MERKEZ BANKASI VE PARA POLİTİKALARI

1

MERKEZ BANKASI VE PARA POLİTİKALARI

14 Aralık 2007 , Beykent Üniversitesi

İSTANBUL

Erdem Başçı

TCMB Başkan Yardımcısı

2

Görevleri

Temel Amaç:

Fiyat İstikrarı

Temel Amaç:

Fiyat İstikrarı

3

Görevleri

Diğer Görevler:

Büyüme ve istihdam

(temel amaçla çelişmemek kaydıyla)

Diğer Görevler:

Büyüme ve istihdam

(temel amaçla çelişmemek

kaydıyla)

4

Görevleri

Diğer Görevler:

Ödeme Sistemleri

Diğer Görevler:

Ödeme Sistemleri

5

Görevleri

Diğer Görevler:

Finansal İstikrar

Diğer Görevler:

Finansal İstikrar

6

Kaynak: TÜİK

Fiyat İstikrarı ve Büyüme

Türkiye’de Enflasyon ve Büyüme Eğilimleri

(1981-2006, yüzde)

Enflasyon (sol eksen)

Büyüme (sağ eksen)

% 14,9

% 74,0 Ortalama Enflasyon

% 7,5

% 3,0 Ortalama

Büyüme

2002-2006 1990-2001

-5 15 35 55 75

1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

1.5 3.5 5.5 7.5 9.5

Fiyat İstikrarı Fiyat İstikrarı

Fiyat istikrarı paranın alım gücünün korunmasıdır.

İhmal edilebilir derecede düşük enflasyon fiyat istikrarı olarak nitelenebilir.

Fiyat istikrarından ödün verilerek sağlanan büyüme kalıcı olamaz.

2002-2007 yılları arasında enflasyon düşürülürken yüksek büyüme oranlarına ulaşılmıştır.

Fiyat istikrarını sağlamak sağlıklı büyümenin önündeki önemli bir engeli kaldırmak anlamına gelir.

Fiyat istikrarı paranın alım gücünün korunmasıdır.

İhmal edilebilir derecede düşük enflasyon fiyat istikrarı olarak nitelenebilir.

Fiyat istikrarından ödün verilerek sağlanan büyüme kalıcı olamaz.

2002-2007 yılları arasında enflasyon düşürülürken yüksek büyüme oranlarına ulaşılmıştır.

Fiyat istikrarını sağlamak sağlıklı büyümenin önündeki önemli bir engeli kaldırmak anlamına gelir.

7

Büyüme

2002-2007 yılları arasında Türkiye dünyada en hızlı büyüyen ülkeler arasındadır.

Bu dönemde ekonomide yaşanan birikimli GSYİH büyüme hızı % 48,7 olarak gerçekleşmiş ve Türkiye, belli başlı 76 gelişmiş/gelişmekte olan ülke arasında büyüme hızı sıralamasında 7. sırada yer almıştır. (Toplam 180 ülke arasında ise 32.’dir)

Ülkemiz için gerekli olan, 2001 yılı sonrası elde ettiğimiz kazanımları kalıcı kılmak ve büyümeyi

sürdürülebilir hale getirmektir.

2002-2007 yılları arasında Türkiye dünyada en hızlı büyüyen ülkeler arasındadır.

Bu dönemde ekonomide yaşanan birikimli GSYİH büyüme hızı % 48,7 olarak gerçekleşmiş ve Türkiye, belli başlı 76 gelişmiş/gelişmekte olan ülke arasında büyüme hızı sıralamasında 7. sırada yer almıştır. (Toplam 180 ülke arasında ise 32.’dir)

