• Sonuç bulunamadı

Sigara Içenlerde ve Içmeyenlerde Nitrik Oksit Seviyeleri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Sigara Içenlerde ve Içmeyenlerde Nitrik Oksit Seviyeleri "

Copied!
5
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Tiirk Kareliyol Dem Arş 2001; 29: 31-35

. .

Sigara Içenlerde ve Içmeyenlerde Nitrik Oksit Seviyeleri

Y. Doç. Dr. Engin BOZKURT, Uz. Dr. Abdusselam EMEK, Y. Doç. Dr. M. Kemal EROL , Y. Doç. Dr. Mahmut AÇIKEL, Uz. Dr.

İrfan ALTUNTAŞ*,

Prof. Dr. Sebahattin

ATEŞAL,

Doç. Dr. Salim Başol TEKİN**

Atatiirk Üni·,,ersitesi

Tıp

Fakültesi Kardiyoloji, Biyokimya* ve

İç Hastalıkları**

Anabilim

Dalları,

Erzurum

ÖZET

Kardiyovasküler sistem kesintisiz tek

katlı

endotel hücre- leri ile

döşelidir.

Endotel hücreleri

devamlı

olarak nitrik oksit (NO)

salgılayarak lı

em vasküler

tomısu

ve kan ba-

SIIIC/111

düzenler hem de /rombosit

adeıyonunu

ve agre-

gasyommu

baskılar. Ayrıca

NO'in damar düz kas hücrele- rinin

çoğalmasım

ve göçünü de

baskıladığı saptanmıştır.

. Sigara içilmesi

endotellıücre/erinde

fonksiyon

bozukluğu­

na neden olarak NO aktivitesinde azalmaya yol açmakta-

dır.

Bu

çalışma

kronik sigara içiminin plazma NO düzeyi ve

tronıbosil

adezyonu ve agregasyonuna etkisini

araştır­

mak

amacı

ile

yapıldı.

Çalışmaya

herhangi bir

sağlık

problemi olmayan, son bir

lıafta

içinde hiçbir ilaç almayan ve 24-47

yaşlannda

101 gönüllü erkek olgu

a/mdı.

Olgular üç gruba

ayrıldı.

Grup 1:

Ağır

(>20 adet/g ün) sigara içenler (n: 40). Grup ll:

Hafif(<20 adet/gün) sigara içenler (n: 38). Grup

lll:

Si- gara içmeyen ve sigara dumanma maruz kalmayanlar (n:

' 23).

Olgulardan 24 saatlik

sigarasız

dönemi ve 12 saatlik

açlık

periyodww takiben alman venöz kanda NO dfizeyi,

tranı­

bosit agregasyonu ve

tranıbosit

adezivitesi ölçüldü.

Serum NO konsantrasyonu grup !'de: 12.05 ± 2.83 JIM , grup //'de: 13.98 ± 2.52 flM ve grup 1/l'de: 18.69 ± 9.91

11M

olarak

saptandı.

Grup 1 ve //'de NO konsantrasyonu grup ll/'e göre

anlamlı

derecede

aza/mışii (sırasıyla

p<O.OOJ, p<O.OJ ).

Ayrıca

grup /'deki NO konsantrasyonu grup 1/'dekine göre de

anlamlı

derecede

azalmış

olarak bulundu (p<0.05).

Tranıbosit

adezivitesi ve

tranıbosit

ag- regasyonu

açısmdan

gruplar

arasında

haf iffarklar olma- sma

rağmen

istatistiksel

açıdan anlamlı değildi

(p>0.05).

Sonuç olarak sigara içen

sağlıklı

bireylerde NO düzeyinin

azaldığı

ve bu azalmamn içi/en günliik sigara

sayısı

ile am

ş gösterdiği;

fakat trombosit agregasyonu ve adezivi- tesinde ise in vitro

şartlarda anlamlı değişiklik olmadığı

kanaatine

varılmıştır.

