Prostigmata ve Astigmata

UYUZ ETKENLERİ

Aile Demodicidae Cheyletiellidae

Soy Demodex Cheyletiella

Demodex folliculorum ve D.brevis - insan Cheyletiella yasguri - köpek

Demodex canis- köpek Cheyletiella blakei - kedi

Demodex cati - kedi Cheyletiella parazitivorax - tavşan

Demodex bovis - sığır

Demodex equi - tektırnaklı

Demodex ovis - koyun

Demodex suis - domuz

Demodex caprae - keçi

Demodex cuniculi - tavşan

Prostigmata

Chelicerata

Acarina

Demodex canis

Vücudun şekli: uzun kurtçuk biçiminde, arkaya doğru daralır ve üzeri çizgilidir

Bacakların şekli: vücudun ön yarısında

yerleşmişlerdir, çok kısa, larvalarda 3, nimf ve erişkinlerde 4 çift

Yerleştiği dokular: tüm biyolojisi kıl folikülleri ve yağ bezlerinde geçer

Bulaşma şekli: bulaşıcı değil, doğumdan sonraki 2-3 gün içinde yavrular süt emme sırasında temas yolu ile anneden alırlar

Konak: türe özgüdür. Köpek, kedi, keçi, sığır, insanları

enfeste eden ayrı türler vardır

Tanı: Klinik görünüm + Deri kazıntısının KOH ile ezilip mikroskop altında incelenmesi ve akarların görülmesi ile konur

Prostigmata : Demodex (Follikül Akarı)

Yaşam döngüsü (evreleri)



Tüm biyolojileri konak üzerinde

geçmektedir



Dişiler kıl folliküllerine 20-24 yumurta

bırakır



Larva ve nimfler (protonymph,

deutonymph) yağlı akıntı ile kıl

follikülünün ağzına sürüklenir ve orada

olgunlaşır



Yaşam döngüsü 18-24 günde tamamlanır

Enfestasyon bölgeleri

Prostigmata : Demodex

Patogenez ve klinik belirtiler

 Bulaşıcı değildir, yavrular enfekte annelerden süt emmeleri

sırasında etkeni almakta ve ömür boyu enfekte kalmaktadır

 Köpeklerde

 Bir çok köpek Demodex ile enfektedir, ancak asemptomatiktir  Demodex uyuzu (demodicosis) genellikle 3-9 aylık köpeklerde

gözlenmektedir. Bu durum genellikle bir immundepresyonu takiben oluşmaktadır (aşılama, kötü beslenme, hastalık)

 Lokalize form (squamous) form

 Bir veya birkaç yuvarlak sınırlı alopesik odak

 Lezyonlar genellikle göz, burun etrafı veya bacaklararda yerleşir  Kaşıntı yoktur

 Bir çok olgu kendilğinden iyileşir

 Generalize (pustular) form

 Yaygın alopesi ve erithemler gözlenir  Kaşıntı olabilir

 Genellikle pustuller ve kötü koku ile karakterize sekonder

pyoderma vardır

 Yaşlı köpeklerde prognoz iyi değildir

 Pododemodicosis

 Özellikle yaşlı, immundepresif hayvanlarda gözlenir

 Lezyonlar generalize formda olsa da, en çok ayaklar ve interdigital

bölgede yerleşmiştir

Prostigmata : Demodex

 Kedi

 Çok ender farkedilir

 Genellikle kulak yolu ve baş bölgesinde lokalize olur

 Sığır, keçi

 Vücutta toplu iğne başı ile yumurta büyüklüğünde içi irin ve akar dolu pustuller oluşur

 Koyun

 Çok enderdir

 Lokalize kabuklu lezyonlar oluşur

 Tektırnaklılar

 Genellikle patojen değil

 Kaşıntı, alopesi kabuklanma ve pustuller oluşabilir

 Genellikle ense bölgesinde başlayıp baş, sırt ve ön ayaklara yayılır

Tanı

 Derin deri kazıntısı içinde akarların görülmesi ile konur

Tedavi

 Amitraz banyoları en etkili tedavi şeklidir (haftada bir, en az 7-8 banyo)  Ivermectin @ 600 mcg/kg (yanıt alınamayan olgularda denenebilir)

Kontrol

 Yavrularında generalize demodicosis gözlenen dişi köpekler kısırlaştırılmalı

Halk sağlığı

 İnsanların kendine özgü türleri vardır ( D. folliculorum kıl folliküllerinde, D.

brevis yağ bezlerinde) (sosyete uyuzu). Hayvanlarda gözlenen Demodex türleri

Prostigmata : Cheyletiella

Cheyletiella sp.

