Sayı - Number : 47 Ocak - Şubat - Mart
1 9 8 O
January - February March
ıı
nt■ CID
9
oTÜRK
WYKOOPERATIFÇILIK
KURUMU
THE TURKISH CO-OPERATIVE ASSOCIATION was founded at Istanbul University in the year 1931, under the name of the Turkish Co-operative Society (Türk Koopera- tifçilik Cemiyeti).
Its headquarters was moved to Ankara in late 1933, and at the beginning of 1934 amended its Statutes in conformance with the conditions prevailing at that date.
The Society changed its name into the Turkish Co-operative Associotion. in 1948, and modified its Statutes in conformance with the Law No. 3512. on Associations
The General Assembly of the Association convened on 30th May, 1964 and resol- ved that in the light of its 33 years of experience and in accordance with the require- ments of the planned economy era, the Statutes of the Association should be re-written.
The new Statutes drawn up accordingly were reviewed and adopted by the General Assemly at its meeting on 27th June, 1965.
The Government declared it as an association serving public interest in 1946. The subject with which the Association is concerned, is theoretical and practical co-operative vvork. Its object is to propagate co-operative ideas in theoretical and practical fields, to promote the co-operative spirit and ideas, and to support activities in this direction.
In order to achieve the objecives outlined in its Statutes, the Association engages in the following activities :
a. Conduct or cause to be conducted research on the subject of co-operative mo- vement, commission its members or other scholars, experts and authors to write articles and books and prepare surnmaries of articles and books on subjects pertaining to co-ooperative movement and publish thern.
b. Prepare or cause to be prepared standard states for tu various types of co-operatives.
c. Make contacts nationally or internationally among all types of public and private agencies, organizations, associations and persons on the subjects related to co-operatice movement, legislation and applications, and express its opinion on these subjects either directly or on request.
d. Convene academic meetings and arrange co-operative weeks, festivals and oeneral co-operative conventions.
e. Conduct lectures, courses, seminars and general knowledge competitions in dıfferent parts of the country on the subject of co-opeatives.
f. Join as member those international organization and associations whose objects are similar to its own.
g. Set up a library in the headquarters of the Association, closely connected with the co-operative movement concept, legislation and application and composed of books, periodicals and brochures in Turkish and foreign languages.
h. Participate in the conventions of international co-operative organizations, attend conferences to be arranged by such organizations and make the Turkish co-operative movement commonly known.
j. Make endeavours to ensure that the concept and application of the co-opera- tive movement is widely diffused, that it develops and takes root, that it is included in the curricula of vocational schools, that chairs on the co-operative movement are instituted in the universities, academies, schools and that institutes specializing in the co-operative movement are founded.
k. Support and sustain the activities and enterprises of existing co-operatives act as guide to them in every respect, and at the request of the member co-operatives in solving their management problems.
pecya
KOOPERAT İ FÇ İ L İ K
ÜÇ AYLIK KOOPERATIF İNCELEMELER DERGİSİ
Sayı : 47 OCAK - ŞUBAT - MART - 1980
— Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerinin Anamukavelename Değişikliği Üzerine Bir İnceleme ...
— Bir Turizm Seyahat Satış Kooperatifi
— Uygarlık Tarihinde Türkler - Ahl Evran
— Azgelişmiş Ülkelerde Toprak Dağılımı, Tarımsal Verimlilik ve Finansman
Bekir ONAR Ayça ADALILAR Ahmet YÜZENDAĞ
Dr. Selçuk CİNGİ
Türk Kooperatifçilik Kurumu Tarafından Üç Ayda Bir Yayınlanır.
Sayısı : 50,— TL.
Yazışma Adresi : Türk Kooperatifçilik Kurumu Mithatpaşa Caddesi 38/A Yenişehir - ANKARA
Türk Kooperatifçilik Kurumu Adına Sahibi : Feyzi HALICI
Yazı İşleri Sorumlu Müdürü Doç. Dr. Rasih DEMİRCİ
Yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir.
Dizildiği ve Basıldığı Yer ULUCAN Matbaası - ANKARA
: 17 78 18
pecya
CO-OPERATION
Number : 47 JANUARY FEBRUARY MARCH - 1980
— A study on the changes In the bylaws of unlons of agrlcultural sales
co-operatives
— A tourism travel sales co-operative
— Turks in the history of civilisation : Ahl - Evranlsm
— Land distribution, agricultural productivIty and financing issues in
developing countries
Bekir ONAR Ayça ADALILAR
Ahmet YÜZENDAĞ
Dr. Selçuk CING1
Quarterly Published by the Turkish Co-operative Association 'Correspondence Address :
Türk Kooperatifçilik Kurumu Mithatpaşa Caddesi 38/A Yenişehir - Ankara Proprietor on behalf of the Turkish Co-operative Associatoion
Feyzi HALICI Responsible Editor Doç. Dr. Rasih DEMIRCI
(The opinions expressed in the articles belong to the authors)
pecya
TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ BİRLİKLERİNİN ANAMUKAVELENAME DEĞİŞİKLİĞİ ÜZERİNE BİR İNCELEME
Bekir ONAR
ıKooperatifler Anamukavelenamıesinde yapılmasını önerdiğimiz değizikliğe 'paralel olarak Birlikler Anaımukavelenamesindeki değişik
lik
önerimizi de 'bu yazıımızda belirtmeye çalışacağım.Meri Anamukavelenamenin birinci maddesi, kuruluş, firma, sü- reyi içermektedir. Bu başlık altında ıdüzenlemiş birinci madde Birli- ğin tüzel kişi liği kazanması konusunda bir açıklık getirmemiştir. Kar nımızca bu konu ıçbk önemlidir. Tüzel kişiliği ıkazanduktan sonra Kooperatif veya birlikler adına yapılan tasarruflar bunları ilzam eder, yoksa kişiler veya kurucuların sorumlulukları ile işler yürütülmüş olur. Bu itibarla birinci maddenin bu eksikliğini gidermiş olmak için, madde başlığının;
KURULUŞ, FIRMA, SÜRE, TÜZEL KİŞİLİK KAZANMA, olarak : Madde 1 — ıişbu Anasözleşme altında adları ve üretim 'bölgeleri yazılı Tarım Satış kooperatifleri ile 'sonradan bu anasözleşme hil- kümlerini kabul ederek ortak olacak Satış 'Kooperatifleri arasında bu anasözleşmedıe yazılı 'işleri görmek ve 2834 sayılı 'Kanun hükümleri- ne bağınlı bulunımak üzere « » Tarım Satış Kooperatifleri Birliği, firması altında Sınırlı Sorumlu bir 'birlik kurul- muştur.
