Karşılaştırılabilirlik Analizi Yapılırken Hangi Hususlar Dikkate Alınıyor? Emsal Fiyat Aralığı
Nasıl Uygulanıyor - istatistiki metotlar Serkan ÖZDEMİR
Vergi Müfettişi
Karşılaştırılabilirlik Analizi
Amaç; genel olarak kontrollü bir ticari işlemdeki koşullarla bağımsız teşebbüsler arasındaki ticari işlemlerin koşulları arasındaki karşılaştırmaya dayanmaktadır.
Karşılaştırmanın yaralı olabilmesi için, karşılaştırılan durumların ekonomik anlamdaki geçerli özelliklerinin birbirine benzemesi ve yeterli oranda karşılaştırılabilir olması zorunludur.
Örneğin karşılaştırılacak işlemlerdeki farklılıklar,
malların fiyatlarını veya ticari işlemden elde
edilen kar marjını etkiliyor ise bunların etkisi
giderilmedikçe karşılaştırma yapılmamalıdır.
Karşılaştırılabilirlik Analizinde Dikkate Alınacak Hususlar :
Mal veya hizmetin nitelikleri, (kalite, güvenilirlik, bulunabilirlik, arz miktarı, marka, garanti süresi v.b.)
İlişkili ve ilişkisiz kişilerin yerine getirdikleri işlevler ve üstlendikleri riskler,
İşlemlerin gerçekleştiği pazarın yapısı (pazar hacmi, pazarın yeri gibi) ve pazardaki ekonomik koşullar,
Kurumların iş stratejileri (pazara girmeye, Pazar payını artırmaya çalışma, pazarda etkinlik vb.)
gibi unsurların detaylı bir biçimde değerlendirilmesini gerektirmektedir.
Emsal Bedelin Tespitinde Kullanılan Yöntemler
5520 sayılı KVK’ da üç ayrı yöntem öngörülmüştür. Bu yöntemler, OECD’nin “Uluslararası Şirketler Ve Vergi İdareleri İçin Transfer Fiyatlandırması Rehberi”nde
“geleneksel işlem yöntemleri” olarak öncelikle önerilen temel yöntemlerdir.
Söz konusu üç yöntemin emsallere uygunluk ilkesi çerçevesinde fiyat ya da bedel tespitine olanak vermiyorsa, mükellefler kendi belirleyecekleri bir yöntem ile anılan fiyat ya da bedeli belirleyebileceklerdir. Bu durum maddede 4. Yöntem olarak belirtilmiştir. Bu yöntemler arasında maddede herhangi bir öncelik sırası yoktur, uygulama kıstası “işlemin niteliğine en uygun yöntem”dir.
Emsal Fiyat Aralığı
Emsallere uygunluk ilkesi açısından en güvenilir sonuç, karşılaştırmalar sonucunda ulaşılan tek bir fiyat ya da bedeldir.
Bununla birlikte, yapılan karşılaştırmalar ve uygulanan yöntemler sonucu tek bir fiyat veya bedelden ziyade birbirine yakın birden çok sonucu içeren belli bir fiyat veya bedel aralığına ulaşmak da mümkün olabilmektedir.
Emsal fiyat aralığı, aynı yöntemin farklı karşılaştırılabilir kontrol dışı işlem verilerine uygulanmasından veya aynı verilere farklı transfer fiyatlandırması yöntemlerinin uygulanmasından elde edilen değişik emsal fiyatların oluşturduğu bir fiyat dizisidir.
Aritmetik ortalama,
Mod,
Medyan veya başka bir ölçüden en makul olanını kullanmak suretiyle bir tutar belirleyebilecektir.
Dolayısıyla, mükellefin emsal fiyat aralığının içinde bulunması şartıyla belirleyeceği bu fiyat ya da bedel kabul edilecektir.
Ancak belirlenen emsal fiyat aralığının içindeki fiyatların birbirinden büyük ölçüde farklı olması durumunda, karşılaştırılabilirlik analizindeki unsurların veya yapılan düzeltim işlemlerinin yeniden değerlendirilmesi gerekmektedir.
Örneğin, (A) Kurumunun ilişkili kişilere sattığı (x) malının emsallere uygun fiyatının tespiti ile ilgili olarak farklı transfer fiyatlandırması yöntemlerini kullanması sonucu 10, 40, 75 ve 100 olmak üzere dört fiyat bulunduğunu varsayalım. Bu durumda, söz konusu fiyatların birbirinden büyük ölçüde farklı olması nedeniyle, kurumun
karşılaştırılabilirlik analizini veya kontrol altındaki ve kontrol dışı işlemler arasındaki maddi farklılıkların düzeltimini yeniden gözden geçirmesi gerekmektedir. Diğer
taraftan, mükellef tarafından tespit edilen fiyatın emsal fiyat aralığının dışında olması durumunda, fiyat ya da bedel söz konusu aralık dikkate alınarak aritmetik ortalama, mod, medyan ya da başka bir ölçüden en makul olanı kullanılarak
belirlenecektir.
