Sydney
opsra
binası
skandali
Yazan : FELİK CANDELA Arquitectura Mexico No. 98 den kısaltılarak tercüme edilmiştir.
Bundan 10 sene evvel Avustralya hü-kümeti beynelmilel yazışma yolu ile temin ettiği Sydney operası için toplanan proje tekliflerinin en iyisinin seçilmesi için dünya mimarlarından en kabiliyetli olanlarını jüri üyesi olarak davet etmiş idi.
Neticede Danimarkalı Jc:rn Utzon'un projesi birinciliği kazanarak 12 bin dolarlık mükâfatı hak etti. Utzon'un tasarladığı opera binası Sydney koyundan esen rüzgârların kabartıp dalgalandırdığı muazzam bir yel-kenliyi andırıyordu. O bakımdan çok beğe-nilmişti. D'rhal vanının pertesi hesaplandı.
Çok geniş bir opera ve konser salonu: c m çapta ikinci bir salen: eda müziği ekzer-sizlerine mahsus daha küçük salonlar; ayrı bir tiyatro tecrübe salonu; bir lokanta ve son sistem tertibatı haiz bir sahne teçhizatı ile bu yapı takriben 7,5 milyon dolara mal olabilecekti.
O anda ne Avustralya hükümeti ne jüri, ne de bizzat mimar Utzon tatbikatta karşı-lanabilecek güçlüklerden haberdar değillerdi. Onlar için günün teknik imkânlarıyle alte--dilemeyecek güçlük yoktu. Onlar için «Pür
s^nat» düşüncesinin mahsulü bıı değerde bir eser için ne kadar da külfetli olsa her türlü inşaî müşküller göze alınabilmeli idi.
Maa'esef kısa zamanda zorluklar be-lirdi... Büyüdü, nihayet felâket halini aldı.
Mimar Utzon hiç bir hesaba dayan-mayan şekiller tasarlamış idi. Maruf statikçi İngiliz Cve Anın. opera projesinin gerçekleş-tirilebilmesi için Utzcn'a yardımcı tayin edil-di. Binanın temel yapısına ve zemin katma yelkenvari ş:killerin hesapları henüz yapıl-mamış iken. başlanılmış idi. Oysa azametli, •gösterişli yelkenli şekillendirilmenin bir
he-saba dayandırılması imkânı yoktu. Gerçek-ten Utzon'un tasarladığı zarif görünüşlü, fakat kaprisli Disayn'i geometrisi belirsiz mantıksız bir mefhumdan ibaretti...
Umarım ki, bu üzüntü verici olaydan sonra kâğıt ve madenî tellerle yapılan ma-ketler üzerinden bina kurmak hevesi orta-dan kalkar.
Kccaman şehirleri acaip şekilli, çarşaf-vari örtülerle örtmek veya (urbanisme spa-cial) yer üstünde değil de, boşlukta, havalar-da kurulması tasarlanan ütopik şehir yapımı tavsiyelerinden artık tamamen vazgeçilir!.
Yapı statik bahsinde bilgin Mister Arup matematik ve fizik ilminin bütün formül-lerini deneyerek temelformül-lerinin kaldıramaya-cağı acaip yelkenvari iskeletlerin hesaplarını dengelendirmeyi yedi sene müdd:tle Lon-dra'da uğraştı, bir sonuç alamadı.
Netice alamayacağını zaten başta kes-tirmişti; buna rağmen gene de matematik ve fizik ilkelerine aykırı düşen tekliflere bir çözüm bulmak gayreti içerisinde elektronik beyin ve yakın kolaboratörleriyle çabaladı durdu. Zaman geçti, çözüm bulunamadı. İn-şaat başlandığı yerde kalmış, ilerleyemiyor-du. Temellerin bir kısmı dinamitle havaya uçuruldu; işliler o der:ce yükseklikte yelken iskeletleri arasında tehlikeyi göze almak iste-medikleri için *Grev» ilân ettiler.
Çimentodan deve, donmuş balina balığı ve Benelcng Point kamburu, lâkaplarıyle yeni c^era binası kamu oyunda alay konusu oldu.
Mimar Utzon ilk projelerini defalarca tâdil etti. Senelerce çalışma sonucunda sta-tik uzmanı Arup nihayet mimara yardım et-mekten v a z f eti.
İş bununla da kalmadı; Sydney halkı bu inşaata müsaade eden hükümete karşı ce-'.ıe a'dı. Se^im sırasında karşı siyasî parti bıı yüzden seçimleri kazandı. O güne kadar 7 milyon yerine, 37 milyon dolar harcan-mıştı, ve inşaatın bitirilmesi için daha pek çek paralara ihtiyaç olacaktı.
Masrafları kısmak maksadı ile i!k ka-bul edilen programda değişiklik yapılarak tâli salonların inşaatından sarfınazar
edil-Binan:n çatısını teşkil edecek olan pre-fabrike ağır elemanların mentajı sıra-sında çekilmiş fotoğraflar.
Foto : Max Dupain
di. Yeni Bayındırlık Bakanı binayı bir an evvel bitirrbi'rr.sk için acele olarak Mimar Utzon'dan yapı örtü detay projelerini istedi. Utz.cn rörevindrn istifa etmeyi tercih etti. İstifası derhal kabı:! edildi. Şimdi işin biti-mi iein daha 30 biti-milyon dolara ihtiyaç ola-cağı söyleniyor.
Yukarıda özetleyerek naklettiklerimiz; tatbikat bilgisi olmayan matematik esaslara ve gerçekler; dayanmadan kibir ve gurur-larına kapılarak gösteriş'i yenilikler yarat-mak hevesiyle bazı mimarların yapabilecek-leri hatalardan bir örnek teşkil eder.
Allah! meslekdaşlarımı bu trajik du-rumlardan kcrusıın.