Kurucu ıortaklarca imzalanan anasözleşmeler notere tasdik etti- rildikten 'sonra Ticaret Bakanlığının mayına sunulur, onaydan sonra birlik kuruluşu noter marifeti ile mahallinde ıilân 'ettirilmek suretiyle Birlik tüzel kişilik kazanır.
Işbuı Tarım Satış 'Kooperatifleri Birliğinin süresi otuz yıl olup bu süre Genel Kurul kararı ile uzatılabillir.
Ortak sayısını düzenleyen dördüncü maddeye göre Birliğin or- tak sayısı buçsuzdur. Ancak kuruluşta enaz üç ortak 'olmak Iâzımdır.
hükmü 'uyarınca bugüne kadar Birlikler kurulmuştur. Üç Kooperatif- le kuruimuş olan Birlikler güçlü olımamakta hattâ organların' dahi
pecya
4 TARIM SATİŞ KOOPERATIFLERI BIRLIKLERININ ANAMUKAVELENAME DEĞIŞIKLIĞI ÜZERINE BIR INCELEME
Oluşturmakta güçlük çekilmekte, kağıt üzerinde kurulmuş olmaktan öteye gidememektedir. Bu şekilde kurulmuş ve faaliyet göstereme- miş biliklenin vebali iKooperatifçiliği ,kötülemek isteyenlere fırsat vermektedir. Bu aksaklıkları gidermek için Dördüncü maddenin :
ORTAK SAYISI : başlığı altında;
Madde 4 — Birliğin ortak kooperatif sayısı sınırsızdır. Ancak, kurulşta yedi ortak olması gereklidir.
Kooperatif Birlikleri misk kuruluşlardır, ortak sayısı kadar mali güç olarakta yeterli olması gereklidir. Bu itibarla kurulacak bir bir- liğinde özvarlığı kuvvetli olmalı ve mümkün olduğu kadar yabancı kaynak!' finansman olanaklarına az ihtiyaç duyabilmelidir. Meri Ana- mukavelenamenin 12'nci maddesine göre yüklenllecek ortaklık pa- yının tutarı 50,— TL.dır. 1935 senesinde kabul edilmiş olan 50,— TL.
bugün için iştira ikudretinden çok kaybetmiştir, bu itibarla günün ko- şulları gözönüne alınarak 50,— TL.lık ortaklık payının 1.000,— TL.'sı- na çıkartı I a rak;
PAYLAR : başlığı altmda:
Madde 12 — Yükenilecek ortaklık payının tutarı (1000) liradır.
ortak Kooperatif kendi ortaklarınca taahhüt edilen pay tutarlarının
için % ni
içi n % ni
için % nı
Için % nı
Birliğe ortaklık payı olarak yükenmek meüburiyetindedirler.
Ortak Kooperatiflerin kendi ortakları tarafından teslim edilecek maldan Birliğe; ortaklık payı olarak yüklenmeık mecburiyetinde bu- lundukları nisbetlere isabet eden kısmın fazlası bir pay k∎ ıymetinin yarısını geçerse ortak kooperatif bir pay daha taahhüt etmek mec- buriyetindedir.
Genel Kurul ve oy hakkını düzenleyen 18.ci madde meri ana mu- kavelenamede yedi paragraftan oluşmaktadır. Genel Kurula girme hakkını haiz her 400 ortak ve ürün birimi için birer temsilci hesaplan- maktadır. Kooperatif genel kuruluna girme hakkını haiz ortak ne dar çak olur ve ürün teslimatı da o nisbette fazla bulunursa buna paralel olarak temsilci sayısı da fazla ,olacaktır. Oysa 1163 sayılı Ka- nunun 78'inci maddesine göre ortak sayısı ne kadar çok olursa ol- sun temsilci sayısı beşi igeçemez, Birlikler Kooperatif şeklinde ku-
pecya
TARIM SATIŞ KOOPERATIFLERI BIRLIKLERININ ANAMUKAVELENAM E DEĞIŞIKLIĞI ÜZERİNE BİR INCELEME
rulduğuna göre, 'Kooperatifteki gibi Genel 1Kurula katılan temsilci sa- yısına bakılmıyarak her ortak ikooperatifin bir oy hakkı vardır. Bu durum eşitlik I I kesin i zedelediğigibi, zayıf bünye I Ikooperatifl erin ortak sayısı çak, kuvvetli kooperatif 'üzerinde bir hegemonya kurma- sına müncer olacağı görüşü ile Tarım Satış Kociperatifleri Birlikleri Genel Kurulunda her temsilcinin bir oyunun olması daha ,halckanlyet- li olacağından, ,Birlikler Genel Kurulunda her temsilciye bir oy hak- kı olduğu yolunda bir açıklık verilMiştir. Buna göre 18.ci madde son fıkrası
GENEL KURUL VE OY HAKKI : başlığı altında son ıparagraf;
Madde 18 —
Sonsparagraf : Genel Kurulda her temsilcinin bir oy hakk ı var- dır., Birlik 'delege! i ğii ne s eç i I ec ekle rin , kooperatif • yönetim 'kurulları üyelerinde aranılacak nitelikleri haiz olmaları şarttır.
