Öz:Atatürk’ün kalkınma modeli (AKM), bizzat, Atatürk’ün yaşarken adlandırdığı bir model değildir.
Onun ortaya koyduğu fikir ve eylemlere bakılarak şekillendirilmiş ve adlandırılmış bir modeldir. Model, ideolojik ya da sınıfsal değil, ülkenin gerçek ihtiyaçlarına uygun olarak ‘faydacı’ (pragmatik) ve batının aydınlanma felsefesine ve refah standartlarına vurgu yapan, çağdaş ve demokratik bir anlayışın ürünüdür. AKM devlete ekonomiye müdahale etme görevini verir. Devlet de, tam istihdamdan para ve fiyat istikrarına, hakça gelir bölüşümünden dengeli dış ödemelere kadar iktisat politikası amaçlarını gerçekleştirmeyi esas alır. Osmanlı’da Avrupa düzeyinde bir sanayinin olmayışı ve sanayi teşvik yasalarının büyük ölçüdeki başarısızlığı, AKM’nin iki tarihsel dayanağıdır. Bu nedenle sanayi sektörü ve sanayileşme olgusu AKM’de “mihenk taşı” kabul edilir. AKM’nin iktisadi temelleri İzmir İktisat
Kongresi’nde (1923) atılmıştır. Kongrede vurgu yapılan devletçilik sistemi ve 1930’lu yıllarda uygulanmasına karar verilen sanayi planları modeli biçimlendiren temel referanslar olmuştur. 1929 Dünya İktisadi Krizi de, AKM’nin devletçilik eksenine oturtulmasına katkıda bulunmuştur. AKM sayesinde, ulusal sanayi ve sanayileşme çeşitli tarihsel kazanımlar elde etmiştir. Örneğin; kamu-özel sektör dengesi, “süngü” yerine “saban”a geçiş, sanayi planlamacılığı, vb. Kısaca, Cumhuriyet ekonomisinin “kalkınma saati”, sanayileşmeye göre ayarlanmıştır.