Ülkemiz için gerekli olan, 2001 yılı sonrası elde ettiğimiz kazanımları kalıcı kılmak ve büyümeyi

sürdürülebilir hale getirmektir. Ho ng Ko ng S ARB o rs na He rs e kS lo va k C um .Lüks e m burgM a ke do nyaM a c a ris ta nB ulga ris ta nYuna nis ta nDa nim a rkaGua te m a laHırva tis ta nArna vutlukEndo ne zyaAvus tra lyaKo lo m biyaY. Ze la ndaAvus turyaNika ra guaVe ne zue laF inla ndiyaHo ndura sÇe k C um .R o m a nyaP a ra gua yB a gla de şHindis ta nS lo ve nyaHo lla ndaP a kis ta nAlm a nyaM e ks ikaG. AfrikaS ırbis ta nS inga purP o rte kizJ a m a ikaJ a po nyaP o lo nyaEkva do rP a na m aF ilipinle rM a le zyaLitva nyaEs to nyaUrugua yUkra ynaLe to nyaİngilte reB re zilyaArja ntinTa yla ndB e lç ikaNo rve çKa na daİs pa nyaB o livyaLübna nTa yva nTürkiyeF ra ns aİzla ndaNije ryaİs viç reİrla ndaR us yaM a ltaİs ve çİta lyaAB DM ıs ırKo reP e ruİs ra ilİra nÇinŞili_{0 10 20 30 40 50 60 70 80 90}

Büyüme

(GSYİH, birikimli yüzde değişim, 2002-2007*)

Kaynak: IMF World Economic Outlook

* 2007 Gerçekleşme Tahmini

8

Sürdürülebilir büyüme, fiyat istikrarının bozulmadığı, ekonomik göstergeler ile makroekonomik dengelerin uyumlu olduğu, potansiyel büyüme seviyesine yakın büyüme oranlarının kalıcı olarak sağlandığı ekonomik büyümeyi ifade eder.

Sürdürülebilir büyüme, fiyat istikrarının bozulmadığı, ekonomik göstergeler ile makroekonomik dengelerin uyumlu olduğu, potansiyel büyüme seviyesine yakın büyüme oranlarının kalıcı olarak sağlandığı ekonomik büyümeyi ifade eder.

Sürdürülebilir ve yüksek büyüme nasıl sağlanır?

Sürdürülebilir ve yüksek büyüme nasıl sağlanır?

Sürdürülebilir ve Yüksek Büyüme Nasıl Sağlanır?

İyi Yönetişim

- Siyasi istikrar

- Hukukun üstünlüğü

- Şeffaflık ve hesap verebilirlik

- Mevzuat ve düzenlemelerin etkinliği - Devlet hizmetlerinin kalitesi

- Yolsuzlukların önlenmesi

Makroekonomik istikrar

- Fiyat istikrarı

- Sürdürülebilir kamu finansmanı

Yapısal reformlar

- Sosyal güvenlik reformu - Vergi reformu

- İşgücü piyasasına yönelik düzenlemeler - Eğitim reformu

- Enerji piyasasına yönelik düzenlemeler - Rekabet ortamı

9

Fiyat İstikrarı Nasıl Sağlanır?

10

Fiyat İstikrarı Nasıl Sağlanır?

1) Kura dayalı istikrar programı Örnek: Sabit kur rejimi

Araç: Kur

2)Talep kontrolüne dayalı istikrar programı

Örnek: Enflasyon hedeflemesi Araç: Faiz

1) Kura dayalı istikrar programı Örnek: Sabit kur rejimi

Araç: Kur

2)Talep kontrolüne dayalı istikrar programı

Örnek: Enflasyon hedeflemesi

Araç: Faiz

11

Fiyat İstikrarı Nasıl Sağlanır?

Sabit kur rejimi:

Reel kur ayarlaması fiyat enflasyonu yoluyla olur.

- Örnekler: Çin ve Doğu Avrupa’da sabit kur uygulayan ülkeler

- Risk: Talep kontrolü ve beklenti yönetimindeki zorluklar.

Sabit kur rejimi:

Reel kur ayarlaması fiyat enflasyonu yoluyla olur.

- Örnekler: Çin ve Doğu Avrupa’da sabit kur uygulayan ülkeler

- Risk: Talep kontrolü ve beklenti

yönetimindeki zorluklar.

12

Sabit Kur Çözüm mü?

