ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNDE OKULA BAĞLANMA İLE DUYGUSAL ZEKA
ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ
ÜMRANİYE
REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
Mart– Mayıs 2019
ÜMRANİYE REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
MAYIS 2019
2
GİRİŞ
Çocuklar yaşamlarının başından itibaren aileleri ile yaşarken, okul çağının gelmesiyle birlikte yepyeni bir ortama adım atarlar, bazen uyum problemleri yaşarlar ve zamanla okulda olmaya alışırlar. Ancak, bazı öğrenciler ne kadar o okula alışmış gözükseler de, bazen kendilerini okula ait hissetmeyebilir ve böylece de okulda zaman geçirseler bile bu zamandan doyum almayabilir ve mutlu olmayabilirler. Mutlu olmadıkları takdirde de olumsuz davranışlar gösterebilir, derslerinde başarısız olabilirler ve hatta okulu terk edebilirler. Bu nedenle çocuğun kendini okula bağlı hissetmesi pek çok sorunu, daha ortaya çıkmadan yok edebilir.
Problem davranışların ortaya çıkmasını engellemenin yanında okula bağlanmanın olumlu davranışlar kazandırma konusundaki etkisi de birçok araştırmayla ortaya konulmuştur. Çocuk kendini okuluna ne kadar bağlı hissederse, o ölçüde olumlu davranışlar göstermeye ve olumsuz davranışlardan da kaçınmaya yatkın hale gelir. Bu açıdan bakıldığında okulun hedeflediği davranışların kazandırılabilmesinin öğrencinin kendini okula bağlı hissetmesi ölçüsünde kolaylaştığı ileri sürülebilir.
Okulların hedeflediği eğitim öğretim faaliyetlerine ulaşabilmeleri için önemli olan okula bağlanmayı çok farklı değişken etkilemektedir. Yapılan çalışmalara bakıldığında yaş, cinsiyet, akademik başarı, kaygı, depresif belirtiler, ders dışı etkinliklere katılım, sınıf düzeyi, iç denetim odağı gibi çocukların fiziksel/duygusal özellikleri ile okulların fiziksel/eğitsel özellikleri okula bağlanmayı anlamlı şekilde etkilemektedir.
Çocuklarda duygusal gelişim, sosyal gelişimin temelini oluşturur. Öğrencilerin kendilerini okula ait hissetmeleri, kendilerini okulda güvende hissetmeleri, okul ortamında yakın ilişkiler kurabilmeleri, yapılan etkinliklere katılma istek ve motivasyonları okula olan bağlanmalarını olumlu yönde etkilemektedir. Yani duygusal gelişimi ve buna bağlı olarak sosyal gelişim özellikleri iyi olan öğrencilerin okula bağlanmaları hem daha kısa sürede hem de sağlıklı bağlanma şeklinde gerçekleşmektedir.
Öğrencilerin hem kendilerinin hem de diğer bireylerin duygularını tanıma, anlama, fark etme becerileri; okuldaki sosyalleşme ve bağlanma süreçleri için önemlidir. Çocukların yaşantısına akademik destek sağlamak önemli olmakla birlikte tek başına yetersiz kalmaktadır. Bu bağlamda akademik zekanın yanısıra duygusal zekanın da okullarda geliştirilmesi gerekmektedir. Duygusal zeka farklı kaynaklarda, kendimizin ve başkalarının duygularını tanıma, anlama ve değerlendirme, duyguları bilme ve günlük yaşantısında kullanabilme, kendini ifade edebilme, esnekli göstebilme, duyguyu tolere edebilme becerileri olarak tanımlanmaktır. Duygusal zeka gelişiminde ilk ortam ailedir. Güvenli aile ortamı, sağlıklı
3 bağların kurulduğu aile bireyleri çocukların duygusal zeka kapasitelerini arttırmaktadır.
Duygusal zeka ile ilgili yapılan araştırma ve çalışmalara bakıldığında duygusal zekanın sabit olmadığı ve geliştirilebilir olduğu görülmektedir. Bu nedenle öğrencilerin okula bağlanma özellikleri incelenirken ve müdahale çalışmaları planlanırken, bunu etkileyen en önemli değişkenlerden duygusal zeka özelliklerinin de dikkate alınması ve duygusal zekanın geliştirilmesine yönelik program içeriklerinin eğitim programlarına entegre edilmesi gerekmektedir.
ARAŞTIRMANIN AMACI
Bu araştırmanın amacı; Ümraniye ilçesindeki ortaokullarda eğitimine devam eden öğrencilerin okula bağlanma düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Bu kapsamda Ümraniye ilçesindeki ortaokullarda öğrencilerin yaş, cinsiyet, sınıf düzeyi, akademik başarı algısı, okullardaki etkinliklere katılımları gibi demografik özelliklerinin yanı sıra okula bağlanma ve duygusal zeka düzeylerinin incelenmesi amaçlanmıştır.
VERİ TOPLAMA ARAÇLARI
Bar-On Duygusal Zeka Ölçeği Çocuk ve Ergen Formu (EQ-i (YV) Çocuk ve Ergenler İçin Okula Bağlanma Ölçeği (OBÖ-ÇE)
ARAŞTIRMA MODELİ
Bu araştırma, karşılaştırma türü ilişkisel tarama ile yapılmıştır. Bu modellerde amaç, var olan durumu olduğu gibi betimlemektir. Karşılaştırma türü ilişkisel tarama modellerinde, en az iki değişken bulunup bunlardan birine göre gruplar oluşturularak diğer değişkene göre aralarında bir farklılaşma olup olmadığı incelenir.
