Antepfıstığı Đşletmelerinde Tarımsal Kredi Kullanımına Etki Eden Faktörlerin Analizi

17

Antepfıstığı Đşletmelerinde Tarımsal Kredi Kullanımına Etki Eden Faktörlerin Analizi

Adem AKSOY¹ H. Bayram IŞIK¹ Emine ĐKĐKAT TÜMER¹

Özet

Türkiye’de tarım işletmelerinin en önemli problemlerinden birisi tarımsal finansman sorunudur.

Đşletmelerdeki sermaye sıkıntısı diğer üretim faktörlerinin etkinliğini ve verimliliğini de olumsuz yönde etkilemektedir. Tarım işletmelerinde sermaye teminini etkileyen birçok faktör vardır. Bu çalışmada, Türkiye ve Gaziantep için önemli bir sektör olan antepfıstığı işletmeleri ele alınmış ve bu işletmelerin kredi kullanımına etki eden faktörler araştırılmıştır. Bunun için, Gaziantep ili Karkamış ve Nizip ilçelerinde üreticilerle yüz yüze anketler yapılmış ve ayrıca tarım kesiminin ana finansman kaynağı olan Ziraat Bankası kayıtlarından faydalanılmıştır.

Çalışmanın temel amacı; Gaziantep ili Nizip ve Karkamış ilçelerinde antepfıstığı üretimi yapan çiftçilerin tarımsal kredi kullanımına etki eden faktörleri tespit etmektir. Regresyon analiz sonuçları ova köylerindeki üreticilerin dağ köylerindekilerden daha fazla kredi kullandıkları göstermiştir. Ailedeki fert sayısının fazlalığı ve üretim miktarının artması kredi kullanmayı pozitif yönde etkilerken, üreticinin tarım dışı gelire sahip olması negatif yönde etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler: Antep fıstığı, tarımsal kredi, logit, Gaziantep

An Analysis Of Factors Affecting Agricultural Credit Usage In Pistachio Farms Abstract

One of the most important issues in Turkish farms is agricultural finance problem. Scarcity of capital in farms adversely affects the efficiency and productivity of the other factors of production.

There are many factors that affect the capital acquisition. In this study, pistachio farms, an important sector for Turkey and Gaziantep, were examined and the factors affecting these farms’

credit usage were explored. For this end, face to face survey study was conducted with pistachio producers at Karkamış and Nizip districts in Gaziantep province. In addition, records of Ziraat Bank, main financial source of agricultural sector, were used.

Main objective of this study is to determine the factors affecting agricultural credit usage of pistachio producing farmers at Nizip and Karkamış districts in Gaziantep. Regression analysis results showed that producers in plain villages use more credits than ones in mountainous villages.

While large family size and an increase in the quantity of production affected the credit usage positively; producer’s having an off-farm income affected negatively.

Keywords: Pistachio, agricultural credit, logit, Gaziantep.

GĐRĐŞ

Tarımsal üretim sisteminde kredi oldukça önemlidir. Kredi, tarımın karakteristik yapısı içerisinde toprak hazırlama, ekim ve hasat işlerinde kullanmak üzere üretim içerisinde üreticilerin nakit ihtiyacını karşılamalarına izin verir. Tarımda hasatla birlikte kısa süreliğine nakit gelir söz konusudur. Kredi piyasasının yokluğunda üreticiler bir sonraki üretim döneminde sıkıntıya düşmektedir. Kredi kullanımına izin verildikçe üreticiler hem daha fazla girdi kullanmakta hem de daha fazla üretim gerçekleştirmektedirler. Böylece çiftçilerin refahı artmaktadır (Feder ve ark., 1991).

Modern tarımsal teknikleri uygulayabilmek için yeteri kadar sermayeye ihtiyaç vardır.

Eğer yeteri kadar nakit sermaye bulunursa üretim için gerekli olan işgücü ve diğer üretim faktörleri etkili ve kolay şekilde bulunur. Tarım sektöründe sermaye birikimi oldukça yavaştır. Bu yüzden kredi ile üreticilerin bu eksikliği kapatılmaya çalışılır (Doğruel vd, 2003; Kızılaslan ve Adıgüzel., 2007).

