İletişim Etiği
Meslek Etiği
Bir meslekle ilgili neyin doğru, neyin yanlış olduğunu belirleyen, o meslekle ilgili birtakım davranış kuralları oluşturan ve mesleğe mensup kişilerin bu davranış kurallarına uymasını zorunlu kılan,
uymayanları meslekten çıkaran, hizmet ideallerini koruyan ilkeler bütünüdür.
Kaynak: Meslek Etiği Kavramlar, Selçuk Atak, Serdar Kenan Gül
İletişim Etiği ?
Gazete Televizyon
Radyo Müzik Yazılım Kayıt Film
Kitap Dergi Reklam
Halkla İlişkiler
İletişim Etiği
- Haber ve reklam - Artan Güvensizlik - Toplumsal denetim
- Televizyon dizileri, kadın kuşağı, çizgi filmler…
1970
Medya sorumluluğu Medya performansı Kamusal yarar?
Neden 1980 ?
Neo- liberalizm «piyasa odaklı toplum»
«kamu hizmeti» sağlık, eğitim, kitle iletişimi
«meşruiyet zemini»
Liberal-kapitalist toplumlarda medyanın meşruiyet zemini, güçlü devlete karşı kamunun sesi olmaya, kâr güdüsünü kamu yararının gerisinde tutmaya ve bireylerin demokratik karar
mekanizmalarından etkin bir rol oynayabilmesi için onlara piyasa ve devlet iktidarının bozucu etkisinden arınmış, objektif ve bilimsel enformasyon sunma işlevine dayandırılmıştır.
Kaynak: Ruhdan Uzun, İletişim Etiği
Gazetecilik Etiği
1998- TESEV- Basın %51
2000 – Taylor Nelson- Medya %28,5 2005- ANAR- Medya %45
Güvenilirlik Araştırmaları
2017- Reuters- Medya %40
Türkiye
2018- Edelman- Medya en az güvenilen kurum- yalnızca 5 ülkede %50’nin üzerinde
Kaynak: Ruhdan Uzun, İletişim Etiği
Gazetecilik Etiği
Liberal yaklaşım - Demokrasi Gazetecilik Etiği Amaç ? İşlev ?
Kamu Hizmeti Olarak Gazetecilik
1- Dördüncü Güç ve Toplumsal Sorumluluk
1- Gerçeği Anlatmak ve Kamu için Gazetecilik
1. Dördüncü Güç ve Toplumsal Sorumluluk
Halk adına siyasal otoriteleri denetleme
Demokrasi (liberal yaklaşım) basın basın özgürlüğü
Kamunun gözcüsü olma
Toplumdaki farklı sesleri, çoğulculuğu yansıtacak
Serbest pazarda hareket eden fikirler !
1. Dördüncü Güç ve Toplumsal Sorumluluk
Yasama + Yürütme + Yargı + Medya
Dördüncü güç metaforu
Demokrasilerde özgür basın hükümet üzerinde bir gözlemci gibi çalışarak, yurttaşların temel meseleler hakkında yargıda bulunabilmesi için gerekli bilgi ve haberi sağlar.
Demokrasinin çoksesliliğine katkıda bulunur.
Tekelleşme ? Kâr ?
Kaynak: Ruhdan Uzun, İletişim Etiği
1. Dördüncü Güç ve Toplumsal Sorumluluk
«Kamu Yararı»
Tekelleşme nedeniyle, Liberal yaklaşım çerçevesindeki idealleştirilmiş Pazar demokrasisinde gazeteciliğe yüklenen işlevin tartışmalı hale gelmesi, yine Liberal yaklaşım içinde kalınarak üretilen düzeltme çabaları gündeme gelmiştir. Bu çabalar Avrupa’da «kamu hizmeti», ABD’de «toplumsal sosyal sorumluluk» adı altında sunulmuştur.
