METABOLĠZMA HASTALIKLARI DOÇ. DR. HANDAN HĠLAL YAVUZ

METABOLĠZMA HASTALIKLARI

DOÇ. DR.

HANDAN HĠLAL YAVUZ

KARBONHĠDRAT METABOLĠZMASI BOZUKLUKLARI

SIĞIRLARDA KETOZĠS

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Yüksek verimli süt ineklerinde

• Karbonhidrat metabolizmasının bozukluğuna bağlı olarak

• Genellikle subakut ve kronik seyirli

• Vücut sıvılarında ve solunum havasında keton cisimlerinin anormal artışıyla

karakterize

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Kanda “Ketonemi”

• Ġdrarda “Ketonüri”

• Sütte “Ketolakti”

• Kan tablosunda hipoglisemi

• Karaciğer dejenerasyonu

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Keton cisimcikleri

• Asetoasetik asit

• Beta hisroksi bütirik asit

• Aseton

• Ġsopropanol

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Yüksek süt verimli ineklerde

• Laktasyon veriminin en yüksek olduğu yaş döneminde görülür

• Ġlk doğumu yapanlarda pek görülmez

• Bazen ileri gebelerde

• Daha çok doğumdan sora birkaç gün içinde (%10)

• Ya da 6 hafta sonraki dönemde (%70)

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Laktasyon süresinin uzaması

• Mevsimler

• Ġklim

• Barındırma

• Yedirilen rasyonun özelliği

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• ETĠYOLOJĠ

• Hayvanlara verilen rasyonların özelliği

• Çeşitli akut ya da kronik seyirli hastalıklar

SIĞIRLARDA KETOZĠS

1. “Primer Ketozis”: rasyonlarda kh azlığına bağlı

2. “Alimenter Ketozis”: rasyonların ketojenik özellikte olması ile ortaya çıkar

3. “Spontan ketozis”: lipojenik özellikteki rasyonlar

4. “Sekonder Ketozis”: diğer hastalıkların komlikasyonu olarak ortaya çıkar

SIĞIRLARDA KETOZĠS

1. “Primer Ketozis”: rasyonlarda kh azlığına bağlı

• Kh fakir yemler nedeni ile ön midelerdeki glikoz metabolizması aksamakta

• K.C. de yağ metabolizması artmakta

• Süt verimi azalma

• Düşkünlük

• Hipokalsemi

• Hipomagnezemi ilk belirtiler

• Enerji ihtiyacı yağ dokusu ve diğer dokulardan

• Yağ oksidayonu ile karşılanmak zorunda kalır

• Böylece klinik ketozis şekillenir

SIĞIRLARDA KETOZĠS

2. “Alimenter Ketozis”: rasyonların ketojenik özellikte olması ile ortaya çıkar

• Ketojenik silaj yemleri

• Ön midelerde bütirik asit birikir ve keton cisimlerinin ortaya çıkmasına neden olur

• 1 kg silajda bütirik asit miktarı 400 mg’a çıkar

SIĞIRLARDA KETOZĠS

3.“Spontan ketozis”: lipojenik özellikteki rasyonlar

• Yağlı tohum küspeleri

• Protein değeri yüksek/Selüloz miktarı düşük rasyonlar

• Özellikle laktasyonun ilk üç ayında verildiğinde ketozisin çıkma oranı daha fazla

• Süt ineklerinde daha sık

• K.C. Yağlanmasına neden olur

• Subklinik başlar ilerlerse klinik forma dönüşür

SIĞIRLARDA KETOZĠS

4.“Sekonder Ketozis”: diğer hastalıkların komlikasyonu olarak ortaya çıkar

• Rasyonla ilgili değil

• Diğer hastalıklara bağlı olarak iştahta azalma/yem almama

• %30-40’ı

• Mastitis

• Metritis

• Retensiyo sekundinaryum

• RPT

• Abomasum dislokasyonları sırasında

• Asıl hastalık düzeltilirse sekonder ketozis olgusu da düzelir

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Ayrıca

• A ve B12 vitamini yetersizliği

• Kobalt, fosfor, mangan gibi iz element noksanlığı

• Hareketsiz bırakılma (Keton cisimlerinin oksitlenmesinin yetersiz kalmasına yol açar)