Tarımsal krediler ülke tarımının gelişmesinde önemli katkı sağlamaktadır. Bu nedenle tarımsal krediler gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde tarım sektöründeki üretimi artırmaya ve bu sektördeki hayat seviyesini yükseltmeye yardımcı olan önemli faktörlerden birisidir.

Günümüzde tarım politikalarının genel amacı, hemen her ülkede kırsal kesimde yaşayan özellikle küçük aile işletmelerinin gelirlerinin artırılması ve dolayısıyla hayat standartlarının yükseltilmesidir (Yavuz, 2001). Bu hedefin gerçekleştirilmesi ise tarımsal

1 Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, 25240 Erzurum

18

üretimin artırılması için modern tarım metotlarının uygulanmasına, girdilerin teminine, gerekli tarımsal yatırımların yapılmasına ve tarımsal ürünlerin hasat sonrasında uygun şartlarda satış organizasyonlarının bulunmasına bağlıdır. Yeteri kadar sermayesi olmayan çiftçiler üretim faaliyetlerini zamanında ve iyi bir şekilde gerçekleştirmekte sıkıntı yaşamaktadırlar. Bu nedenle, tarımsal politikaların en önemli bölümünü oluşturan tarımsal krediler, tarım sektörünün gelişmesinde temel faktörlerden birini oluş- turmaktadır. Kar marjının çok az ve girdi kullanımının belli dönemde gerekli olduğu dikkate alınırsa tarımsal kredinin zamanında ve yeterli miktarda kullanılmasının üreticiler için büyük önem arz ettiği açıkça görülecektir (Anonim, 2003).

Türk tarımının en önemli sorunlarından birisi finansman sorunudur. Finansman konusu hem sermayenin teminini hem de yönetimini içine alır (Özçelik, ark., 2010).

Maalesef her iki bakımdan da Türk çiftçisinin ciddi sıkıntıları vardır. Bu problemlerin ortaya çıkmasında birçok etken rol oynamaktadır. Bu etkenler arasında, tarım işletmelerinin küçük-geçimlik-aile işletmeleri olması, çiftçilerin eğitim ve gelir seviyelerinin düşük olması, pazara dönük üretim yapılmaması ve hükümetlerin yanlış/yetersiz tarım politikaları sayılabilir. Bütün bu ve benzeri sebepler, çiftçilerin teşkilatlanmış kuruluşlardan kredi teminini güçleştirmiş, kredi temin edenlerin ise amaç dışı kullanmalarına zemin hazırlamıştır. Ancak bütün bu olumsuzluklara rağmen son yıllarda gerek devlet tarafından desteklenen tarımsal kredi miktarlarında, gerekse de Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri dışında diğer özel bankalar tarafından sunulan tarım kredilerinde ciddi artışlar dikkati çekmektedir.

Bu çalışmanın amacı; antepfıstığı üretiminde önemli bir paya sahip olan Gaziantep ili Nizip ve Karkamış ilçelerinde antepfıstığı üretimi yapan çiftçilerin tarımsal kredi kullanım durumu ile buna etki eden faktörler arasında bir bağlantı olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu yapılırken işletmelerin dağ yada ova köylerinde olmalarının kredi kullanımında etkili olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca çalışma alanında kredi kullanımında %87’lik tercih edilme oranına sahip olan Ziraat Bankası Bölge Müdürlüğü ile görüşülerek son yıllarda kullandırılan kredi miktarları ve kredi türlerindeki değişimi ortaya konmaya çalışılmıştır.

MATERYAL VE METOT

Tüik 2009 verilerine göre Gaziantep ili toplam antepfıstığı üretiminin %53.4’ünü Nizip ve Karkamış ilçeleri oluştururken üretimin %46.6’lık bölümünü ise diğer 5 ilçe oluşturmaktadır. Nizip ve Karkamış ilçeleri aynı zamanda Türkiye antepfıstığı üretiminin

%26.8’ini elinde bulundurmaktadır (Anonim, 2010a). Özellikle Nizip ilçesi piyasa fiyatının oluşmasında önemli bir role sahiptir. Bu özelliğinden dolayı çalışmanın Nizip ve Karkamış ilçelerinde yapılması uygun bulunmuştur. Bu ilçelerde antepfıstığı üreticileri ile yüz yüze yapılan anketler neticesinde elde edilen veriler çalışmanın ana materyalini oluşturmaktadır.

