Sıres 'in Ileprodiikıif Ola)'lar Ü zerine E ıki s i (Derleme)

(1)

1 ı

i

1,,/ hıA U,'I).!,/\I\I~,,',I·_' II,\·/~I

Sıres 'in Ileprodiikıif Ola)'lar Ü zerine E ıki s i (Derleme)

tv!

13ol:ı...un

ATM .. IA\

J\.cnan

Çü \ A\

)cI~u" UrH\cr~rıe!.r \ eıen ııer hl"lIlıcsı. Dolkrııı.:

u'

Suııı·r Tohurrılarrı;ı '\lIirbdllıı Dalı ,,"011,1

ii

Ö/.ı" IILI ı.krkıncdc ~lIc~ III liInrrrrı '>ehepleır

"lf6

III dlık>Jr~r 111(111 ,1~1ı':lIlkrr

\116

III olu~rrı.ı IIlc",ırtı/ma,1- cılc"

vc

dı}ı 1ı,11 \ uııl.ndd ıcproıhrlıı! lorrl,rıuııl.u.j dlısı

'Uc,· rn

..:lıııııilC cıhk"ılm.,::sı 1~1l1 '1Ill1;lhllo.::~d, ILoJ"lrkr h"llınd" brlgıkr ıo.::ııhııdlo.::du

i

ht, Hfcr t uf

~1"C"

011

Rt'llı'lıtlUfıht, .'ul1\,liuı" iıı Fal'ın

Animal,: A Rc\

iı'ıı

!o.uml11:ır:ı iıııhı, ıo.::ııcıı 'Iıo.::~.' Ild' dc-.ı.nhcd .md ıt\ ~;I\I'c,.

"nco.::l.:J

,1~lclıı~ rı! h()(h hHli.'hı.:nm.:,11 mcdıunhlll

lll sUc"

.•

ııd

11\

dlı.:~h

un

Icpr'"hll1ılı.: !tmLlııılh

ol

nı;ık

,mJ

h"tıı,ık ,mılliOlls

11.:1..: cl,lhl,IlcJ ,mJ

~lıggc,lcJ m.:;ı,uıo.::s ;ıg;ıllhl sırc"

IICIl" ll'\ i.:iicl[

)11..:' 'ı}\,:~ıtıl olrım,lll

dc,oJel1

ıe erıdojcl1

!a"ıorkıııı cl""ırrc "dl~lll" oıg;ıııııııı:rdrı olrr~1ı1 rç;ı"~j\IJııl,ır ol:ıl.l" t:ııILlld,IlIıIı:I"!:ldlı (ı i

11;[\1,111111

iOCIICI":

1111111111 101111 "d"pı,,~~onıı 1~111

gcre"

lr Olaıı i uıul "ı\ıcıııkrı ıııurı doııcm ccı,ıplar 1~1i1 cııdıılrııı \1')1":11l lı";ı dOIl':1I1 .:.:ı;ıpl;ıı IÇIIl ~ii."

,ı,ıeııııdıı (Lı

\'ın,,'iıı ~d.d.il'ri

i

Halılii

\\,' tx.:\km..:

~11ı1;lrıııılı ıI."ICI'''"llgı

2

I"lım Lı"lnrlcll \lı.;;ı" ~opı"

\\,'

1ı..:1ı11ı Ir,ıı;ı i

h

/.:ıhı

hıı"ı l'tJ..ı!ı.:ı 111111\ ~ıırl' ;[\;1"1:1 ";ılııı.ı Il' InILlıhl"

\Iııı.;;ıdd..:

"llIl"

111111L;1

Il'

h;I~I;ıl1lil l.""II;I!ıII1(I;ı"1 p",,~ıl d.:!!I~lllı"lLı

~;ı111."1 ık ;,..:Ifl."dcıı Jr"!ıt:llıUıı "olıl illi"

lor\1I

011

i lı to ı\lılı" "ııll;rııı1I1ı;IıII,l\1

(nıc-,cl Illanıııı." \1.:" ı~ıl l!ııru1ı11 Idııllı

!.!;i/i,ii

X '11''''i."l

i i." rı iLi i) SUlU ıııllııa u,:gııdıı\ıı

~oıııı~

01;11"" "III."' 1',I" O'illll"ll"

h",I;ılllLırlıl oILl~lıı,t'>lıı,1 clılcblıoııJ;ır;1 b .. ~ı dUl:ır1IIIl!1I1

,11'1111,1\111,1 II."

i

":1'1111

bı LpLınıı;1

:-.ct>Cp

olııl,llladrr ll)

(ı..:ııdlı"ıı.: ,irc\l olıı~ıııı;ııı I:ı"torkı I!P/\ ~1!>I..:ıııı11l i

i

Ilpolill,ıırıll<.·llıllOli/-/\d I1."1I0lol! ıkal \I~H::ııı) alııı

l' I."{kr

~IIL', I;ı"ıurkııııııı

CI",,1

ık 11II)()I;llaIı1ıı~l;uı

ııx

\,llııı;111 ~onıı..oıropııı

,;11

1111111 honnoıııııııııı (CRIlı

~drl.""\OJLıı ,ırtar

CRH -\(,Tii

s"lııırrııl ıçın 1111'0111 orı lobıııııı ~IIIUlııllc ı'dere" adrelı;11 lorıcls!cıı