Reel kur, dalgalı kur rejimi altında piyasa aracılığı ile, sabit kur rejimi altında enflasyon yoluyla uzun dönem denge değerine yakınsayacaktır.

Reel kur, dalgalı kur rejimi altında piyasa aracılığı ile, sabit kur rejimi altında enflasyon yoluyla uzun dönem denge değerine yakınsayacaktır.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

12-05 1-06 2-06 3-06 4-06 5-06 6-06 7-06 8-06 9-06 10-06 11-06 12-06 1-07 2-07 3-07 4-07 5-07 6-07 7-07 8-07 9-07 10-07

Dalgalı Kur Rejimi Uygulayan Ülkeler**

Türkiye

Enflasyon Gelişmeleri (Aralık 2005 – Ekim 2007, yüzde)

Kaynak: IFS, IMF

Sabit Kur Rejimi Uygulayan Ülkeler*

* Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya

** Brezilya, Filipinler, Güney Afrika, Meksika, İsrail, Polonya, Şili

86 13 88 90 92 94 96 98 100 102

1-06 4-06 7-06 10-06 1-07 4-07 7-07

2 3 4 5 6 7 8

86 88 90 92 94 96 98 100 102

1-06 4-06 7-06 10-06 1-07 4-07 7-07

2 4 6 8 10 12 14

86 88 90 92 94 96 98 100 102

1-06 4-06 7-06 10-06 1-07 4-07 7-07

2 3 4 5 6 7 8

Sabit Kur Çözüm mü?

86 88 90 92 94 96 98 100 102

1-06 4-06 7-06 10-06 1-07 4-07 7-07

4 5 6 7 8 9 10 11 12 Estonya

Litvanya

Bulgaristan

Letonya

Sabit Kur Rejimi Uygulayan Ülkelerde Reel Euro Kuru (TÜFE bazlı, Aralık 2005 = 100) ve Enflasyon (yüzde, Ocak 2002 – Eylül 2007)

Reel Euro Kuru (sol eksen)

Enflasyon (sağ eksen)

Enflasyon (sağ eksen)

Enflasyon

(sağ eksen) Enflasyon

(sağ eksen) Reel Euro Kuru

(sol eksen)

Reel Euro Kuru (sol eksen)

Reel Euro Kuru (sol eksen)

14

Enflasyon Hedeflemesi

Temel politika aracımız “kısa vadeli faiz oranları”dır.

Kısa vadeli faiz oranlarına ilişkin kararların temelinde sinyal etkisi vardır.

Sinyal etkisi ile aktarım mekanizması üzerinden toplam talebi kontrol etmek, beklentileri yönlendirerek enflasyon hedeflerine ulaşmak amaçlanmaktadır.

Bu etki gecikmeli olarak gerçekleşir.

Genel olarak, ekonominin yapısal özellikleri, mali piyasaların etkinliği ve belirsizlik alanları bu etkinin gücünü belirler.

Temel politika aracımız “kısa vadeli faiz oranları”dır.

Kısa vadeli faiz oranlarına ilişkin kararların temelinde sinyal etkisi vardır.

Sinyal etkisi ile aktarım mekanizması üzerinden toplam talebi kontrol etmek, beklentileri yönlendirerek enflasyon hedeflerine ulaşmak amaçlanmaktadır.

Bu etki gecikmeli olarak gerçekleşir.

Genel olarak, ekonominin yapısal özellikleri, mali piyasaların etkinliği ve belirsizlik alanları bu etkinin gücünü belirler.

TCMB KV Faiz Oranı

Toplam Talep

Yurtiçi Enflasyonist

Baskı

ENFLASYON

1. Faizler Genel Düzeyi

2. Kredi Piyasası

3. Varlık Fiyatları

4.