Anket yapılacak köyleri belirleyebilmek için önce bu iki ilçeye ait arazi büyüklükleri ve köy sayıları Đlçe Tarım Müdürlüklerinden temin edilmiştir. Elde edilen verilere göre, Karkamış ve Nizip ilçelerinde gayeli örneklemeye göre seçilen 14 köyde anket yapılacak işletme sayısı basit tesadüfi örnekleme metoduna göre bulunmuştur. Bu metot vasıtasıyla birimlerin örneğe girme şansları eşittir. Bu açıdan metot sınırlandırılmamış örnekleme olarak da isimlendirilir. Örnek istatistiklerin hesaplanmasında her bir birimin ağırlığı eşit olarak alınır. Bu metot nüfusun çok fazla olmadığı yerler için uygun bir metottur. Ayrıca örnek birimlerine ulaşmak kolay ve ucuzdur (Çiçek ve ark., 1996).

Araştırmada anket uygulanacak işletme sayısı %5 hata payı ve %95 güvenilirlik sınırları dikkate alınarak aşağıdaki gibi hesaplanmıştır:

19

n=

( )

2

1 .

σ σ

+

− D N

N =

( )

96 . 1

05 , 0

* 67 .

* 62 4219

327

* 4220

2

2 =

+



 





Formülde,

n = Anket yapılacak işletme sayısı, N= Popülasyondaki işletme sayısını,

σ²= Popülasyonu oluşturan işletmelerin sahip oldukları arazi büyüklüğüne göre varyansını,

D = (d²/ z²) değeri olup;

d = Örnek ortalamasından müsaade edilen hata miktarını,

z = Hata oranına göre Standart Normal Dağılım tablosundaki z değerini göstermektedir.

Basit tesadüfi örnekleme metodu formülü ile bulunan 124 anket, özellikle antepfıstığı yetiştiren işletmelerle anket yapamama ve anketlerin bir kısmının tutarsız olması gibi nedenlerle %10 artırılarak toplam yapılacak anket sayısı 136 [124*(1.10)]

olarak belirlenmiştir.

Ekonometrik çalışmalarda, bağımlı değişkenin nitel olması durumunda sınırlı bağımlı değişken regresyon modelleri kullanılır. Đki durumu gösteren bağımlı değişken bir olayın olma veya olmama durumunu ifade etmektedir. Olayın olma durumunda bağımlı değişken bir, olmama durumunda ise sıfır değerini almaktadır. Bağımlı değişkeni açıklayan birçok bağımsız değişken olabilir (Gujarati 1995; Yavuz 2001).

Çalışmada, probit ya da logit modellerinin her ikisi de benzer sonuçlar verdiği için her ikisi de kullanılabilir. Fakat ikisi arasındaki seçim bir kolaylık ve eldeki bilgisayar yazılımı seçimidir. Bu bakımdan, logit modeli genellikle probit modeline tercih edilir.

Antepfıstığı sektörü ova ve dağ köyleri üreticileri kredi kullanmalarında etkili olan faktörlerin belirlenmesinde bağımlı değişken olarak “kredi kullanıp kullanmama durumu” (kullananlar=1, kullanmayanlar=0) alınmıştır. Bağımsız değişken olarak ise işletmelerin dağ ya da ova köylerinde olması, ailedeki fert sayısı, üreticilerin yaşı, aile reisinin eğitim durumu, ailenin tarım dışı geliri ve üretim miktarı alınmıştır.