Anahtar kelime/er: Sigara, nitrik oksit

K ardiyovas küle r s

istemin iç y

üzü v ücuttaki en bü- yük ve e n

yaygın

d ok u ol arak kabul edile n kesin tisiz tek

katlı

endotel hücreleri ile

döşelidir

Cil. Vasküle r

Alındığı

tarih:

ı ı

Temmuz, revizyon

3ı

Ekim 2000

Yazışma

adresi: Dr. Engin Bozkun, Osman Gazi Mahallesi,

Çakır

Ev l er D-Blok No:

ı

O,

Yıldızkent-Erzurum

Tlf: (0 442)

~42 ı644

(ev)- (0 533) 365 8539 (cep)

end otel hüc releri

tarafından

az m iktarda ancak d e-

vamlı

olarak

salgıladtğı

nitrik oksit (NO)

aracılığı ile

vasküler tonusu ve ka n

basıncını düzenlendiği

belir-

lenmiştir

(2,3).

Ayrıca

N O'in

h

em tro mbosit

adeıyo­

nunu ve agregasyonun u (4,5) hem de dam ar d üz kas

hücrelerinin proliferasyonun

u ve migr asyonunu

bas- kıladığı saptanmıştır (5).

NO

biyoa

ktivi tesinde azalma

olduğu

zam an vazod i- latasyonun

baskılandığı,

tro m bosit adezyonu ve ag- regasyonunun

arttığı,

dam ar düz kas h ücre

lerinde lo-

kal proliferasyon ve

migrasyondaartış

meydan a gel-

diği saptanmış;

mi yokard iske misi patogen ezinde anahtar ro lü o lan ateros kleroz la b irlikte, vazosp azm ve tro mbus

oluşumu

g ibi

olayların

m eydana

gelişi­

n in

kolaylaştığı gözlemlenmiştir (3-ııı.

Bu

çalışma

kro

nik sigara içilmesinin plazma NO d

ü- zeyine ve tro mbosit adezyo nu ve agregasyonuna et- k isin i

araştırmak amacı ile yapıldı.

GEREÇ ve YÖNTEM

Çalışmaya polikliniğimize

müracaat

eden, herhang

i bir

sağlık

problemi olmayan ve

10 yıldan

daha uzun süre siga- ra içen

ardışık

78 gönü

llü ile kontrol grubu olarak hiç siga-

ra

içmemiş sağlıklı

23 olg u

alındı.

Kalp

yetersizliği, koro-

ner arter

hastalığı ya da aterosklerotik başka

damar

hastalı­

ğı,

kronik obstriktif

akciğer hastalığı

(KOAH),

pulmoner

hipertansiyon, sistemik hipertansiyon, malign

hastalıklar, karaciğer

parankim

yetersizliği,

böbrek

yetersizliği,

d iabe-

ıes mellitus, hiperlipidemi,

anorma l tiroid fo nksiyon bo-

zukluğu ve son bir hafta için

de ilaç alma hikayesi

dışlama

kriterleriydi.

Çalışmadaki

olgular içilen g ünlük sigara

sayısına göre üç

gruba

ayrıldı.

Grup 1: Günde 20 adet in üzerinde sigara içenl

erin oluştur­

duğu 'ağır

sigara içenler' (n:

40; yaş ortalaması: 3 I .40

± 3.98

yıl).

Grup II: Günde 10-20 adet sigara içenleri n

oluş­

turduğu

'hafif sigara içenler' (n: 38;

yaş ortalaması: 33.63

± 6.57

yıl).

Grup III: Sigara

içmeyen ve sigara dumanma

maruz

kalmayanların oluşturduğu '

ko

ntrol grubu' (

n:23;

yaş ortalaması:

33

.35

± 5.69

yıl).

(2)

nin den 20 ml kan

alındı. Alınankanın

5 milil itresi NO d ü- zeyi ölçümü için steril tüplere

alındıktan sonra 4000 devir-

de

5

dakika

santrifüj edi

lerek

serumları ayrıldı ve -80

0

C'de

çalışma tarihine kadar derin dondurucuda bekletildi.

Kalan kan trom bosit adezivitesi ve trombosit agregasyonu- nun

çalışılması

için özel tüplcre konuldu.

NO

ölçümü kolorimetrik yöntemle

Nitric Ox ide Colori- metric Assay (Boehringer Mannheim)

hazır

ticari kiti kul-

. lanılarak yapıldı.

Trombosit agregasyonu için

alınan

kan

%3,8 Irisodyum sitrat içeren

plastik tüplere 10:

1 oranında

konularak

agronıeter cihazında (Cronolog Coı·pora­

28.78 ± 9.97 ohm, 13.73 ± 9. 15 ohm; G rup II: 1 0.65

± 8.34 ohm , 25.53 ± 1 4.65 ohm , 12.89 ± 9.1 5

ohnı;

Grup III: 9.97 ± 8.1 8

ohnı,

24.08 ± I I .70

ohnı,

10.56 ± 8.69

ohnı

olarak bulund u.

