Genel Olarak
TBMM bünyesinde yer alan komisyonlar bu kapsamda değerlendirilir.
Milletvekillerinden oluşan, yardımcı personelin destek verdiği, siyasi nitelikte başvuru yollarıdır.
Vatandaşların (ve karşılıklılık koşuluyla yabancıların) dilekçe yoluyla bu komisyonlara başvuruda bulunabilmeleri öngörülmüştür.
Genel Olarak
Hukuki Dayanakları
Anayasa m. 74
«Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurma hakkına sahiptir.»
İlgili yasalar
3686 sayılı İnsan Hakları İnceleme Komisyonu Kanunu (RG:
08.12.1990)
3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun (RG:
01.11.1984)
5840 sayılı Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Kanunu (RG:
24.03.2009)
TBMM İçtüzüğünün ilgili hükümleri
Dilekçelerin incelenmesi ve karara bağlanmasına ilişkin hükümler (115-120. maddeler)
TBMM’de İnsan Haklarıyla İlgili Birimler
Dilekçe Komisyonu
İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu
Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu
Çocuk Hakları İzleme Komitesi (SAĞLIK, AİLE, ÇALIŞMA VE SOSYAL İŞLER Komisyonu’na Bağlı).
Dilekçe Hakkı
Bireylerin kendileriyle veya kamuyla ilgili sorunları, dilek ve şikâyetleri yargı organları dışında kalan birimlere (siyasal ve yönetsel) sunmalarını sağlayan araçlardan biri dilekçe hakkıdır.
TBMM içerisindeki çeşitli birimlere verilen dilekçelerle yapılan başvurular bu hakkın görünümü olarak değerlendirilmelidir.
Anayasanın 74. maddesinde açıkça tanınmıştır.
Dilekçe Hakkının Kullanımı
3071 sayılı Kanun Madde 3
Türk vatandaşları kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, Türkiye Büyük Millet Meclisine ve yetkili makamlara yazı ile başvurma hakkına sahiptirler.
…Türkiye’de ikamet eden yabancılar karşılıklılık esası gözetilmek ve dilekçelerinin Türkçe yazılması kaydıyla bu haktan yararlanabilirler.
Dilekçe Hakkının Kullanımı
Madde 4: Türkiye Büyük Millet Meclisine veya yetkili makamlara verilen veya gönderilen dilekçelerde,
dilekçe sahibinin adı- soyadı ve
imzası ile
iş veya ikametgâh adresinin bulunması gerekir.
Dilekçe, konusuyla ilgili olmayan bir idari makama verilmesi durumunda, bu makam tarafından yetkili idari makama gönderilir ve ayrıca dilekçe sahibine de bilgi verilir (m. 5)
Dilekçe Hakkının Kullanımı:
İncelenemeyecek dilekçeler
Madde 6 – Türkiye Büyük Millet Meclisine veya yetkili makamlara verilen veya
gönderilen dilekçelerden;
a) Belli bir konuyu ihtiva etmeyenler,
b) Yargı mercilerinin görevine giren konularla ilgili olanlar,
c) 4 üncü maddede gösterilen şartlardan herhangi birini taşımayanlar,
İncelenemezler.
Yetkili Makamlara Yapılan Başvurular:
(m. 7)
Türk vatandaşlarının ve Türkiye’de ikamet eden yabancıların kendileri ve kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri konusunda yetkili makamlara yaptıkları başvuruların
sonucu veya
yapılmakta olan işlemin safahatı hakkında dilekçe sahiplerine
en geç otuz gün içinde gerekçeli olarak cevap verilir.
İşlem safahatının duyurulması halinde alınan sonuç ayrıca bildirilir.
TBMM Dilekçe Komisyonuna Yapılan Başvurular (m. 8)
TBMM’ye gönderilen dilekçelerin, Dilekçe Komisyonunda incelenmesi ve karara bağlanması altmış gün içinde sonuçlandırılır.
İlgili kamu kurum veya kuruluşları Türkiye Büyük Millet Meclisi Dilekçe Komisyonunca gönderilen dilekçeleri otuz gün içinde cevaplandırır.
İnceleme ve karara bağlamanın esas ve usulleri Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde
Kamu Kurumlarının Dilekçe
Komisyonuna Bilgi verme Yükümlülüğü
Dilekçe Komisyonu, görevleri ile ilgili olarak, kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile özel
kuruluşlardan
her türlü bilgi ve belgeyi almak,
ilgilileri çağırıp bilgi almak, idari denetimin yapılmasını istemek,
bilirkişi görevlendirmek ve
yerinde inceleme yapmak yetkisine sahiptir.
Bu yetkinin kullanılması durumunda kamu kurum ve
kuruluşları ile kamu personeli, talep edilen bilgi ve belgeyi vermek, idari denetimi yapmak ve yerinde inceleme için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür (m. 8/2)
TBMM’de Kurulan Birimlerin Yapısı
İHİK, KEFEK ve DK üyelerinin belirlenmesi:
TBMM’de bulunan siyasi parti grupları ile bağımsızlar TBMM’deki üye sayılarının –boş üyelikler hariç- üye tamsayısına oranlanması ile bulunacak yüzde oranına göre temsil
edilirler. (Ör. 3686 sayılı İHİK Kanunu m. 3).
KEFEK üyeleri belirlenirken kadın
milletvekilleri le insan hakları konularında uzman milletvekillerine öncelik tanınması
TBMM’de Kurulan Birimlerin Yetkisi
Dilekçe alan bu birimlerin başka kurumlar üzerinde bağlayıcı kararlar alma yetkileri yoktur.
Raporlar hazırlanması, TBMM Başkanlığına sunularak Genel Kuruluna sunulmasının sağlanması, TBMM2nin denetin olanaklarının devreye sokulması gibi hususlar gündeme gelebilir.
Yapılarının TBMM’deki siyasal yelpazeyi yansıtmaları doğaları gereğidir. Ancak çalışmalarının demokratik ilkelerle yürümesi, sivil toplumla işbirliğinin gözetilmesi, iddiaların takip edilmesi etkililiklerini artırabilir.