Antepfıstığı sektöründe üretici tarımsal kredi kullanım durumu modeli:

KRE= ƒ ( KON, AFS, YAS, EGT, MAS, BKA) Burada;

KRE : Kredi kullanma (kullananlar =1, Kullanmayanlar=0)

KON : Đşletmenin konumu (Ova=1, Dağ=0) AFS : Ailedeki fert sayısı (EĐB)

YAS : Đşletmecinin yaşı (Yıl)

EGT : Đşletmecinin eğitim gördüğü süre (Yıl) TDG : Tarım dışı gelir (Evet=1, Hayır=0)

ÜRE : Üretim (kg) ARAŞTIRMA BULGULARI Đşletmelerde Eğitim Durumu

Çizelge 1 incelendiğinde dağ köylerinde işletme başına düşen ortalama nüfusun

%43.49’unu ilkokul mezunu, %27.04’ü okuryazar, %15.47’si ortaokul mezunu,

%7.17’sini okuma yazma bilmeyenler ve %6.83’ünü lise mezunu oluşturmaktadır. Ova köylerindeki eğitim durumuna bakıldığında ise 6 yaş üzeri fertlerin %31.98’i ilkokul mezunu, %27.41’i okuryazar, %21.07’si ortaokul mezunu ve %15.74’ü lise mezunudur.

Ayrıca 6 yaş üzeri fertlerin %2.28’i yüksek okul mezunu olduğu görülmektedir.

Okuma yazma bilmeyenlerin sayısı dağ köylerinde ova köylerinden daha fazladır.

Ova köylerinde yüksek okul mezunlarının oranı %2.28 iken dağ köylerinde yüksek okul mezunu bulunmamaktadır. Ayrıca ova köylerindeki lise mezunlarının toplam nüfusa oranı dağ köylerindekinden daha fazladır. Elde edilen bu sonuçlardan ova köylerinde

20

yaşayan 6 yaş üzeri fertlerin eğitim seviyesinin dağ köylerindekinden daha yüksek olduğu sonucuna varılmaktadır.

Çizelge 1. Đşletmelerde 6 yaş üzeri aile fertlerinin eğitim durumu (%).

Đşletmeler Ortalaması

Dağ Köyü Ova Köyü Toplam

Eğitim Düzeyi

Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Topla m

Erkek Kadın Toplam Okuma-

yazma bilmeyen

0.00 16.16 7.17 0.00 3.33 1.52 0.00 11.32 4.20

Okuryazar 17.21 39.39 27.04 12.16 46.67 27.41 15.31 42.14 3.20 Đlkokul

Mezunu

44.26 42.42 43.49 27.03 38.33 31.98 37.75 40.88 64.20 Ortaokul

Mezunu

26.23 2.02 15.47 31.08 8.33 21.07 28.06 4.40 17.40 Lise Mezunu 12.30 0.00 6.83 27.03 1.67 15.74 17.86 0.63 10.20 Yüksekokul

Mezunu

0.00 0.00 0.00 2.70 1.67 2.28 1.02 0.63 0.80 TOPLAM 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

Đşletmelerde Nüfus

Araştırma alanındaki işletmelerde nüfusun yaş grupları ve cinsiyete göre dağılımı Çizelge 2’de görülmektedir. Đşletme başına düşen ortalama nüfus 5.06’tir. Bu nüfusun

%76.28’ini 15-49 yaş arası oluşturmaktadır. Türkiye geneline bakıldığında, işletme başına düşen tarımsal nüfus 7.73’tür (Anonim, 2009). Türkiye genelinde 0-6 yaş nüfusun toplam nüfus içerisindeki payı %12.77 ile çalışma yapılan alandakinden oldukça yüksektir Buda bölgede çocuk nüfusun yok denecek kadar az olduğunu göstermektedir.

Çizelge 2. Đşletmelerde yaş ve cinsiyete göre ortalama nüfus.