Tronıbosit

agre- gasyonu

açısından

grup la r

arasında

küçük fa rklar

olmasına rağmen

istatistiksel olarak

anlamlı değildi

(p>0.05). Gru plara göre tespi t edi len lrombosit agre- gasyonu

değerleri

ta blo 2'de

gösterilmiştir.

ıion,

model

560) ölçüldü. Trenıbosit adezivitesi Tablo 2. Çalışınaya alınan grupların troınbosit agregasyon değerleri

için heparinle

yıkanmış

enjektöre

alınan

kan iki ay-

tüpe

aktarıldı.

Birinci tüpteki kanda trombosit sa-

yıını yapıldı. İkinci t

üpteki kan

içerisinde cam ben- cuklar

bulu nan özel poliv inil tüpten

geçiri

ldikte n

TROMBOSİT AGREGASYONU (ohm)

ADP Kollajen Epinefrin

Grup 1 (n= 40) 12.20

±

8.95 28.78 ± 9.97 13.73±9.15 sonra troınbosit sayısı

belirlendi. Aradaki

farkın

ilk

t üpteki trombosit

sayısına

bölünmesi ile trombosit

adeziv itesi '%' o larak belirlendi.

Grup II (n= 38) 10.65 ± 8.34 25.53 ± 14.65 12.89±9.15 İstatistiksel Değerlendirme: Çalışmada elde edilen

veriler o

rtalama ±

standart sapma olarak veri

ldi.

Farklı grupların veri ortalamalarının karşılaştırıl­

masında

Stud ent's

ı

test

i kullanıldı.

P<0.05

anlamlı

olarak kabul edi

ldi.

Grup lll (n= 23) 9.97 ± 8.18 24.08 ± 11.70 10.56 ± 8.69

BULGULAR

Gruplar

arasında yaş (sırasıyla

3 1.40 ± 3.98

yıl,

· 33.63 ± 6.57

yıl,

33.35 ± 5.69

yıl;

p>0.05)

bakımın­

dan

anlamlı

fark yoktu.

Serum NO konsan trasyonu

ağır

s igara içenlerde (Gru p 1) 12.05 ± 2.83 (M , hafif sigara içenlerde (Grup II) 13.98 ± 2.52 (M ve ko nrrol grubu nda (Grup III) 1 8.69 ± 9 .91 (M olarak

saptandı.

Sonuçlar

karşılaştırıldığında

hem

ağır

s igara içenl erde hem de hafif sigara içenle rde NO konsantrasyonu kontrol grubuna göre

anlamlı

derecede

azalmış

bulundu

(sı­

rasıyla

p<O.OOI , p<O.Ol ).

Ayrıca ağır

s igara içe nler- de hafif sigara içenlere göre de NO konsantrasyonun

anlamlı

de recede

azalmış olduğu

bulundu (p<0.05).

Çalışmaya alınan

tüm

grupların

NO düzeyleri tabl o 1 'de

gösterilmiştir.

Tablo

1.

Çalışmaya alınan grupların NO düzeyleri

Grup I (n= 40) Grup ll (n= 38) Grup lll (n= 23)

NO(ııM) 12.05 ± 2.83 13.98 ± 2.52 18.69±9.91

p p< 0.05 (Grup 1- Grup ll)

p p<O.O 1 (Grup ll-Grup III) p P<O.OOI (Grup 1-Grup lll)

T rombosit agregasyonu adenozin difosfat, kollajen ve epinefrin için

sırasıyla

Grup I: 12.20 ± 8.95 ohm, 32

p p>0.05 (Grup 1-ll; Grup 1-lll; Grup ll-lll)

Trombosit adezivitesi "%" olarak G rup I, Grup II ve Grup III için

sırasıyla;

23.89 ± I 3.40, 23.65 ± 13.8 1, 18.04 ± 14.4 1 o larak bulundu.

Tranıbosit

adezivitesi

değerleri karşılaştırıldığında

da gruplar

arasında

ista- tistiksel

açıdan anlamlı

bir fa rk tespit edi lmed i (p>0.05). Gruplara göre tespit edile n trombosit ade- zivitesinin '%' olarak

değerleri

tablo 3'de gösteril-

miştir.