Beklentiler

Basitleştirilmiş Bir Aktarım Mekanizması

15

Tahmin Modeli ve Enflasyon Hedeflemesi

Enflasyon Hedeflemesi

Rejimi

Kontrol ufku: 1,5 - 2 yıl

“Orta vadeli bakış açısı”

Enflasyon Tahmin Modeli

Veriler

Para Politikasının

Duruşu

Enflasyon Tahmini

Nokta Hedef 5 6 7

1 2 3

4 4

Üst belirsizlikbandı

Alt belirsizlikbandı enflasyon

enflasyon

Enflasyon Raporları’nda belirtilen politika duruşu, o anda mevcut bulunan bilgi setine göre üretilmiştir.

Orta vadeli enflasyon görünümüne dair açıklanacak her yeni veri, para politikasının geleceğe yönelik duruşunun gözden geçirilmesine neden olacaktır.

Para politikasının verilere bağlılığı, enflasyon hedeflemesi rejiminin bir sonucudur.

Bu rejim altında, para politikasının güncellenmesi bir istisna değil, bir normdur.

Enflasyon Raporları’nda belirtilen politika duruşu, o anda mevcut bulunan bilgi setine göre üretilmiştir.

Orta vadeli enflasyon görünümüne dair açıklanacak her yeni veri, para politikasının geleceğe yönelik duruşunun gözden geçirilmesine neden olacaktır.

Para politikasının verilere bağlılığı, enflasyon hedeflemesi rejiminin bir sonucudur.

Bu rejim altında, para politikasının güncellenmesi bir istisna değil, bir normdur.

16

Enflasyon –Tahminler

2008 yılı sonu için belirlenen enflasyon hedefi % 4’tür.

2008 yılı sonu için belirlenen enflasyon hedefi % 4’tür.

26 Ekim 2007 tarihli Enflasyon

Raporu’nda açıklandığı gibi, 2007 yılının kalanında ve 2008 yılının ilk aylarında politika faizlerinin ölçülü olarak indirildiği ve sonrasında bir süre sabit tutulduğu varsayımı altında enflasyonun % 70 olasılıkla

- 2007 yılı sonunda:

% 6,7 ile % 7,9 arasında (orta noktası % 7,3) - 2008 yılı sonunda:

% 2,5 ile % 5,7 arasında (orta noktası % 4,1)

gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

26 Ekim 2007 tarihli Enflasyon

Raporu’nda açıklandığı gibi, 2007 yılının kalanında ve 2008 yılının ilk aylarında politika faizlerinin ölçülü olarak indirildiği ve sonrasında bir süre sabit tutulduğu varsayımı altında enflasyonun % 70 olasılıkla

- 2007 yılı sonunda:

% 6,7 ile % 7,9 arasında (orta noktası % 7,3) - 2008 yılı sonunda:

% 2,5 ile % 5,7 arasında (orta noktası % 4,1)

gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

Kaynak: TCMB

* Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı % 70’tir.

-6 -4 -2 0 2 4 6 8 10 12

07:02 07:03 07:04 08:01 08:02 08:03 08:04 09:01 09:02 09:03

Tahmin Aralığı*

Çıktı Açığı

2007 için Belirsizlik Aralığı Orta vadeli hedef

Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri

17

Verilere bağlılığa örnekler:

Maliye politikasında bir gevşeme: Enflasyon tahminini hedefin yukarısına taşıyacak, hedeften sapma ihtimali dolayısıyla para politikası duruşunu gözden geçirecek, modelin öngördüğü enflasyon tahminini hedefle uyumlu hale getiren yeni bir para politikası (parasal sıkılaştırma) takip edilecek.

Avrupa ekonomilerinde yavaşlama işareti: Dış talebi yavaşlatacak, enflasyon tahminini hedefin altına indirecek, hedeften sapma ihtimali dolayısıyla para politikası duruşu

gevşetilecek.

Uluslararası kredi piyasalarında daralma gözlenmesi: Yurt içi bankaların temin ettikleri dış kredilerin miktarında azalma meydana gelecek ve iç talep yavaşlayacak, enflasyon

tahmini hedefin altına inecek, hedeften sapma ihtimali dolayısıyla para politikası duruşu gevşetilecek.

