ARKÎTEKT
MİMARLIK, ŞEHİRCİLİK VETURİZM DERGİSİ Her üç ayda bir yayınlanır.
Kuruluşu: 1931
Cilt: 37 No. : 332 imtiyaz sahibi ve başyazarı :
ZEKİ SAYÂR Mimar, D. G. S. A. Umumî Neşriyat Müdürü : Mahmut İlhan G Ö N E N Mimar İ. T. Ü. S E K R E T E R : Keti ÇAPANOĞLU B a ş y a z ı
Adres : Anadolu Han No. 33 T e l : 22 13 07
istanbul Muhabirleri :
B. Amerika: Nezahat ARIKOĞLU Mimar D. G. S. A. — Federal Almanya : Aslan TERZİOĞLU Mimar AIV - • Fransa: Halûk TOGAY Mimar D.G.S.A. — İsviçre : Seyfi SONAD Mimar D.G.S.A. — İtalya : Dr. Baran Ç A Ğ A Mimar — İsveç : Radi BİROL Mimar D. G. S. A. —
Abone şartları : Yıllığı: Altı aylığı : Bu sayı : Yabancı memleketler için yıllığı : 50.— TL. 27.50 TL. 17.50 TL. 60.- TL. To : A R K Î T E K T
No. 33, Anadolu han Eminönü, İSTANBUL
iabscription rates : T U R K E Y Annual subscription Dollars 5.00
Single copy » 1.25 Abonncments pour l'etranger I an 5 Dollars Prix de ce numero 1.25 » Ali sııbscriptions, letters, photos, articles, advertisements ete. Should be addressed. ARKİTEKTin KOLLEKSİYONLARI: 1931 — 1935 beher cildi 45.— TL. 1936 — 1940 » » 45.— TL. 1941 — 1950 » » 40.— TL. 1951 — 1967 » . 50.— TL. İlân tarifemiz talep üzerine gönderilir. Yazı; foto; resim ve abone bedelleri ARKİTEKTin adresine posta ile gönderil-melidir. Basılmayan yazılar iade edilir. Adreslerini değiştiren abonelerin en geç bir ay içinde idarehanemizi haberdar etme-leri lâzımdır. Aksi takdirde kaybolan der-gilerden Müdürlüğümüz mesuliyet kabul etmez.
Pour tout payem ını et demande des ren-seignements; ainsi que pour tout envoi des documents, tels a j e photos, articles, annon-ces, bibligraphie â inserer, s'adresser â la Dircction.
HIZLI ŞEHİRLEŞME
OLAYI KARŞISINDA
İDARÎ REFORM ZORUNLUĞU
Ertuğrul MENTEŞE Mimar D. P. L. G.
istanbul çevresinde, bugün 20 yarın 40'a varacak küçük Belediyelerin, koordine edil-meden kendi hudutları içinde dar anlayışla imar faaliyetlerini yürütmeleri, ülke çapında mevcut bir kalkınma programının fikir ve bütünlüğü ile tezat teşkil etmekte olduğun-dan, bu durumun bir an önce izalesi ge-rekir.
6785 sayılı İmâr kanunu tadil tasarısı B.M. Meclisince kurulu ayrı bir karma Ko-misyonunda müzakere edilmektedir. Bir bu-çuk yıldan beri etüd edilmekte olan bu tasa-rıya 1961 anayasasına uygun bazı yeni mad-deler ilâve edildiği gibi, tatbikatta yetersizliği görülen bazı maddelere açıklık kazandır-maktadır.
Tasarıda görülen yenilik, hızlı Şehirleş-me eğiliminde olan kesimlerde İmâr konse-yleri kurulması teklifidir.
Buna ait gerekçeyi yayınlamayı faydalı bulduk.
Arkitekt Kırsal nüfusun şehirlere akın etm:si memleketimize mahsus bir olay değildir.
Ziraatin makineleşmesi hektar başına liizumlu el emeğinin büyük mikyasta azal-masına sebep olmuştur.
Birleşmiş Milletler teşkilâtının araştırma ve tahminlerine göre 2000 senesinde dünya nüfusunun % 8 ilâ % 12 si tarım sektörün-de çalınacak % 80'i ise sanayi ve ticaret ile servis kollarını tercih ederek şehirlerde iş görecektir.