Genel iKurıllun ödevleri, başlıklı 19.ncu madde 13. fikradan oluş- maktadır:
ç) Genel Kurulun Yönetim ve kontrol kurulunu seçmesi doğal hakkı olmakla birlikte memur statüsünde olan eksperlerinde genel kurrulca seçilmesin in nedeni anlaş' tamam ştı r. iEıksperJende diğer ele- manlar 'gibi Birliğin tayinle gelmiş elemanlarından farkı olmaması ge- rekir ve çalıştıkları sürece ,sicil alarak terfi ve tefeyyüz edecekleri gözönünde tutularak eksper seçiminin fıkradan çıkartılması yerin- de olacaktır. Yine aynı 'nedenlerle maddenin d) fıkrasından ücret tes- biti konusunda eksperler fikradain çıkartılimıştır. -
11,63 numaralı ,Kooperatifier Kanununun 42'nci maddesi ikinci
fıkrasmda .Genel Kurulun hangi yetkilerini devir ve terk edemeyece-
ği beş bölümde sayılmış, son <bölümünde; «Kanun ve anasözleame ile Genel'Kurula tanınmış olan konular hakkında karar vermek» hük- münü getirmiş bu unmaktad ı r.
Bu hükmün ışığı altında durıim incelendiğinde görülarki, taşıtsız mal satın almak, yaptımak veya satmak hakkı mani anamukavelena- mede Genel Kurula.yerilmiş bir hak olduğuna göre bu hakkını Genel
Kurulun ,devreclememesi gerekir. Oysaki Tarım Satış Kooperatifleri dinamik ikunuluşlardır. Daimi bir gelişim içinde olduklarından faali- yet konularını ilgilendiren alanlarda yatırımlar yapmak zOrunluluğun- dadırlar. Bu yatırımlar için gerekli gördükleri taşıtsız malı satın' al- ması için Genel 'Kurulu her zaman toplantıya çağırması mümkün ola-
pecya
TARIM SATIŞ KOOPERATIFLERI BIRLIKLERININ ANAMUKAVELENAME DEĞİŞİKLIGİ ÜZERINE BİR INCELEME
rnamaktadır. Yatırımların gecilkmernesi ve gerekli girişimlerin realize edilebilmesi için, Yine satınalma bak ve yetkisi Genel Kurulda kal- mak şartiyle (f) fokrasmın günün koşullarına adapte etmek ve bu surette 19'nou maddenin üç fıkrasının
GENEL KURULUN ÖDEYLERİ; başlıgı, altında, Madde 19 — Genel Kurulun ödeVleri 'şunlardır.
ç) Yönetim ve Kontrol kurulları üyelerini seçmek, işten el çek- tirmek ve telbriye,etmelk,
d) Yönetim ve Kontrol Kurulları üyelerine Vşrilecek ücret, =hakki huzur ve ikrarniyeler ile memur kadrolarını ve masraf bütçesini tes-
bit ,etmek,
f) Taşıtsız, mal satınalrhak, yaptırmiak veya satmak hakkında Yö- netim Kuruluna yetki vermek,
Şeklinde değiştirilmesi,
Normal Genel. Kurul toplantısını düzenleyen ve mühim görülen bu konu, meri anamukavelenamenin 20.ci maddesi dört paragraftan oluşmakta ve hepsinin de yeniden gözden geçirilmesi gerekir. lik pa- ragraf kimlerin Genel° Kurulu toplayacağı konusunu dıüzenlemektedir.
Oysa 1163 şnumaralı ,Kooperatifler Kanunu'nun birinci ,ınaddesi koo- peratifi tarif ederken, tüzel kişiliği haiz olmak üzere. diye başlamış, yedinci maddesinde de kooperatif ticaret siciline tescil ile tüzel ki- şilik kazanır hükmünü getirmiştir. Bu hüküm karşısında kuruluş için Anasözlesnnerrirı Ticaret ,Bakanlığınca onaylanmış olması o birliğe tü- zel kişilik kazandırmış olmayacağı cihetle, ilk para[grafın mevzuata
,uydurulması,
Meri anamukavelenamede 20.ci maddenin ikinci paragrafında normal' Genel Kurul toplantılarının iş yılı ıbitiminden engeç iki ay içinde yapılacağını öngörmüş ise de bugüne kadar yapılan tatbikat göstermiştir ıki, [iş yılı bitiminden itibaren iki .ay içinde bil'ançonun
çıkartılması ve diğer formalitelerin tamamlanmas, ı mümkün olama-
rnaktadır, bu itibarla sürenin uzatılmasının zaruri olduğu,
Üçüncü paragrafta, Genel Kurulu toplantıya kiımlerin çağıracagı hakkında bir açıklık getirimemiştir. Buna bir açıklılk vermek ve Kont- rol Kurulu da on gün içinde Genel Kurulu toplantıya çağırmadıgı tak- dirde Ticaret Bakanlığının kaç gün içinde Genel Kurulu toplantıya ça- gireceği ,hakkındai bir kayıt getirmek yerinde olacaktır.
pecya
TARIM SATIŞ KÖOPERATİFLERI BIRLIKLERININ ANAMUKAVELENAME DEĞIŞİKLİ,Ğ1 ÜZERINE BİR İNCELEME
Son paragrafta, Genel .Kurul gündemine bir madde eklenmesi teklifinin de gündem gibi ilan edilmesi yalnız bu ilânda ilk gündem- deki gibi onbeş günlük sürenin !beklenmesine gerek ohm` adığı, yolun da bir açıklık getirilerek, 20.ci maddenin tümünün, yeni baştan yazıl ması,
NORMAL GENEL KURUL TOPLANTISI
Made 20 -- Genel Kurul ilk defa Birliğin tüzel kişiliğini kazan- masını müteakip son Ogün içinde anasözleşmeyi imza neden kooperatif- terden biri tarafından toplantıya çağırılır.