",ırll"lhh:mıd !>Clrc\ıoıııııııı ıı~i1nr ACTII'da proopıoıııd:ıılAorııll111

(POM C')

salımııııııı sllıırnıılc:

i."(.ii."r

)

trc,

f ..

lıürlerının c:lllsl~1c

HPT

(1Iıpoıalanlıl'l

Pıtll!MI

-

) c!>ıı!>l ~ısıcmının depreS(: olması

ilc

bırlıı..ıc 1

)1 :11111:1 i il

i C tcSteSlcron scı ı~csıııdc dıışıııc gbnılıır Sır.:" iii hclırlcıııııcsıııde dıre"! "rıter olar:ı" plaıın:ı

,,('Til \c

mdırckı olara~ d:ı ~onııol $,Cllıcsl

"ıııı"ııılıı

Daha

aı kUII;lIl1lalı bır ~öıııcın dc pa/ına

!llınııoJcıı dıı/,e~ııııı. ÖlçllllIICsıdlr l(o~II"I:ır ıçııı s;ıl~a

"mıı/ol dll/C~1 ii i bır gosıcrgcdır ııı Sı··ı" 'ın

Sl'ksül'l

Siklm fı/niııi.' E!ld,j

S',n

';/1

;"" 1 "

\ı!/lf/'lll/ll/l1rt ii:.l!ri'l

dJ.i\;

1I;ı1ı;ı1ı1;lrılı sLlre~lı o;ıl!lı lııhl"u;hl.1 ~cter~ıı i}i" ;ıllirdakı 15111ı11 .ııı"scl Ollll"~l. i

J..,· ..

llıeHl oraııl, ,ıı.:fi korlı!, :ışrrı ç:ıJı~II1:ı gıbı ~ırcs l.ıJ..ıw·lcrı öSlrııSlııı dL~ sempıoııılarıııın oluşmasıtil cllJ.!dklı-'

'il

Loldilı.: (i) ıse alııı Mr..:~ fakıorı

...

ıı ık ,:>ubosını\

iıkıı~1l iır;ısıııd:ı dırelt bır ılışlıııııı olın;ıdıgıııı Iııldınııc~tcdır

ür

b

^:^llıl/^ııl:ıda

^,lfCS

^f;lkıorlC^flııılı ^cılısı^ııı

delıgdcl1Iel ı~ııı

bobrcl

ııslu beııııdeli

I\ CTH

ıc

!!Iıı"olmııı..oı:.ıcroıdlcnıı ,,;llgıl:ıııııı,lsllıllı

\;ll1lslr"

t}l'ıııııı

eml

lh,::1I11

:1

IHcdlalı;l'slııd:11ı tı-cııdorphınc ıe ıncı-.:ıı~cph:ılıııe,

OOIH('"

ııs!ıı be/ıııdcn

de

Aınıdorplııııc :ıdlı ı'lıdoıcl1 opıoıdlcr salgılaııııı:ılıadır Endoıcu

oplOldienli

faıb ~llbıl;II1III;IM halınde

(2)

hıpol;ı!aIUlısıal1 s;llgılaıılııal..l.I 01aıı

FSH \c prcm

IılaIDnl..

III

5;llııııııııııııı mlııoc cdıldığl. bUIl;ı b:ıglı olacıl\

<1:1

F~ıı'ı,ıı' luıııkullcn

S lIlll1\ulc cdc-

Iılcııh.:~1

"Olllldl

ıollıl-ukr gdl~IIl~'lım s.:lğl;ıIL;ınıadl~1 i~ bıı h.ılll\..lılh:rdclL s.:llgıl,llIllıal..l,1 Olaıı ösıroJen

~aı~I~ll\lııdd H'kl"'ll kaldıgı

bilmiil

somıcunda

da

0 ...

11,1):,

5(111\>101,;.;' ;:1111 i

C Oi.lffi:,lI11

ollış.1ınadığl blldınll1ld,lcdır (7)

tlıı ~crçcH:d

....

ı;ıpıbıı l'ır çalışmada sıcak ~;ı/

,111:ıııııc1,1 ılll..

.. el-

ISlı;l ıııartil k:ılaıı ha~ı:ııılaıd;ı o~ırıı~ ı,cıııpwıııi ınLIlll şıddeıı ıe osırus

SurC5111(k

1;ı"h~11-.

LO ...

;ı;II1ı1-.