Tablo 3. Çalışınaya alınan grupların troınbosit adezivitesi de-

ğerleri

TROMBOSİT ADEZİVİTESİ (%)

Grup 1 23.89 ± 13.40

Grup ll 23.65 ± ı 3.81

Grup III 18.04 ± 14.41

p p>0.05 (tüm gruplar arasında)

TARTIŞMA

Günümüz toplum lan nda

yaygın

olarak

kullanılan

s i- gara

dumanında başta

nikotin olmak üzere

çoğu

tok- sik 4000'den fazla

bileşik

bulunur

(12). Çeşitli

klinik ve patolojik

çalışmalarla

s igara içmenin

başta

kard i- yavasküler sistem

(13-18)

olmak üzere solunum siste- mi, endo krin, ürogenital ve immün sistem i

etkilediği

ve

oluşturduğu

patoloj ik

değişikliklerle

bu s istemle- re

bağlı

morbiditeyi ve

moıtaliteyi artırdığı

gösteri l-

miştir

(

14, 19-22).

Fakat

şüphesiz

e n önemli özellikle-

rinden birisi e ndotel

yapı

ve

fonksiyonlarını

bozucu

(3)

E. Bo:kurt ve ark.: Sigara İçenlerde ve İçmeyenlerde Ni11·ik Oksit Seviyeleri

etkisidir

(15,18,23-25).

Nikotinin direk toks ik etkisi ile endotel

hasarı

yaparak ateroskleroz ve

diğer

vaskü- ler

komplikasyonların oluşmasına

neden

olduğu

ileri

sürülmüştür (26,27).

Sigaranın

neden

olduğu

endotel fonksiyon bozuklu-

ğunu

incelemek için

yapılan birtakım çalışmalarda

NO aktivitesinde belirgin azalma

olduğu,

NO aktivi- tesinin

azalması

hem vaskü ler tonusta

artışa

hem de ateroskleroz ve

troınboz gelişimine

yol açarak kardi- yovasküler

hastalıklara

neden

olduğu gösterilmiştir (5-7,28-32). Başlıca kaynağı

endotel olan NO,

yarı

ömrü birkaç saniye olan

kararsız

bi r molekül o lup,

hızla

nitrit ve nitrata okside olur

(33).

Bu nedenle NO düzeyini belirlemek için NO'in

kararlı

son ürünleri olan nitrit ve nitrat düzeylerinin ö lç üml erinden ya-

rarlanılır (33,34).

Bizim

çalışmamızda

üstteki

çalış­

mala rla uyum lu olarak sigara içen

sağlıklı

bireylerde serum

NOı

ve N03 düzeylerinin,

dolayısıyla

serum NO düzeyinin

anlamlı

bir

şekilde azalmış olduğunu

ortaya koyduk.

Node ve

arkadaşları (35) yaptığı çalışmada;

sigara iç- meyenlere göre sigara içe nlerde serum NO seviyesi- nin daha

düşük olduğunu

ve gün lük s igara iç me

miktarı arttıkça

bu

düşüşün

daha da

belirginleştiğini bulmuşlardır.

Bizi m

çalışınaınızın sonuçları

da bu

çalışına

ile

uyuınludur.

Higınan

ve

arkadaşları (36)

s igara içen hastalarda en- dotel hücreleri

tarafından

sentezlenen

NOı

dü zeyi- nin

azalmış olduğunu saptaınışlardır. Ayrıca

Kiows- ki ve

arkadaşları (37)

da kronik sigara içenlerde vas- küler tonusdaki

artışın

NO sentezin deki yetersizlik- ten

kaynaklandığı

sonucuna

varmıştır.

Mc Yeugh ve

arkadaşları (38)

kron ik sigara içen le rde NO aktivite- . sinin

azalmış olduğu

ve bu ne denl e NO' in

aracılık

ettiği

bazal vazodilatasyonun da

baskılanmış olduğu­

nu

göstermişlerdir. Ayrıca yapılan

birçok

çalışınada (36-40)

da

gösterildiği

gibi kronik s igara içiminin NO seviyes ini azaltarak vasküler tonus ta

artışa

neden ol-

duğu gösterilmiştir.