Normal Genel Kurul toplantıları iş yılı bitiminden en geç dört ay içinde yapılır ve bu süre her ne sebeple olursa olsun ■uzatılamaz, (seçim yasakları bu süreye dahil ,edilmez.)
Normal Genel Kurul, Yönetim Kurulu Başkanı veya Genel Müdür tarafından çağırılır, bu çağırılış süresi içinde yapılmamış ise; kont- rol Kurulu tarafından on gün içinde çağırılır, buna rağmen çağın ya- pılmadığı takdirde bir ay zarfında Ticaret Bakanlığınca Genel Kurul toplantıya çağırılır.
Normal Genel Kurul gündemine bir madde eklenmesi, ortak ko- pperatiflerin, toplantıdan enaz beş gün evvel yazılı miiracaati ile mümkündür. Bu takdirde eklenen 'kısmında aynı tarzda ilân edilmesi şarttır, bu ilânda onbeş günlük süre aranmaz..
Olağanüstü toplantıyı düzenleyen 21.ci maddenin ikinci parag-
rafin da Ticaret Bakanlığı, bir süre ile bağlı olmadığından bu görevini uzun bir süre gecikme ile yapabilmekte ve bu da işin sürüncemede kalmasına müncer olmaktadır. Bu mahzuru gidermiş olmak için pa- ragrafın;
OLAĞAN ÜSTÜ GENEL KURUL TOPLANTISI Madde 21 ---
ikinci paragraf : Yönetim Kurulu, ortak kooperatifleri!" vaki talep- lerine rağmen, genel kurulu toplantıya çağırmadığı takdirde bu çağrı, kontrolörler tarafından beş gün içinde yapılır. Bunlar da çağırmadığı takdirde Ticaret Bakanlığınca bir ay zarfında toplantıya çağrılır.
Genel Kurula çağrılışı düzenleyen 22.nci ,maddede bazı yanlış anlaşılmaya meydan vermektedir. Şöyleki, ilan ve toplantı günleri hesaba katılarak 15 günlük süre beklenilmesi ve bunun hitamında
pecya
8 TARIM SATIŞ X0OPEFIATIFLERI BİRLİKLERİNİN ANAIVHJKAVELENAME DEĞIŞIKLIĞI ÜZERINE BIR INGELEME
toplantının yapılması gerekirken çoğu zaman ilan ve toplantı gününü de dahil ederek 15 gün geçince toplantı yapılmak istenmektedir„ bu da haliyle. kanuna aykırı düşmektedir.
Maddenin, dördüncü paragrafında'Ticaret ıBaıkanlığrnın tayin,ede- cağ! temsilciler Genel Kurul toplantısında oya ;katılmamak şartiyle hazır bulunurlar demiş 'olmasına rağmen geltnediklerinde öne yapıla- cağı hakkında bir açıklık bulunmamaktadır. Bunun için de 1163 nu- maralı Kanunun 87.ci maddesi 'hükmün° uyularak bir saat beklenip durum bir tutanalkla lbelirlendikten sonra toplantının açılabilmesi, , olanağının getirilmesi, ile maddenin,
GENEL KURULA ÇAĞIRILIS :
Madde 22 — Normal ve olağanüstü toplantılara çağırış, gazete ile ve taahhütlü ,mektupla yapılır. Bu çağırinın ilan tarihi ile toplantı günü hariç enaz onbeş gün evvel ver gündemle birlikte yapılması ge- reklidir. Bu Hanların birer surette, aynı zamanda Ticaret Bakanlığına, bölgenin en büyük !mülkiye memuruna ve Birlik kontrolörlerine gön- derilir.
Dördüncü paragraf : Ticaret Bakanl ığının tayin edeceği temsil,.
eller genel 'kurul toplantısında Boya !katılmamak şartıyla hazır bulu- nurlar, gelmedikleri takdirde bir saat beklenir ve'durum bir tutanak- la tesbit edilerek oturum açılır, şeklinde değiştirilmesinin,
Genel Kurul kararlarının tasdikini içeren 24.üncü madde meri Anamukavelenamede beş paragraftan oluşmaktadır. KanımıZca 3 ve 4.cü paragraflar günün koşullarına cevap vermekten uzak kalmakta-
dır. Şöyleki; üçüncü paragrafta Genel Kurul kararlarının, Ticaret Ba-
kanlığınpa bir ay, içinde tasdik veya redde dair kararının ,bildirmesini, bu kararların mevcut kanun, Anamukavelename ve mevcut mevzuata aykırı ise ve bir aylık süre aşdı-tuş olsa dahi, reddedilmiş sayılmal!-
dır. Bakanlıkça onaylanmıyan Genel Kurulun Birliğe tebliğinden itiba-
ren bir ay içinde yeniden yandım»ı bağlayıcı hükmü 'getirilmiş, her:
hangi bir mazeretle ertelenmesi,ne mani olunmak için dördüncü fık- raya eklemeler yapılmıştır. Buna göre 24.cü maddenin, 3 ve 4.cü ragrafları değişiklikle şöyle olması;
GENEL KURUL KARARLARININ TASDİKI : MADDE 24 —
3.cü paragraf, 1Bakanlık, kanun, ,anasözlesme ve mevcut mevzu- ata uygun olarak alınmış kararları, postaya verildiği tarihten itibaren
pecya
TARIM SATIŞ KOOPERATIFLERI BIRLIKLERININ ANAMUKAVELENAME DEĞIŞIKLIĞI ÜZERINE BİR INCELEME
ençok bir ay- 'içinde inceleyerek tasdik veya redde dair sonucunu bir- liğe bildirir.