Dağ Köyü Ova Köyü Toplam

Yaş

Grupları Erkek (Kişi)

Kadın (Kişi)

Erkek (Kişi)

Kadın (Kişi)

Kişi %

0-6 0.00 0.00 0.00 0.03 0.01 0.20

7-14 0.08 0.31 0.15 0.21 0.37 7.31

15-49 2.75 2.19 1.59 1.12 3.86 76.28

50-+ 0.53 0.25 0.44 0.41 0.81 16.01

Toplam 3.36 2.75 2.18 1.76 5.06 100.00

Đşletmelerdeki Ağaç Sayısı ve Üretim Alanı

Ankete katılan işletmelerde ortalama antepfıstığı dikim alanı 62.5 da olarak tespit edilmiştir. Đşletme başına düşen ortalama ağaç sayısı 1107 adettir (Çizelge 3). Dikim alanı bakımından ova ve dağ köyleri birbirine yakın iken ağaç sayısı bakımından dağ köylerinde işletme başına düşen antepfıstığı ağaç sayısı ova köylerindekinden oldukça fazladır. Bunun nedeni dağ köylerinde düzenli bir bahçe tesisinin olmaması ve ağaçların rastgele, sık dikilmiş olması gösterilebilir. Dağ köylerindeki ortalama ağaç sayısı fazla iken ova köylerinde verim dağ köylerinde oldukça fazladır. Ova köylerindeki üreticiler daha fazla makine, ilaç ve gübre kullanırken dağ köylerindeki üreticiler daha çok emek yoğun ve daha az ilaç ve gübre kullanarak üretim yapmaktadır.

Çizelge 3. Çalışma alanındaki işletmelerde ortalama antepfıstığı ağaç sayısı, dikim alanı ve verim.

Köy Tipi Meyve Veren (Adet)

Toplam (Adet)

Dikim Alanı (da)

Verim (kg/da)

Verim

(kg/meyve veren ağaç)

Ova köyleri 831 945 61 32.10 2.36

Dağ köyleri 1074 1269 64 24.11 1.44

Ortalama 952.5 1107.0 62.5 27.89 1.83

Çalışmanın yapıldığı dönemde kredi alan üreticilerin %87.09’u Ziraat Bankası’ndan kredi kullanırken, %12.91’i Tarım Kredi Kooperatifleri’nden kredi kullanmışlardır (Çizelge 4). Kuzey Doğu Anadolu bölgesinde Kara ve Kadıoğlu tarafından 2004 yılında yapılan çalışmada, üreticilerin tarımsal kredi kullanımında ilk

21

sırada Ziraat Bankasını ikinci sırada ise Tarım Kredi Kooperatiflerini seçtiklerini tespit etmişlerdir. Aynı çalışmada üreticilerin %53’ü Ziraat bankasından %45’i ise Tarım kredi kooperatiflerinden kredi kullanmışlardır. Yapılan anket çalışmasından üreticilerin

%10.2’sinin çalışmanın yapıldığı 2008 yılına kadar hiç kredi kullanmadıkları tespit edilmiştir. Ova köyleri ziraat bankasından daha fazla kredi kullanırken dağ köyleri ise daha fazla tarım kredi kooperatifinden kredi kullanmaktadırlar. Dağ köylerindeki üreticiler daha çok gübre, tohumluk gibi ayni kredi alırken ova köyleri ekipman, traktör ve nakit para şeklinde ve daha büyük kredi almaktadırlar. Üreticilerle yapılan görüşmelerde üreticilerin önemli kısmı aldıkları kredili aldıkları gübre, alet ve ekipmanı piyasada düşük fiyatlarla satarak nakde çevirdiklerini beyan etmişlerdir. Kredilerin günü geldiğinde de ödemekte sıkıntı çektiklerini ifade etmişlerdir. Özellikle fert sayısı fazla olan işletmelerin daha fazla kredi kullandıkları ve alınan kredilerin amaç dışı tüketim için kullandıkları görülmektedir.

Çizelge 4. Đşletmelerin kullandıkları kredinin kurumlara göre dağılımı.