Yine

bazı çalışınalarda

s igara içen hastalarda PTCA

sonrasında

NO

eksikliğine bağlı

olarak koroner

spazın

riskinin de

arttığı bulunmuştur (4,20,41).

Endotelden

salınan

NO'in trombosit adezyonunu ve agregasyonunu

baskıladığı birtakım çalışınalarda gösterilmiştir (4,5,7,30). Ayrıca

son zamanlarda trom-

saptanmıştır (7,10,42).

Uzun süreli sigara içilmesinden

troınbosit

içindeki L-arjinin yolunun da etkilenerek trombositlerden

salınan

NO'in de

azaldığı bulunmuş­

tur

(10).

Yani sigara içimi hem endotel

kaynaklı

hem de trombositlerce sentezlenen NO düzeyini azaltarak in vivo

troınbosit

adezyonunu ve agregasyonunu art-

tırabilmektedir.

Sigara içilmesinin bu yolla he m ate- roskle rozisin

gelişimine katkıda bulunabileceği

hem de akut vasküler

olayların gelişimine

neden olabi le-

ceği düşünülmektedir.

Çalışmamızda tronıbositlerin

in vitro ADP, epinefrin ve kollajene verdikle ri agregasyon

cevabı değerlen­

dirildi. Ancak sigara içenler ve içmeyenler

arasında

agregasyon

cevabı açısından anlamlı

bir fark bulun-

madı.

Berglund ve

arkadaşları (43)

ile Chao ve

arkadaşları­

nın (44) yaptığı

iki

ayrı çalışınada

da kronik s igara içicilerde in vitro

tronıbosit

agregasyonunda

değişik­

lik olup

olmaması araştırılmış

ve kronik siga ra içi-

ıninin

in vitro

tranıbosit

agregasyonunda

değişiklik yapmadığı

sonucuna

varılmıştır.

Bu sonuçla r bizim

çalışmamızın sonuçları

ile uy umluluk göstermekte- dir. Fakat

sigaranın

in vitro trombosit agregasyonu- nu

arttırdığını

gösteren

çalışınalar

da

vardır (44-46).

Ancak bu

çalışmalarda

s igara iç ilmesi ni takiben

alı­

nan kanda in vitro tromb osit agregasyonu

değerlen­

dirilmiştir.

Oysa bizim

çalışmamızda

24 saat sigara-

sız

dönemi takiben

değerlendirme yapıldığı

için an-

lamlı

fark

bulunmadığı

kanaatindey iz. Bu

görüşü

destekler nitelikte Belch ve

arkadaşlarının (47) yaptı­

ğı

bir

çalışmada

kronik sigara içicilerde sigara içil- mesinin hemen

ardından

ve 1 O saatlik

sigarasız

dö- nemd en sonra

alınan

kanla rda trombosit agregasyo- nuna

bakılnıış,

s igara

içilınesini

takiben

tronıbosit

agregasyonunun

anlamlı

derecede

arttığı

fakat 1 O sa- atlik

sigarasız

dönemden sonra ise trombosit agre- gasyon unda

anlamlı

bir

farklılık bulunmadığı

belir-

lenmiştir.

Çalışmamızda sigaranın

trombosit adezivitesi üzeri- ne etkisi de incele ndi . Sigara

içnıeyenlerle ağır

ve hafif siga ra içen gruplar

arasında

in vitro trombosi t adezivitesi

açısından anlamlı

bir fark

bulunmadı.

Benzer

şekilde

Ri va! ve

arkadaşlarının (48) yapmış olduğu

bir

çalışmada

kronik sigara içenlerde tro m-

bosit adezivitesinin sigara içmeyen kontrol grubuna

göre

anlamlı

bir fark

göstermediği saptanmıştır.

An-

(4)

'Illi~ ~~ ... , .. , ,J VI ,_, ... , , , ' ' ''t _...,...,, 1-.-- • - -

içilmes ini takiben

(50)

trombosit adezivitesinde

artış

saptanan

çalışmalar

d a mevcuttur.

Yapılan çalışma­

larda trombosit adezivitesinin in vitro

değerlendiril­

miş olması,

in vivo trombosit adezivitesini

yansıtma­

yabil ir. Çünkü in vitro

çalışmalarda hasarlı

disfonk- s iyonel e ndotel yerine ya

sağlam

endoteli olan da- mar ya da cam bencuklar

kullanılmıştır.