•
4:cü ipâragraf, bu müddet içinde incelenmesi 'bitirilmiyen karar- lar tasdik edilmiş sayılır. Bakanlıkça 'onaylanmıyan genel 'kurullar
birliğe tebliğinden itibaren bir ay içinde yeniden yapılır, ertele- nemez. •
Yönetim Kurulu Seçimi ve üyeliğin sona ermesini, düzenleyen 25 .nci maddenin seçimle +ilgili birinci A baş lığı altı nd eki paragrafı nün koşullarına cevap vermemektedir, söyleki; bugün 'köylere kadar ortaökulların açıldığı bir devirde Yönetim Kurullarına seçilecek kim- selerde 'enaz bir tahsil seviyesi aranması gerekir. Meri Anamukave- lenarne dördüncü 'maddesinde üç kooperatif bir birlik kurabilmekte;
böyle bir birlikte 4 kişilik Yönetim Kurulu 'üyeliğinden ikincisi 111 n de merkez koOperatifinden, seçilmesi ,öngörülmekteydi, yeni değişiklikle yedi kooperatif tarafından bir birlik +kurulmasını önerdiğimiz için men ianamukavelenamedeki «Ancak üç ıkooperatiften, kurulu birlik- lerde, ikooperatiflerden 'birinden iki üye seçilir» cümlesi gereği kal- madığı için çılkartılmıştır. Men anamukavelenamede olmayan ayrıca bir (h) fikrası eklenmiştir. Seçimde, asil iüyelerden sonra sırası ile ençok oy alanların yedek üye seçilmesine olanak tanınarak vakitlerı kazanılması ve. yedek •üye seçimini düzenleyen 2b.ncı maddeyi de - üst kuruluşlara delege seçimi maddesi Olarak bir yenilik getirilmesi
uygun olacaktır: Buna göre 25.ci maddenin (A) bölümünün değiştiril- mesi ve (B) bölümünün aynen bırakılarak 'maddenin;
YÖNETIM KURULU SEÇIMI
Madde 25 — A) Yönetim Kurulu seçimi :
Yönetim Kurulu, 20.cu innaddede gösterilen işleri yürütmek üze- re genel -kurulca temsilciler arasından iki yıl için gizli oyla seçilen 4 üye ve 31.ci madde ,frükmüne göre latanacak Genel Müdür olmak üzere beş ilyeden oluşur. Seçilecek üyelerin aynı !kooperatif temsil- cilerinden, olmaması şarttır.
Yönetim Kuruluna;
,a) ilkokul mezunu olmayanlar,
+b) Enez bir yıl önce ortak 'olmayanlar ve o yıla ait 'ürün teslim- tında bulunmayanlar, '+(yerri kurulan kooperatifler hariç),
c) Haklı- bir sebebe dayanmalksızın rekolte ıbeyannamesinde tes-.
limini yilklendikleri ürünleri teslim etmeyenler,
pecya
10 TARIM• SATIŞ ,KOOPERATIFLERI BIRLIKLERININ ANAMUKAVELENAME DEĞIŞIKLIĞI ÜZERİNE BİR iNDELEME
d) Iflas edenler, ağır hapis cezasını ,gerektirir bir suç 'ile, Sah- tokârl ı'k, hile, dolandıTICrl ılk; Lhı rsızl ılk, kaçakçı I ık, zimmet, rüşvet ve katil suçlarından birisi ile hüküm giymiş olanlar,
,c) 'Daha, ,dnce görev kusurlarından 'veya suç teşkil eden eylem ve işlemlerinden dolayı lkooperatif, birlıiık yönetim öurulu üyeliği veya denetciliğinden bir daha seçilmeme& üzere iuzaklaştırılmış olanlar ile, kooperatif ve Ibirliık ıpersonelinden görevlerine son verilmiş olan- lar,
f) Kooperatifin çalıştığı konular üzerinde ticaret ve komisyoncu- luk yapanlar ve bu konuda çalışan kişiler ile çıkar ilişkileri bulunan- lar,
•g) Birbirlerl ile üçüncü dereceye kadar rDerece dahil) kan ve sıhri hısım olanlar,
Ih) Kooperatif ve birlikler ile bunlara bağlı teşekküllerde görev almış olanlar,
seçilemezler.
Yapılacak olan gizli seçimde ençok oy alan dört temsilci Yönetim Kurulu asil üyesi ve asil iüyelerden sonra sırası ile ençok oy alan dört temsilci de yedek üye olurlar, oy eşitliği halinde kura çekilir.
Yönetim Kurulu üyelerinden birinin çekilmesi, işten el çektiril- mesi veya toptan istifa etmeleri halinde; aldıkları oya göre yedek üye- ler iş başına ,getirilir ve yerlerine geçtikleri üye veya 'kurulun süre- sini tamamlarlar.
'Kooperatif yönetim ve denetim kuruluna seçilender, birlik Yöne- tim ve. Denetim 'kurul I arı nd a 'üye seçi Idikleri takdirde bunların birini i tercih etmeye ımecburdurlar.'
Birbirleri ile 3. Dereceye kadar 1(3. derece dahil) kan ve sil-iri hısımlarla, aralarında kazanç 'ilişkisi olan, aynı zamanda.yönetim ve dehetim kurulu üyesi olamazlar.