T.C Ziraat Bank. Tarım Kredi Koop. Toplam

Köy tipi

N % N % N %

Ova köyleri 16 51.62 1 3.22 17 54.84

Dağ köyleri 10 35.47 4 9.69 14 45.16

Toplam 27 87.09 4 12.91 31 100.00

Çizelge 5’te yıllar itibariyle Nizip ve Karkamış ilçelerindeki üreticilerin Ziraat Bankasından kullanmış oldukları kredi miktarı ve değişim verilmiştir. Karşılaştırılan iki yıl içerisinde Karkamış ilçesi hariç kredi kullanan üretici sayısında önemli artış olduğu dikkati çekmektedir. Bölge yetkilileri 2010 yılında kredi kullanımının daha da fazla olacağını beyan etmişlerdir. Kredi tutarlarına bakıldığında bir önceki yıla göre çiftçi sayısında daha fazla artış olduğu görülmektedir. Özellikle Nizip ilçesinde hayvansal kredi kullanımında %772 artış olduğu dikkati çekmektedir. Hayvancılık kredilerindeki artışın en önemli nedenlerinden birisi olarak hükümetin son yıllarda hayvancılık alanında vermiş olduğu destekler gösterilebilir. Hayvancılık alanındaki desteklerin fazla olması üreticileri hayvancılık yapmak için teşvik etmiştir. Her iki ilçede de mekanizasyon kredilerinde azalma olduğu görülmektedir. Tarla içi basınçlı sulama sistemleri kredilerinde önemli artış olmuştur.

Çizelge 5. T.C. Ziraat Bankası tarafından kullandırılan tarımsal kredi miktarı ve değişim.

NĐZĐP KARKAMIŞ

2008 2009 08/09 (%) 2008 2009 08/09 (%)

Üretici sayısı 1 136 1 619 42.52 1 008 933 -7.44

Kredi tutarı 13 901 281 21 799 326 56.82 7 838 700 9 322 359 18.93 Bitkisel 10 796 732 17 517 417 62.25 6 357 757 7 941 818 24.92

Hayvansal 137 500 1 199 091 772.07 - -

Mekanizasyon 2 640 491 2 488 600 -5.75 1 260 108 996 683 -20.90 Modern basınçlı

sulama sistemleri 326 558 634 218 94.21 220 835 383 858 73.82 Kaynak: Anonim 2010b

Köy tiplerine göre kullanılan kredi miktarlarının verildiği Çizelge 6 incelendiğinde Dağ köylerindeki antepfıstığı üreticilerinin %61.5’inin 5 000 TL’nin altında kredi borçlarının olduğu görülmektedir. Oysa ova köylerindeki üreticilerin

%22.2’sinin 5 000 TL’nin altında borcu vardır. Dağ köylerindeki üreticiler daha çok emek yoğun üretim yaptıkları için krediye daha az ihtiyaç duymaktadırlar. Bu çiftçiler daha az ilaç, kimyevi gübre ve mekanizasyon kullanmaktadır. 15 000 TL’nin üzerindeki borca sahip çiftçi sayılarına bakıldığında dağ köylerinde hiç kimse yok iken ova köylerinde 2 kişi (%11.1) vardır. Üreticilerin yaklaşık %50’ye yakınının borcu 5 001-10 000 TL arasındadır.

22

Çizelge 6. Köy tiplerine göre kullanılan kredi miktarları.

Köy tipi <-5 000 5 001-10 000 10 001-15 000 15 000-> Toplam N %

Dağ köyleri 8 5 0 0 13 41.9

Ova köyleri 4 10 2 2 18 58.1

Toplam 12 15 2 2 31 100.0

Regresyon sonuçları

Üreticilerin kredi kullanım durumu ile buna etki eden faktörler arasındaki ilişkiyi gösteren lojistik regresyon analiz sonucu Çizelge 7’de verilmiştir. Altı adet bağımsız değişkenle açıklanmaya çalışılan model sonucunda değişkenlerin işaretleri yaş hariç beklenildiği gibi bulunmuştur. Hipotez olarak yaşlı insanların kredi kullanımında daha az risk aldığı varsayılmıştır. Ancak analiz sonucunda bunun tam tersi çıkmıştır.Bunun nedeni olarak ta olarak anket uygulanan üreticilerin yaşlarının birbirine yakın ve yüksek olması gösterilebilir. Anket uygulanan üreticilerin yaş ortalaması 48 olarak tespit edilmiştir. %5 önem seviyesinde Tarım dışı gelir ve üretim miktarı istatistiki olarak önemli bulunurken %10’da ailedeki fert sayısı önemli bulunmuştur. Đşletmenin ova köylerinde olması ailedeki fert sayısının fazlalığı ve işletmecinin yaşının fazla olması kredi kullanımını pozitif yönde etkilemektedir. Eğitim seviyesi ve tarım dışı gelirinin olması kredi kullanım durumunu ters yönde etkilemektedir.