Demek ki köylerin şehirlere akın şe-hirlerin gün geçtikçe büyümeleri ve gece-kondu mahallelerinin türemesini intaç etmek-tedir, devrimizde de bu az veya çok, dünya-nın her tarafında rastlanan bir hadisedir.
Gene Birleşmiş Milletlerin vardığı is-tatistiklere bakılırsa, Sovyet Rusyada 1926 dan 1939'a kadar 23 milyon kişi şehirlere göç etmiştir. Rusyada 900 yeni şehir kurul-muş ve 30 sene zarfında Rusya şehirlerinde barınan insan adedi 4 misli artmıştır. Cenubi Amerika ülkelerinde şehir nufusu 1940-1960 arası crtalama beş misli artmıştır.
Sao Paulo 3 defa artmıştır. San Diego 2 defa artmıştır. Caracas 5 defa artmıştır.
Bogota Meksiko Lima 2 defa artmıştır. 3 defa artmıştır. 3 defa artmıştır. Memleketimizde 1965 sayımlarına göre 10.808.869 kişi şehirlerde 20.582.338 kişi köylerde yaşamaktadır.
Türkiye'de henüz halkının %72 kırsal alanlarda %28 şehirlerde yaşar. Fakat bu oran gittikçe ve süratle şehirler lehine art-makta ve artacaktır.
İstanbulda bu gün nüfusun %45'i gece-kondu mahallelerinde oturur ve (Ankara % 59,22 si) bu rakkamın artmayacağını kime katiyetle söyleyemez. İstanbul'un 1980 se-nesinde nüfusun 5 milyon olacağı tahmin ediliyor. Bütün temennimiz hükümetimizin başarı ile tatbik edeceği 775 sayılı gecekondu kanunu ile İstanbul'da gecekondu davasının halledilmesi ve benzeri mahallelerin teşek-külünü önleyebilmesidir.
Ancak bu hususun yalnızca Başkentten verilen direktiflerle kolayca temin edilebile-ceğine inanmıyoruz.
Yabancı literatür incelendiği zaman gö-rülecektir ki hangi rejimde olursa olsun, ülke iktisadiyatında İstanbul gibi önemli rol oynayan şehirlerin idaresi bambaşka şekilde ele alınmıştır.
Şehirleşme olayı geliştikçe zuhur eden yeni durumlar karşısında tedbir almakta ge-cikmeyen garb ülkeleri bu gibi merkezlerde idari reform yapmakla beraber, reformlarını şehrin idarî hudutlarının çok uzaklarına gi-den metropol ve süper metropol alanlarının iktisadi ve yerleşme plânlarına dayandırmış-lardır. Plânlama devresindeki Türkiyemizde bu esasların kabul edilerek hareket edilme-sinde isabet görüyoruz.
Misâl olarak Fransa iktisadiyatında birinci derece müessir Paris bölgesi için alı-nan tedbirler arasında Başbakana bağlı
Pa-T u r i z m :
«SİDE» Uluslararası Turizm planlaması proje yarışması:
Türkiye Cumhuriyeti Turizm ve Tanıt-ma Bakanlığı tarafından SİDE (Antalya) ve çevresinin turistik yerleşme planlaması, uluslararası yarışmaya çıkarılmıştır.
Yarışmanın amacı; Türkiye'de Antalya bölgesinin ve özellikle SİDE çevresinin tu-rizm yönünden düzenlenmesi kararına uy-gun olarak, bölge ile ilgili sosyal, ekono-mik ve fizikî verilere dayanılarak turizmin gelişmesini sağlayan ve yapılacak yatırım-ları en iyi şekilde planlayan projeyi ve mü-ellifini seçmek, böylece güzel sanatları teş-vik etmektir.
Bu yarışma, Uluslararası Mimarlar Bir-liği (U.I.A.) Uluslararası Mimarî ve Şehir-cilik Yarışmaları Yönetmelikleri hükümleri-ne, Türkiye Bayındırlık Bakanlığı ve Tür-kiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mi-marlar Odası Mimarî ve Şehircilik yarışması
Yönetmeliği esaslarına uygun olarak hazır-lanmış ve U.I.A. tarafından da uygun gö-rülmüştür.