ÖRNEKLEM GRUBU
Ümraniye ilçesindeki 30 ortaokuldan rastgele seçilen 4 ortaokulda ölçek uygulamaları yapılmıştır.
4
ARAŞTIRMA BULGULARI
Grafikte görüldüğü üzere araştırmaya katılan toplam 479 ortaokul öğrencisinin 94’ü 5. sınıf, 35’i 6. sınıf, 153’ü 7. sınıf, 197’si 8. sınıf öğrencisidir.
Grafikte görüldüğü üzere araştırmaya katılan toplam 479 ortaokul öğrencisinin 303’ü kız, 176’sı erkek öğrencidir.
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
5.Sınıf 6.Sınıf 7.Sınıf 8.Sınıf Toplam
94 35
153 197
479
Sınıf Düzeyleri
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Kız Erkek Toplam
303
176
479
Cinsiyet
5 Grafikte görüldüğü üzere araştırmaya katılan toplam 479 ortaokul öğrencisinin sınıf öğretmenlerinin cinsiyetine bakıldığında, 202 öğrencinin sınıf öğretmeni erkek, 267 öğrencinin sınıf öğretmeni kadındır.
Grafikte görüldüğü üzere araştırmaya katılan toplam 479 ortaokul öğrencisinin algıladıkları akademik başarılarına bakıldığında; 3 öğrencinin kendini çok başarısız, 30 öğrencinin kendini başarısız, 217 öğrencinin kendini orta, 172 öğrencinin kendini başarılı, 57 öğrencinin kendini çok başarılı algılamaktadır.
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Erkek Kadın Toplam
212 267
479
Öğretmenin cinsiyeti
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Çok Başarısız
Başarısız Orta Başarılı Çok Başarılı
Toplam
3 30
217 172
57
479
Okul Başarısı Algısı
6 Grafikte görüldüğü üzere araştırmaya katılan toplam 479 ortaokul öğrencisinin kiminle yaşadığına bakıldığında; 22 öğrencinin annesi ile, 10 öğrencinin babası ile, 437 öğrencinin anne ve babası ile, 2 öğrencinin akrabaları ile, 4 öğrencinin yurtta arkadaşları ile yaşamaktadır. 4 öğrenci de diğer seçeneğini seçmiştir.
Grafikte görüldüğü üzere araştırmaya katılan toplam 479 ortaokul öğrencisinden 14’ü tek çocuktur, 211’i iki kardeştir, 185’i üç kardeştir, 69’u ise 4 ve üzerinde kardeş sahibidir.
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
22 10
437
2 4 4
479
Öğrencinin Kiminle Yaşadığı
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Tek çocuk İki kardeş Üç kardeş 4 ve üstünde kardeş olanlar
Toplam 14
211 185
69
479
Kardeş Sayısı
7 Grafikte görüldüğü üzere araştırmaya katılan toplam 479 ortaokul öğrenciden 200’ü ilk çocuk, 126’sı ortanca çocuk, 153’ü son çocuk olduğunu belirtmiştir.
Grafikte görüldüğü üzere araştırmaya katılan toplam 479 ortaokul öğrenciden 173’ü okulundaki spor faaliyetlerine katıldığını, 306’sı okulundaki spor faaliyetlerine katılmadığını belirtmiştir.
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
İlk Çocuğum Ortanca Çocuğum
Son Çocuğum Toplam 200
126 153
479
Çocuk sıralaması
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Evet Hayır Toplam
173
306
479
Okulunda olan spor faaliyetlerine katılma
durumu
8 Grafikte görüldüğü üzere araştırmaya katılan toplam 479 ortaokul öğrenciden 273’ü okulundaki sanatsal faaliyetlere katıldığını, 206’sı okulundaki sanatsal faaliyetlere katılmadığını belirtmiştir.
Grafikte görüldüğü üzere araştırmaya katılan toplam 479 ortaokul öğrenciden 250’si okulundaki proje faaliyetlere katıldığını, 229’u okulundaki proje faaliyetlere katılmadığını belirtmiştir.
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Evet Hayır Toplam
273
206
479
Okulunda olan sanatsal faaliyetlere (tiyatro, gezi, gösteri, koro.. gibi) katılma durumu
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500
Evet Hayır Toplam
250 229
479 Okulunda olan proje faaliyetlerine katılma durumu
9 Toplam Duygusal Zeka Ve Okula Bağlanma Alt Testlerine İlişkin Korelasyon
Katsayıları
Okula
Bağlanma Arkadaşa
Bağlanma Öğretmene Bağlanma
Duygusal Zeka (Toplam) Okula
Bağlanma
r= 1
p=
n= 479
Arkadaşa Bağlanma
r= ,486(**) 1
p= 0,000
n= 479 479
Öğretmene Bağlanma
r= ,636(**) ,323(**) 1
p= 0,000 0,000
n= 479 479 479
Duygusal Zeka (Toplam)
r= ,353(**) ,352(**) ,371(**) 1
p= 0,000 0,000 0,000
n= 462 462 462 462
Tablo incelendiğinde toplam duygusal zeka puanı ile okula bağlanma arasındaki korelasyon katsayısının .353 (p<.01), arkadaşa bağlanma ile .352 (p<.01), öğretmen bağlanma ile ile .371 (p<.01) olduğu görülmektedir. Bu sonuçlara göre toplam duygusal zeka puanı ile okula, arkadaşa, öğretmene bağlanma puanları arasında pozitif anlamlı bir ilişki vardır.