Idr :11;11111,11l111

~c"ılkndıgı

\c

bıı ııır h;ı'Lıııl:ırd,1

(1"11'11 ,

..,,,lııpIOI1l1:IıIILIII gıııl1LII

.... r"cll

~ıaıkrıııdı.' U!II~HLgIL

hlldl' 1,11;1.'''lcdll (X)

Sfr!'ı 'iıı Id,l/wl.ıiJ.1ııı

,/lr4',i

ii~ı'fiııl! l'fki.ı;

Şıdd.;ılı sll,;;ıl"

c

ra(ha~\ı)ıı ııilı\:ınl:tr

iÇIll

lııl11.h"'1 I'lh!;I.,IOII(l;ıI, IıI~hkl

11,111

~ıre~ ı,ıpıcı

olup.

hıı

1'11

hallillılarda ~i.:,ii.. (ırk ıC ;ıl..şaııı sa:ıılcrıııclc hıpcncnııı 1l11l~lıı:ısl <;()ınıcıııu.l;ı.

ha,

i :llll:ırd,1 seksııCı

;11"11\

Ilc

;J/:ı!ıp, 051nıs sıklusııııım ~ure~ı 1"1s;lllIlal-ıa ıe o<;ını~ d;ııraııışl;ırı OCıll'~l/k~III

...

ı..ledır (i))

)

ıı"~('h

iM ..

ıresı :ıllıııd:ı '-ıl..ltı

....

ı,ı l-'ıs:ıIUl;ıI;lr

i ....

ı ~

'pHI)

ulanıl:u i ıO ~Llnı \e~a

,1110<;11'11"':

I..ad;ır \;~r;ııı boıııl..lııl..laı ~el..lllı:ııebılL1lel..ıetlır (.ı)

Leıı", \1.' arı-'

(lll)

ı;ıpııhl:ırı çalı~ııı:ıd:ı g,dx:lı)!HI

',on 11\

;ı\ıml,ı

1'1 ... 11.::'

ii'~'

IU,LlLI/

1";ı1a1ı ınc" ıe tlu\.:kıdı:

l'o"lp,11I1111I

ıll..

O'Mlhll "\2"\

j i

X' 1110..'1

.J!lıl1knk 1~<'11II ı:lIll1~kl

tl0t!III11 - ILI.

gcbdı" ,ır;ıll~lı11

1022 '

i; i

!.!1i11,

ılı"

hllc;11 1;1/111

IXhlp;ınlılıı 12.ı ^J ı V.;ıı guıılcnk b;ı~I:ıdl~ııll

i.: bu

ıl" lıııc:ıl fOlIlLl

LLL'

J:

tl

gıııı Mırduğııııu bıldırınel..ıcdırlcr Sfr/!\ 'iıı lii'IiII1.IY(L1/ ii:.!!rillt' ı'fl.j,i

Yııbc" i~i ~ıresı allıııd,ı Lll

1)11.1 o\lllaslOJl(t!11

çoı..

nııce oılL~lnaı..la

i e !;;orpm

hııeliııı t!clı~ııııı

n:grcs.\ 01111 ua

oıı!;;e ~ı..llkl1l11e"ledır

t'n

Sıre... .:l"ısı allıııda ı.:hıl..ol-.mllı..(JIdlcr

1 ii

"ılııııııııııı

blol..c

edı:rd, O\U];I\\llILII .J!~'ı.:Iı..llrıılı:l..ı..:

leı;1 '~ııgdlcıııcl-.ıedırt:i

] 1

i~i

Sıoı:bcl

Il'

~1(lberg (i ,),

\,11,111..1;11'1

bır ara~ıırııı:ıd,ı follı"ııkr

Ci

redı.'

Dillimali

\edı ;ıdeı lIo]~lelıı dlı\

....

Iı111 be~ gıııı

..,ure

ılc gıım!ı.' !> .... " i / 1-.ı.'1 ~;ııırılıp lo.aldırılUlihl ık ckl..ım~ol.. gıbı ~lrcsc manı/ hıral-.lıl..l;ırml ıe ıı..:ııce(k ılı adcı

dmede

prı.:'OI-ul:llonlo. ııı pıl..ınııı OIIı~Iıı:ıdlı:::1ıı1 ıcspıt eıııl..krıııı bıldınncl..ıcdırkr

Sfn'\ 'iıı I'mh,~rtl/lII/.r/l~Iı", ii:.a;ıı!' dJ.i\i nı~ı h:IıI;lıld:1 i IlCııı ısısıııın :ı~ırı

<kr.:cedl'

anıııa,ı

halind ... ·

oıııl;ısıoııdaıı ~oıır"

ooslllc

ıC bla~ıosıı ,1ş.1ın;l~ıtıd:I"1

.:mbfl\(K.b dC.lI'IICCI"'OIlI:11

~el..ıllcıı

ıııdıetlır

(')_ 1-1)

Fenılı/~ OIIlIIJ~

01111111111

knılı/a",,,n(];ııı o;()ıır;ıl-.ı ılı.. bc~

gull

ıçıııek a~ııı w,:al..lar:ı I..ar~ı

çol.. ha"" ..

oldugu

<;lrC~ ı:ı"ı~ı ahilıda IlHp];IIıIa<;,OIlIlIl bmııl..

ölçilde

bolılldlıgU

hlll1ll11

<;omıcııııcl:ı

<b

..:mhrıoııal olııııılerın şcLıllcl1dlgııı blldırılll1cl..ıedll

( 111

Sıcak yaı a~l;ırıııd:ı Ioplalı:llI 1I10rul;ı lt' bbsıosıılcnıı ı..ııhıır Illedı

lii11u

ıçıııde

\

;ı~III1;ı or:ınbrıııııı "ıŞ a~ lanııda Iopl;IıI:111 mOJııLı

\ c

blasıosıılerc

gore

dah:ı dlı~ul.. oldıı~ıı hıldırıl

IıIli..ıcdır(9)

Gal1lcllcrdcl..l

dı.'jcııcra<,ıoııl;ıı fcnllı/as~oLlLI bo/III;I"I:I \C plascıııa.,~oııdaıı oııcc

dilimler

Şcl..ılkıııııcl..ıcdır

(').