Ova köylerinde olan çiftçilerin dağ köylerinde olanlara göre, kredi kullanan grupta olma olasılığı, kredi kullanmayan grupta olma olasılığının 1.14 katı olacağı belirlenmiştir. Buna ilaveten, ova köylerinde olan çiftçilerin dağ köylerinde olanlara göre, kredi kullanan grupta olma olasılığı, kullanmayan grubunda olma olasılığının 1.14 katı olacağı analiz sonuçlarından elde edilmiştir.

Ailedeki fert sayısı ile kredi kullanma durumu arasında pozitif yönlü ilişki vardır.

Ailedeki fert sayısı arttıkça kredi kullanımı da artmaktadır. Ailedeki fert sayısı bir kişi arttığında, kredi kullanan grupta olma olasılığı, kullanmayan grubunda olma olasılığının 1.54 katı olmaktadır.

Tarım dışı gelir ile kredi kullanım durumu arasında ters ilişki olduğu görülmektedir. Tarım dışı geliri olan çiftçilerin olmayanlara göre, kredi kullanan grupta olma olasılığı, kredi kullanmayan grupta olma olasılığından %83.8 daha az olacaktır.

Üretim miktarı ile Tarımsal kredi kullanım durumu arsasında da ters ilişki olduğu görülmektedir. Antepfıstığı üretim miktarı fazla olan çiftçilerin olmayanlara göre, kredi kullanan grupta olma olasılığı, kredi kullanmayan grubunda olma olasılığının 1.002 katı olmaktadır.

Çizelge 7. Antepfıstığı üreticileri kredi kullanım durumu lojistik regresyon analizi sonuçları.

Değişkenler Katsayı

Standart Hata

Odds Değeri Standart Hata Konum (Ova Köyleri:1, Dağ Köyleri:0) 0.131

(0.8930)

1,140 (1,0180)

Ailedeki fert sayısı (EĐB) 0.430

(0.2362)

** 1,538

(0,3631)

**

Đşletmecinin yaşı 0.021

(0.0412)

1,022 (0,0421)

Eğitim Seviyesi (yıl) -0.861

(0.6510)

0,423 (0,2753) Tarım dışı gelir (var:1, yok:0) -1.819

(1.4307)

* 0,162

(0,2319)

*

Üretim (kg) 0.016

(0.0007)

* 1,002

(0,0007)

* Log likelihood= -31.649 LR chi2(6) = 11.96 Prob > chi2 = 0.010*

1. * P<0.05, **P<0.1

23

SONUÇ VE TARTIŞMA

Türkiye’nin birçok bölgesinde olduğu gibi araştırma alanında da genç nüfus köyden ayrılmış genelde yaşlı nüfus köyde bulunmaktadır. Eğitim seviyesine bakıldığında ova köylerindeki üreticilerin eğitim seviyesinin biraz daha yüksek olduğu görülmektedir. Antepfıstığı yetiştiricilerinin üretim alanlarının ortalama 62.5 da olduğu ve ağaç başına verimin ise oldukça düşük olduğu görülmektedir. Dağ köylerinde yaşayan üreticilerin antepfıstığı yetiştiriciliğinden başka alternatifleri yok iken ova köylerinde yaşayan üreticilerin diğer tarımsal faaliyetleri gerçekleştirme imkânları mevcuttur.

Muhtarlarla yapılan görüşmeler neticesinde de Ova köylerindeki üreticilerin arazilerinin yaklaşık %60’ında Antepfıstığı yetiştirilirken Dağ köylerinde bu oran %90 civarındadır.

Üreticilerin kullandıkları kredi miktar ve çeşidine bakıldığında kullanılan kredilerin %50’ye yakınının 5 001-10 000 TL arası krediler oluşturmaktadır. Alınan kredilerin ise daha çok tohumluk, gübre, küçük ekipman kredilerinden oluştuğu dikkati çekmektedir. Yatırım amaçlı kredi kullanan üreticilere rastlanmamıştır. Özelikle dağ köylerindeki üreticiler daha çok tarım kredi kooperatifinden kredi kullanırken ova köylerindeki üreticiler daha çok T.C. Ziraat bankasından kredi kullanmaktadırlar.