Toplam okula bağlanma ölçeğinin alt bölümleri (okula, arkadaşa, öğretmene
bağlanma alt testleri) arasında da pozitif anlamlı ilişki vardır.
10 Okula Bağlanma Alt Testi Ve Duygusal Zeka Alt Testlerine İlişkin Korelasyon
Katsayıları
Okula
Bağlanma Bireyiçi Bireylerarası Uyum Stres
Yönetimi Genel Ruh Hali
Olumlu Etki
Okula Bağlanma
r= 1
p=
n= 479
Bireyiçi
r= 0,077 1
p= 0,092
n= 477 477
Bireylerarası
r= ,251(**) ,156(**) 1
p= 0,000 0,001
n= 477 475 477
Uyum
r= ,224(**) ,277(**) ,421(**) 1
p= 0,000 0,000 0,000
n= 472 471 470 472
Stres Yönetimi
r= ,131(**) 0,083 0,051 ,185(**) 1
p= 0,004 0,072 0,266 0,000
n= 474 473 473 469 474
Genel Ruh Hali
r= ,375(**) ,331(**) ,457(**) ,531(**) ,264(**) 1
p= 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000
n= 474 473 472 469 471 474
Olumlu Etki
r= ,281(**) ,333(**) ,287(**) ,381(**) ,200(**) ,503(**) 1
p= 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000
n= 474 472 472 468 470 471 474
Tablo incelendiğinde okula bağlanma ile bireylerarası arasındaki korelasyon
katsayısının .251
(p<.01), uyum ile
.224(p<.01), stres yönetimi ile
.131(p<.01), genel ruh hali ile
,251(p<.01), olumlu etki ile
.281(p<.01) olduğu görülmektedir.
Bu sonuçlara göre okula bağlanma ile duygusal zeka alt boyutlarından bireylerarası, uyum, stres yönetimi, genel ruh hali, olumlu etki arasında pozitif anlamlı bir ilişki vardır.
Okula bağlanma ile bireyiçi duygusal zeka alt boyutu arasında
.077(p>.05)
anlamlı bir ilişki yoktur.
11 Arkadaşa Bağlanma Alt Testi Ve Duygusal Zeka Alt Testlerine İlişkin Korelasyon
Katsayıları
Arkadaşa
Bağlanma Bireyiçi Bireylerarası Uyum Stres Yönetimi
Genel Ruh Hali
Olumlu Etki
Arkadaşa Bağlanma
r= 1
p=
n= 479
Bireyiçi
r= ,183(**) 1
p= 0,000
n= 477 477
Bireylerarası
r= ,375(**) ,156(**) 1
p= 0,000 0,001
n= 477 475 477
Uyum
r= ,192(**) ,277(**) ,421(**) 1
p= 0,000 0,000 0,000
n= 472 471 470 472
Stres Yönetimi
r= -0,001 0,083 0,051 ,185(**) 1
p= 0,979 0,072 0,266 0,000
n= 474 473 473 469 474
Genel Ruh Hali
r= ,377(**) ,331(**) ,457(**) ,531(**) ,264(**) 1
p= 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000
n= 474 473 472 469 471 474
Olumlu Etki
r= ,237(**) ,333(**) ,287(**) ,381(**) ,200(**) ,503(**) 1
p= 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000
n= 474 472 472 468 470 471 474
Tablo incelendiğinde arkadaşa bağlanma ile bireyiçi arasındaki korelasyon katsayısının
.183(p<.01), bireylerarası ile
.375(p<.01), uyum ile
.192(p<.01), genel ruh hali ile
.377(p<.01), olumlu etki ile
.237(p<.01) olduğu görülmektedir.
Bu sonuçlara göre arkadaşa bağlanma ile duygusal zeka alt boyutlarından bireyiçi, bireylerarası, uyum, genel ruh hali, olumlu etki arasında pozitif anlamlı bir ilişki vardır.
Arkadaşa bağlanma ile stres yönetimi alt boyutu arasında
-.001(p>.05) anlamlı
bir ilişki yoktur.
12 Öğretmene Bağlanma Alt Testi Ve Duygusal Zeka Alt Testlerine İlişkin Korelasyon
Katsayıları
Öğretmene
Bağlanma Bireyiçi Bireylerarası Uyum Stres Yönetimi
Genel Ruh Hali
Olumlu Etki
Öğretmene Bağlanma
r= 1
p=
n= 479
Bireyiçi
r= 0,071 1
p= 0,120
n= 477 477
Bireylerarası
r= ,304(**) ,156(**) 1
p= 0,000 0,001
n= 477 475 477
Uyum
r= ,253(**) ,277(**) ,421(**) 1
p= 0,000 0,000 0,000
n= 472 471 470 472
Stres Yönetimi
r= ,124(**) 0,083 0,051 ,185(**) 1
p= 0,007 0,072 0,266 0,000
n= 474 473 473 469 474
Genel Ruh Hali
r= ,372(**) ,331(**) ,457(**) ,531(**) ,264(**) 1
p= 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000
n= 474 473 472 469 471 474
Olumlu Etki
r= ,241(**) ,333(**) ,287(**) ,381(**) ,200(**) ,503(**) 1
p= 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000
n= 474 472 472 468 470 471 474
Tablo incelendiğinde öğretmene bağlanma ile bireylerarası arasındaki korelasyon
katsayısının .304(p<.01), uyum ile
.253(p<.01), stres yönetimi ile
.124(p<.01), genel ruh hali ile
,372(p<.01), olumlu etki ile
.241(p<.01) olduğu görülmektedir. Bu sonuçlara göre öğretmene bağlanma ile duygusal zeka alt boyutlarından bireylerarası, uyum, stres yönetimi, genel ruh hali, olumlu etki arasında pozitif anlamlı bir ilişki vardır.