Sonuç olarak uzun s üre sigara içilmesi içile n günlük sigara

sayısına

paralel olarak serum NO seviyes inin

azalmasına

neden

olmaktadır.

Fakat trombosit agre- gasyonu ve adezyonunda

anlamlı

derecede

değişik­

lik

yapmadığı saptanmıştır. Sigaranın

kardiyevas kü-

ler olumsuz etkileri nden

kısmen

de olsa NO düzeyi

düşüklüğünün

sorumlu

olabileceğini düşünmekteyiz.

KAYNAKLAR

ı.

Ross R: The pathogenesis of atherosclerosis Tn: Braun- wald

E (ed). Heart disease. A

textbook of cardiovascular medicine. WB Saunders Co. Philadelphia, l997: 1105-

12

2. Busse R, Mülsch A, Fleming 1: Mechanisms of nitric oxide release from the vascular endothelium. Circulation

I

993; 87(suppl V): 15-18

3. Rees DO, Palmer RMJ, Moncada S: Role of endothe-

. lium-derived nitric oxide in the regulation of blood pressu-

re. Proc Natl Acad Sci

I

989; 86: 3375-8

4. Lowenstein CJ, Dinerman JL, Synder SH: Nitric oxi- de: A physiologic messenger. Ann Intern Med . 1994; 120:

227-37

S. Moncada S, Higgs A: The L-arginine-ni

tric

o xide pathway. N Engl J Med 1993; 329:2002-12

6. Flavahan NA, Vanhoutte PM: Endothelial cell signa-

ling and

endothelial dysfunction. Am J

Hyperıens.

1 995;

·8: 285-415

7. Moncada S, Palmer RM, Higgs EA: Nitric oxide.

physiology, pathophysiology and

pharnıacology.

Pharma- col Rev 1991 ; 43: 109-42

8. Lerman A, Evan K, Fredric L: Inhibition of endothe- liu m-derived relaxing factor enhances endotel in

nıediated

vasoconstriction. Proc Natl Acad Sci 1992;85: 1894-8 9. Sarkar R, Gelabert HA, Mohiu ddin KR, Thakor DK, Santibanez-Gallerani AS

: Effect of cigarette smoke

on endothelial regeneration in vivo and nitric oxide l evels.

J Surg Res 1 999; 82: 43-7

10. Ikeda H, Takajo Y, Murohara T et all: Platelet-deri- ved nitric oxide and coronary risk factors. Hypertension 2000; 35: 904-7

11. Ridd ell DR, Owen JS: Nitric oxide and platelet agg- regation. Vitam Horm 1999; 57:25-48

12. Terry ML, Berkowitz HO, Kerstein MD: Tobacco.

Its impact on vascular d

isease.

Surg Clin North Am 1998;

78:409-29

34

13. Smoking cessation and cardiovascular disease. US Department of Health, Education and Welfare: The Health Benefi ts of Smoking Cessation: A report of surgeon

gen~­

ral. US Department of Health and Human Services,

Publıc

Health Service, Centers of Disease Control, Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office of smoking and Health. DHHS Publication No (CDC)90- 84

ı

6; 1990:

ı

89-26

ı

14. Felding JE:

Snıoking:

Health effects and control. N Engl J Med 1985; 313:491-8.

ıs.

Traber MG, van der Vliet A, Reznick AZ, Cross CE:

Snıoking

and pulmonary and cardiovascular diseases.

Clin Chest Med 2000; 2: 173-87

16. Farmer JA, Gotto AM: Dyslipidemia and other risk factors for coronary artery disease. In: Braunwald E (cd ).

Heart disease. A textbook of cardiovascular medicine. WB Sa unders Co. Phi

ladelphia, 1997:

1126-61

17. Coronary heart disease US Department of Education and Welfare: The Health Consequences of

Snıoking:

A Report of the Surgeon General. Cardiovascular Disease.

Rockvillc, MD , U.S. Department of Health and Humans Services, Public Health Service Office of

Snıoking

and Health. DHHS Publication No (PHS 84-50204) 1983: 63- 157

18. Auerback O, Carter HW, Carfinkel L et a

ll: Ciga-

rette smoking and co ronary artery. Chest 1976; 70: 697- 705

19. Robertson D, Tseng JC, Appolsamy M:

Snıoking

and

mechanisnıs

of cardiovascular control. Am Heart J

1988;

115:

2 58-66

20. Benowitz N: Pharmacologic aspects of cig arette smo- king and nicotine addictio n. N Eng l J Med 1 988;3 19:

13 18-28

21. Christen AG: The impact of tobacco use and cessati- on on o ral and denta1 disease and condition. Am J Med. 93 (1A):23-3

1

22. Poll R, Hill AB: Mortality in

relaıion

to smoking ten years observation s of British

clocıors.