Gerekçe gösterilmek şartiyle ,üyelerIn tamamının değiştirilmesi mümkündür.
Olarak değiştirilmesi meri anamukavelenamedeki ,(B) aynen alın- ması,
,Meri anamukavelenamde üst kuruluşlara delege •eçimine dair bir madde yoktu, 2'6.cı madde Yönetim Kurulu Yedek üyelerinin seçi-
pecya
TARİM SATİŞ KOOPERATIFLERI BIRLIKLERININ ANAMUKAVELENAME 11 DEĞIŞIKLIĞI ÜZERINE BİR iNCELEME
mini düzenlemekte idi. Genel Kurul toplantısında Yönetim 'Kurulu asil üyelerinln .seçiminden sonra, aynı şekilde yedeklerinin seçilmesi za- man 'israf' ;olarak düşünülmüş ve 25.ci madde ile birleştioilerek bir seçimde asil ve yedek üyelerin seçimlerinin -yapılması uygun bu- lunmuştur, ayrıca iki olan yedek üye 4'e Vkartılmıştır.
Bir üst kuruluşa delege seçimi ibugıüne değin iş'ari oyla ve ye-
değiı de olmadığı için ençok şikâyet edilen konulardan idi. Bu şikâ-
yetleri önlemek için yedek üye seçlminde kazanılan zamanı üst kuru- luşa temsilci segmede ;kullanmak üzere, 26.ncı maddenin delege se- çimi olarak düzenlenmesi,
ÜST KURULUŞLARA DELEGE SEÇIMI
Madde 26 -- Birliklerin üst kuruluşu için delege seçiminde, Bir- liğe bağli her on ■kooperatıfe kadar bir delege esasına göre tespit yapılır ve delegeler gizli oyla seçilir. Ençok oy alanlar asil delege ve asil delege sayısının yarısı ıkadar da aldıkları Boya göre yedek delege
Genel 'Kurulda her ,delegenin bir oyu vardır.
Genel Müdür, bulunmadığı 'zamanlarda kendisini temsil etmek üzere 'bırakabileceği vekilini düzenleyen 31.01 madde beş .paragraf- tan oluşmaktadır. Mert anamukavelenamede Genel Direktör bulun- madığı zamanlarda 'kendisini ternSil etmek üzere ;Birlik ad ına imzaya yetiklıi olanlardan, birini, Yönetim 'Kurulu kararı ile yerine vekil bira- kır, deniektedir. Bu tatbikat çoğu kez ,sıiirtüşmeleıre neden olmaktadır.
Yönetlm Kurulu Genel 'Direktörün değilde, kendi paralelinde bir yet- kilinin vekil olmasını ister, bu da işlerin aksamasına sebep olmakta- dır. Bu itibarla Genel Müdür imzaya yetkili ve istediği' bir kimseyi Vekil 'bırakıp durumu Bakanlığa önceden bildirecek önlemi alarak 31.c i madde dördüncü paragraf ı n;
GENEL MÜDÜRLÜK ve MEMURLAR : Madde 31
4.üncü ,paragraf : Genel Müdür bulunmadığı zamanlarda kendi- sini temsil etmek üzere Birlik adına imzaya yetkili olanlardan birini, bir sene içim yerine vekil 'bırakır. Bu durum Bakanlığa bildirilir.
Kontrol kurulunun oluşu ve niteliklerini düzenlerrıiş bulunan 38.bi maddeye bir yenilik olmak üzere, enaz ıortaokul mezunu' olmak şartı ile yedeğinin de seiçlmesini getirmıekte fayda igörülmüştür. Üç parag-
pecya
12 TARIM SATIŞ KOOPERATIFLERI BIRLIKLERININ ANAMUKAVELENAME DEĞIŞIKLIĞI ÜZERİNE BIR İNCELEME
raftan oluşan +maddenin paragrafı değiştirilerek diğerlerinin ay- nen kalması ile maddenin ;
KONTROL KURULU : Madde - 38 —
Birinci •paragraf : Birlik işlerini ve Yönetirn Kurulu ıkararlarını süre) surette kontrol etmek üzere enaz ortaokul mezunu 3 kişilik kontrol kurulu teşkil edilir. , Bu kurulun iki üyesi genel kurul tarafın-
dan seçilir,ve bir üyesi de Ticaret Bakanlığı'nca tayin 'edilir. Kontro- lörlerin vazifeleri süresince liönetim Kurulu .üyelert ile birlik genel
,müdürünün 25.ci 'maddede yazılı derecelerde -hısım veya iş ortakla- rından olmaması şarttır. Ancak Ticaret ıBakanlığınca gerekli hallerde bu hüküm tatbik "inmez; şeklinde değiştirilmesi,
Yolsuzluk yapan Yönetim ve Kontrol Kurulu üyeleriyle memur ve diğer çalışanların cezalandırılmasını 'düzenleyen 43.cü madde, iki pa- ragraftan oluşrnakta olup, bugün için son paragraf insan hak ve öz- gürlüklerini fazla bağlayıcı ve sert 'bulunmuştur. Günün koşullarına ve çalışanların çalışma hayatında yarınlarına güvence vermiş olmak için 43:cü madde ikinci paragrafının
YOLSUZLUK YAPAN YÖNETIM ve KONTROL KURULU
ÜYELERIYLE EKSPER ve MEMURLARIN CEZALANDIRILMASI : Madde 43 —
Paragraf 2 — Ticaret ,Bakanlığınca, veya Ziraat ıBankasınca yap- tırılacak 'kontrol sonucunda suçlu oldukları tespit edilenlerin
yetkili
m ahkeme lerc e m ahkü rn edilmesi ve 'mahkürn iyetin 'kesin' e şmes i üze- rine ,kat'i olarak görevlerine Ticaret 'Bakanılığınca son verilir.