Gıda fiyatlarında arz şoku: Birincil etkilerin orta vadede kaybolacağı öngörülüyorsa orta vadeli enflasyon tahmininde bir değişiklik olmayacak, para politikası mevcut duruşunu

koruyacak.

Verilere bağlılığa örnekler:

Maliye politikasında bir gevşeme: Enflasyon tahminini hedefin yukarısına taşıyacak, hedeften sapma ihtimali dolayısıyla para politikası duruşunu gözden geçirecek, modelin öngördüğü enflasyon tahminini hedefle uyumlu hale getiren yeni bir para politikası (parasal sıkılaştırma) takip edilecek.

Avrupa ekonomilerinde yavaşlama işareti: Dış talebi yavaşlatacak, enflasyon tahminini hedefin altına indirecek, hedeften sapma ihtimali dolayısıyla para politikası duruşu

gevşetilecek.

Uluslararası kredi piyasalarında daralma gözlenmesi: Yurt içi bankaların temin ettikleri dış kredilerin miktarında azalma meydana gelecek ve iç talep yavaşlayacak, enflasyon

tahmini hedefin altına inecek, hedeften sapma ihtimali dolayısıyla para politikası duruşu gevşetilecek.

Gıda fiyatlarında arz şoku: Birincil etkilerin orta vadede kaybolacağı öngörülüyorsa orta vadeli enflasyon tahmininde bir değişiklik olmayacak, para politikası mevcut duruşunu

koruyacak.

Tahmin Modeli ve Enflasyon Hedeflemesi

18

Para Politikası Kurulu (PPK),

kararlarını sadece enflasyon hedeflerini gerçekleştirmeye, enflasyonu hedefle uyumlu patikanın içinde kalıcı bir şekilde tutmaya yönelik olarak almaktadır.

13 Eylül 2007 tarihli PPK toplantısında 14 ay sonra ilk kez kısa vadeli faiz

oranlarında 25 baz puanlık indirim yapılmıştır.

16 Ekim 2007 ve 14 Kasım 2007 tarihindeki toplantıda da 50’şer baz puanlık indirim yapılmıştır.

Para Politikası Kurulu (PPK),

kararlarını sadece enflasyon hedeflerini gerçekleştirmeye, enflasyonu hedefle uyumlu patikanın içinde kalıcı bir şekilde tutmaya yönelik olarak almaktadır.

13 Eylül 2007 tarihli PPK toplantısında 14 ay sonra ilk kez kısa vadeli faiz

oranlarında 25 baz puanlık indirim yapılmıştır.

16 Ekim 2007 ve 14 Kasım 2007 tarihindeki toplantıda da 50’şer baz puanlık indirim yapılmıştır.

Para Politikası Kurulu Faiz Kararları

(Şubat 2006 – Kasım 2007)

Kaynak: TCMB

16.25 14 Kasım 2007

17,50 14 Ağustos 2007

17,25 13 Eylül 2007

16,75 16 Ekim 2007

17,50 12 Temmuz 2007

17,50 14 Haziran 2007

17,50 18 Nisan 2007

17,50 15 Mart 2007

17,50 14 Mayıs 2007

17,50 15 Şubat 2007

17,50 16 Ocak 2007

17,50 21 Aralık 2006

17,50 23 Kasım 2006

17,50 19 Ekim 2006

17,50 26 Eylül 2006

17,50 24 Ağustos 2006

17,50 20 Temmuz 2006

17,25 25 Haziran 2006

15,00 20 Haziran 2006

15,00 07 Haziran 2006

13,25 25 Mayıs 2006

13,25 27 Nisan 2006

13,50 23 Mart 2006

13,50 23 Şubat 2006

Politika Faiz Oranı Toplantı Tarihi

Faiz Kararları

19

Faiz Kararlarının Arka Planı

13 Eylül 2007 tarihli toplantısında Kurul, ölçülü faiz indirimlerine başlanması için gerekli koşulların oluştuğu değerlendirmesini yapmıştır. Bu değerlendirmede;

- Enflasyonda (özellikle hizmet enflasyonunda) gözlenen olumlu gelişmeler, - İç talepteki toparlanmanın ılımlı olacağının öngörülmesi,

- Uluslararası gelişmelerin iç ve dış talebi yavaşlatıcı etkileri etkili olmuştur.