Yarışma tek kademelidir. Yarışmaya Mimar ve Şehirciler veya Mimar ve Ş;hir-ciler tarafından temsil edilen firma ve plan-lama grupları iştirak edebilir.
Bu yarışma ile 12.000 yatak kapasiteli konaklama tesisleri ve gerekli yarjımcı te-sislerin planlanması istenmektedir.
Plan 1969- 1983 yılları arasında üç etapta gerçekleştirilecektir. Ödül ve mansiycninr : 1. Ödül : 100.000 TL. 2. » : 80.000 » 3. » : 60.000 » 4. » : 40.000 » 1. Mansiyon : 26.000 » 2. » : 22.000 » 3. » : 18.000 » 4. » : 14.000 » Satın alınacak projeler için 30.000 » Ayrıca birinci ödülü kazanan yarışma cıya yerleşme tatbikat planları yaptırılacak, mahalline yapacağı seyahat masrafları ve müşavirlik ücreti ödenecektir.
Bakanlık uygun gördüğü takdirde bazı tesislerin mimarî projelerini de birinci ödülü kazanan yarışmacıya ücreti karşılığında yap-tıracaktır.
Yarışma 2 Aralık 1968 Pazartesi günü açılacak ve 16 Haziran 1969 Pazartesi günü saat 17.00 de sona erecektir.
Yarışmaya katılmak isteyen yarışmacı-lar Bakanlık (Turizm ve Tanıtma Bakanlığı, Fiziksel Planlama Müdürlüğü, Gazi Mustafa Kemal Bulvarr No. 33, Kat: 8 Maltepe-Ankara - TÜRKİYE) adresinden bir kayıt formu istemelidirler.
ris ve Bölgesi Genel Teknik valiliğinin ihda-sı tipik bir örnektir.
63-112 sayılı ve 14 Şubat 1963 Kararna-namesi ile Fransa Hükümeti Paris bölgesi ülke plânlaması açısından hükümet politi-kasını en uygun tatbikini sağlıyabilecek bir kurul ihdas etmiş ve bu kurulun başına geniş selâhiyetli bir «Delegue» tayin etmiştir.
Kararname maddesi şöyledir :
MADDE 1. : Başvekil'e bağlı olarak ülke yerleşmesini ve bölge plânlama faali-yetlerini tanzim edebilecek bir delegasyon ihdas edilmiştir. Bu kuruluşu yürütecek olan zat Bakanlar kurulunca tayin edilir.
Bölge Valiliği selâhiyetlerini haiz bu «Delegue», bölgenin ekonomik ve sosyal p-lânlamasmı hazırlar. Bölge topraklarında yerleşme düzenlenmesini ve bölge içindeki imar faaliyetlerini nizamlar; ilgili Bakanlık-larla irtibatlı olarak plân uygulamalarını yatırım safhalarını, izler ve bu yolda lüzum-lu gördüğü inisyativleri alır.
«Delegue» iligili vekiller ve D.P. Genel Komiseri ile birlikte Fransız kalkınma plâ-nının Bölgesinde uygulanacak safhalarını tes-bit eder.
«Delegue» senelik programların ahenk-li yürütülmesi için gerekahenk-li «koordinasyonu» sağlar ve vekaletlerin ilişkileri nisbetinde böl-geyi techizatlandırma hususunda yapacakları yatırımları kontrol ve murakabe ederek a-hengi sağlar. Bu gaye ile yerleşme düzeni ve imar tatbikatı ile ilgili konularda, yatırım-lar için muhtelif Bakanlıkyatırım-larca da yapılacak tekliflerde evvela Delegenin düşüncesi alınır. «Delegue», bölgesi içindeki kırsal, ta-rım, ve sanayi gelişme faaliyetlerinin koor-dine yürütülmesinden sorumludur. Bu gaye ile kendisi her Bakanlık ve Devlet Plânlama müşteşarlığı ile temas ve işbirliği sonucun-da, yerleşme, fizikî plânlama ve bölge içinde
teklif edilen faaliyet ve yatırımlar hakkında senelik raporunu Bakanlar Kuruluna sun-makla mükelleftir. Bu raporunda delegue geçmiş senenin faaliyetinden bahisle kır ta-rımı ve sanayi alanında devlet yardımların-dan elde edilen neticenin müsbet ve menfi yönlerini belirtir.
