerinden (bel ve kalça) ileri doðru eðildiler ve dizlerini bükmeden elleri vücut- larýnýn önünde olacak þekilde uzanabildik- leri kadar öne doðru uzandýlar. Bu þekilde 1-2 saniye beklediler ve esneklik sehpasý üzerindeki cetvelde uzanýlan en uzun mesafe esneklik deðeri olarak alýndý. Test iki defa tekrar edildi ve yüksek olan deðer kaydedildi. (Özer, 2001: 158; Tamer, 2000).
Dikey Sýçrama: Bu teste New Test-Power Timer marka alet kullanýlmýþtýr.
Deneklerden sýçradýktan anda dizlerini göðse doðru çekmemeleri ve zemin üzerine her iki ayakla eþit olarak düþmeleri istendi.
Test iki defa tekrarlanarak en yüksek deðer kaydedildi. (Tamer, 2000).
Pençe kuvveti: Takei Kiki Kogyo marka Hand-Grip Dynamometer ile ölçüldü.
Ölçümler, araþtýrma grubu ayakta, kollar aþaðý sarkýk vaziyette, dinamometreyi vücuda temas ettirmeden maksimum kuvvetle sýkýlarak gerçekleþtirildi. Sað ve sol el için ayrý ayrý iki kez ölçüldü ve en iyi deðer kg. olarak tespit edildi.
Oksijen Saturasyonu: Nellcor Puritan Bennett NPB-40 Marka Pulse-oksimetre aleti kullanýlarak ölçümler yapýldý. Aletin fonksiyonel ucu deneklerin sað iþaret par-
maðýna takýlarak, aletin göstergesindeki deðerler okundu.
Ýstatiksel Analiz: Çalýþmaya katýlan 24 gönüllüden alýnan verilere, bilgisayar ortamýnda SPSS 16,0 adlý paket program kullanýlarak baðýmsýz t-testi uygulanmýþtýr.
Elde edilen verilerde kayak antrenörleri ve sedanterler açýsýndan anlamlý bir fark olup olmadýðýna bakýlmýþtýr.
BULGULAR
Araþtýrmada, vücut aðýrlýðý, dikey sýçrama ve ses reaksiyonu parametrelerinde kayak antrenörleri ve sedanterler arasýnda p<0,05 düzeyinde anlamlý farklýlýklar bulunurken, sistolik kan basýncý ve oksijen saturasyonu parametrelerinde p<0,01 düzeyinde anlam-
lý farklýlýklar bulunmuþtur. Diðer parame- trelerde anlamlý bir farklýlýða rastlan- mamýþtýr.(p>0,05)
TARTIÞMA VE SONUÇ
Kayak antrenörleri ve sedanterler arasýndaki inceleme sonucunda vücut aðýrlýðý parame- tresinde p<0,05 düzeyinde anlamlý farklýlýk bulunmuþtur. Kurt (2000) Kayakta yeni teknoloji "karving kayaklar ve yarýþlara hazýrlýk isimli çalýþmasýnda kayakta aðýrlýk aktarmalarýnýn öneminden bahsetmiþ, daha aðýr kiloya sahip kayakçýlarýn daha baþarýlý olduklarýný belirten çalýþmalarý da çalýþma bulgularýmýzý destekler niteliktedir (Andrea ve ark., 1993: 170-178).
Kayak antrenörleri ile sedanterler arasýnda dikey sýçrama parametresi bakýmýndan p<0,05 düzeyinde anlamlý farklýlýk bulunmuþtur.
Atlama, sprint, gülle ve cirit atmak veya yüksek tempoda bir koþu yapmak sporcu- nun enerjiyi güce çevirmesine örneklerdir.
Bir atletin baþarýsýnda enerjiyi güce çevire- bilme çok önemli bir faktördür. Güç, yapýlan iþin birim zamanda ifade edilmesidir.
Patlayýcý güç anaerobik metabolizma ile ilgilidir ve bunu ölçer. Bilindiði gibi patlama kelimesi genelde güç yerinede kullanýlýr.
Dolayýsýyla bu gibi ölçümler için anaerobik güç ifadesi kullanýlýr. Tamer (2000)
Güç geliþmesi, kas gücü ve özellikle ATP- CP sisteminin miktarýna ve kullanýlma hýzýna baðlýdýr. Tamer (2000) Alp kayaðý anaerobik faaliyet olarak tanýmlanýr, çünkü en uzun yarýþ olan iniþ 3 dakikadan daha az sürede gerçekleþtirilir ve dolaþým siste- minde en üst düzeyde yer alýr. Alp yarýþýn-
Tablo 1. Deneklere ait parametreler
da, yerçekimi ve merkezkaç kuvveti ile mücadele etmek için bacak kaslarýnda izometrik kasýlma gereklidir. Kan akýmýnýn ve oksijen intikalinin azalmasýnýn, kasýlan kaslara zarar verdiði ve laktik asidin birikmesine neden olduðu görülmüþtür.