Br Med J

ı

964;

ı

:

ı

399-

ı

4

1

o

23. G

lasser SP, Selwyn AP, Gan

z P: Atherosclerosis:

Risk

facıors

and the vascular endothel ium. Am Heart J 1996; 13 1: 379-84

24. Wopel RA: Coronary risk factors, endothelial function anel atherosclerosis: A review C lin Cardiol

1

997; 20: 426- 32

25. Freischlag JA, Johnson D, Farooq MM et all: Ciga- rette smoke

inıpairs

endothelium - dependen

t relaxation in

rabbit superficial femoral veins. J Surg Res

1999; 8:77-8

26. Chalon SYH, Moreno H Jr, Benowitz NL, Hoffman BB, Blaschke TF: Nicotine impairs e ndothelium- depen- clent dilatation in human veins in vivo. Clin Pharmacol Ther 2000; 67: 391-7

27. Miller VM, Lewis DA, Rud KS, Offord KP, Crog- han IT, Hu rt RO:

Plasnıa

nitric oxide before and after smoking cessation with nicotine nasal spray. J Clin Phar-

nıacol 1998; 38:

22-7

(5)

E. Bozkurt ve ark.: Sigara içenlerde ve içmeyenlerde Nitrik Oksit Seviyeleri

28. Murohara T, Kugiyama K, Ohgushi M: Cigarette smoke extract contracts isolated porcine coronary a rteries by su per oxide

anion-nıediated

degredation of EDRF.

Anı

J Physiol 1994; 266: 874-80

29. Kugiyama K, Yasue H, Ohgushi M: Deficiency in ni tric ox ide

bioactiviıy

in epicardial coro nary arteries of cigarette

snıokers.

J

Anı

Coll Cardiol 1996; 28: 1161-7 30. Moncada S: The L-arginin : Nitric ox ide pathway. Ac-

ıa

Physiol Scand 1992; 145: 20

1

-27

31. Wang XL, Sim AS, Wang MX, Murrell GA, Tru- dinger B, Wang J: Genotype dependent and cigarettc specific

effecıs

on endothelial nitric oxide synthase gene expressian and enzyme activity. FEBS Lett 2000; 471: 45- 50

32. Soejima K, McGuire R, Snyder N 4th et all: The ef- fcct of inducible nitric oxide synthase (iNOS) inhibitio n o n

sınoke

inh alation injury in sheep. Shock 2000; 13: 261 -

6

33. Moshage H, Kok B, Huizenga JR, Jansen PLM:

Nitrite and nitrate determinations in

plasnıa.

A critica! eva- luation. Clin Chem 1995; 41: 904-7

34. Jungersten L, Ediund A, P etersson AS et all: Plas- ma nitrate as an ind ex of nitric oxide

formaıion

in man.

Analysis o f kinetics and confo unding factors. Clin Physio l 1996; 16: 366-79

35. Node K, Kitakaze M, Yoshikawa H: Reversible re- duction in plasma

concenıration

of nitric oxide induced by

cigarcıtc

smoking in young adults. Am J Cardio l 1 997; 79:

1538-41

36. Higman DJ, Strachan AMJ, Buttery L et all: Smo- king impaires the activity of endothe lial nitric oxide synthase in saphenous ve in. Artcriosclerosis

Trenıbosis

and Yascular Biology 1996; 16: 546-52

37. Kiowski W , Linder L, Stoschitzky K et all: Diminis- . hcd vascular responsc to inhibitio n of cndothelium derived

nitric oxide and cnhanced

vasoconsıricıion

to exogenously admini stered e ndothelin-1 in clinically healty smoke rs.