OECD rehberinde de belirtildiği üzere bazı durumlarda kontrol dışı işlemlere farklı transfer fiyatlandırması yöntemlerinin uygulanması sonucunda eşit derecede güvenilir değerlere ulaşılamayabilir.
Bazen de mükellefin karşılaştırılabilir kontrol dışı işlemlere uyguladığı değişik fiyat yada bedellere aynı yöntemin uygulanması neticesinde farklı değerler ortaya çıkması olasıdır.
Bu durumlarda, belirtilen emsal bedel aralıkları içerisinde olmak şartıyla istatistiki yöntemler kullanılarak belirlenen tek fiyat yada bedel emsallere uygun kabul edilmektedir.
Inter quartile
• ABD
• İstatistiki yöntemle elde edilen fiyat ya da marj serisine dörtlü aralık (interquartile) denmektedir.
• Interquartile yöntemine göre, herhangi bir veri setindeki veriler küçükten büyüğe doğru dizildikten sonra n=veri sayısı olmak üzere (n+1)/4 formulüne göre bulunan veri birinci çeyrek olarak kabul edilerek bu verinin altındaki tüm veriler aralıktan çıkarılır.
• Aynı şekilde [3x(n+1)]/4 formulüne göre bulunan veri üçüncü çeyrek olarak kabul edilerek bu verinin üzerindeki tüm veriler aralıktan çıkarılır.
(en alt %25 ve en üst %25’lik dilimlerinde kalanlar analiz dışı bırakılarak elde edilen aralık emsal bedel aralığı olarak nazara alınır)
• Bu formüllere göre bulunan birinci ve üçüncü çeyrek, veri setinin dörtte birlik olan birinci ve üçüncü kısımlarının son verilerini ifade ederler.
• Nihai olarak kalan ortadaki iki çeyrektir ki, bu da ham veri setinin %50’lik kısmına denk gelir.(Ortada ikinci ve üçüncü çeyrek kalır.) Interquartile yöntemi birinci çeyrek ve dördüncü çeyreği veri setinden çıkararak çok düşük ve çok yüksek olup geneli yansıtmayarak ortalama, mod gibi istatistiki verileri sağlıksızlaştıran verilerin ,veri seri setinden çıkarılmasını sağlar.
• Geriye %50’lik olan ve daha homojen bir bütün oluşturan veriler kalır.
• Yeni aralık ise emsal aralık alınabilecek birbirine daha yakın veriler içermekte, en önemlisi zararına satışlar ya da yüzde yüzün üzerinde satışlar gibi iktisadi ve ticari icaplara uymayan dolayısıyla emsal olarak kabul edilmeyecek bir takım veriler elenmiş haldedir.
Nakliye Giderinin Mahsubundan
Sonra Kalan Satış Tutarı
Royalti Gideri
Nakliye Gideri ve Royaltiler
Hariç Satış Tutarı
Maliyet Tutarı Kar Oranı
1 CHEMATER COMPANY 4.372,19 131,17 4.241,02 4.620,74 -0,08
2 LLC GLOBALTECHNOLOGIES 881.385,62 26441,57 854.944,05 876.203,67 -0,02
3 DONETSK ZAVOD ALUMINIUM PROFILE 540.053,59 16201,61 523.851,98 515.744,70 0,02
4 FEAL D.O.O 5.279,81 158,39 5.121,42 4.990,69 0,03
5 BESTIMEX LTD. 6.815,63 204,47 6.611,16 6.287,09 0,05
6 SİMECO ISI EKİPMANLARI VE KALIP SA 2.903,54 87,11 2.816,43 2.657,87 0,06
7 PARS KHAZAR INDUSTRIAL CO. 73.603,24 2208,10 71.395,14 64.216,81 0,11
8 BAZARGANI ADAK SANATE APADANA CO. 84.598,90 2537,97 82.060,93 73.023,00 0,12
9 INVENT LTD 375.777,57 11273,33 364.504,24 323.653,56 0,13
10 BAZARGANI SADRAMAND SHAYAN 86.410,80 2592,32 83.818,48 73.023,00 0,15
11 KIMIA POOSHESH PARDIS COMPANY 475.865,12 14275,95 461.589,17 401.305,37 0,15
12 PAKSHOMA MFG.ANDIND 183.302,39 5499,07 177.803,32 152.345,81 0,17
13 PALLADA INVESTMENT 106.490,58 3194,72 103.295,86 87.040,36 0,19
14 SDE SIVI DENETİM ELEMANLARI 20.332,41 609,97 19.722,44 16.583,18 0,19
15 GREEN LINE PROFIL LTD. 881.385,62 26441,57 854.944,05 876.203,67 0,20
16 SPARTAK MEGA PFK 540.053,59 16201,61 523.851,98 515.744,70 0,21
17 NORDLINK ALUMINUM BUILDING MATERIA 5.279,81 158,39 5.121,42 4.990,69 0,27
18 FE ALUMINIUM SYSTEMS LP 6.815,63 204,47 6.611,16 6.287,09 0,29
19 BEŞER ULUSLARASI OTOMOTİV 2.903,54 87,11 2.816,43 2.657,87 0,36
20 BEKO LLC 73.603,24 2208,10 71.395,14 64.216,81 0,39
21 ÇUKUROVA JENERATÖR SAN.TİC. A.Ş. 84.598,90 2537,97 82.060,93 73.023,00 0,41
22 UNIVERCOL PAINTS LTD. 375.777,57 11273,33 364.504,24 323.653,56 0,45
23 PROJEKS ELEKTRONİK SES VE GÖRÜNTÜ 86.410,80 2592,32 83.818,48 73.023,00 0,80
24 CEVHER JANT SANAYİİ A.Ş. 475.865,12 14275,95 461.589,17 401.305,37 0,80
25 PALADA LLC 183.302,39 5499,07 177.803,32 152.345,81 0,81
26 MAHMOOD SAEED DECORATIVE PACKAGING 106.490,58 3194,72 103.295,86 87.040,36 0,91
27 LINDNER AG 20.332,41 609,97 19.722,44 16.583,18 1,13
Ham veri aralığına göre mükellef kurumun birinci ve üçüncü çeyrekleri aşağıda yer almaktadır.