Büyüklük: 300-400 µ

Palplerin şekli: palplerin ucunda içe dönük çok büyük yapıda bir tırnak vardır (manda boynuzu görünümü)

tarsuslarda tarak benzeri yapılar var

Yerleştiği dokular: hayvanların sırtında deri yüzeyinde

Biyolojisi: lenf sızıntısı ve epitel döküntüleri ile

beslenir. Gelişiminde yumurta (kıllara tutturulur), larva, nimf (2) ve erişkin aşamaları var

Bulaşma şekli: temas ile bulaşır, taşıtıcı yaşlılar gençler için bulaşma kaynağıdır

Prostigmata : Cheyletiella

Konak özellikleri

 Cheyletiella yasguri - köpek

 Cheyletiella blakei - kedi  Cheyletiella parasitivorax

-tavşan

Yaşam döngüsü (evreleri)

 Bütün yaşamları konak

üzerinde geçmekete, ancak konak dışında da uzun süre canlı kalabilmektedirler

Enfestasyon bölgeleri

 Deri üzerinde yaşarlar (tüyler,

Prostigmata : Cheyletiella

Patogenez ve klinik belirtiler

 Kuru, kepekli dermatitis (walking dandruff=yürüyen kepek)

 Özellikle sacro-lumbal bölgede palpe

edilebilir papüller ve alopesi, bazen deri kalınlaşması ve duyarlı bireylerde

kaşıntı (pire allerjisini anımsatır)

Tanı

 Akarların deri üzerindeki kepekli

bölgelerde, kıl diplerinde veya deri kazıntılarında görülmesi (Selofan bant uygulaması). Kedilerin yalanma

hareketlerinden dolayı dışkıda da bazen akarlara rastlanabilir.

 Genellikle kedi sahiplerinde de karın

bölgesi ve kollarda kaşıntılı papüller vardır

Halk sağlığı

 Kedilerle yakın teması olan insanlarda

da enfestasyona neden olurlar.

Aile

Sarcoptidae

Psoroptidae

Cnemidocoptidae

Soy

Sarcoptes

Sarcoptes scabei hominis Sarcoptes caprae Sarcoptes ovis Sarcoptes canis Sarcoptes bovis Sarcoptes equi Sarcoptes suis Sarcoptes cuniculi

Psoroptes

Cnemidocoptes

Soy

Notoedres

Chorioptes

Soy

Otodectes

Chelicerata

Acarina

Astigmata (Stigmaları yok, solunum vücut yüzeyi ile yapılır)

Kriterler Psoropes Chorioptes Otodectes Sarcoptes Notoedres Cnemidocoptes

Vücut şekli oval oval Oval kablumbağa kaplumbağa Yuvarlak oval Capitulum Genişliğine

göre daha uzun; uç sivri

Genişliği ile uzunluğu aynı; uç yuvarlak

Genişliğne göre biraz uzun;

uç koni şeklinde

Uzunluğuna göre daha geniş; uç yuvarlak Uzunluğuna göre daha geniş; uç yuvarlak Uzunluğuna göre daha geniş; uç yuvarlak ♀’de 3. ve 4. bacak çifti uzunluğu Vücut sınırını aşar Vücut sınırını aşar Vücut sınırını aşar Vücut sınırını geçmez Vücut sınırını geçmez Vücut sınırını geçmez Vantuzların yerleştiği bacak çiftleri ♂ : I; II; III ♀ : I, II, IV ♂ : I; II; III, IV ♀ : I, II, IV ♂ : I; II; III, IV ♀ : I, II ♂ : I; II; IV ♀ : I, II ♂ : I; II; IV ♀ : I, II ♂ : I; II; III, IV ♀ : yok Vantuz saplarının yapısı Uzun, 3 eklemli Çok kısa eklemsiz Çok kısa eklemsiz

Uzun, eklemsiz Orta uzunlukta, eklemsiz

Kısa, eklemsiz

Vatuzların şekli Trompet Çan Çan Lale Çanak Lale Anüsünün

yerleşimi

Ventral Ventral Ventral Ventral Dorsal Ventral

♂’de anal vantuzlar

Var Var Var Yok Yok Yok

♂’de opistosomal çıkıntılar Uzun; vücudun arka sınırını geçer Uzun; vücudun araka sınırını geçer Kısa; vücudun arka sınırını geçmez

Yok Yok Yok

Astigmata: Uyuz etkenleri

Zorunlu ektoparazitlerdir, bütün hayat

döngüleri konak üzerinde geçer (derinin

çeşitli katmanları içinde)

Genellikle konağa özgüdürler, bulaşma

temasla olur

İnsan ve hayvanlarda

uyuz

hastalığının

etkenleridirler

Gelişmelerinde yumurta, larva, nymph,

olgun aşamaları var

Sarcoptes scabiei (sarkoptik uyuz)

Büyüklük:

