AÇLIK-TOKLUK METABOLİZMASI

AÇLIK-TOKLUK METABOLİZMASI

  Biochemistry. Lippincott Williams & Wilkins., çeviri

Açlık-Doyma-Tokluk

• Açlık; Kişinin şiddetli besin alma isteği duymasıdır.

• Doyma; besin alımının sonlandırılması, tokluk; besin alımının kesilmesinden bir süre sonra gelişen açlık hissinin oluşumuna kadar geçen süredir.

• Beyin, yemeğe başlandıktan yaklaşık 20 dakika sonra tokluk merkezini uyarıyor.

Enerji dengesinin nöroendokrin kontrolü

Besin alımı, enerji tüketimi ve iştah arasındaki dengeyi sağlayan beslenme ile ilgili duyuların merkezi hipotamalus'da bulunur.

 Ventromedial hipotalamus’da;

“tokluk merkezi”

 Lateral hipotalamus’da; “açlık merkezi” bulunur

ve bunlar birbirini karşılıklı olarak engelleyebilmektedir.

Merkezler bu dengeyi sağlarken,gastrointestinal kanal ve karaciğerden çıkan nöral ve hormonal mesajlar ile plazma glukoz düzeyi ve plazma serbest yağ

asidi düzeyi vb mesajlara göre bir beslenme davranışı gerçekleştirilir.

Açlık ve Tokluk Hissi

• Açlık fizyolojik bir olayken, iştah psikolojik bir durumdur.

• Açlık hissini başlatan en önemli etmen polipeptid yapısına sahip Ghrelin hormonudur.

• Kan glikoz düzeyinin düşmesi ve kan serbest yağ asidi düzeyinin yükselmesi açlık hissini uyandırır.

• Oreksijenik peptidler açlık hissinin başlatılmasıyla besin alımını uyarırlarken, anoreksijenikler ise doyma hissinin oluşturulmasıyla besin alımını durduran peptidlerdir.

Enerji dengesinin nöroendokrin kontrolü

ANOREKSİJENİKLER OREKSİJENİKLER

Leptin Ghrelin

Kortikotropin Releasing Faktör (CRF) Nöropeptid Y (NPY)

 α-Melanosit Uyarıcı Hormon (α-MSH) Melanosit Konsantre Edici Hormon  (MCH) 

Kokain ve Amfetamin Regulated 

Transcript (CART) Agouti-Related Protein (AgRP) 

Bombesin Nitrik Oksid (NO) 

Serotonin Glikoz, Triptofan, L-arjinin ve Yağ Asitleri  Kolesistokinin (CCK)

İnsülin

Rezorpsiyon (beslenme) fazı

Besin alımından sonra kanda, glukoz düzeyi ile birlikte bir

polipeptit hormon olan

insülin seviyesi de 4-5 kat artar, glukagon hormonu düzeyi ise

düşer.

Rezorpsiyon (beslenme) fazı-İNSÜLİNİN ETKİSİ

Rezorpsiyon fazında ana enerji substratı glukoz, esas hormon da insülindir

Postrezorpsiyon (açlık) fazı

• Kanda glukoz konsantrasyonu düşük ve yağ asidi konsantrasyonu yüksektir.

• Açlık fazında kanda, bir polipeptit hormon olan glukagon seviyesi yükselir.

• Glukagon, adrenalin (epinefrin) ve kortizol, insüline zıt etkili hormonlardır.

Postrezorpsiyon (açlık) fazı-GLUKAGONUN ETKİSİ

Postrezorpsiyon fazında ana enerji substratı yağ asidleri, esas hormon da glukagondur.

Postrezorpsiyon (açlık) fazı-KATEKOLAMİNLERİN ETKİSİ

• Motor aktivite halinde esas hormonlara ek olarak adrenalin ve noradrenalin gibi katekolamin hormonlar da etkili olurlar.

• Katekolaminler, glukagon gibi etki göstererek yağ asidleri ve glukozun trigliserid ve glikojen depolarından serbestleşmelerini sağlarlar.

Postrezorpsiyon (açlık) fazı-GLUKOKORTİKOİDLERİN ETKİSİ

• Karaciğerde glukoz üretimini arttırırlar.

– Glukoneogenezi hızlandırırlar

– Kas ve lenfoid dokulardan aminoasit salınımını arttırarak glukoneogenezi arttırırlar

• Glikojen sentetazı aktifleştirerek KC’de glikojen depolanmasını arttırırlar.

• Yağ dokuda lipolizi ve kas proteinlerinden amino asitlerin serbestleşmesini uyarırlar.

Postrezorpsiyon (açlık) fazı-BÜYÜME HORMONUNUN ETKİSİ

• Büyüme hormonu (GH), yağ dokuda lipolize neden olur;

karaciğerde glukoneogenez ve glikojen sentezini uyarır; kasta glukoz alımını azaltır, protein sentezini uyarır.

Çeşitli hücre veya organ metabolizmaları

Karaciğer hücresi

metabolizması-Rezorpsiyon fazında

1. Glukoz

fosforilasyonunun artması

2. Glikojen sentezinin artması

3. Heksoz monofosfat yolu aktivasyonunun artması 4. Glikolizin artması

5. Yağ asidi sentezinin artması

6. Triasilgliserol sentezinin artması

7. Aminoasit yıkımının artması

8. Protein sentezinin artması

Karaciğer hücresi

metabolizması-Postrezorpsiyon fazında

1. Glikojen yıkımının artması

2. Glukoneogenezin artması

3. Yağ asidi

oksidasyonunun artması

4. Keton cisimleri sentezinin artması

Yağ doku hücresi metabolizması- Rezorpsiyon fazında

1. Glukoz transportunun artması

2. Glikolizin artması

3. Heksoz monofosfat yolu aktivasyonunun artması 4. Yağ asidi sentezinin

artması

5. Triasilgliserol sentezinin artması

Yağ doku hücresi metabolizması- Postrezorpsiyon fazında

1. Triasilgliserol yıkımının artması

2. Yağ asidi salınımının artması

Kas hücresi metabolizması Rezorpsiyon fazında

1. Glukoz transportunun artması 2. Glukojen sentezinin artması 3. Aminoasit alımının artması 4. Protein sentezinin artması

Kas hücresi metabolizması Postrezorpsiyon fazında

1. Yağ asitleri kullanımının artması 2. Keton cisimleri kullanımının artması

3. Protein yıkımının artması (glukoneogenezde kullanılır)

Beyin hücresi metabolizması Rezorpsiyon fazında

1. İyi beslenme durumunda, yakıt olarak sadece glukoz kullanır. Yaklaşık 140 g/gün glukoz, CO₂ ve H₂O’ya

okside edilir.

Beyin hücresi metabolizması Postrezorpsiyon fazında

1. Yakıt olarak glukoz kullanımı (açlığın ilk günlerinde)

2. Yakıt olarak keton cisimlerinin kullanımı (uzamış açlıkta)

Dokular arası ilişkiler

Rezorpsiyon fazında

Dokular arası ilişkiler

Postrezorpsiyon fazında