Banka ve Kredi işleri ,başlığı altında düzenlenımi şolan 50.ci mad- de meri, anamukavelenamede, Birliğin Kredi Işleri 2'834 sayılı Kanu- nun 18.ci ,maddesine göre Ticaret Bakanlığının direktiflerine 'uygun olarak Ziraat Bankas *mca yapılmaktadır. 1935 senesinden bu yana Bir- likler çok büyük gelişme gösterrnişlerdir. Yatırımlar için Ziraat Ban- kası gerekli 'olan olanakları teminde güçlük çekmektedir. Zirai konu- daki bütün gereksinmeleri bir Ziraat Bankasının sırtına yüklemek bu kredi m'üessesesini ımüşkül durumda .bırakmaktadır. Bu itibarla Ba- kanlığın müsaadesi 'içinde Milli +Bankaların da 'devreye girmesi za manının geldiği düşünülerek, maddenin;
pecya
TARIM SATIŞ KOOPERATIFLERI BIRLIKLERININ ANAMUKAVELENAME 43 DEĞIŞIKLiĞi ÜZERINE BIR INCELEME
,BANKA ve KREDİ İŞLERİ :
Madde 50 -- Birliğin ıBanka ve kredi işleri 2834 sayılı Kanunun 18.ci 'maddesi hükümleri dairesinde TC. Ziraat Bankası veya Ticaret Bakanlığınca gösterilecek Milli Bankalar ile yapdır, açılacak krediler ile şartlar Ticaret ıBakanlrğı ve Bankalar arasında yapıla- cak anlaşmaya göre tesbit edilir; şeklinde değiştirilmesi,
Fiyat farkının dağıtımını düzenleyen 581ci madde iki ana- bölüm- den oluşmakta, kârı,rı, dağıtımı,n,da Yönetim 'Kuruluna verilecek mik- tar her zaman ,ihtilaflara lneden olmaktadır. ıBunuin ana,sözleş,me ile açıklığa kavuşturulması yerinde olacağı • düşüncesi ile, maddenin;
FIYAT FARKININ DAĞITIMI
Madde 58 — Genel Kurul, Yönetim Kurulu raporunu, bilânçoyu, kâr ve zarar hesabını taSdik ,ettikten, sonra, kâr veya zararın (Fiyat farkı) dağıtımına karar verir.
1 — Kârın :
a) % 10',u,nu birinci' yedek akçeye,
b) % 15' kadarını Yönetiırn Kurulu üyeleri ile genel müdür ve, memurlara (Ancak bu miktar. bir üye için 'bir aylık hakkı huzuru ge- nel müdür ve memurlar için aldıklarj maaşın ,iki ;katını geçem.ez).
c) Geri kalanı, yaptıkları muamele ,nisbetinde ortak kooperatif- I e re dağ ıtı I rr ; şeklinde düz,eltilmesiı,
Maddenin deva,m1 meri anamukavelenamenin zarar bölümüdür.
,Birliğin infisah n'edenlerini düzenleyen 66.cı madde bugün so- runları çözümlerneye yetmemeıktedir. Birliğin kuruluşu istenilen forma- litelerin tamamlanmasından sonra Ticaret Bakanının oluru ve mahalli siıcilli ticarette ilan ile kolayca yapıldığı 'halde, kurulmuş bir Birliğin fonksiyonon,u yitirdiği takdirde bu Birliği dağıtılmış 'saymak müm- kün değildir. Birliklerin gerek feshinde ve gerekse infisahında tas- fiye, yapabilmek için muhakkak genel kurul 'kararının alınmış olması gereklidir. Oysa bir hevesle üç kooperatifçe kurulmu ş ve beklenile- ni verememiş [birliğin devammda fayda ,m,ü,lahaza, ,edilemez. Bu du-
rum,d,a ,kâğıt ,üzerindek ,urulmuş görünen koo,pe,ratifinh ,u1k,uke,n dağıl-
mış sa,yılabilmesi için maddenin günün gelişen koşullarına göre-ye- niden düzenlenmesi ile '66.cı maddenin;
İNFİSAHIN SEBEPLERİ•
Madde 66 --- a) Anasözleşm,ede yazılı otuz yıllık ,mü,ddetin dol- ması ve 19. maddenin (1) fııkrasına göre temdit kararının verilmemesi,
pecya
14 TARIM SATIŞ KOOPERATIFLERI BIRLIKLERININ ANAMUKAVELENAME DEĞIŞIKLIĞI ÜZERINE BİR INCELEME
b) Ortak adedinin beşten aşağı düşmesi, c) Kapitalin enaz ∎hadden aşağı düşmesi, ç) Kuruluş ergelerinn ortadan ıkalıkması,
d) Yükenlerini yerine getiremiyecek duruma 'düşmesi,
e) Diğer bir birlikle —iltihak şeklinde— birleşmesi,'haberinde infisa[h eder.
Ticaret Bakanlığınca, tesbit edilecek bu haller nedeni ile, birli- ğln infisahı için karar alınmak üzere olağanüstü Genel Kurul toplan- tısı yapılması hususu Yönetim ,Kuruluna bildirilir (Karar organı mev- cut değilse bu çağrı Ticaret Bakanlığınca resen yapılır.)