Sonuç itibariyle anaerobik metabolizma üstün gelmektedir.
Araþtýrmada kayak antrenörleri ile sedan- terler arasýnda sistolik kan basýncý ve oksi- jen saturasyonu parametrelerinde p<0,01 düzeyinde anlamlý farklýlýk bulunmuþtur.
Compte-Torero (2005) çalýþmasýnda yük- sek irtifaya uyum saðlamýþ kiþilerin, oksi- jen saturasyonunun daha yüksek olduðunu belirttiði çalýþma bulgularý, kayak sporu- nun oksijen saturasyonu parametresini olumlu yönde etkilediði çalýþma deðerleri- ni destekler niteliktedir.
Tamer (2000) Klinik kan basýncý ortalama deðerlerini 30-34 ve 35-39 yaþlarý arasý için sistolik kan basýncý deðerini minimum 110 maksimum 134-135 olarak, diastolik kan basýncý deðerini de ayný yaþlar için mini- mum 77, maksimum 86 olarak belirtmiþtir.
Ortalama olarakta sistolik kan basýncý deðerini 122 diastolik kan basýncý deðerini de 82 olarak belirttiði çalýþma deðerleri, araþtýrma verilerimizi doðrular niteliktedir.
Çalýþmamýzda gözlemlediðimiz kayak antrenörlerinin dikey sýçrama testi, O2 sat- urasyonu ve aðýrlýk ölçümlerindeki korelâsyonlar, sözü edilen literatürdeki kayak sporcularýnýn bilgileriyle paralellik göstermektedir (Zorba, 2001 ve Andrea,- 1993: 170-178).
Araþtýrmamýzdan elde edilen sonuçlara göre antrenörlerin bazý parametrelerde fiziksel
yönden uygun olduðu düþünülürken istira- hat nabzý, esneklik, yað yüzdesi, reaksiyon ve el pençe kuvveti parametrelerinde yeterli düzeyde olmadýklarý saptanmýþtýr. Bu nedenle antrenörlerin fiziksel uygunluk düzeylerini arttýrmak ve fiziksel fonksiy- onelliklerini geliþtirmek amacýyla kayak sezonu dýþýnda da sportif aktivitelere katýl- malarýnýn önemli olduðu düþünülmektedir.
KAYNAKÇA
ANDREA T. WHÝTE AND STEPHAN C, JOHNSON. (1993). Phiysiological aspects and injury in elite alpine skiers.
Sports medicine, 15(3): pp.170-178 COMPTE-TORERO L, BOTELLA DE
MAGLÝA. (2005). Changes in Spirometric parameters and arterial oxygen saturation during a moun tain ascent to over 3000 meters.
Arch Bronconeumol.;4: pp.547-552 ERDOÐAN, E., (1975). "Gelir ve Büyüme
Teorileri", Ýstanbul Ünv. Ýktisat Fak.Yayýnlarý, Ýstanbul.
KURT A, M., (2000). Kayakta yeni teknoloji. Karwing kayaklar ve
yarýþlara hazýrlýk, Spor Eðitim Daire Baþkanlýðý, yayýn no:153 MCARDLE, W.D., KATCH, F.I., KATCH,
V.L. (2000). Exercise Physiology, Williams and Wilkins,
MURATLI S., KALYONCU O., ÞAHÝN G., (2007). Antrenman ve müsabaka, Ladin Matbaasý, s:690
ÖZER, K., (2001). Fiziksel Uygunluk., Nobel Yayýn Daðýtým, ss.61-194, Ankara
POLAT M., (2004). Erciyes Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Dergisi
(E.Ü.Journal of Health Sciences) 13(1) ss.48-54,
TAMER, K., (2000). Sporda Fiziksel- Fizyolojik Performansýn Ölçülmesi ve Deðerlendirilmesi., Baðýrgan Yayýmevi, Ankara
TANYERÝ Y., (2009). Karlarla Dans Kayak, Heyamola yayýnlarý. Ýstanbul.
WÝLLMORE, J. H., AND COSTÝLL, D.
L., (1999). Physiology of Sports and Exercise, Second Edition, Human Kinetics,
ZORBA. E., (2001). Fiziksel Uygunluk, Gazi kitabevi, Ankara
ZORBA. E, (2004). 65-85 Yaþ arasýndaki yaþlýlarda 10 haftalýk antrenman programýnýn bazý fiziksel uygunluk parametrelerine etkisi Fýrat Üniver sitesi Saðlýk Bilimleri Dergisi, Cilt 18, Sayý 4, Sayfa(lar) ss.229-234