1947 Hutchins Raporu
Kaynak: Ruhdan Uzun, İletişim Etiği
1. Dördüncü Güç ve Toplumsal Sorumluluk
1947 Hutchins Raporu - Profesyonellik
- İlk yükümlülük kamuya hizmet
- Basının ekonomik sisteme hizmet etme görevinin demokratik sürecin geliştirilmesi, kamu aydınlatılmasından önce gelmemesi !
Haber medyasının toplum karşı bir sorumluluğu var!
- Kamuya demokraside etkin katılımcılar olmaları için ihtiyacı olan enformasyonu sunmak - «Günün olaylarını ve bunların anlamlarını doğru ve kapsayıcı bir şekilde sunmak»
- Özgürlük Sorumluluk ??
2. Gerçeği Anlatmak ve Kamu için Gazetecilik
- Gerçek ?
- Nesnellik Yurttaşların yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri için dünyanın güvenilir bir resmi
Bilim insanı!
Tarafsızlık - 1840’lardan önce - 1840’lar (kâr)
Etik ?
Aktif katılımcı tutum
«Yurttaş gazeteciliği»
Gazeteciler sistemin aksayan yanlarını mı sorgulayacaklar?
Çözümlerin girişimcisi mi olacaklar?
Gözlemci mi, aktivist mi?
2. Gerçeği Anlatmak ve Kamu için Gazetecilik
- Postmodernizm
Olayın çoğulcu yapısı
Sonsuz sayıda gerçeklik
- Gazetecilikte gerçeği anlatmak da çok sayıda karşıt görüşü, farklı bakış açısını haberleştirmek anlamına gelmektedir.
- Etik ?
Gazetecilik Meslek Etiği
Farklılaşma Avrupa / ABD İki amaç:
- Gazetecilik görevini/misyonunu koruma altına almak.
- Mesleğin güvenilirliğini güvence altına almak ve saygınlığını ve onurunu korumak.
- Gerçekleri aktarmak, nesnellik, tarafsızlık, dengelilik, doğruluk, kesinlik, tamlık
- haber-yorum ayrımının yapılması ve ilan/reklam niteliğindeki yayınların bu niteliklerinin mutlaka belirtilmesi.
- şiddeti özendirici, insani değerleri incitici yayınlardan kaçınmak Temel İlkeler
Kaynak: Ruhdan Uzun, İletişim Etiği
Temel İlkeler
- Kaynakların gizliliğini korumak, saklı kalması kaydıyla verilen bilgilerin (off the record) kamu yararı gerektirmedikçe yayınlanmaması
- Haberi oluşturacak malzemeyi toplarken yanıltıcı yöntemlere başvurmamak - Mahremiyetin ihlal edilmemesi
- Haber toplama sırasında kişilerin taciz edilmemesi
- Hiç kimsenin ırkı, cinsiyeti, yaşı, toplumsal konumu ve dini inançları nedeniyle aşağılanmaması - Kişileri küçük düşüren ve iftira niteliği taşıyan yayınlardan kaçınılması
- Suçlu olduğu yargı kararıyla kesinleşmedikçe kimsenin suçlu ilan edilmemesi - Cevap ve düzeltme hakkına saygı gösterilmesi
- Mesleğin özel amaç ve çıkarlara alet edilememesi
- Başka medya kuruluşlarından alınan haber ve görüntülerin kaynak belirtilmeden yayınlanamaması
Kaynak: Ruhdan Uzun, İletişim Etiği
Etik İlkeler Nasıl İzleniyor?
1. Etik Komiteler
Uyarı, kınama ya da üyelikten çıkarma
1969 İsveç deneyimli ve tarafsız gazeteci ücret
İletişim aracı temsilcileri + halk temsilcileri 2. Ombusdmanlık (Kamu denetçiliği)
ABD modeli Okur temsilciliği halkla ilişkiler mi?
3. Basın Konseyi
4. Medya Gözlemevi
Basın özgürlüğü, bağımsız gazetecilik ve yüksek etik standartlarını bir araya getirmeye çalışır.
5. Kamu Baskısı
Kamunun medyanın gözlemcisi olması ve etik dışı davranışlara tepki göstermesi
Kaynak: Ruhdan Uzun, İletişim Etiği