ı..ı) ı.;:o~lıl1larılı ıu gıııı sıırc

iLc n

X 1~l\ıııd;1 Iıılıılınası h:ıhııdc

i U cul

i).i~iiiiii

enllın\OIlIı..

eııı-, Çö

re

\OJ

'i ,,(' ilc .. HJ ı 0(" ıı: ıııı..scldıg,l. <;alııııııııı

";IIISIIlIII

ltıO' ,i kıd:ı!"

Çıl..ııgı gonılııııış Il' bıı ı"()\uııl;ınıı

",,7:i' lIIdc

~ıkhı

..

,ııresıııı dq::ışıınlıl'\l'11

",,]S'

ıudc

tk

sıı..ııı~

'1liôllll

ıı/.atan ı:ınbnoıııl.. ıılıııııknıı ~ı..ılkııdıgı löpıı cdılmı~ıır (S)

Slrl'\ 'iıı J;ı'hdil., uhıırflı,/ıır I',' dııj:1ı1/I ıi:t'riııı'

,'II.;,i

I\h!\<,ııııı' baglı (11.1I;1ı.. IŞlgll\

.. II

ıııa..,ı iii ii

\:1

ı1;1 a/alıııa

..

11ı1II dır..:"ı ol;ır,," lIle"ıcr ıııenııe hır

..:1"1'1

Ohıı:ıdı~ı aııCı"

"11\1.:111

ı.:LLI1C~ :~llıl:ın ahındn

11I11I1:1Il 1;1 eti ii/ IILi ,lIIl'

~ıııu ı~ıf!:ı

1II:1n1l

ı..al.ııı

IHe"klde

\;1\

nı i

e

rı iii ii ii ii Iılıll1lSI11 H.ımk ell"lkııdlgl bıldırılıııchledıı ı::i)

Incı..

1,1 da

l-.ı\\IIııLııd,1 IlIhllııl],llıl;ıtl;1ı1 \\'ıa

;ışııııdilli hı'lllı'lI

11111':0..'

1'..:ı..1;11 I\ltl,ıı..ı

i C'hl..

\lıı..<,elıııeııııı )!chdı" ılr;IııLırıml.ll"k.'III!!1II hıı dIL~IH':II..'

101

,ı,;ıı!!ı hıldınlııı.:ı..ıedıı l"""ı)

Sll,;,ıı..

.. li .... " 111111

ı'l~l~ıl

k

dtl].!IıI11-;ı~11ıı ;ır;ı!ıgıııııı

'

gıııı

il"

,ı~ıın-ı.:eh..:lıl.. :ır;ıhgıııın

'

gıııı dogııııı-ıll gcbclıl.. ,ır:ılıgıııııı

12

!~iiii \ i.' lııı/;Ic,ıLıııu ,ır;ı!ıcııım d:ı

I

~ gIIllIJl,ldlf.ı hıldııılııı.;ı"ıcuın lı,!

Sırı'~ r.:;ıh<.l\lJl1Lııı ~()ıııııı!lld:ı nlıı~;ııı

h-,

ı"l'scpıorlerı

10..111;1

ıenkıı adreıı;ılııı ,;ıl~hllll ;Ifllını Bıı ,ıııı~ d;ı ı..ollır:ıbıl(lıı!;ıIIIı /;ılıll;IIıI;ı,,1ı1:1

\l'

ııtı'nh ,ılt)ııılcı ıııı'

'.:bl'\)

tıhıı

1-

ııdnıcıı (IPııııdkl

til' IIll'lIl'"

,llllııı!cnıll ıı.: "OII11'OII"<.I\(lIıLııııı /;ı\ıllıgıııı

,ll1llrll SOlIIU':

ol:ır:ıı..

1"0..'1':11'"0 olglll;lIlllda ll'

ıllo.::rııo,

;ııoıulcnııde ;ır1I~ ~l-.ıJlı:ııdlgl hıldırılnıeı..lı'dıı

(i'"

ıxı !\.ır~<ııı ıc ;ııh (i')) 11I1'ı..h;r II/ı'lıl1dc ııınıllııı..lcn bır ara~llrın:ıtI;ı

<,(r6

f;ll"l()l'krıııe lMf!1ı otu,ıı"

\ul..sdcıı ,ıdreıı;ılıııııı 111\0I1Ii..'lrıııınd:ı1o.1

b

rcscpıoılerıııı 'l1ımll;ı~I()lItl ~(lJllIı:ıı Malaıı 101lLI~1I lı·ı..r:ır ;ırıırııı;l\.. "lııac1\1;ı lolılllııl;ıIIı<ı ;ııııııu"

(':11;1/:1101

1ı\~IıI:ldılo.l;ıllııı ıe (';ıf:II11lo11l11 ıııerıı"

1{\IIU~llI1d;1 hı:lır,.:ııı hıı ;ırıı'ı-'I

... bcb

olduguııu

\;IPII"LHııohllııl:tIıI:II;ırd;1ıı

l"l' ",,')7

maıııııda ).:cbdıı..

elde

eıııl..krı iii i ur).:IıI;IıI1,I"ıadırl:ır

I-ııdoıcn rplOıdkrılı ı",ıııd;ı belıılı bıı ~ı:\IICIC IıI;ışIII:N ~Ir~s'ııı "ııre~ıııe

ic

deıc.;.:..ıııc bağlıdil

!\.aııd;ı Ix:lırlı bıı

5\:1 110..'10..'