Öğretmene bağlanma ile bireyiçi alt boyutu arasında
.120(p>.05) anlamlı bir
ilişki yoktur.
13 Ortaokul Öğrencilerinin Okula Bağlanma Ölçeği Puanlarının ve Duygusal Zeka Ölçeği
Puanlarının Cinsiyet Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek İçin Yapılan Bağımsız Grup t- Testi Sonuçları
Değişken Cinsiyet N X Ss t Sd P
Okula Bağlanma Kız 303 18,76 4,34
0,783 476 0,43 Erkek 175 18,43 4,50
Arkadaşa Bağlanma Kız 303 16,78 3,19
-0,933 476 0,35 Erkek 175 17,05 2,87
Öğretmene Bağlanma Kız 303 15,48 3,65
-0,912 476 0,36 Erkek 175 15,79 3,54
Duygusal Zeka Kız 290 166,31 22,75
-1,945 459 0,06 Erkek 171 170,51 21,80
Tabloda görüldüğü gibi, örneklem grubunu oluşturan öğrencilerinin okula bağlanma ölçeği alt boyutlarından ve duygusal zeka ölçeğinden aldıkları puanların cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan Bağımsız Grup t Testi sonucunda; okula bağlanma alt boyutu (t=0,783; p>.05), arkadaşa bağlanma alt boyutu (t=-0,933; p>.05), öğretmene bağlanma alt boyutu (t=-0,912; p>.05), duygusal zeka ölçeği (t=-1,945; p>.05) puanlarının cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediği bulunmuştur.
Ortaokul Öğrencilerinin Okula Bağlanma Ölçeği Puanlarının ve Duygusal Zeka Ölçeği Puanlarının Öğretmenlerinin Cinsiyeti Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını
Belirlemek İçin Yapılan Bağımsız Grup t- Testi Sonuçları
Değişken Öğretmen Cinsiyeti N X Ss t Sd P Okula Bağlanma Kadın 210 18,56 4,38
-0,325 475 0,75 Erkek 267 18,69 4,43
Arkadaşa Bağlanma Kadın 210 16,79 3,10
-0,570 475 0,57 Erkek 267 16,95 3,07
Öğretmene Bağlanma Kadın 210 15,81 3,38
1,142 475 0,25 Erkek 267 15,43 3,78
Duygusal Zeka Kadın 203 166,02 22,91
-1,539 458 0,12 Erkek 257 169,27 22,07
Tabloda görüldüğü gibi, örneklem grubunu oluşturan öğrencilerinin okula bağlanma ölçeği alt boyutlarından ve duygusal zeka ölçeğinden aldıkları puanların öğretmenlerinin cinsiyeti değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan Bağımsız Grup t Testi sonucunda; okula bağlanma alt boyutu (t=-0,325; p>.05), arkadaşa bağlanma alt boyutu (t=-0,570; p>.05), öğretmene bağlanma alt boyutu (t=1,142; p>.05), duygusal zeka ölçeği (t=-1,539; p>.05) puanlarının öğretmen cinsiyeti değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediği bulunmuştur.
14 Ortaokul Öğrencilerinin Okula Bağlanma Ölçeği Puanlarının ve Duygusal Zeka Ölçeği
Puanlarının Okuldaki Spor Faaliyetlerine Katılma Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek İçin Yapılan Bağımsız Grup t- Testi Sonuçları
Değişken Spor Katılım N X Ss t Sd P
Okula Bağlanma Evet 172 19,30 4,16
2,458 476 0,01 Hayır 306 18,28 4,49
Arkadaşa Bağlanma Evet 172 17,12 3,04
1,255 476 0,21 Hayır 306 16,75 3,10
Öğretmene Bağlanma Evet 172 15,78 3,52
0,831 476 0,41 Hayır 306 15,49 3,66
Duygusal Zeka Evet 169 171,57 23,52
2,630 459 0,01 Hayır 292 165,91 21,49
Tabloda görüldüğü gibi, örneklem grubunu oluşturan öğrencilerinin okula bağlanma ölçeği alt boyutlarından ve duygusal zeka ölçeğinden aldıkları puanların okuldaki spor faaliyetlerine katılım durumu değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan Bağımsız Grup t Testi sonucunda; arkadaşa bağlanma alt boyutu (t=1,255;
p>.05), öğretmene bağlanma alt boyutu (t=0,831; p>.05) puanlarının okuldaki spor faaliyetlerine katılım durumu değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediği bulunmuştur.
Okula bağlanma alt boyutu (t=2,458; p<.05) ve duygusal zeka ölçeği (t=2,630; p<.05) puanlarının okuldaki spor faaliyetlerine katılım durumu değişkenine göre spor faaliyetlerine katılanların lehine farklılık gösterdiği bulunmuştur.
