1
K K Ü Ü RESEL EKONOM RESEL EKONOM İ İ K KR K KR İ İ Z Z İ İ N ENERJ N ENERJ İ İ SEKT SEKT Ö Ö R R Ü Ü Ü Ü ZER ZER İ İ NDEK NDEK İ İ ETK ETK İ İ LER LER İ İ
SELAHATTİN ÇİMEN MÜSTEŞAR Y.
T.C. ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI
Türkiye 11. Enerji Kongresi
21 EKİM 2009 İZMİR
2
DÜNYA ENERJİ SEKTÖRÜNE BAKIŞ
ve EKONOMİK KRİZİN ETKİLERİ
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler
“Referans Senaryo-ekonomik kriz öncesi nasıldı?”
Yıllık ortalama % 1,6 artış
2030 yılına kadar,
Dünya toplam enerji tüketimi %45 oranında artacaktır.
Fosil kaynaklar tüketimdeki ağırlıklı payını koruyacaktır.
Kaynak: World Energy Outlook, 2008 TEP = ton petrol eşdeğeri
4
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler
“Referans Senaryo-ekonomik kriz sonrası ne oldu?”
Kaynak: World Energy Outlook, 2009
4
• 2030 yılına kadar olan dönemde dünya genelinde birincil enerji tüketimi % 40 oranında artacaktır (yıllık ortalama %1,4 artış)
• Fosil yakıtlar talebin karşılanmasında ağırlıklı payını koruyacaktır.
• Enerji talebindeki artışın yarısından fazlası Çin ve Hindistan başta olmak üzere gelişmekte olan ülkelerden kaynaklanacaktır.
• Mevcut politikaların, arz ve talep dinamiklerinin devam etmesi durumunda küresel sıcaklık artışı 6oC düzeyine çıkacaktır. (1000 ppm)
Küresel elektrik tüketimi 2009 yılı içerisinde 1945 yılından bu yana ilk kez azalacaktır.
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı ‐ 2009 yılı G8 Zirvesi Sunumu
Dünya Elektrik Tüketiminin Gelişimi
Küresel Ekonomik Krizin Etkileri
“Talep tarafındaki etkiler”
Dünya Genelinde
Petrol ve Doğal Gaz Arama ve Üretim Yatırımları
2009 yılı Eylül ayı itibariyle petrol ve doğal gaz arama ve üretim yatırımları 2008 yılına göre 100 milyar AB doları daha az gerçekleşmiştir.
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı ‐ 2009 yılı G8 Zirvesi Sunumu
Küresel Ekonomik Krizin Etkileri
“Arz tarafındaki etkiler”
Küresel Ekonomik Krizin Etkileri
“Arz tarafındaki etkiler”
Dünya Genelinde
Yenilenebilir Enerji Yatırımları
2009 yılı sonu itibariyle yenilenebilir enerji yatırımlarının 2008 yılına göre 30 milyar AB doları daha az gerçekleşeceği tespit edilmiştir.
Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı ‐ 2009 yılı G8 Zirvesi Sunumu
8
Enerji ve İklim Değişikliği
“Enerji: Sorunun temel kaynaklarından biri, çözümün adresi”
Çözüm Yolları
Enerji
Enerji Üretim ve Tüketimi
Küresel Isınma ve İklim Değişikliği
CO2 Emisyonu
SuSu ÇevreÇevre Tarım ve GıdaTarım ve Gıda EkonomiEkonomi Yaşam Kalitesi
Yaşam Kalitesi
CO2 Emisyon azaltımları Dünya için Tehdit
Enerji Sektöründe İki Tehdit
“Enerji Güvenliği ve İklim Güvenliği”
Enerji sektöründen kaynaklı karbon salımları küresel sıcaklığı 60C kadar artırabilecektir
9
Dünya enerji talebi 2030 yılına kadar olan dönemde % 40 artacaktır.
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler
“450 ppm Senaryosu ne öngörüyor ? ”
Kaynak: World Energy Outlook, 2008, 2009
4
• Dünya genelinde enerji sektöründen kaynaklı karbon salımlarının CO2 eşdeğeri cinsinden 2020 yılından daha önce azalma eğilimine girebilecektir.
• 2030 yılına gelindiğinde salım değerleri 2008 yılı değerlerinin daha altında gerçekleşebilecektir.
• Fosil yakıtlara olan talebin 2020 yılı itibariyle pik değere ulaşacağı, 2030 yılına gelindiğinde karbon içermeyen (yenilenebilir ve nükleer) kaynakların dünya enerji arzının 1/3’lük bölümünü karşılama noktasına geleceği öngörülmektedir.