ııı.ı~,ııı

cndl)1ell

opıoıdlcı

i i

'J

(3)

i rl '

1'(,/. }<iık D(·,~.

1'J97, 8(1-2):118-121 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

o"slloslLl

salllUmıul

bloke etmekte. bunun sonucunda

utcnıs ı..omrnksıyonları

azalmakta. guç dog.ul1l \'e

reteıısı)o sccıındınarıuın oluşıuğu bıldırılınekıedır

(i 'ı

Bır başka çalışmada

ISC.

doğum yapmakıa

olan

bır ıncktc

köpe k

Iıavl:ıınalarıııa bağlı

olarak

ıııenıs kontraksı)'onlarının kesıldig.ı.

köpek

ıızakl:ışıırıldıkıaıı sotıra

da

belirlı

bir süre

kontraksıyonların ı.ayıf

olarak devam

cttığı gö,,'ıennıışıır AyrıCii çevredekı aşırı guıiiltuııuıı

ve

ahır:! )atxıncı şahısl:ırııı gırnıcsıııındc konıraı..sı)onlarııı ı..:ı)ınaııı:ısıııa

yol

açtığı bıldın Imekıooır(20)

Dığer bır çalışıııada

da hava

lımanlanna

\'c alçak

uçuş bolgelerıne yakııı çıftlıklerde

abon

olgularının fiıı'!a olduğu bıldirilmektedır (2 i)

Erkek

11;I)v:ınl:ınl;l Sırcs'in Rcıırodüksi)on

Üzerine Elkisi

Kııvveılı guııeş ışınları,

yüksek

nenı or.ını, aşırı soğııı..

\e

sıırekIL

hava

akll1l1nılı boğalar uzerıne OhlılıSll1 etkısı \ardır Ooğ.alar

iÇIll Ide:11

ısı

deretelen

O·2~

oc. nem

oııa nı

isc % 'itl - 85 ge rçek

nemdır ,'uı..r,cı.. ısı netıcesiilde boğalarda koılıpcl1/

.. ,SYOIl

rc<l"sl~oı1l1

olarak

solıınıım SiI~'ISlllda anış, ıeın Itı)..clıııııııde a/~ılnıa, Sıl ıukeıııııınde anış.

harckcı

krdc

a/.alnıa

\

ı.: \..aıı par;ıınctrelerındc dcğışmelcr goıicıııı Kaııııı

pla Ll1la

\'nlıııııı.i an;ır l\cnıoglobın konsantras~onu dıışeı Ilcın()(hilıs~ol1

\e lIIetaboluma

dıışer

EntroMt \e

lökosıt Siıyısında

;ıı

..

ıhna gonılur Adrenalın salgısı

da anar (I 5)

Dışı ~eııııal

organ larda

spermaııııı ımnsponunu Oı..SIIOSIIllIl cıkısl~le oluşan I\onıraksıyonlar s;ıglamakıadır "dreııahn s..ılglsllııl1 anınası ):1

da

~ırcı. reaı..sıyonları

SOnucu

o\..sııosın salımnıırıın ,ı/aldı!:ı

\c

böylelıı..ıc

de

spcrııııraııspomııııın

a/ ..

aldığı bıldın Imı.:\..ıedı

r

)"al>II ,,11 dcl1c\sel

çalışl1l,llarda

gcrek

tabıı jışıın gcreı..sı.: oı..sııosııı el1jCkıe edııCil ı..0:Vlll1larda ;ışııııdan ıı..ı

.5Ol al

~ııra spcnnaıolOon];ırılı

0\

ıduct'

;1

ulaşmış.

"şım esnasında ~ırcsc ınanil bırakılan I\o~unlarda ıse spcnnaıo/ooıılrınnl:ınn

cef\ 1'"

bıle gcçenıcdıg:ı gorıılmıışııır

(22)

Sıres faktörlennın et"ısı altında böbrcı.. liSl1ı belliıden salgılanan

ACTH . gerek

GııRH gereı..se

LH

satımmıılı mhıbe

eder

Yıııe

stres

faktörlerıııııı cıkısı ıle ClIııııeıııta medıall:t'

dan

Siılgılaııaıı

el1doJen

oplOıdler aksonların uçlarından .5Ollgılanan

\e

ıııerı..e/ı sıııır sıstemınde sıııır huerelerı arasında ıııı]>uls ,Ieıışıııımde

rol

o~na~al1 nö)roır;ııısınıııer s"lınlıılıllt mhıbe)a

da

sıııııııule

ederlcr

120 EndOjen

optoıdlcr

GnRH \'e L H

Siıhnınıını s:ttımulc

eden

Norepıııcphnn'ı mhıbe.