Circulation 1994; 90: 27-34

38. McWeugh GE, Lemay L, Morgon D, Cohn JN: Ef- fects of long term smoking on endothelium dcpendent res- panses in humans. Am J Cardiol

1996; 78

: 668-72

39. Hutchison SJ, Reitz MS, Sudhir K et all: Chro nic dietary L-arginine prevents endothelial dysfun ction secon- dary to environmental tobacco smoke in normocholestero- lemic rabbi ts. Hypertension 1997; 29: 1 186-9 1

40. Zhu B, Sun Y, Sievers RE et all: L-argin ine decrca- ses

infarcı

size in

raıs

exposed to e nvironmental tobacco smoke. Am Heart J 1996; 132: 9 1-

1

0 0

41. Weintraub WS:

Cigaretıe

smoking asa ri sk facto r for coronary artery disease. In: Diana JN (ed). Tobacco

sına­

king and

aıherosclerosis.

Plenium Press, New York, 1990;

27-35

42. Lüscher TF, Tanner FC, Tschudi MR et all:

Endoı­

helial

dysfuncıion

in corona ry arte ry disease. Annu Rev Med 1993;44:395-4 18

43. Berglund U, W alienlin L, Schenck H: Platelet func- tion and plasma fibrinogen and their re lations

ıo

gender, smoking habits, obes ity a nd

bcıa

bloeker treatment in yo- ung survivors of myocardial infarctio n. Thrombosis and Hacmostasis 1988 ; 60: 2 1-4

44. Chao FC, Tullis JL, Alper CA et all:

Alteraıions

in

plasına

proteins and platelet functions with aging and ciga- rette smoking in healty men. Thrombosis and Hacmostasis 1982; 47: 259-65

45. Davis JW, Shelton L, Eigenberg DA: Effect of to- bacco and non-tobacco cigarette smoking on endothelium and

plateleıs.

Clin Pharmacol T her 1 985;37:529-33 46. Dawis JW, Sheltan L: Passive smoking affects endot- helium and platelets. Arch

Inıern

Med 1989; 149: 386-9 47. Belch JJF, Mc Arelle BM, Burns P: The effects of

acuıe

smokin g on platelet behavior, fib rinolysis and he- morrheology in habitual smokers. Thrombosis and Hac- mostasis 1 984; 5 1: 6-8

48. Riva! J, Riddle JM, Stein PO: Effects of c hronic smo king on p latelet

funcıion.

Thromb Res 1987; 45: 75-9 49. Erikssen J , Hellem A, S tormorken H: Chronic effect of

sınaking

o n platelet

counı

and p latelet adhesiveness in presumably healty midelle aged men. Thrombosis and Ha- emostasis 1977; 38: 606-11

SO.

Pittilo RM, Clarke JM, Harris D et all:

Cigarcııe

smo king and platelet adhesion. Br J

Haeıııatol

1 984; 58:

627-32

Referanslar

Benzer Belgeler

Sigara içen grup ve kontrol grubunun demografik özellikleri ki-kare test, her iki grubun ortalama ve log C5 dozları Mann-Whitney U-test, sigara içenlerde cinsiyete göre ortalama ve

Stabil KOAH’lı olguların BAL sıvısındaki nötrofil sayısının sağlıklı sigara içen gruba göre anlamlı düzeyde yüksek olduğu (p&lt; 0.001), makrofaj sayısının ise

Pasif içici anne yenidoğanlarının kordon kanında Epo seviyelerinde bir miktar ar- tış saptanmıştır ama bu artış istatistiksel olarak anlamlı değildir.. Bunun sebebi

(I 0) ara~ttrmalarmda yedinci smtftaki ogrencilerin, be~inci smtftaki ogrencilere gore sigara is;meyenleri daha negati f algtlama ve sigara is;enleri daha pozitif

Sigara içen grupta hs-CRP ile bir günde içilen sigara sayısı, sigara içme süresi, fibrinojen düzeyi, ortalama trombosit hacmi, beyaz küre sayısı, LF ve LF/HF oranı

Sağcan ve ark.: Kronik Sigara içen Koroner Arter Hastalannda Agonistlerle indiik/enmiş in-vitro Trombosit Agregasyon Yanrif.. anjiyografi öncesi, olguların bazal aktive

**Okul öncesi eğitim kurumlarının, dershaneler dahil olmak üzere ilk ve ortaöğrenim kurumlarının, 18 yaşını doldurmam ış kişilere yönelik kültür ve sosyal

Bakımevleri, ruh ve sinir hastalıkları hastaneleri, cezaevleri ve şehirler arası veya uluslararas ı güzergâhlarda yolcu taşıyan denizyolu araçlarının güvertelerinde