Delegue «yatırımlar ve imar konularını ihtiva eden problemlerde (District) yani ken-di hukuki sorumu altına giren sınırlı ülke parçasındaki idari taksimatların faaliyetle-rini program ve tahsisatlara göre belli bir hedefe yönetmekle görevlidir. Delegenin bu görevini yerine getirebilmesi için bütün ida-re amirleri ve Valiler kendisi ile iş birliği ya-parlar, gereken büitün müzahereti gösterir-ler».
Fransız'ların bu kararname maddesin-den de anlaşılabileceği gibi,günümüzde ka-rada ve denizde (motor kraft) uzak mesafe-lerin en kısa zamanda kat edilebilmesi; Mu-habere imkânlarından doğan irtibat kolaylık-ları; özetle Fennin ve sanayiin yaşama usul-lerinde getirdiği daimî inkişaf ve değişiklik-ler 5 0 - 100 sene evvelki şeraiti altüst ederek o zamana göre kurulu düzenlerin gözden geçirilmesi zaruretini doğurmuştur. Ve böy-lelikle Fransa'da olduğu gibi birçok geliş-miş ülkelerde mevcut eski idâri taksimatla-rın üstünde Kalkınmanın icap ettirdiği yep-yeni kuruluşlar ihdas edilmiştir. Fransa'dan başka İngiltere «Greater London Council»; Japonya'da Tokyo bölgesi içi, buna benzer desantralize kuruluşlara doğru gidilmiştir.
Bize gelince, milyonu aşan şehirlerimiz-in problemlerşehirlerimiz-ini çözebilmek içşehirlerimiz-in buna ben-zer teşebbüslere girişmemizin zamanı gelmiş ve hatta geçmiştir kanısındayız.
İstanbul^ için bilhassa Pendik'ten Siliv-ri'ye kadar uzanan sahada iş merkezlerinin sanayiin gecekonduların darmadağınık»
yer-leşmeleri bu havalinin bir an evvel zaptu rajrta kavuşma ihtiyacını bağırmaktadır.
Bugün 20 yarın 40'a varacak İstanbul çevresindeki belediyelerin koordinesiz olarak kendi hudutları ve dar anlayışları içinde i-mar faaliyetlerini istedikleri gibi yürütmeleri; diğer taraftan ülke çapında bir kalkınma programının kabul edilmiş olması, Plânla-ma fikir ve bütünlüğünde tezat teşkil etmek-tedir. Bu durumun bir an evvel izalesi ge-rekir.
10-20 Nisan arasında İstanbul'da cereyan eden İstanbul Bölge kalkınma kongresine iştirak eden mümtaz zevatın fikirleri hep bu merkezde toplanmıştır. Başbakanın da Kongre açış nutkundaki sözleri arasında: İs-tanbul'un, imarı, İstanbul Bölgesinin kal-kınması Milli Kalkınmanın çerçevesi içinde çeşitli yönleriyle ele alınıp, programlaştırıla-cak ve mahalli gayretlerin üstünde bizzat devletin yakın ilgi ve desteği ile başarılacak büyük bir davadır. Bu davanın kısa ve uzun vadeli hedeflerini, ve tahakkuk şart ve im-kânlarını araştırıp tesbit edecek geniş çalış-malara, ilmî, tatbikî görüş ve tecrübelerin birleştirilmesine ihtiyaç olduğuna inanıyo-rum, demekle kendilerinin de aynı düşünce-lerin müdafisi olduğu anlaşılmıştır.
Yukarıdan beri sıraladığımız misal ve sebepler dolayısiyle İstanbul'u kendi idarî sınırlarının çok ötelerine uzanan (doğuda Sakarya-İzmit, batıda Silivri olmak üzere hatta Bursa havalisini de içine alabilen bir Plânlama örgütünün mutlak otoritesi altına alınması zorunluğu açıktır. Bu havali de tek elden yürütülen bir İmar İdari ve Teknik otoritenin kurulmasında büyük isabet olacağı ve memleket için de sayısız faydalar temin edsceği açıktır.