GnRI- I ve LH

salınınıını mhıbe

edeli

Sereıonin' i

I SC

sııumule

ederler

Sperınaıogenel..ıs'ın

hormonal

mekanıLması

IÇ Ill

gereklı

olan bu

hormonların ınhıbe edılmesı

!eSIOSlerOlııın yeıersız s"lınımıııa

n edc n

olmaı..ıadır Yeıersiı,

lesleSlerQn

Siıiınınıı

sonucu

libıdoda (eııısel ıstek)

ve sperma

iırelıınınde düşüş gönilıııekıedır

(2.1)

Yıne sıres fakıörlerının etkısı altında s"lgılanan

b·

Eııdorphııı

ve ACTII

tcslıstekı ıııtersus)'el

S t\

ı III ii kons:ııılr:ıS}Olıuııda deg:ışıınc

neden

olmakıadır

tL)

"'tres'iıı ,'permwıın

kulite

I'e mik/urı iizeriııe

etkisi

Yııı>ılaıı çalışlllillarda crı..ck

ha)\anlarda

sıcak etkısı altlıida seksııcı olgıııılııga erışmeııııı gecıı..ıığı.

testısküler gelışıının ,Illıldıgı, ıcsıısııı II1ICrstıs~cI dokularının

dejcncre

olduğu

ve hallil

dCjcncr:ıs)ol1llll reprodüktıf epıtelııı tamamıııda şC"lIJcnebllece~1 bıldırilıneı..ıcdır

(10)

Ayrıca spc.rııı;ııogeııeıısııı luın aşamalarında

da

aks:ıklıklar şCkllleneblleceip

\'urgulanınaı..ı:ıdır

(12)

Bır başı.." çalışmada

ISC .

15°C'lı)" bır onaıııda gııııde

K

s;ıat ı~ı~a ınanil

"alan Jersc)

bogal;ırda pııbenas'a ulaşnıaııın gecıkıığı bıldınlıııcl\ıedır

(

ı ı)

Stres

re;ıksı~oıılan SQllIıcuııda spcrnı:ıııııı "alııe

\c

Illı"ıarı boııılıır

$perma

ııııkıarı. yoğunluk

\'C

ıııoıılıle

;1I. allf

Baş tllUlıhığu

\'e

şeklı değışır Prıforıll spermaıo/oon gelışımı :ınar

Koç

spcrnıalarıııııı ba~

ı..ısmı

kopar

Sperıııa k;ılııesı

s"decc

sıcak \;ı/, a~larında değıl

a)11I

ı

..

ımandn kışın soğuk 3)larıııda

da

cJaklılal hacmınde duşuş. sperına

kon.5OlII-

ıraS)onunda a/~ılına. moıılııcde duşmc

\'e morfolOJI"

bozukluklar

göstermekıedır Isı

slres'llUn

eı)..ısı\

le

spernıaıo/ooıılarda Çıft başlılı"- çaıal ku)nıı..ıııluı...

kopuk

"u)nık. akro/oındıı bo/ukllı"lar oluşınakıadır

(12 . iS)

Yapılan bır çalışma\;ı (l5ı

göre.

~a/ ;ı\larıl1d;1

eldc

edılen sperıııaııın dıger mevsımlere

göre hem

duşu,", fendıte )eteneğı, heınde yııl\sc"

oranda

eıııbnyoıııı.. ölunılcrc

sebeb oldugu \c

s:ıı..lama suresınee ı..alııede duşnıe gösterdı!;ı ıfade edılmışıır Yııkse"

IS1l1111

eıkısıııden dolayı ıropık

\e

subıroı)ıı..

ulkelerde.

ıkı hanalıı..

sü rede

gundııı

gölgedc

n-ı'i

o C. gece ISC 20

^G

C

altına dlJşıııe~en sıca~hkıa boğalarııı

% 50'

sınde spernıa k;ılttesırll11 boııılmasından dolayı ~.<ı hafıa

sonra bu

bogal;ırdaıı sperına :lllIllIlasından \aLgcçllıııışlır Boğaların ısı sırcs'ıııe ı..arşı gösıerdıklerı fiırklı rea"sı~onla(d'ııı

dola)

i leı..r;ır eskı sperın:ı IıreLılll

SC\

ıyelenne ulaşmaları ı-ı :ı~ Sıırnııışlur Baıı boğalarda ıse

daha

(4)

::.oııraı...ı a~larda

da

c:.l...ı~llıdı.::n dah;ı aı sperına ıırcııldıgı gö/.lenıııışıır

( 15

i

Yukseı... ısı nedeııı~k spermı kalııesı

bol.lll-

duğuııda, kalitenın

nonllah.:

dÖlll1lesı ıçııı hayvaııın norıılill

çevre

ISısıııdil bırkaç

ha rta

kalması gerekı~ı bıldırılmektedır

Stres

reaksıyonları soııııeıırıda spcrıııaııın IIlctabolık aklıvlI.::sıııııı dııştuğu

vc böylecc

ıııdc

....

değerlerıııde diişük fıııkıo/. değerlerinin ıespit edıldıgı bıldırılmektedır Ayrıca spcrın

pH'

sının artacağı

\'e tum bu olgulara

ba~1ı

olarak fenili /.asyon

or;ı Iıll1d;1 duşmc şckilleneceğı bildirilmiştır(

12) Stres

faktörlerının

el i

ııııııe edilebılmesı ıçin oııcelıl...le sıresı oluşturan

nedenlenn ortadan

ı...