Birinci çeyrek ile Üçüncü çeyrek arasında kalan kısım Inter quartile aralığını oluşturmakta olup, emsal
aralığa ulaşmak için bu aralık kullanılacaktır. Aşağıda Interquartile aralık yöntemine göre bulunmuş emsal aralık yer almaktadır.
Birinci Çeyrek %11
Medyan %19
Üçüncü Çeyrek %41
Düzeltmeler Sonrası Satış Tutarı Maliyet Kar Oranı
BAZARGANI ADAK SANATE APADANA CO. 82.060,93 73.023,00 0,12
INVENT LTD 364.504,24 323.653,56 0,13
BAZARGANI SADRAMAND SHAYAN 83.818,48 73.023,00 0,15
KIMIA POOSHESH PARDIS COMPANY 461.589,17 401.305,37 0,15
PAKSHOMA MFG.ANDIND 177.803,32 152.345,81 0,17
PALLADA INVESTMENT 103.295,86 87.040,36 0,19
SDE SIVI DENETİM ELEMANLARI 19.722,44 16.583,18 0,19
GREEN LINE PROFIL LTD. 242.404,16 202.634,28 0,20
SPARTAK MEGA PFK 514.753,38 425.102,20 0,21
NORDLINK ALUMINUM BUILDING MATERIA 66.530,75 52.496,88 0,27
FE ALUMINIUM SYSTEMS LP 110.165,79 85.550,54 0,29
BEŞER ULUSLARASI OTOMOTİV 18.064,88 13.235,78 0,36
BEKO LLC 487.906,77 351.182,13 0,39
TOPLAM 2.732.620,17 2.257.176,09 0,21
Kar Marjı (%)
(A)
Satış Tutarı (B)
Maliyet (C)
Toplam Satışlara Oranı (%)
(D)ranlar gösterilmiştir.
a od)nı hesaplamaktır. bu
kar marjının altında yapılan satış tutarlarının
tümü di
Aralık (E)
Firma Sayıları (F)
Firma Sayısının Toplam Firma Sayısına Oranı
(G)
=12 82.060,93 73.023,00 3 - 1 7,7
<=13
446.565,17 396.676,56 16,3 13>=x>12→16,3 2 15,4
<=15
991.972,82 871.004,93 36,3 15>=x>13→20 4 30,8
<=19 1.292.794,44 1.126.974,28 47,3 19>= x >15 → 11 7 53,8
<=21 2.049.951,98 1.754.710,76 75 21>= x >19 → 27,7 9 69,2
<=29 2.226.648,52 1.892.758,18 81,5 29>= x >21 → 6,5 11 84,6
>29 505.971,65 364.417,91 18,5 2 15,4
Aşağıdaki diagramda kar oranlarına göre yapılan satış hacminin toplam satış hacmine oranı çeşitli kar marjları itibariyle ifade edilmiştir. Aslında aşağıdaki diagram satış hacimlerini dikkate alarak çeşitli kar marjlarının uygulanma yoğunluğunu göstermektedir.
Aşağıdaki diagramda ise çeşitli kar oranlarına göre bu kar oranlarının uygulandığı firma sayıları gösterilmiştir. Yukarıdaki diagramın aksine
oranlardan ziyade firma sayılarına yer verilmesinin nedeni, toplam firma sayısının ve her bir kar oranında yapılan firma sayısının azlığı nedeniyle oransal bazda görece olarak daha yüksek sonuçlar vermesidir. Gerçeğe
yakınlık açısından firma sayıları kullanılmıştır. Bu anlamda, aşağıdaki diagram satış yapılan firma sayıları dikkate alarak çeşitli kar marjlarının uygulanma sıklığını göstermektedir.
Teşekkür ederim…
