DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ. Prof. Dr. Turan SET KTÜ Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı

(1)

DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ

Prof. Dr. Turan SET KTÜ Tıp Fakültesi

Aile Hekimliği Anabilim Dalı

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

36 yaşında kadın hasta.

2-3 aydır halsizlik, yorgunluk şikayetleri var

(7)

Anemi

• DSÖ tanımı:

Eritrosit sayısının veya oksijen taşıma kapasitelerinin yaş, cinsiyet, irtifa, sigara ve gebelik durumuna göre değişen fizyolojik ihtiyaçları karşılamak için yetersiz olduğu bir durumdur

WHO. https://www.who.int/topics/anaemia/en/

(8)

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre anemi:

• Erişkin erkekte hemoglobin <13g/dl

• Erişkin kadında hemoglobin <12 g/dl

• Gebelerde hemoglobin <11 g/dl

(9)

Anemilerin morfolojilerine göre sınıflandırılması

A.Mikrositer anemiler (MCV <80 fl)

1. Fe eksikliği 4. Talasemiler

2. Kronik hastalık anemisi 5. Kurşun intoksikasyonu 3. Herediter sideroblastik anemiler 6. Hgb C,E,D

B.Normositer anemiler (MCV 80-100 fl)

1.Kan kaybı 5.Endokrin hastalıklar 2.Plazma volüm artışı 6.KHA

3.Hemoliz 7.KBY

4.Kemik iliği infiltrasyonları 8.Kronik KC hastalıkları C.Makrositer anemiler (MCV> 100 fl)

Megaloblastik Nonmegaloblastik 1.B12 eksikliği 1.Retikülositoz 2.Folik asit eksikliği 2.Kronik alkolizm 3.Kemoterapi 3.KC hastalığı 4.MDS 4.Aplastik anemi 5.CDA 5.MDS

6.Akut eritrolösemi

7.Revers transcriptaz inh.(AIDS de kullanılır)

(10)

Demir eksikliği anemisi

• Majör halk sağlığı problemlerinden

• Dünyada en sık rastlanan anemi

• Dünya nüfusunun >%12

• Kadınlarda %5-12

• Gebelerde daha sık %25

• Erkeklerde %1- 4

WHO. https://www.who.int/topics/anaemia/en/

(11)

MİKROSİTER ANEMİ

Tam kan sayımı-PY-Retikülosit

FERRİTİN

Demir eksikliği anemisi

Etiyoloji ara

Düşük Normal/Yüksek

Fe düşük

FeBK Düşük/N

Kronik Hastalık Anemisi

Fe normal FeBK N

Hemoglobin elektroforezi Talasemi

KİA-B

Sideroblastik

Anemi

(12)

Demir eksikliği anemisi

Demir emilimi

• Gıda ile alınan demirin %10-15 kadarı duedonum ve proksimal jejenumdan emilir

• Günlük ihtiyaç

– Erkek ve postmenapoz kadın 1 mg – Mens çağı ve emziren kadın 2 mg – Gebelerde 3-4 mg

• Vücut toplam demiri

– Erkeklerde 50mg/kg

– Bayanlarda 40mg/kg

(13)

https://emedicine.medscape.com/article/202333-overview

(14)

Demir eksikliğinin nedenleri

1.Yetersiz demir alımı Vegan diyet

Malnutrisyon Fakirlik

2-Demir emiliminde azalma Aklorhidri

Gastrektomi

Bariyatrik cerrahi

Gluten enteropatisi (Çöliyak) Kr. Gastrit (atrofik, H Pylori+)

3-Demir ihtiyacında artma Süt çocukluğu

Gebelik, Emzirme Adölesan

4-Herediter Hastalıklar

4-Demir kaybında artış Gastrointestinal kanamalar Neoplazm

Aspirin

Eroziv gastrit, Ülser

İnflamatuar Barsak Hast.