Enerji sektöründe karbon yoğunluğunu azaltacak dönüşüm :
“Enerji Güvenliği ve İklim Güvenliğine eş zamanlı çözüm ”
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler
“Alternatif Senaryolar”
Kaynak: World Energy Outlook, 2008, 2009
4
• Küresel sıcaklık artışının 2‐3oC düzeyinde sınırlanabilmesi için (450‐550 ppm) yeni politikalara işlerlik kazandırılması gerekmektedir.
Gt
Dünya Enerji Sektöründe Yönelimler
“450 ppm Senaryosu ne öngörüyor ? ”
Kaynak: World Energy Outlook, 2008, 2009
4
“Enerji sektöründe karbon yoğunluğunu azaltacak dönüşümün maliyeti ne olacak ? ”
• Enerji sektöründe ilave yatırım harcamaları 2030 yılına kadar olan dönemde toplam 10 trilyon ABD doları mertebesinde artacaktır.
• Bu yatırımların finansmanının ¾’lük bölümü OECD ülkeleri tarafından sağlanacaktır.
• Bu meblağ küresel GSYİH’nın 2020 yılında %0.5, 2030 yılında ise %1,1’ine karşılık gelecektir.
• Her yıllık gecikmenin bu meblağa 500 milyar ABD doları ilave getirdiği hesaplanmaktadır.
Gelişen Dünyanın En Önemli Sorunlarından Biri
“Enerji Fakirliği”
• 1.6 milyar insan elektrik erişiminden mahrumdur
• 2.4 milyar insan pişirme ve ısınma ihtiyaçlarını odun, tarımsal atıklar ve hayvan gübresi gibi geleneksel biyokütle ile karşılamaktadır.
• Elektrikten mahrum insanların
%99’u gelişmekte olan ülkelerde beşte biri Güney Asya ve Sahra altı Afrika’sının kırsal bölgelerinde bulunmaktadır.
Kaynak: BM ve OECD Raporları
4
14
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜNE BAKIŞ
ve EKONOMİK KRİZİN ETKİLERİ
Enerji Sektörü Stratejileri
“ 3E İlkesi”
Çevresel
Sürdürülebilirlik
Ekonomik Verimlilik
Enerji Güvenliği
Türkiye
“Birincil Enerji Talebi”
Türkiye:Birincil Enerjide Yılda % 5 artış Dünya : % 1,4
TEP = ton petrol eşdeğeri 17
Türkiye Elektrik Talebi Gelişimi
milyar kWh
ELEKTRİK SEKTÖRÜ Üretim Yatırımları
“DEĞİŞEN YATIRIM MODELİ”
5 yılda 10 000 MW 18
19
Türkiye’de Artan Elektrik Üretim Kapasitesi
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009* TOTAL
ÖZEL SEKTÖR 388 569 1183 619 384 972 1.939 6.054
KAMU - - 795 1.132 301 106 - 2.334
YAP-İŞLET 2.911 798 - - - - - 3.709
YAP-İŞLET-DEVRET - - 100 - - - - 100
TOPLAM 3.299 1.367 2.078 1.751 685 1.077 1.939 12.197
* 1 Eylül 2009 itibariyle
Cumhuriyetin Yüzüncü Yılı İçin Hedef
“
Daha Çok Yerli- Yenilenebilir Kaynak, Daha Güvenilir Çeşitlendirme”20
Ekonomik Büyüme ve Elektrik Talebi İlişkisi
“Elektrik Talebinin Esnekliği”
Yükselen Petrol Fiyatları
“Ekonomi Üzerindeki Etkisi”
World: Oil Burden & Price
0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
8%
1971 1976 1981 1986 1991 1996 2001 2006 Nominal Oil Expenditures as % of Nominal GDP
15 25 35 45 55 65 75 85 95 105 115
$/bbl
Oil Burden WTI (real, 2007 base)
2008 f'cast 1st oil
shock
2nd oil
shock 3rd oil
shock?
1.
Petrol krizi
2.
Petrol krizi
Reel petrol fiyatları
3.
Petrol krizi mi?
Yükselen trend
Petrol Harcamalarının GSYİH içindeki payı(%) nominal
ABD $ /varil
Kaynak: International Energy Agency, Oil Market Update 2008
PETROL ÖDEMELERİNİN GSYİH İÇİNDEKİ PAYI
DÜNYA OECD OECD DIŞI
24
K K Ü Ü RESEL EKONOM RESEL EKONOM İ İ K KR K KR İ İ Z Z İ İ N ENERJ N ENERJ İ İ SEKT SEKT Ö Ö R R Ü Ü Ü Ü ZER ZER İ İ NDEK NDEK İ İ ETK ETK İ İ LER LER İ İ
SELAHATTİN ÇİMEN MÜSTEŞAR Y.
T.C. ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI
Türkiye 11. Enerji Kongresi
21 EKİM 2009 İZMİR