16 Ekim 2007 ve 14 Kasım tarihli toplantısında Kurul, kısa vadeli faiz oranının seviyesinin enflasyondaki düşüşü desteklemeye devam ettiğini vurgulamış ve faiz indirimlerinin temkinli ve ölçülü tutulduğu mevcut duruş çerçevesinde enflasyonun orta vadeli hedefe yakın gerçekleşme olasılığının yüksek olduğunu

değerlendirmiştir.

13 Eylül 2007 tarihli toplantısında Kurul, ölçülü faiz indirimlerine başlanması için gerekli koşulların oluştuğu değerlendirmesini yapmıştır. Bu değerlendirmede;

- Enflasyonda (özellikle hizmet enflasyonunda) gözlenen olumlu gelişmeler,

- İç talepteki toparlanmanın ılımlı olacağının öngörülmesi,

- Uluslararası gelişmelerin iç ve dış talebi yavaşlatıcı etkileri etkili olmuştur.

16 Ekim 2007 ve 14 Kasım tarihli toplantısında Kurul, kısa vadeli faiz oranının seviyesinin enflasyondaki düşüşü desteklemeye devam ettiğini vurgulamış ve faiz indirimlerinin temkinli ve ölçülü tutulduğu mevcut duruş çerçevesinde enflasyonun orta vadeli hedefe yakın gerçekleşme olasılığının yüksek olduğunu

değerlendirmiştir.

20

Faiz Kararlarını Sonuçları

Para Politikası Kurulunun faiz indirimine piyasaların beklentisinden daha erken başlaması, orta ve uzun vadeli faizlerdeki düşüş eğilimini hızlandırmıştır.

22 Ekim 2007 tarihinde oluşan getiriler, her vadede 29 Haziran 2007 tarihinde oluşan getirilerin altında gerçekleşmiştir.

Bu durum, faiz indirim kararlarının

beklentileri olumlu yönde etkilediğine işaret etmektedir.

Ayrıca, oluşan getiri eğrilerinin 12 ay vadeden itibaren aşağı yönlü olması,

ekonomik birimlerin orta vadeli enflasyondaki düşüş sürecinin devam edeceğine ilişkin beklentilerini koruduğunu göstermektedir.

Para Politikası Kurulunun faiz indirimine piyasaların beklentisinden daha erken başlaması, orta ve uzun vadeli faizlerdeki düşüş eğilimini hızlandırmıştır.

22 Ekim 2007 tarihinde oluşan getiriler, her vadede 29 Haziran 2007 tarihinde oluşan getirilerin altında gerçekleşmiştir.

Bu durum, faiz indirim kararlarının

beklentileri olumlu yönde etkilediğine işaret etmektedir.

Ayrıca, oluşan getiri eğrilerinin 12 ay vadeden itibaren aşağı yönlü olması,

ekonomik birimlerin orta vadeli enflasyondaki düşüş sürecinin devam edeceğine ilişkin beklentilerini koruduğunu göstermektedir.

15.0 15.5 16.0 16.5 17.0 17.5 18.0

0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4

Vadeye Kalan Süre (Yıl)

Faiz Oranları

29 Haziran 2007 22 Ekim 2007 Getiri Eğrisi

(29 Haziran ve 22 Ekim 2007)

Kaynak: TCMB

21

Faiz ve Maliyet Kanalı

İmalat Sektöründe Faaliyet Gösteren Firmaların Toplam Giderlerinin Bileşenleri (2005, yüzde)

Kaynak: TCMB, Sektör Bilançoları 2004-2006

* Satılan malların maliyeti = yerli ve ithal hammadde ve malzeme giderleri, elektrik-doğal gaz-su giderleri, işgücü giderleri

Faiz oranlarının, maliyet kanalı yolu ile fiyatlama davranışları üzerindeki etkisi son derece sınırlıdır.