Yani okuldaki spor faaliyetlerine katılan öğrencilerin okula bağlanma düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri spor faaliyetlerine katılmayan öğrencilerden anlamlı şekilde yüksektir.
15 Ortaokul Öğrencilerinin Okula Bağlanma Ölçeği Puanlarının ve Duygusal Zeka Ölçeği
Puanlarının Okuldaki Sanat Faaliyetlerine Katılma Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek İçin Yapılan Bağımsız Grup t- Testi Sonuçları
Değişken Sanat Katılım N X Ss t Sd P
Okula Bağlanma Evet 273 19,52 3,75
5,165 477 0,00 Hayır 206 17,48 4,90
Arkadaşa Bağlanma Evet 273 17,30 2,86
3,439 477 0,00 Hayır 206 16,33 3,27
Öğretmene Bağlanma Evet 273 16,07 3,34
3,369 477 0,00 Hayır 206 14,96 3,84
Duygusal Zeka Evet 264 169,21 22,71
1,454 460 0,15 Hayır 198 166,15 22,03
Tabloda görüldüğü gibi, örneklem grubunu oluşturan öğrencilerinin okula bağlanma ölçeği alt boyutlarından ve duygusal zeka ölçeğinden aldıkları puanların okuldaki sanat faaliyetlerine katılım durumu değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan Bağımsız Grup t Testi sonucunda; okula bağlanma alt boyutu (t=5,165;
p<.01), arkadaşa bağlanma alt boyutu (t=3,439; p<.01), öğretmene bağlanma alt boyutu (t=3,369; p<.01) puanlarının okuldaki sanat faaliyetlerine katılım durumu değişkenine göre spor faaliyetlerine katılanların lehine farklılık gösterdiği bulunmuştur. Duygusal zeka ölçeği (t=1,454; p>.05) puanlarının okuldaki sanat faaliyetlerine katılım durumu değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediği bulunmuştur.
Yani okuldaki sanat faaliyetlerine katılan öğrencilerin okula, arkadaşa ve öğretmene bağlanma düzeyleri sanat faaliyetlerine katılmayan öğrencilerden anlamlı şekilde yüksektir.
16 Ortaokul Öğrencilerinin Okula Bağlanma Ölçeği Puanlarının ve Duygusal Zeka Ölçeği
Puanlarının Okuldaki Proje Faaliyetlerine Katılma Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek İçin Yapılan Bağımsız Grup t- Testi Sonuçları
Değişken Proje Katılım N X Ss t Sd P
Okula Bağlanma Evet 249 19,73 3,99
5,814 475 0,00 Hayır 228 17,46 4,52
Arkadaşa Bağlanma Evet 249 17,29 2,87
3,136 475 0,00 Hayır 228 16,42 3,24
Öğretmene Bağlanma Evet 249 16,41 3,25
5,240 475 0,00 Hayır 228 14,72 3,78
Duygusal Zeka Evet 241 172,21 23,30
4,376 458 0,00 Hayır 219 163,20 20,61
Tabloda görüldüğü gibi, örneklem grubunu oluşturan öğrencilerinin okula bağlanma ölçeği alt boyutlarından ve duygusal zeka ölçeğinden aldıkları puanların okuldaki proje faaliyetlerine katılım durumu değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan Bağımsız Grup t Testi sonucunda; okula bağlanma alt boyutu (t=5,814;
p<.01), arkadaşa bağlanma alt boyutu (t=3,136; p<.01), öğretmene bağlanma alt boyutu (t=5,240; p<.01), duygusal zeka ölçeği (t=4,376; p<.01) puanlarının okuldaki proje faaliyetlerine katılım durumu değişkenine göre proje faaliyetlerine katılanların lehine farklılık gösterdiği bulunmuştur.
Yani okuldaki proje faaliyetlerine katılan öğrencilerin okula, arkadaşa ve öğretmene bağlanma düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri proje faaliyetlerine katılmayan öğrencilerden anlamlı şekilde yüksektir.
17 Ortaokul Öğrencilerinin Okula Bağlanma Ölçeği Puanlarının ve Duygusal Zeka
Ölçeği Puanlarının Algıladıkları Akademik Başarı Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi
(ANOVA) Sonuçları
, ve Değerleri ANOVA Sonuçları
Alt Boyut
Algılanan Akademik Başarı
Varyans Kaynağı
p
Duygusal Zeka
Çok Başarısız 2 133,50 28,99 G.Arası 46.340,74 4 11.585,186
28,461 0,000
Başarısız 29 143,86 18,01 G. İçi 186.023,47 457 407,054
Orta 213 163,59 20,24 Toplam 232.364,22 461
Başarılı 166 171,78 20,63
Çok Başarılı 52 187,88 19,29
Toplam 462 167,90 22,45
Okula Bağlanma
Çok Başarısız 3 16,67 3,21 G.Arası 506,01 4 126,502
6,871 0,000
Başarısız 30 15,83 4,91 G. İçi 8.726,51 474 18,410 Orta 217 18,19 4,37 Toplam 9.232,52 478
Başarılı 172 19,16 4,01
Çok Başarılı 57 20,35 4,49
Toplam 479 18,64 4,39
Arkadaşa Bağlanma
Çok Başarısız 3 15,33 2,52 G.Arası 158,66 4 39,664
4,308 0,002
Başarısız 30 15,13 4,03 G. İçi 4.364,03 474 9,207 Orta 217 16,72 3,24 Toplam 4.522,68 478
Başarılı 172 17,13 2,69
Çok Başarılı 57 17,75 2,61
Toplam 479 16,89 3,08
Öğretmene Bağlanma
Çok Başarısız 3 10,33 2,08 G.Arası 534,43 4 133,608
11,167 0,000
Başarısız 30 13,03 3,19 G. İçi 5.671,18 474 11,965 Orta 217 15,18 3,64 Toplam 6.205,62 478
Başarılı 172 16,06 3,39
Çok Başarılı 57 17,37 3,10
Toplam 479 15,59 3,60
Tabloda görüldüğü gibi, örneklem grubunu oluşturan öğrencilerin okula bağlanma ölçeği alt boyutlarından ve duygusal zeka ölçeğinden aldıkları puanların algılanan akademik başarı değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi (ANOVA)sonucunda; duygusal zeka ölçeği (F=28,461; p<,01), okula bağlanma alt boyutu (F=6,871; p<,01), arkadaşa bağlanma alt boyutu (F=4,308; p<,01), öğretmene bağlanma alt boyutu (F=11,167; p<,01) puanlarının algılanan akademik başarı gruplarının ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.