• Karaciğer hastalıkları

• Böbrek üstü bezi bozuklukları

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• PATOGENEZ

 Rasyondaki KH fauna ile fermentatif olarak parçalanır

 Glikoz sentezlenir

 Sindirim kanalından emilir

 Ergin hayvan normal rasyondan günde 50- 100 gr glikoz

sentezlenir

• Gebe ve

laktasyondaki

ineklerde bu ihtiyaç artar

• Gebeliğin son 3 ayında %20-50 artmakta

• Ġnek vücudunda KH rezervi 2-2.5 kg

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• SEMPTOMLAR

• Klinik semptomlar iki formda gözlenir 1.Sindirim Sistemi Formu

2.Sinirsel Form

SIĞIRLARDA KETOZĠS

A. Sindirim Sistemi Formu

• Süt ineklerinde daha fazla

• Doğumdan birkaç hafta sona başlar

• Yavaş gelişen indigesyon

• Başlangıçta seçerek sadece kuru ot yer

• Devamında yem ve su alımı durur

• Rumen hareketleri ve ruminasyon durmuş

• Rumenin kıvamı sertleşmiş

• Defekasyon seyrek

• Dışkı kuru ve mukusla örtülü

• Bazen inatçı ishal

• Süt verimi azalır (1/4)

• Zayıflama

• Dehidrasyon

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• K.C. Perküsyon alanı genişlemiş, ağrılı

• Bazen sancı

• Nabız, solunum, beden ısısı normal

• Yürürken sallantı

• Uyku hali

• Solunum havası,

deride ve sütte hafif aseton kokusu

• Bazen eksitasyon

SIĞIRLARDA KETOZĠS

B. Sinirsel Form

• Hayvan bidenbire tutarsız davranışlar gösterir

• Zaman zama böğürür

• Duvarlara ve yemliklere çıkar

• Gözleri döner

• Yerinde duramaz

• Ön ayaklarını çapraz tutar

• Başını bir yere dayar

• Bazen geçici körlük

• Vücudunu duvarlara sürter, durmadan yalar

• Gıda niteliğinde olmayan maddeleri yer (allotrofaji)

• Boşa çiğneme

• Salivasyon

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Hayvan aşırı eksitedir

• Hafif titreme

• Tetanik kasılma

• Hareketler anlamsız

• Arka kısım felci, tökezleme

• Kusma ve regürgitasyon nadir

• Sinirsel semptomlar 1-2 saatlik nöbetler şeklinde

• 10-12 saat aralıklarla nöbetler tekrarlanır

• Nöbetler sırasında kendini yaralayabilir

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Bu dönemde

• Ġdrar, solunum havası, deri, sütte aseton kokusu

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• KLĠNĠK PATOLOJĠ

• Hipoglisemi

• ketonemi

• Ketonüri

• Ketolakti

• Dokulardaki glikoneogenesis nedeniyle kan

plazmasındaki uçucu yağ asitleri miktarı artmış

• Kan şekeri düzeyi normalin çok altına düşer (20- 40 mg/kg)

• Sekonder ketoziste kan şekeri normal veya normalin üzerinde olabilir

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Primer ketoziste keton cisimcikleri normalin 1-10 katı yüksek

• Sekonder olaylarda yarısı kadar yükselme

• Normal sığır idrarında keton cisimleri 10-70 mg/dl

• Primer ve sekonder ketoziste 80-1300 mg/dl

• Sütte 30-40 mg/dl

• K.C. Glikojen düzeyi düşük

• Kanda ve rumendeki UYA normal hayvanlara oranla çok artmış

• Rumende bütirik asit, artan asetik asit ve propiyonik asitle paralel olarak artar