İmalat sektöründe faaliyet gösteren firmaların finansman giderlerinin toplam giderlere oranı % 1,9 seviyesindedir.

Finansman giderlerinin net satışlara oranı 2001-2005 arası sürekli gerileyerek

% 16,4’den % 1,8’e gerilemiştir.

Faiz oranlarının, maliyet kanalı yolu ile fiyatlama davranışları üzerindeki etkisi son derece sınırlıdır.

İmalat sektöründe faaliyet gösteren firmaların finansman giderlerinin toplam giderlere oranı % 1,9 seviyesindedir.

Finansman giderlerinin net satışlara oranı 2001-2005 arası sürekli gerileyerek

% 16,4’den % 1,8’e gerilemiştir.

7.0 8.5

9.5 11.0

5.8 16.4

7.0

2.9 2.6 1.8 0

2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

İmalat Sektöründe Firmaların Finansman Giderlerinin Toplam Net Satışlara Oranı (yüzde)

Kaynak: TCMB, Sektör Bilançoları

Satılan Malların Maliyeti (86,0)

Faaliyet Giderleri (9,3)

Diğer

Giderler (2,8) Finansman Giderleri (1,9)

22

Faiz ve Kur Kanalı

10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60

01-02 07-02 01-03 07-03 01-04 07-04 01-05 07-05 01-06 07-06 01-07 07-07

1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7

Enflasyon hedeflemesi rejiminin temel dayanak noktalarından biridir.

Döviz kuru içsel bir değişkendir.

Kurun değeri, piyasa koşulları altında belirlenmekte, ekonomik ve siyasi tüm politika uygulamaları ile beklentilerin sonucunu yansıtmaktadır.

Türk parasının değeri amaç değil, sonuçtur.

“Yüksek faiz, düşük kur” şeklinde bir politika uygulaması yoktur.

Uygulanan politika “düşük enflasyon için gereken faiz politikası”dır.

Enflasyon hedeflemesi rejiminin temel dayanak noktalarından biridir.

Döviz kuru içsel bir değişkendir.

Kurun değeri, piyasa koşulları altında belirlenmekte, ekonomik ve siyasi tüm politika uygulamaları ile beklentilerin sonucunu yansıtmaktadır.

Türk parasının değeri amaç değil, sonuçtur.

“Yüksek faiz, düşük kur” şeklinde bir politika uygulaması yoktur.

Uygulanan politika “düşük enflasyon için gereken faiz politikası”dır.

Yüksek faiz => Düşük kur

ABD doları (sağ eksen)

Politika Faizi (sol eksen)

Dalgalı Kur Rejimi Dalgalı Kur Rejimi

Politika Faizi (yüzde)

ve Döviz Kuru (ABD doları satış kuru, aylık ortalama)

Kaynak: TCMB

23

Faiz ve Kur Kanalı

Merkez Bankası faizleri ile döviz kuru arasında çok yönlü ve karmaşık bir ilişki vardır.

Merkez Bankası faizleri ile döviz kuru arasında çok yönlü ve karmaşık bir ilişki vardır.

Politika Faiz Oranları

Düşürüldüğünde (Artırıldığında)

== >

==>

== >

Türk parası cinsinden varlıkların getirisi düşer (artar).

Döviz talebi artar (düşer).

Türk parası üzerinde değer kaybetme (değer kazanma) baskısı oluşur.

1.

Gidişatla ilgili olumlu (olumsuz) sinyal verilmiş olur.

Güven artar (azalır). Ters para ikamesi güçlenir (zayıflar).

Türk parası üzerinde değer kazanma (değer kaybetme) baskısı oluşur.

2.

Döviz kuru, ekonomik temellerden ve politika faizlerinden kopuk hareket edebilir: Döviz likiditesi, yatırımcı davranışları, farklı beklentiler

3.

Bu üç ilişkiden hangisinin ne derecede baskın olacağını o anki konjonktür belirlemektedir.

Bu üç ilişkiden hangisinin ne derecede baskın olacağını o anki konjonktür belirlemektedir.