N x ss
N x ss KT Sd KO F
18 Bu sonuçların ardından duygusal zeka ölçeğinde grupların ortalama farklılıklarının kaynaklarını belirlemek amacıyla tamamlayıcı istatistik analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda en yüksek duygusal zeka puanına sahip grubun kendini “çok başarılı” algılaya öğrenciler olduğu ve algılanan başarı düştükçe öğrencilerin duygusal zeka puanının da düştüğü görülmüştür.
Bu sonuçların ardından okula bağlanma alt boyutundan grupların ortalama farklılıklarının kaynaklarını belirlemek amacıyla tamamlayıcı istatistik analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda kendini “başarılı”, “orta” ve “başarısız” algılayan gruplar arsında okula bağlanma düzeyi en yüksek grubun “başarılı” algılayan öğrenciler olduğu, ikinci en yüksek puana
“orta” algılayan öğrenci grubu olduğu ve üçüncü sırada “başarısız” algılayan öğrenci grubu olduğu görülmüştür.
Bu sonuçların ardından arkadaşa bağlanma alt boyutundan grupların ortalama farklılıklarının kaynaklarını belirlemek amacıyla tamamlayıcı istatistik analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda kendini “başarılı”, “orta” ve “başarısız” algılayan gruplar arsında arkadaşa bağlanma düzeyi en yüksek grubun “başarılı” algılayan öğrenciler olduğu, ikinci en yüksek puana “orta” algıyan öğrenci grubu olduğu ve üçüncü sırada “başarısız” algılayan öğrenci grubu olduğu görülmüştür.
Bu sonuçların ardından öğretmene bağlanma alt boyutundan grupların ortalama farklılıklarının kaynaklarını belirlemek amacıyla tamamlayıcı istatistik analizleri yapılmıştır.
Yapılan analiz sonucunda kendini “başarılı”, “orta” ve “başarısız” algılayan gruplar arsında öğretmene bağlanma düzeyi en yüksek grubun “başarılı” algılayan öğrenciler olduğu, ikinci en yüksek puana “orta” algılayan öğrenci grubu olduğu ve üçüncü sırada “başarısız” algılayan öğrenci grubu olduğu görülmüştür.
19 Ortaokul Öğrencilerinin Okula Bağlanma Ölçeği Puanlarının ve Duygusal Zeka
Ölçeği Puanlarının Kardeş Sıralaması Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi
(ANOVA) Sonuçları
, ve Değerleri ANOVA Sonuçları
Alt Boyut Kardeş Sırası
Varyans Kaynağı
p
Duygusal Zeka
İlk Çocuk 193 168,42 23,73 G.Arası 132,140 2 66,070
0,131 0,878
Ortanca Çocuk 124 167,10 20,14 G. İçi 232.232,078 459 505,952
Son Çocuk 145 167,89 22,71 Toplam 232.364,219 461
Toplam 462 167,90 22,45
Okula Bağlanma
İlk Çocuk 200 19,26 4,50 G.Arası 144,338 2 72,169
3,780 0,024
Ortanca Çocuk 126 18,42 4,20 G. İçi 9.088,180 476 19,093 Son Çocuk 153 18,01 4,33 Toplam 9.232,518 478
Toplam 479 18,64 4,39
Arkadaşa Bağlanma
İlk Çocuk 200 17,04 3,06 G.Arası 22,547 2 11,273
1,192 0,304
Ortanca Çocuk 126 17,02 2,91 G. İçi 4.500,138 476 9,454 Son Çocuk 153 16,57 3,22 Toplam 4.522,685 478
Toplam 479 16,89 3,08
Öğretmene Bağlanma
İlk Çocuk 200 15,89 3,53 G.Arası 32,854 2 16,427
1,267 0,283
Ortanca Çocuk 126 15,51 3,97 G. İçi 6.172,762 476 12,968 Son Çocuk 153 15,28 3,36 Toplam 6.205,616 478
Toplam 479 15,59 3,60
Tabloda görüldüğü gibi, örneklem grubunu oluşturan öğrencilerin okula bağlanma ölçeği alt boyutlarından ve duygusal zeka ölçeğinden aldıkları puanların kardeş sıralaması değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi (ANOVA)sonucunda; duygusal zeka ölçeği (F=0,131; p>,05), arkadaşa bağlanma alt boyutu (F=1,192; p>,05), öğretmene bağlanma alt boyutu (F=1,267; p>,05) puanlarının kardeş sıralaması gruplarının ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Okula bağlanma alt boyutu (F=3,780; p<,05) puanlarının kardeş sıralaması gruplarının ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.