..

ldınlıııası

gere kir

Bakım

ve besleme

şartlarının

\cıcrlı \c deııgclı olınası, fiııksel

travmalara engel

olııııııı;ısı \c

S tres

etkılenilın orliıdan kaldırılnliısında

oilciii[1

rolıı Olaıı Iıarel...ctııı \'C serbesı dolaşımın sağl,ııııııası gerekır (21)

SOIlUÇ olarak , iSi

sırcs'l1Il1l gıderılmesı ıçın ahırlar h;ı\al,ıııdırılıııalı, ıropık

bölgelerde günllik

duş ,\apıırıllllasl gıbı öıılemler alınabdmekıedır, Bunların dı~ıııd;ı

stres

cıkı~ı solılıeU

ortaya

çıkan

endojen

()Pıoıdlcrııı clıııııııe edllll1eSınde profilakılf

olarak

l"'ıı1l:ılııl;1Il oJlıoıd aıııagol1lslleriııdel1

b-bloker (;ll'a/.;llol.

reıenSI)O sccuııdlll;trıUI1l oluşumuna karşı

\C ~IıIl'1 ıohumlam,ıd,ı

daha vuksc k

gebelık

elde

.:dılıııcsıııdc ba~trı~

la

kullanılınaktadır (21)

"a~ naı..lar

t

Wiııl.:t~ G. (1')1'12):

PIl\slologl".

P;11ı1 (':ırcv Vı.!rl:ıg, Ilambıııg

2. Knııll

nw,

(1')')1) Sın.:s~

and th\!

ı.!l1docrın\!

hı p(lılıaı.ıııııı~-ııııııı:ın'-ıı.!sıı.!~ ~\ stı.!ııı nıc V".I".rııwn

ljll'III<.'11I

11.

i

(L,i

J. BIlimi OC'. Ratlıısıib OM, IIclı,lrnml .11\, Arunılrl

,JlI

:ın,1 C;t~ CC(I')~j): (,\!Iı\!I,ıI SI~Iı.!lIlh: St;ıtııs

lu

Veı

...

ıııı.ııı M<.'du:ıtı

.... pp

~I·X~, hılı

... d ,

Ikııllı<.'ı<.' Tiııdaıı, londıın

~, Bamh:ıuı'r

R(I<JH7):

llııtı.!rsııdıııııg ülıcı

dcn l

ıııllıı~, ıun ı'l1dogı.!lIı.!ıı Opıoıdpc]llldel1 mıl

das

Unıııst·

ı

...

ıh,ı!ıeıı lı.;ı!ll Rımi

[)iss

Vı.!I·Mı.!d,

MUl11h

S,

Kııılı

E

(1')H2): P:ıllıobıoclıel1l1

ul1d

Ilıochı.'mı (jıısıııl' hsdıer Veılag, .1<.'11,1

(,.

billhıg L:

Slr".ss und

ForıpllaıllLUlgssWnll1gcn heım

I{md [

Mlllı.!ıılııııg cııılluss \'011 Sıreswrı.:!t

anf

Ckschlı.:chı 1\l...lıı~ I)Is.:lı Tıı.:ı

.. u.:rlIl

Wschı,

,)0,152 ( 1983)

7,

Sdııııiıl

C, Rüs)r

1\1 :ıml

IJamb:lucr R(I'Jli3)

IlıııelsııdlUııgen ıııı Aııologıı.! dcı

"

Sıııkıı Unmsı

"

1,...lUı Mıklınıı.! Wı<.'ıı 1"leı.ı<.'OII Ms...lıı,

76 (19fi'J) x5.xX

K.

Willi:ım

WT

:ınd Cııllicr

JC (1')1)(;): !-Ikcls ot

CI111I:ıt..:~ ,ın

IIU\'III":

Ikprudlıı,;lıuıı eUm,!1ı1 Ilıcıa", ;ımı nıeııo;:ı,;l1UI,ıg\,

l) A MmHlll

(ıxi), mı

•

J()I). \Vıiiıııııı

,UlJ

Wııı...ıııs l\ııııp

L ISA

l',ru.

V('I,I'f.ık. J)('/~" 1997, 8(I-L):/I!!-LLL

<J.