• Klinik semptomların ortaya çıkması kandaki şeker miktarıyla ilgili

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Kandaki asidozisis dengelemek için alkali iyonların idrarla atılması artmaktadır

• Bu nedenle kanda Ca da azalma olur

• Kan tablosunda

• Nötrofil sayısında azalma (%10)

• Lenfositlerde artış (%60-80)

• Eozinofillerde artış (%35-40)

• Serum AST düzeyinde artış

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• TANI

• Klinik belirtiler çok belirgin değil

• Anamnez önemliiiiiiiiiiiiiii

• Hayvanın doğum zamanı

• Yedirilen yemin niteliği

• Süt verimi miktarı

• Solunum havası ve derinin aseton kokması kuşkuyu güçlendirir.

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• SUBKLĠNĠK KETOZĠS

• Semptomlar açık değil

• Genelde doğum sonrası 2-3 haftalık dönemde

• 3 hafta devam eder

• Süt verimi yavaş yavaş düşer

• Hayvanda hafif ketonüri ve zayıflama gözlemlenir

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• AYIRICI TANI

• Sindirim formu

• Primer alimenter indigesyon

• Vagus indigesyonu

• RPT

• Pyelonefritis

• Metritis

• MAstitis

• Abomazun dislokasyonu

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• SĠNĠRSEL FORM

• Kuduz

• Listeriozis

• Laktasyon tetanisi

• Akut kurşun zehirlenmesi

• Puerperal koma

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• KESĠN TANI

• Rothera ayıracı ile keton cisimcikleri

• 1 gr ayıraç +birkaç damla örnek= menekşe moru

• Rengin derecesi ketozisin şiddeti ile doğru orantılı

• Ġdrarda normalde 30

mg/dl aseton 1000 mg/dl çıkabilir

• Sütte çok az 300 mg/kg’a çıkabilir

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• SAĞALTIM

1. Glikoz Sağaltımı 2. Hormon sağaltımı

3. Karışık ilaç sağaltımı

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• 500 mlt %50’lik veya 750-1000 mlt %30’luk dekstroz

• Bu uygulamadan sonra klinik bulgular devam ederse sekonder ketozis değerlendirilmeli

• Ġnsülin salınımını uyarmak için %5’lik dekstroz uygulaması gerekebilir

• Hiperglisemik dönemi uzatmak için

• %25’lik dekstroz + %25 Fruktoz kombinasyonu

• Fruktoz K.C. Hızlı mobilize olduğundan kolayca kullanılabilir enerji kaynağı

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• Glikoneogenezisi uyarmak için

• Deksamethosone 10-20 mg IM , 2-3 gün sonra tekrar et

• Uygun ilacın tek enjeksiyonu ile 48 sat içerisinde düzene girmekte

• Active Constituents:

• Monopropylene glycol 828.8g/L, mixed mineral glycerophosphates 301mg/L, choline chloride 20.6g/L, cobalt sulphate heptahydrate

1.1g/L, and EDDI (organic iodide) 440mg/L in a pink liquid. Available in 2L, 5L and 20L containers.

• Indication:

• Aids in treatment and prevention of ketosis in cattle and sleepy

sickness in sheep and goats. Also for use as a tonic in debility and convalescence in cattle, sheep and goats.

• Dosage:

• Administer as a drench, or mix in the drinking water or feed.

• Active Constituents:

• Monopropylene glycol 828.8g/L,

magnesium pyroglutamate 20g/L, mixed mineral glycerophosphates 301mg/L, choline chloride 20.6g/L, cobalt sulphate heptahydrate 1.1g/L, and EDDI (organic iodide) 8.8mg/L in a pink liquid. Available in 2L, 5L and 20L containers.

• Indication:

• Aids in treatment and prevention of

ketosis and hypomagnesaemia in cattle, and sleepy sickness and

hypomagnesaemia in sheep and goats.

