DIŞ TİCARET TEORİLERİ
Ülkeler Birbirleriyle Neden Ticaret Yaparlar Dünyada hiçbir ülkenin ihtiyaçlarını karşılayacak miktarda kaynağa sahip olduğu söylenemez. Ülkelerin ihtiyaç
duyduklarından fazlasını israf etmesi ise söz konusu olamaz. Bu sebeple ülkelerin kendilerinde fazla olan malları satıp, az olanları satın almaları uluslararası ticarette bulunmaktadır. Ülkeleri birbiriyle ticaret yapmaya iten nedenler şunlardır:
DIŞ TİCARET TEORİLERİ
a) Üretim Farklılıkları
a.1. Coğrafi Farklılıklar a.2. İklim
a.3. Teknoloji
a.4. Yetişmiş işgücü ve gelişmiş girişimcilik ruhu b) Malların kalite ve kullanışlılık açısından farklı oluşu c) Fiyat Farklılıkları
d) Tüketici Zevkleri
KLASİK DIŞ TİCARET TEORİLERİ
Klasik dış ticaret teorilerinin, analizleri basite indirmek için bir takım varsayımları vardır;
1. İki ülke ve iki çeşit mal vardır Uluslararası ticarette para kullanılmaz.
2. Tüm piyasalarda tam rekabet şartları geçerlidir. Ekonomiye devlet müdahalesi yoktur.
3. Üretimde kullanılan tek üretim faktörü emektir.
4. Emek ülke içinde hareketli, ülkeler arasında hareketsizdir.
5. Ekonomi tam istihdam durumundadır.
6. Uluslararası ticarette taşıma giderleri sıfırdır.
KLASİK DIŞ TİCARET TEORİLERİ
1.2.1. Mutlak Üstünlükler Teorisi:
Adam Smith tarafından 1776 yılında ortaya atılmıştır. Teoriye göre ülkeler kapalı ekonomi durumuna göre daha karlı olduğu için dış ticaret yaparlar. Bir ülke bir malı diğerine göre mutlak olarak daha ucuza üretiyorsa, o malın üretiminde uzmanlaşmalı ve üretim fazlasını ihraç etmelidir. Buna karşılık, nispeten pahalıya ürettiği
malın üretiminden vazgeçerek, diğer ülkeden bu malı ithal etmelidirler.
KLASİK DIŞ TİCARET TEORİLERİ
1.2.2. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi:
1817 yılında David Ricardo tarafından ortaya atılmıştır. Uluslararası ticarette bir ülkenin her iki malın üretiminde de mutlak olarak üstün olduğu durumlarda da dış ticaretin iki ülke için de karlı olacağını ileri sürmüştür.
KLASİK DIŞ TİCARET TEORİLERİ
1.2.3. Heckscher-Ohlin Faktör Donatımı Teorisi:
Bir ülke hangi üretim faktörüne zengin olarak sahipse, üretimi o faktörü yoğun biçimde gerektiren mallarda karşılaştırmalı üstünlük elde eder, onları daha ucuza üretir ve o alanlarda uzmanlaşır.
DIŞ TİCARETİ AÇIKLAYAN ALTERNATİF TEORİLER
Varlık Teorisi
IrvingKravis tarafından 1956 yılında ortaya atılmıştır. Dış ticaretin nedeni bir malın veya hizmetin bir ülkede bulunmamasıdır. Ülkeler kendileri üretmedikleri veya pahalıya ürettikleri malları veya hizmetleri diğer ülkelerden ithal ederler.
DIŞ TİCARETİ AÇIKLAYAN ALTERNATİF TEORİLER
Teknolojik Açık Teorisi
Bir malın üretiminde gelişmiş teknolojik bir yenilik bulan ülkeler, o malın üretimini kendi tekelinde tutarlar. O malın ihracatçısı durumundadırlar. Bazı durumlarda başta ihracatçı olan ülkeler, ürünlerinin taklit edilmesi
sebebiyle ithalatçı durumunda kalabilirler. Bunun sebebi taklitçi ülkelerin ürünleri gerek işçilik maliyetlerinin az olması gerek araştırma geliştirme ar-ge harcamaları yapmamaları sebebiyle daha ucuza imal etmeleridir. Bu noktada uluslararası patent ve diğer fikri mülkiyet hakları kanunlar ile korunmaya çalışılmaktadır. Bir malın üretiminde gelişmiş teknolojik bir yenilik bulan ülkeler, o malın üretimini kendi tekelinde tutarlar. O malın
ihracatçısı durumundadırlar. Bazı durumlarda başta ihracatçı olan ülkeler, ürünlerinin taklit edilmesi sebebiyle ithalatçı durumunda kalabilirler. Bunun sebebi taklitçi ülkelerin ürünleri gerek işçilik maliyetlerinin az olması gerek araştırma geliştirme ar-ge harcamaları yapmamaları sebebiyle daha ucuza imal etmeleridir. Bu noktada uluslararası patent ve diğer fikri mülkiyet hakları kanunlar ile korunmaya çalışılmaktadır.
DIŞ TİCARETİ AÇIKLAYAN ALTERNATİF TEORİLER
Yeni Mal Geliştirme Teorisi
Yeni malın icadı aşamasında, üretim teknolojisinin yalnız icat eden firmanın elinde bulunduğu bu dönemde söz konusu mal tek başına icatçı durumundaki ülke tarafından üretilir ve ihraç edilir. Daha sonra standartlaşan üretim teknikleri ile bu ürünlerin diğer ülkeler tarafından üretilmesi ve diğer ülkelere ihraç edilmesi mümkün olur.
DIŞ TİCARETİ AÇIKLAYAN ALTERNATİF TEORİLER
Yetişkin İşgücü Teorisi
Bu teoriye göre dış ticaretin bir kısmı nitelikli işgücü farklılıklarıyla açıklanmıştır.
Emeğe yapılan yatırımlar emeğin niteliğini ve verimini arttırır.
DIŞ TİCARETİ AÇIKLAYAN ALTERNATİF TEORİLER
Tercihlerde Benzerlik Teorisi
Bu teoriye göre dış ticaret zevk ve tercihleri birbirine benzeyen ülkeler arasında
gerçekleşmektedir. Gelir düzeyleri birbirine benzeyen ülkelerde tüketici tercihleri de birbirine benzemektedir. Kişi başı gelir yüksek ise yüksek kaliteli ürünler, düşük ise düşük kaliteli ürünler tercih edilecektir.
Teşekkürler
Öğr. Gör. Cüneyt MUMCU
Dış Ticaret İşlemleri Yönetimi
Dış Ticaret Teorileri Ünite 9