Divertikülit Hemoroid

İnfeksiyon: Kancalı kurtlar

Herditer hemorajik telenjiektazi Anjiodisplazi

Aşırı mensturel kanama İntravasküler hemoliz

PNH

Malfonksiyone prostetik kapak

Hemodiyaliz

Sık kan bağışı

(15)

DEMİR EKSİKLİĞİ GELİŞİM BASAMAKLARI

Stage 1:Prelatent Depletion

Stage 2:Latent Deficiency

Stage3:

Anemi

Kİ Demir Azalmış Yok Yok

Serum Ferritin Azalmış

(<30-40 µg/L)

<20 µg/L Hafif-0rta <20 Şiddetli <10 Transferrin satürasyonu Normal <20% Hafif-0rta<%15

Şiddetli<%10

Hemoglobin Normal Normal Azalmış

MCV Normal Normal Azalmış

Semptom Tipik

(16)

• Demir eksikliği erken dönem hastalarda

– Ferritin ve serum demiri düşük, ancak henüz anemi gelişmemiş

– Semptom olur mu?

(17)

DEMİR EKSİKLİĞİ GELİŞİM BASAMAKLARI

Stage 1:Prelatent Depletion

Stage 2:Latent Deficiency

Stage3:

Anemi

Kİ Demir

Serum Ferritin

Transferrin satürasyonu

Hemoglobin MCV

Semptom Bazı hastalarda halsizlik, güçsüzlük Tipik

(18)

Demir eksikliği Anemisinin Klinik Özellikleri

Semptomlar Bulgular

Azalmış efor kapasitesi Halsizlik

Yorgunluk Çarpıntı

Baş dönmesi Baş ağrısı İrritabilite

Angina pektoris

Solukluk, cilt kurulğu, Mavi sklera

Saç dökülmesi Taşikardi

Belirgin kalp tepe atımı Kalpte sistolik üfürüm Demir eksikliğine özgü Kaşık tırnak

Glossit

Ağız kenarında çatlaklar Disfaji

Pika-pagofaji

Huzursuz bacak sendromu %25

(19)

Demir eksikliği anemisinin laboratuvar bulguları

Tam kan sayımı Mikrositer anemi

Hgb ≥11 g/dl hafif Hgb 10.9-8 g/dl orta Hgb <8 g/dl Ağır anemi

MCV, MCH, MCHC düşük RDW yüksek

Mentzer indeksi > 13

Demir indeksleri

Demir düşük, FEBK artmış

Transferrin satürasyonu düşük <%16 Fe eks

Ferritin

<30 Fe eksiklği

30 - 200 İnflamasyon + Fe eks

Kemik iliği demir boyası Periferik Yayma

Hipokrom, mikrositer Anizositoz

Kalem hücreleri Poikilositoz

Target hücreleri

Retikülosit: Normal-düşük

(20)

Mentzer indeksi

• MCV / RBC

M. İndeksi = 62/3.8= 16,3

M. İndeksi = 66/5.4=12,2

(21)

Demir eksikliği anemisinde periferik yayma

(22)

Demir eksikliği anemisi

• Ferritin düşük ise tanı demir eksikliği anemisidir

• Ferritin> 200 ise demir eksikliği anemisi olamaz

• Ferritin 30-200 arasında ise

– DEA olabilir – KHA olabilir

– DEA+KHA olabilir

– Ayrıcı tanı yapılması gerekir

KİA demir boyası

KHA: Makrofajlarda Fe normal-artmış;

Eritroid öncüllerde azalmış-yoktur DEA: Hem makrofajlarda hem eritroid öncüllerde demir azalmış-yoktur

Soluble Transferrin reseptör (ng/L) / ferritin oranı (mcg/L)

Oran >5 ise DEA

Oran 2-5 ise DEA+KHA Oran <1 ise KHA

(23)

Demir eksikliği anemisinin tedavisi

Demir eksikliğinin primer nedeni tesbit edilip uygun şeklide tedavi

edilmelidir (GGK, GİS endoskopisi)

(24)

Demir eksikliği anemisinin tedavisi

Oral tedavi tercih edilir

+2 değerlikli demir 150-200mg/gün

(ferrous sulfat, Ferrous glukonat, ferrous fumarat)

Aç - yemeklerle 1 saat ara

(25)

Tedavi cevabı

1-2 hafta Retikülositoz

3-4 haftada Hgb 2g/dl yükselmesi

(26)

Absorbsiyon bozukluğu var mı?