♀’ler 0.3-0.5 mm; ♂’ler daha küçük

Vücudun şekli:

küçük, yuvarlak kaplumbağa

benzeri yapıdadır, 8 kısa bacakları vardır, arka

iki çift bacak vücüt sınırını aşmaz

Capitulumun şekli:

Uzunluğuna göre daha

geniş, ucu yuvarlak

Vantuza sahip pretarsuslar:

♂ I, II, IV; ♀ I, II

Tarsusların şekli (çizim):

vantuz sapları uzun ve

eklemsizdir, lale şeklinde

Konak:

Evcil (

koyun

, keçi, sığır,

domuz

,

tektırnaklı,

köpek

, tavşan) ve yabani hayvanlar

ile

insan

ve diğer primatlar (kedilerde yok)

Biyolojisi:

Bütün hayat evreleri deri içinde

geçmektedir

Tanı:

Klinik semptomlar, Yaygın şiddetli

kaşıntı, Kabuklu papüller, Sarımsı kepek ve

kalınlaşma, Pina-pedal reflex ve deri kazıntısı

Sarcoptes scabiei

(sarkoptik uyuz, baş uyuzu)

 Bütün hayat evreleri deri

içinde geçmektedir

 Dişiler epidermis içinde

tüneller açar,

günde 3-5 yumurta bırakırlar (toplam 40-50)

 Bütün hayat döngüsü 2-3

haftada tamamlanır Enfestasyon bölgesi

 Deri (epidermis); dişiler,

yumurtalar, larva ve nimfler deri içindeki

Sarkoptik uyuz

Patogenez ve klinik belirtiler



Köpek

 İlk lezyonlar kulak uçlarında, başta ve dirseklerde oluşup daha

sonra tüm vücudu kaplar

 Lezyonlar önce kızarıklık şeklinde başlayıp daha sonra papül

şeklini alır, papüllerin patlaması ile deri çatlamış hal alır ve sarımtrak kabuklanmalar başlar

 alopesi, deride kalınlaşma ve şiddetli kaşıntı vardır



Sığır, koyun ve keçi (ihbarı zorunlu hastalık)

 Lezyonlar daha çok kılların az olduğu baş bölgesinde gözlenir (baş

uyuzu), sonra yayılır

 Şiddetli kaşıntı, kendini ısırma, sürtünme

 Deride kabuklanma ve kalınlaşma, alopesi, yün ve deri kalitesinde

bozulma, zayıflık

Sarcoptes scabiei (sarkoptik uyuz)

Tanı

 Deri kazıntılarında bazen görmek zor

olabilir (kazıntılar derin olmalıdır)

 Kuşkulu durumlarda en az 8-10

yerden kazıntı yapılmalı

 Kaşıntı ile seyreden bütün olgularda

uyuz göz önünde bulundurulmalı

 Köpeklerde pinna-pedal refleks, lateral triceps alopecia ve hayvan sahibindeki allerjik reaksiyonlar tanı için çok önemlidir

Halk sağlığı

 İnsanların kendine özgü türü vardır

(S.scabiei var. hominis)

 Hayvanlardaki Sarcoptes türleri de insanları enfeste edebilir. Bu

Notoedres cati

Notoedres cati.

Büyüklük:

♀ 0.25 mm

Vücudun şekli:

Sarcoptes’e çok benzerler



8 kısa bacakları var, anus dorsalde yer

alır (Sarcoptes‘te terminalde)

Capitulumun şekli:

Uzunluğuna göre daha

geniş, uç yuvarlak

Vantuza sahip pretarsuslar:

♂ I, II, IV; ♀ I, II

Tarsusların şekli (çizim):

vantuz sapları orta

uzunlukta, eklemsizdir ve vantuz çanak

şekindedir

Konak:

Kedi, rastlantsal olarak tavşan

Biyolojisi:

Sarcoptes gibidir

Notoedres cati

 kedi, rastlantsal olarak tavşan Enfestasyon bölgeleri

 Kulaklar, ense ve yüz ile interdigital bölgeler  Tavşanlarda genital bölge de enfeste olabilir

Patogenez ve klinik belirtiler

 Kulak, yüz ve ensede sarımtrak kabuklanma çok tipiktir

 Aslan başı görünümü

 Deri kalınlaşmış, kıvrılmış olup hiperkeratinizasyon ve alopesi vardır  Hayvanlarda şiddetli kaşıntı vardır, yavru kedilerde ölümler gözlenebilir

Tanı

 Akarların derin deri kazıntılarında veya dışkıda görülmesi

Tedavi

 Topikal, injektabıl veya oral Ivermectin; veya insektisid banyoları

Kontrol

 Enfeste hayvanların sağlıklı hayvanlar ile teması önlenmeli, temas

edenler de ilaçlanmalı Halk sağlığı