• Dosage:

• For oral use only. Administer as a drench or mix in the drinking water or feed. CATTLE: 250mL twice daily for up to 14 days.

• SHEEP and GOATS: 60–90mL twice daily for up to 7 days.

• May be diluted up to 10x with water and administered in 3–4 divided daily doses.

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• KORUNMA

• Kuru dönemde ineklerin hareket etmesi sağlanmalı

• Doğuma 6-8 hafta kala günde 110 gr sodyum propiyonat veya 150 mlt propilen glikol verilebilir

• Laktasyonun başında bütirik asit içeren ketojenik yemler verilmemeli

• Ġleri gebelik döneminde mısır silajı verilebilir

• Sürülerde subklinik ketozisin teşhisi için BHBA düzeyinin saptanması çok önemli

• >1.75 mmol/lt (>10 mg/dl) olduğunda rasyonda şiddetli enerji eksikliğine işaret

SIĞIRLARDA KETOZĠS

• PROGNOZ

• Sindirim sistemi formu enerji açığı kapatıldığında bazen kendiliğinden düzelebilir

• Ancak süt verimi normal düzeye ulaşmaz

• 1-7 hafta gibi uzun sürdüğü durumlarda genellikle karaciğer yağlanması şekillenir

• Sinirsel formunun prognozu genellikle olumsuzdur

KOYUNLARDA GEBELĠK TOKSEMĠSĠ

• ĠLERĠ GEBE KOYUNLARDA

• Subklinik ve akut seyirli

• Hastalığın asıl nedeni kh ve lipid metabolizması bozukluğu

• Özellikle intensiv ağıl koyunculuğu yapılan bölgelerde

• Koyun ırkı duyarlılığı yok

• Büyük ekonomik kayıplara neden olmakta

•

KOYUNLARDA GEBELĠK TOKSEMĠSĠ

• ETĠYOLOJĠ-PATOGENEZ

• Çok yavrulu gebelik dönemlerinde organizmanın gebelik sonlarına doğru glikoz gereksiniminin

artması

• Ancak yetersiz yem ve glikoz alması

• Koyunlarda glikoz ve glikojen rezervi çok düşük

• Gebelik sonlarına doğru fötusun glikoz gereksinimi fazlalaşır

• Bu annenin depolarından kompanse edilir

• Ancak koyunda yeterli depolama olmadığı için ciddi enerji açığı ortaya çıkar

KOYUNLARDA GEBELĠK TOKSEMĠSĠ

• Çok yavrulu doğum yapan sağlıklı

koyunlarda doğumdan kısa süre sonra idrarla keton cisimcikleri çıkarılır

• Bu dönemde yeterli miktarda sindirilebilir KH yemlerle beslenmezse

• Ketojenik yemler ve selülozdan eksik yemle beslenirse

• Ön midelerdeki sindirim bozulur

KOYUNLARDA GEBELĠK TOKSEMĠSĠ

• Diğer bir neden

• Çoklu gebelik döneminde

• Uterusun oldukça genişlemesi

• Rumen hacminin azalması

• Hayvana yeterli gıda verilememesi nedeniyle

• Glikoz sentezinin aksaması ve azalması

KOYUNLARDA GEBELĠK TOKSEMĠSĠ

• Organizma artan glikoz ihtiyacını karşılayabilmek için K.C. Deki glikojen rezervlerini kullanır

• Daha sonra glikoneogenezis yolu ile yağları parçalamaya başlar

• Hipoglisemi yanında

• AAA, Aseton, BHBA açığa çıkar

• Kanda, idrarda , solunum havasında bulunur

• Aynı zamanda kanda asidozis tablosu

• Glukokortikosteroit,Glukagon ve adrenalin artar

• Yağ asitlerinin fazla miktarda ortaya çıkması ve depolanması ile Karaciğer yağlanması (Transport lipidemi)