Oral 100 mg elementer demir verildikten sonra

– 1 veya 2. saatte serum Fe 50 µg/dl’den daha az artıyorsa malabsorbsiyon vardır

– Parenteral demir uygulanır

(27)

Tedaviye cevapsızlık nedenleri

1. Tanı ?

2. Hasta ilacı aldı mı ?

3. İlaç-doğru kullanıldı mı?

4. Kayıp devam ediyor mu?

5. Absorbsiyon bozukluğu var mı?

6. Beraberinde diğer anemi nedenleri?

(28)

Demir eksikliği anemisi tedavi süresi

Tedaviye Hgb normale döndükten sonra 6-12 ay daha veya

ferritin >50-100 µg/L olana kadar devam edilir

(29)

İntravenöz-İm Demir Tedavi Endikasyonları

Mutlak

1-Oral Demire cevapsız Uyumsuzluk, yan etki 2-Malabsorbsiyon

Çöliyak, gastrit (atrofik, Hp+, otoimmun) Bariatrk cerrahi, genetik IRIDA

3-Şiddetli DEA Hgb<8g/dl

4-Son dönem böbrek hastalığı ESA kullanımı

5-İnflamatuar Barsak Hastalığı Aktif hastalık

6-Gebelik

II-III trimesterde şideetli DEA 7-Kalp yetmezliği

LVEF <%45

Potansiyel

1-Yaşlı hastalar

Çoklu ilaç-PPİ kullanımı 2-Perioperatif anemi

Transfüzyonu önlemek için 3-Kanserli hastalarda DEA Özellikle ESA kullanımı ile

4-Huzursuz bacak Sendromlu DEA 5-Dağ Hastalığı olan DEA

6-Şiddetli uterin kanaması olan DEA

(30)

Parenteral doz:

Kilo x Eksilen Hg x 2.4 + Depo (bayan 500mg, erkek 1000mg)

IM 100-200 mg derin im enjeksiyon

IV (Fe-Carboxymaltose) 500-1000mg 250 cc sf’de 15 dk

Parenteral Demir Tedavisi

Hgb: 8 g/dL, Kadın, Vücut ağılığı: 70 kg

70 x 6 x 2.4 + (500 mg) = 1500 mg

(31)

(32)

DEMİR PROFLAKSİSİ

1-İnfantlar 2-Adölesan 3-Gebeler

4-Düzenli kan donörleri 5-Menorajili bayanlar

6-Sürekli yüksek doz aspirin kullananlar

(33)

Sevk Kriterleri

• Hemoglobin <7 gr/dl

• Tedaviye cevapsızlık

– Oral demir tedavisinin uygun dozda ve düzenli kullanımına rağmen 4 hafta sonra Hbg düzeyindeki artış < 2 mg/dl

• Hemolitik anemi şüphesi

– Belirgin splenomegali – Hemoliz bulguları

– Ailede hemolitik anemi öyküsü

• Dışkıda kan varsa (GİS tümörleri)

• Anemi ile birlikte kalp yetmezliği bulguları

• Etiyolojinin açıklanamaması

• Yaşlı hastalar (Malignite riski)

(34)

(35)

36 yaşında kadın hasta.

2-3 aydır halsizlik, yorgunluk şikayetleri var

(36)

Kaynaklar

• Yılmaz M. KTÜ Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı. Demir eksikliği anemisi. Ppt sunumu.

• https://emedicine.medscape.com/article/202333-overview

• WHO. https://www.who.int/topics/anaemia/en/

• T.C. Sağlık Bakanlığı Birinci Basamağa Yönelik Tanı ve Tedavi Rehberleri 2012.