Bu sonuçların ardından okula bağlanma alt boyutundan grupların ortalama farklılıklarının kaynaklarını belirlemek amacıyla tamamlayıcı istatistik analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda ilk çocuk olanların okula bağlanma boyutunda son çocuk olanlardan daha yüksek puana sahip olduğu görülmüştür.
N x ss
N x ss KT Sd KO F
20 Ortaokul Öğrencilerinin Okula Bağlanma Ölçeği Puanlarının ve Duygusal Zeka
Ölçeği Puanlarının Sınıf Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları
, ve Değerleri ANOVA Sonuçları
Alt Boyut Sınıf Düzeyi
Varyans Kaynağı
p
Duygusal Zeka
5. Sınıf 89 174,63 23,37 G.Arası 13.419,199 3 4.473,066
9,357 0,000
6. Sınıf 35 179,11 19,50 G. İçi 218.945,020 458 478,046
7. sınıf 144 167,84 19,95 Toplam 232.364,219 461
8. sınıf 194 162,83 22,88
Toplam 462 167,90 22,45
Okula Bağlanma
5. Sınıf 94 21,38 3,11 G.Arası 1.660,327 3 553,442
34,717 0,000
6. Sınıf 35 21,94 2,65 G. İçi 7.572,191 475 15,941 7. sınıf 153 18,37 4,45 Toplam 9.232,518 478
8. sınıf 197 16,95 4,18
Toplam 479 18,64 4,39
Arkadaşa Bağlanma
5. Sınıf 94 17,39 2,65 G.Arası 169,439 3 56,480
6,163 0,000
6. Sınıf 35 18,34 2,47 G. İçi 4.353,246 475 9,165 7. sınıf 153 17,00 3,13 Toplam 4.522,685 478
8. sınıf 197 16,29 3,20
Toplam 479 16,89 3,08
Öğretmene Bağlanma
5. Sınıf 94 17,09 3,04 G.Arası 502,512 3 167,504
13,951 0,000
6. Sınıf 35 17,71 2,43 G. İçi 5.703,104 475 12,007 7. sınıf 153 15,10 3,87 Toplam 6.205,616 478
8. sınıf 197 14,88 3,47
Toplam 479 15,59 3,60
Tabloda görüldüğü gibi, örneklem grubunu oluşturan öğrencilerin okula bağlanma ölçeği alt boyutlarından ve duygusal zeka ölçeğinden aldıkları puanların sınıf değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi (ANOVA)sonucunda; duygusal zeka ölçeği (F=9,357; p<,01), okula bağlanma alt boyutu (F=34,717; p<,01), arkadaşa bağlanma alt boyutu (F=6,163; p<,01), öğretmene bağlanma alt boyutu (F=13,951; p<,01) puanlarının sınıf gruplarının ortalamaları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.
N x ss
N x ss KT Sd KO F
21 Bu sonuçların ardından duygusal zeka ölçeğinde grupların ortalama farklılıklarının kaynaklarını belirlemek amacıyla tamamlayıcı istatistik analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda en yüksek duygusal zeka puanına sahip grubun 5. Sınıf öğrencileri olduğu, ikinci en yüksek puana sahip grubun 7. Sınıf öğrencileri ve üçüncü grubun ise 8. Sınıf öğrencileri olduğu görülmüştür.
Okula bağlanma alt boyutundan grupların ortalama farklılıklarının kaynaklarını belirlemek amacıyla tamamlayıcı istatistik analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda en yüksek okula bağlanma puanına sahip grubun 5. Sınıf öğrencileri olduğu, ardından sırayla 6. – 7. ve 8. sınıf öğrencileri olduğu görülmüştür.
Arkadaşa bağlanma alt boyutundan grupların ortalama farklılıklarının kaynaklarını belirlemek amacıyla tamamlayıcı istatistik analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda en yüksek arkadaşa bağlanma puanına sahip grubun 5. Sınıf öğrencileri olduğu, ardından sırayla 6. – 7.
ve 8. sınıf öğrencileri olduğu görülmüştür.
Öğretmene bağlanma alt boyutundan grupların ortalama farklılıklarının kaynaklarını belirlemek amacıyla tamamlayıcı istatistik analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda en yüksek öğretmene bağlanma puanına sahip grubun 5. Sınıf öğrencileri olduğu, ardından sırayla 6. – 7. ve 8. sınıf öğrencileri olduğu görülmüştür.
22
SONUÇ, YORUM VE ÖNERİLER
Ümraniye ilçesi ortaokul kademesindeki öğrencilerin okula bağlanma ve duygusal zeka düzeylerinin araştırılması yapılmıştır. Araştırma bulguları tablolar ve açıklamaları ile sunulmuş olup, bu bölümde bulgular bağlamında sonuç, öneri ve yoruma yer verilecektir.