KOYUNLARDA GEBELĠK TOKSEMĠSĠ

• Hastalığın ortaya çıkışında

• Transport

• Uzun süre aç kalma

• Ġklim değişiklikleri

• Hareketsizlik

• Kırkım

• Banyo

SEMPTOMLAR

SUBKLĠNĠK

• Apati

• Sürüden ayrılma

• Çabuk yorulma

• Sallantılı yürüyüş

• Aşırı zayıflama

• Allotrofaji

• Başı öne uzatma

• Diş gıcırdatma

• Ağızdan soluma

• Görmede bulanıklık

• Engellere çarpma

• Solunum ve nabız artmış

• Rumen hareketleri durmuş

• Dışkı azalmış kıvamı sertleşmiş

• Mukus kaplı

• Beden ısısı normal

• Ġdrarda keton cis artmış

• Ġdrar pHsı düşmüş

• Kanda glikoz miktarı çok azalmış (35 mg/dl)

SEMPTOMLAR

AKUT FORM

• Hasta ayağa kalkamaz

• Göğüs üzerine yatar

• Arka ayakları altına toplamıştır

• Çevreye ilgisi yoktur

• Uzun süren olaylarda komaya girer

• Bazen kramplar gözlenir

• Göz kapağı, alt dudak ve kulaklarda titremeler

• Solunum hızlı

• Ağızdan soluma

• Salivasyon

• Burun deliklerinde kirli mukus

• Solunum havasında aseton

• Görmede bulanıklık

• Anemi

• Hafif ikter

• Dışkı cıvık veya katı, rengi koyu

SEMPTOMLAR

• Hem subklinik hemde akut formda abortlar şekillenebilir

• Abortustan sonra hayvanın kendiliğinden iyileştiği görülür

KOYUNLARDA GEBELĠK TOKSEMĠSĠ

• TANI

• Anamnez

• Kan, idrar, otopsi bulguları

• AYIRICI TANI

• Hipokalsemi

• Hipomagnezemik tetani

• Enterotoksemi

• Listeriozis

• kuduz

KOYUNLARDA GEBELĠK TOKSEMĠSĠ

• SAĞALTIM

• 75-250 mlt %6-8 glikoz

AZOTÜRĠ

(PARALĠTĠK MYOGLOBĠNÜRĠ)

• Atların ender olarak da iş öküzlerinin ve

aşırı koşturulan iyi besili öküzlerin hastalığı

• Dinlenme sırasında yüksek kalorili

yemlerle beslenip hemen ardından işe çıkarılan hayvanlarda görülür

• Myoglobinüri ve muskuler dejenerasyonla karakterize

• Lenfatik ırklarda fazla

AZOTÜRĠ

(PARALĠTĠK MYOGLOBĠNÜRĠ)

• Hayvan çalışmadığı için aldığı KH ı enerjiye dönüştüremez

• Kandaki glikojeni kaslarda depo eder

• Kaslarda depo edilen glikojen hızla metabolize olur

• Glikojen anaerobik parçalanma sonucu pürüvik asite kadar indirgenir

• Glikojen (aerobik)= glikoz+su+CO2

•

• Pürivatlar dokulara yeterli oksijen

gidememesi sonucu aerobik parçalanma siklusuna giremez

• Pürüvik asit metabolize olarak laktik asit ortaya çıkar

• Kas tellerinde nekroz

• Myoglobinüri

FLUOROSĠS

• Kronik flor zehirlenmesi

• Ġçme suyunda 30 ppm

• Yemlerde 100 ppm

• 1mg/kg/CA flor alması kronik zehirlenme

• Koyun ve sığır en hassas

• 60-80 mg/kg akut zehirlenme

• Süper fosfat gübreler (%2-4 flor)

• Karaciğer

• Böbreküstü bezi

• Kalp kası

• Sinir doku

• Dejeneratif etkili

• Kemik ve dişlerde yumuşama