Regresyon analiz sonucuna bakıldığında ova köylerindeki üreticilerin daha fazla kredi kullandıklarını, ailedeki fert sayısının fazlalığının ve üretim miktarının artması kredi kullanmayı pozitif etkilediği görülmektedir. Üreticinin tarım dışı gelire sahip olması tarımsal kredi kullanımını ters yönde etkilemektedir.

Sonuç olarak bölge üreticisi üretimi artırmak amacıyla kredi kullanmamaktadır.

Son iki yıldaki kuraklıkta kullanılan kredilerin hem şeklini hem de geri dönüşünü olumsuz etkilemiştir. Çiftçilerin işletme büyüklüklerini, üretim kapasitelerini ve verimliliklerini artırmaları için sabit yatırım kredilerinin teşvik edilmesi ve kullanımının artırılması gerekmektedir. Alınan kredilerin amaç dışı kullanımını önlemek için gerekli denetim mekanizmalarının geliştirilmesi gerekir.

KAYNAKLAR

Anonim, 2003. Tarımsal Kredi Politikaları, (Başyazı) Karınca Dergisi, Sayı:804, s: 1 Aralık 2003.

Anonim. 2009. Türkiye Đstatistik Kurumu Web Sitesi. Nüfus istatistikleri Veri Tabanı, http://www.turkstat.gov.tr (17.09.2009.)

Anonim. 2010a. Türkiye Đstatistik Kurumu Web Sitesi. Bitkisel Üretim istatistikleri Veri Tabanı, http://www.turkstat.gov.tr (06.07.2009.)

Anonim. 2010b. Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş. Gaziantep Bölge Müdürlüğü Kayıtları, 29.06.2010. Gaziantep.

Çiçek, A.ve Erkan, O. 1996. Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Metotları.

Gaziosmanpaşa Universitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Yayın No: 12. Ders Kitapları Serisi No: 6. Tokat.

Dogruel, F., AS Dogruel and E. Yeldan, 2003. Macroeconomics of Turkey's agricultural reforms: an intertemporal computable general equilibrium analysis. Journal of Policy Modelling, 25(6-7): 617-637

Feder, G., Lau, J. L., Lin, Y. J and Luo, X., 1991. Credit's Effect on Productivity in Chinese Agriculture A Microeconomic Model of Disequilibrium, Agriculturaen dR uralD evelopment Department The World Bank, January1991, WPS 571 Gujarati, D. N., 1995. Basic Econometrics. Third Edition, Mc Graw-Hill, 838p, USA.

Kara, A. ve Kadıoğlu, S. 2004. Kuzey Doğu Anadolu Bölgesinde Çiftçilerin Kooperatifleşme Durumu, Tarımsal Kredi Kullanım Durumu ve ilgili Problemler Türkiye VI. Tarım Ekonomisi Kongresi, 16-18 Eylül, Tokat, s. 459-465.

Kızıltan, H., Adıgüzel, Ö., 2007. Factors Affecting Credit Use in Agricultural Business, Concerns in Turkey Research Journal of Agriculture and Biological Sciences, 3(5): 409-417, 2007

24

Özçelik, A., Erdoğan, G., Artukoğlu, M. M., 2010. Türkiye’de Tarımsal Kredi:

Sözleşmeli Tarım Ve Üretici Örgütleri Üzerinden Kredi Uygulamaları, Ziraat Mühendisleri Odası Web Sitesi.

http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/157297d1a1ff043_ek.pdf?tipi=14&sube=

(18.06.2010.)

Yavuz, F., 2001. Ekonometri Teori ve Uygulama. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları, Yayın No:185, Erzurum, s.196.

Yavuz, F., 2001. Tarım Politikası II Genel Politikalar ve Uluslararası Tarım Ticareti (Ders Notları) Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Yayınları No:186, Erzurum.