Okula bağlanma alt boyutları (okula bağlanma, arkadaşa bağlanma, öğretmene bağlanma) ile toplam duygusal zeka puanları arasında anlamlı ilişki olduğu görülmektedir. Buna göre duygusal zeka özelliklerinin okula bağlanmayı etkileyen önemli bir değişken olduğu görülmüştür.
Duygusal zeka ve okula bağlanma alt boyutlarının karşılıklı ilişkisel incelenmesinde;
- Duygusal zekanın “Bireyiçi” alt boyutunda tanımlanan duyguların farkındalığı, ihtiyaçları ifade edebilme özelliklerinin okula ve arkadaşa bağlanma özelliğini pozitif yönde etkilediği görülmektedir.
- Duygusal zekanın “Bireylerarası” alt boyutunda tanımlanan kişilerarası ilişkide başarılı olma, iyi dinleyici olma ve takdir etme özelliklerinin okula, arkadaşa ve öğretmene bağlanma özelliğini pozitif yönde etkilediği görülmektedir.
- Duygusal zekanın “Uyum” alt boyutunda tanımlanan esnek, gerçekçi ve değişikliklerle başa çıkma özelliklerinin okula, arkadaşa ve öğretmene bağlanma özelliğini pozitif yönde etkilediği görülmektedir.
- Duygusal zekanın “Stres Yönetimi” alt boyutunda tanımlanan genelde sakin olma, baskı altında dahi iyi çalışabilme ve stresli bir duruma duygusal bir patlamayla cevap vermeme özelliklerinin okula ve öğretmene bağlanma özelliğini pozitif yönde etkilediği görülmektedir.
- Duygusal zekanın “Genel Ruh Hali” alt boyutunda tanımlanan iyimserdir ve olaylara karşı olumlu bakış açısına sahip olma özelliklerinin okula, arkadaşa ve öğretmene bağlanma özelliğini pozitif yönde etkilediği görülmektedir.
- Duygusal zekanın “Olumlu Etki” alt boyutunda tanımlanan olumlu etki bırakma özelliğinin okula, arkadaşa ve öğretmene bağlanma özelliğini pozitif yönde etkilediği görülmektedir.
23 Bu sonuçlardan görülmektedir ki; kendi duygularını anlayan, başkaları ile empati kurabilen, istek ve ihtiyaçlarını ifade edebilen, değişikliklere kolay uyum sağlayabilen esnek ve gerçekçi olabilen, duygu kontrol becerileri iyi olan öğrencilerin okula, öğretmenlerine ve arkadaşlarına bağlanma özellikleri de anlamlı şekilde daha iyidir.
Okula bağlanma alt boyutları (okula bağlanma, arkadaşa bağlanma, öğretmene bağlanma) ile toplam duygusal zeka puanlarının demografik değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığına bakıldığında öğrencilerin cinsiyetine göre ve belirttikleri öğretmenlerinin cinsiyetine göre farklılaşmadığı görülmüştür. Buna göre öğrenci ve öğretmen cinsiyetinin okula bağlanma süreci ve duygusal zeka özellikleri açısından anlamlı fark yaratmadığı söylenebilir.
Öğrencilerin okullarındaki spor, sanat ve proje çalışmalarına katılım durumlarına göre incelendiğinde, bu faaliyetlere katılan öğrencilerin hem okula bağlanma özelliklerinin hem de duygusal zeka puanlarının yüksek olduğu görülmektedir. Buna göre okullarda farklı alan ve branşlarda faaliyetlerin olması ve öğrencilerin bu faaliyetlere teşvik edilmesinin hem duygusal zeka gelişimine önemli katkı sağladığı hem de anlamlı şekilde okula, arkadaşa, öğretmen bağlanmayı etkilediği söylenebilir.
Öğrencilerin algıladıkları akademik başarılarına göre yapılan analizin geneline bakıldığında kendini daha başarılı algılayan öğrencilerin duygusal zeka puanlarının da daha yüksek olduğu ve okula bağlanma puanlarının yüksek olduğu görülmektedir. Buna göre algılanan başarı, duygusal zeka ve okula bağlanma birbirini etkileyen önemli değişkenler olduğu söylenebilir.
Öğrencilerin çocuk sıralamasındaki yerinin sadece okula bağlanma alt boyutunda anlamlı fark yarattığı görülmektedir. Ancak çocuk sıralamasının arkadaşa, öğretmen bağlanma ve duygusal zeka özelliğinde anlamlı fark yaratmadığı görülmüştür.
Öğrencilerin sınıf düzeylerine göre yapılan analizin geneline bakıldığında okula, arkadaşa, öğretmene bağlanma sürecinde ve duygusal zeka özelliğinde gruplararasında anlamlı farklar olduğu görülmektedir. Sınıf düzeyi arttıkça okula, arkadaşa, öğretmene bağlanma sürecinde ve duygusal zeka özelliğinde düşüş olduğu görülmüştür. 5. Sınıf öğrencilerinin tüm alt test ortalama puanları daha yüksektir. Bu sonuca göre ortaokul öğrencilerinin gelişim dönemi özellikleri düşünüldüğünde; sınıf düzeyi arttıkça bireyselleşme ihtiyaçlarının arttığı, sosyal
24 ortamlarda kendilerini ön plana çıkarma ihtiyacı, ergenlik dönemindeki egosantrik özellikler, çatışma ihtiyaçları gibi özelliklerin araştırma sonuçlarına da yansıdığı söylenebilir.