24

Türkiye’de ve Dünyada Kur Gelişmeleri

-5.3-4.4-3.4-2.3 2.5

4.8 8.79.710.010.111.211.712.012.9

13.413.413.614.114.416.316.717.318.518.518.920.522.023.023.924.0

-10 -5 0 5 10 15 20 25 30

Güney AfrikaYeni ZelendaJaponyaMeksikaİzlanda İsviçre Güney KoreEndonezyaAvustralyaİngiltereKanadaMısırÇin Euro BölgesiDanimarkaPolonyaBrezilyaTürkiyeNorveçİsveç Çek CumhuriyetiBulgaristanMacaristanRomanyaHindistanSlovakyaLitvanyaEstonyaLetonyaRusya

Yerel para birimlerinin, ABD Dolarına karşı REEL değer kazanımı (TÜFE bazlı, Aralık

2005 tarihinden bu yana, yüzde)

Sarı renkle işaretlenen ülkelerde sabit kur rejimi uygulanmaktadır

-20,8-19,7-18,6-17,3-14,9-11,9-9,2-4,7-3,7-3,2-3,2-1,9-1,3-0,8 0,60,60,91,41,74,04,45,16,56,87,28,810,711,912,913,1

-30 -20 -10 0 10 20

Güney AfrikaYeni ZelendaGüney KoreEndonezyaAvustralyaDanimarkaJaponyaİngilterePolonyaMeksikaBrezilyaKanadaİzlandaTürkiyeNorveçİsviçreİsveçMısırABDÇin Çek CumhuriyetiBulgaristanMacaristanRomanyaHindistanSlovakyaLitvanyaEstonyaLetonyaRusya

Yerel para birimlerinin, EURO’ya karşı REEL değer kazanımı (TÜFE bazlı, Aralık 2005

tarihinden bu yana, yüzde)

Kaynak: OECD, IFC, Merkez Bankaları

25

Türkiye’de ve Dünyada Kur Gelişmeleri

YTL / ABD Doları (sol eksen)

Euro / ABD Doları (sağ eksen)

YTL / ABD Dolar kuru ve Euro / ABD Doları kuru Gelişmeleri (nominal, 1 Ocak 2002 – 8 Kasım 2007)

YTL / ABD Doları Euro / ABD Doları

1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 2.0

2002 2003 2004 2006 2007

0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1 1.2

26

Fiyat İstikrarının Neresindeyiz?

4 5 6 7 8 9 10 11 12

12-05 2-06 4-06 6-06 8-06 10-06 12-06 2-07 4-07 6-07 8-07 10-07

Enflasyon Gelişmeleri (Aralık 2005 – Ekim 2007, yüzde)

Kaynak: IFS, IMF

* Gelişmekte olan ülkeler: (EMBI Plus: Brezilya, Bulgaristan, Kolombiya, Ekvador, Filipinler, Güney Afrika, Meksika, Nijerya, Peru, Polonya, Rusya, Ukrayna), Çek Cumhuriyeti, Çin, Endonezya, Estonya, Hindistan, İsrail, Letonya, Litvanya, Macaristan, Romanya, Şili

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

12-05 2-06 4-06 6-06 8-06 10-06 12-06 2-07 4-07 6-07 8-07 10-07

Çin Türkiye Enflasyon Gelişmeleri (Aralık 2005 – Ekim 2007, yüzde)

Kaynak: IFS, IMF

Doğu Avrupa*

Orta ve Güney Amerika**

* Doğu Avrupa: Bulgaristan, Polonya, Rusya, Ukrayna, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Letonya, Litvanya, Macaristan, Romanya, Güney Afrika

** Orta ve Güney Amerika: Brezilya, Kolombiya, Ekvador, Meksika, Peru, Şili

Gelişmekte olan ülkeler ortalaması*

Türkiye

27

MERKEZ BANKASI VE PARA POLİTİKALARI

14 Aralık 2007 , Beykent Üniversitesi

İSTANBUL

Erdem Başçı

TCMB Başkan Yardımcısı