Mon(~'

DE

;ınJ R;ı(ow)k~' C (P)M7): 1III'ııro cvalwılıol\

of carlv

t;!ıııhryo I'ıabılııv aııd dıwl.!loJlm\!1ı1 III suımıı..:r hı,;IlI·~lrı,;ssctl, supcrovulıııcd daın ı,;oıı's

rııenogellology,

28, ·IS 1

ıo. lıwi~ GS, Thaıeher

WW, BBu

EL, nl'U,~1

M and

Coııicr

RJ (1984):

!':ıfecıs orhı,;aı

stress dunng

pregıı:ıııcy

on

pOSIJlıınıını rcprodUC1ıVC chmıgı,;s iii

holsicm

cows

J or

Aniııı

ScL. 58, 17,1

11. Bri.~ki KP, Quiglc~' K aıııl Mciıcs

J (1984):

l~lIdogcııı.!ou$ opıaıı.' lLl\'ol\'cl11elıl iii aı,;lılc

and

chroıııı,;

sırı,;ss·ındııcoo dıaııgı,;s

m plasma

LI i coııcı,;lılrallOlıs

III

ılı..:

IIUI!ı,; raı Lıre Scıeııecs,

,4,2.[ 85

12,

Marcshang

F

(1973) Ikm

slrı.'ss and ,lllını,,1 pcrfonııııllL": nı ırıdlıslImllscJ Im.:edıııg

:md

mıınag

...

mcııı s\~lems Vdemıa!")' M.::dıcııIR..:\'lc\\ .'.I'.1S

13. Slul'lıl'l

DI'

antı MIJhrr~

Gn

(I')K2): I{epc,ııcd ,ıeule

slrcss durilig

ıhc follıcııler ph.ı.,.;- ,11111 Iuıcııııwıg honnoııe

surgc ordm",

hcırcrs

J 1),II!',

Sıı

oS, 112

I,t

Ehrenrcidı II, Rü~'ı' t.I, Sdıanıs

O,

lIanınıcrl

J and

I-Ierı:

A (I'JX:'i): Au

\1]1uııd aıılaguııısl ~Iımıılalı,;s ll1\oıneınal :ıcll,"111 11' "".1 P')Slp:ırlıılıı coııs I'h":l'logeIıO-

logv , 23. 3(l9

ıs,

Bmh \\' , Liihk

K 111111

Prler W,(1'J91)

Küıısılıchı.!

1.kS:I1t1lınlııg hcı Nulllıel"cıı liuslııı'

hscher verlag,

kım

1(,.

Sill;ı ilM,

Wikux

CJ, Thııtdıcr

WW, Bc(kcr

RIJ ıını! Mur~c D (1 ')n): hlı,;lors aılecııııg

dilvs

01,...11, gı.!slaııon

Icnglh :md

l'll!l'ıng ılıl..:ıl'ııl

III

ı'loııd" ı.:.:llllc

J

l);ııf', Seı

75 lxX

17. Mar(sharı~ F (I~K5): hııı,;hlh,ııkcııssli.ınmgen als

SlIess

mıswııl...lIl1g

l:lI\c

Ubersıehı ımı lıcsoudeıeı Ikrücksıchııgııng

"on Rmd und

Sdıııcın

Dcr

praktısdıı,;

Iıef:loı,

\, 197

III. Rü~~c M:

I,Uf

n".tlcuıung

dcr

"drcııa

-lintl

opıoıd.

rc/ . .::plorcn

ım Raluıı..:n

da

Rıııdergdıurıshıllc hıchıagııııg

W..:lls (1985)

I'J.

Kıqan

i,

Alkıın S, Uıırıın A, Şcnünn-r

A .

I'C

ikri

K

(1'J97)

Sığırl:ırda

sum

ıohumlama ,!ıımda ııygulmwıı ıı.ı

blol...:n

(',ır:ıııılo]"üıı ıHerus wıııısıı

1'<.'

gclıc

I...alma

uralliııa ı.::tl...ISI

lllCI11ldc iIIallll1111:llar

UluS<ı\ ı Ikpnxllıl...sııul1

\..:

Sıım

lohuml:un"

Kongresı, iX·i') F\'hıl. A\"ı,;ılar blaııhııl

2U. Rih~r M

(1%5)

I)cr Udıurlı..ıbhıııl 1)<.'1111 Rıııd FıııC lkır:ıchHmg

Jes

ıuııl...lıoııı::lkıı Gesdıchen:.

1 ... 1 d ... r

NIlnn:llgdıurt Ardı

hp

V\!ı

Med ,

i

'J, 70'

21.0orr W,

(l9f17):

Dcr

thenıpcuıısdıı.' Elııs<ılı

des b·

Illocl...as

C,ıral.olnl

lInd

dı.!s ı,;ııdoınoıphınıııııo~nısıen Nalırc'\0ı1

1'<=1

dı.!ı Nadıgdııırtsvı,;rh:ıhııııg

I,...un Rmd

J)ıs

Vel M<.'d ,

Mıiıııh

11. IJ:ılınıann

C(1911t) :

Fııııluh \'011 I'a:ınıngs\'erhalı..:ıı ıınd SllIll\ılalıolı ıkr

(kmwlorgan.::

aııf tl!ı,; I'rı.!ıscııııııg 1'011 Ocııocm

bcltll

Rınd L)ı~~ V..:ı

M<.'J.

Mıiıııh

2J.OÜ(kr F(19KI):

Vı,;terıııar\ medllll1lschı,; l·ndo~rıl1t)·

lugıe,liusl.ı\' Fıs.:hcı Veılıg, )eıı;ı

ııı