Hijyenik faz :
Endüstri devrimiyle birlikte özellikle Avrupa’da insanların sağlıklarını tehdit eden etkenlerden korunma kavramının gelişmesi ile 19. yüzyılın başlarında hijyenik faz başlamıştır.
Bireylerin kötü konutlarda ve iş ortamlarında yaşaması, sık yaşanan salgınlar nedeniyle ölüm oranları yükseltmektedir.
Hijyenik olmayan ortamla bulaşıcı hastalıklar arasında ilişki kuruldu.
1846 yılında Liverpool Sanitary Act kurulmasıyla birlikte hijyenik çevreyle ilgili yasal düzenlemeler getirildi.
Bu hareket tüm Avrupa’da yankı buldu ve halk sağlığı çalışmaları başlamış oldu.
Halk Sağlığının Tarihsel Gelişimi
Bireyci faz: Mikrobiyoloji ve immünolojideki gelişmeler özellikle Louis Pasteur’ün çalışmaları Halk Sağlığı Enstitüsünün işlevsel olmasına büyük katkı sağladı.
Çevresel faktörlerin düzenlenmesi,
Kitlesel aşılamaların uygulanması,
Sanitasyon hizmetlerinin etkinleşmesi pek çok bulaşıcı
hastalığın engellenmesi ve eradikasyonunu gündeme getirmiştir.
Halk Sağlığının Tarihsel Gelişimi
Teröpotik faz: Özellikle sülfonamidlerin 1940’larda bulunması ve diyabet tedavisinde etkisinin gösterilmesi ile halk sağlığı alanında da tedavi fazını başlattı.
Bireylerin tedavisi ile ilgili müdahale çalışmaları öncelikli olmaya başladı.
Tedavi ediciliğin ön plana çıkması ve sağlık hizmetleri
harcamalarındaki artış varsıl ile yoksul, kırsal ile kentsel alan arasındaki farklılıkları doğurmuştur.
Teröpotik fazın sonucunda yoksulların, çalışanların, risk
altındaki diğer grupların sağlığı daha kötüye gitti. Halk sağlığı alanında değişim gerekliliği ortadaydı.
Sosyal programların içinde halk sağlığı programları, halkın sağlık eğitimi yerini almalıydı.
Halk Sağlığının Tarihsel Gelişimi
Halk Sağlığı Fazı: 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yeni bir halk sağlığı yaklaşımı gelişmiştir.
Sadece tedavi eden, hastanede çalışan, yüksek sağlık harcamalarına neden olan klasik tedavi hizmetlerinde
yetersizlikler olduğu fark edilerek yoksul olan ve en temel sağlık hizmetlerine ulaşamayan toplumun sağlığının yaşam
koşullarından etkilendiğinden söz edilmektedir.
Halk sağlığı döneminde hastalıkların nedenleri epidemiyolojik çalışmaların bulgularına göre karar verilmeye başlandı.
Üç faktörün etkisi söz konusu olmuştur; etken, kişi, ve çevre.
Hastalıkların oluşumunun ve yayılımının açıklanmasında, kontrolünde, müdahale yöntemlerinin geliştirilmesinde kişi, etken, ve çevre üçlemesi göz önüne alınmaya başlanmıştır..
Halk Sağlığının Tarihsel Gelişimi
Halk Sağlığı Tarihsel Gelişiminde Kilometre Taşları
MÖ 2000-1000
Kanalizasyon / su sistemleri (MÖ 2000)
Bir çok Kızılderili tarihi şehirlerinde su drenaj sistemleri ortaya çıkmıştır.
Mısır’da eski Kahun kenti sokaklarında kanalizasyon drenaj sistemleri bulunmuştur.
Hastalık (Mö 1000)
Eski Amerikan yerlilerinde askerlerin yüksek yerlerle alçak yerler arasında rotasyon yaptıkları böylelikle bataklık nedenli
hastalıklardan korundukları bilinmektedir.
Nüfus artışı önemli sağlık sorunlarını da beraberinde getirmektedir.
Bulaşıcı hastalıkların bazılarında azalma eğilimi olmasına karşın yeni tanımlanmış hastalıklar ortaya çıkmakta bazıları da tekrar gündeme gelmektedir.
Yüksek kalorili beslenme,
Fizik egzersiz yapmama,
Sigara ve alkol kullanımı,
Dengeli beslenmeme
Stresli yaşam tarzı kalp damar hastalıkları gibi kronik hastalıkların eğiliminde artışlara neden olmuştur.
Kronik hastalıklar
Sedanter yaşam tarzının yaygınlığı,
Yüksek kalorili beslenme şekli,
Sigara, alkol ve diğer bağımlılık yapıcı maddelerin kullanımı,
Obesite, diyabet, kalp hastalıklarının hastalık yükü içinde önemli paya sahip olması,
Yaşlı nüfusun giderek artması.
Olağan dışı durumlar
Olağan dışı durumlarda sağlık hizmetlerine olan gereksinimin artması,
Olağan dışı durumların bulaşıcı hastalıklara zemin hazırlaması
Mülteci kampları ve getirdiği sorunlar,
Olağan dışı durumların beslenme, barınma, çevre sağlığı gibi hizmetlere gereksinimi arttırması,
Yaşlı nüfusun artması
Kronik kalp damar hastalıkları, kanserler, ruh sağlığı sorunlarının artması,
Yaşlı bakım evleri, evde hasta bakımı yaşlılara sosyal rehabilitasyon gibi hizmetlere gereksinim,
Aktif yaşlanma ile yaşlıların sağlığının geliştirilmesi süreçleri.
Endüstri
Kullanılan yeni kimyasalların hastalık etkilerinin bilinememesi,
Küreselleşmeyle emek yoğun ve riskli iş kollarının gelişmekte olan ülkelere kaydırılması,
Endüstri atıklarının önemli halk sağlığı sorunu olduğunun bilincinin gelişmesi ve bu alanda çalışmalara gereksinim duyulması.
Ekonomik dar boğaz ve kısıtlı kaynaklar
Sağlık sisteminde yetersiz kaynak (insan gücü, para, araç, gereç, zaman) ve ekonomik dar boğaz nedeniyle sağlık
sistemlerinde arayışların olması,
Sağlık ekonomisi analizlerine olan gereksinimin artması,
Sağlık politikalarının küreselleşmeden nasibini alması ve ulusal düzeyde sağlık politikalarının geliştirilmesi gerekliliği,
Sağlık harcamalarındaki anormal artış ve bunun azaltılması için planlama, önceliklerin belirlenmesi gerekliliği.
Halk Sağlığında Temel İlkeler
Sağlık hizmetlerinde hakçalık esastır,
Kişi çevresi ile bir bütündür,
Yaşam, doğum öncesinden ölüme kadar bir bütündür,
Koruma tedaviden üstündür,
En çok görülen, sakat bırakan ve öldüren hastalık ”önemli hastalık”tır
Hastalıkların nedenleri sosyal, biyolojik ve fizik nedenlerdir,
Kişinin hastalığı, aynı zamanda ailenin sorunudur,
Kişinin hastalığı aynı zamanda toplumun sorunudur,
Herkes kendi sağlığından sorumludur,
Sağlık hizmeti bir ekip işidir,
Sağlık hizmetleri multisektöryeldir,
Halkın sağlık hizmetlerine katılımı esastır,
Sağlık hizmetlerinde entegrasyon esastır,
Teşekkürler...