Yönetim Kurulu Bakanlığın bu talimatını 15 gün içinde uygula- madı'g'ı takdirde kontrol kurulu üyeleri genel ıkurulu 15 gün içinde toplantıya çağırır. Kontrol (kurulu da bu müddet zarfında çağırmazsa Genel Kurulu Ticaret Bakanlığı toplantıya çağırır, bu toplantıda nisap Earanmaz. Toplantıya hiçbir ortak gelmediği ve divan da teşkil edile;
mediği takdirde durum Bakanlık temsilcilerince tanzim olunacak bir tutanakla tevsik edilir.
Ticaret Bakankğı bu tutanak üzerine birliğin Einfisahına karar verir ve ilân ettirir.
Tasfiye Kurulunun tayini ve •işten elçektirilmesini düzenleyen meri anamukavelename iki ,paragraftan oluşmakta ildi . 66.cı madde- yi önerdiğimiz şekilde değiştirebilirsek buna göre de 67.ci maddeye de bir fıkra eklenmesi gerekecektir. Bu yeni fıkra eskilerin drasinda yer alacaktır.'
Buna göre 67.ci maddenin;
TASFİYE KURULUNUN TAYİNİ ve İŞTEN ELÇEKTİRİLMESİ
Madde '67 —
Paragraf 2. — 66.cı maddenin sonf ıkrasına göre Ticaret Bakan- lığınca infisahına karar verilen birliğin tasfiyesi ikisi Ziraat Banka- sınca, biri de Ticaret Bakanl ığınca seçilen 3 kişilik bir kurul tarafın- dan yapılır,
Şeklinde değişiklik yapılarak Birltklere hem işlerlik ıkazandırılmıs ve de faaliyette bulunmayan birlikler için kooperatif aleyhtarlarının menfi yönde, propaganda yapmalarına fırsat verilmiyecek, fonksi- ' yonlarını yitirmiş Birliklerin kolaylıkla tasfiyeleri yapılarak çalışa-
cak olan Birliklere şans tanınmış olacaktır. 12.2.1978.
pecya
BİR TURİZM SEYAHAT SATIŞ KOOPERATIFI
«AGENCE DE TOURISME OUVRİER»
Ayça ADALILAR
Turizm kooperatifleri literatürde var m ıdır yok mudur? Türkiye'de kurulur mu ıkurulmaz ımı dıâvâsı varsın devam' etsin-biz 45 yılını ba-
şarıyla doldurmıuş, Ilk 30 yıllık süresini Inıutluluk içinde bitirip süre-
sini 30 yıl daha uzatan Brükseldelki «Agence de Tourisıme Quvriıısr»
seyahat satış ikooperatifini incellyelim.
Agence de 'Tourisme OuvrierIA.T. ,03 Tamamen bir 'seyahat acen
• tası niteliğindedir.
Halk turizm acentası olduğundan, kâr •gayesi olmayan blr tatil ve sağlık gezileri ,kooperatifidir.
Çal ı şan ları n boş zaman ların ı d e ğerl endi rmelerini, tatilleri ni sağ- 1 ııklı,•bilinşli ve. eknnomik bir şekilde geçirmeleri için halk eğitimine
katkıda bulunmak amacını güder.
KurtıluSun asıl amacı seyahatleri: ,organize ,etrnek, 'bunların taık- sitle ,satışını yapmaktır. Ayrıca kooperatif : şirket acentalara da ara- cılık yapar. Aracı olarak bunların 'uçak, tren; 'gemi ve otobüs biletle rini otel ve , yemek fiişlerimi taksitte satar, bizzat veya üçüncü şahıs- lar • a rac ı 1 ığıyla., otomobil, otobüs Servisleri işletmeci Ii i yapar. •
Otelcilik hizmeti dahil,. seyahat ve tatil konularına 'ilişkin bütün bizrrietlerl yürütür. 1935 yılından beri kuruluşu yukarıda bahsedilen dallarda her türlü faaliyeti başarıyla surımuştur. 30 yıl süreyle çalı- şan A.T.O. 19.64 yılında yeni bir kararla 30 ,yıl daha süresini uzatmış- tır. Süre uzatma, işlernine kuruluşun diğer ortakları, genel kurulun.
- alacağı süre uzatma kararıyla' kuruluşa bağlamışlardır. Kuruluış ay-
rıca bir genel kurul kararıyla ,alacak veya- borçlarını 'başka bir kuru,
lu
şa aktarabilir. O 'kuruluşla birleşebilir veya onun alacak ve borç- .
tarım üzerine
Süre 'uzatma işlemine kuruluşun, diğer ortakları , genel kurulun alacağı ,süre uzatma kararıyla, kuruluşa :bağlamışlardır. Kuruluş ay-
rıca bir genel kurul kararıyla alacak veya borçlarını başka bir 'kuru-
pecya
116 BIR TURIZM SEYAHAT SATIŞ KOOPERATIFI
«AGENCE DE TORİSME OUVRIER»
kışa aktarabilir. 0 ıkuruiıuşla birleşebilir veya onun alacak ve borç- larını üzerine alabilir. Böylesine bir (kararla 45 yıl faaliyet gösteren A.T.:0. diğer birliklerle ıdikey yatay birleşmelere işbirliğine •girmiştir.
Hemen
■
belıirtmek gerekir iki kooperatifin üyelerinin .kurdukları yeni kuruluş kooperatifin genel ,ku ru lu şuna ıüyedir.•Kooperatifin yönetim yeri 42 Rue Hante — BRÜKS'EL dir.
Ticaret Sicil No. : 76.740 dır.
Kuruluşun statüleri, 'Monitör Belge'de 24 Ocak 1935 günü 792 sayı ile yayınlanmıştır.
Moniteur Belge'de yayınlanan statülerdeki değişiklikler şöyle- din 27...28 Temmuz 1.936 tarih 6 - Haziran 1964 tarihli 17040 sayı ile, 18 Temmuz 1964 tarih, 24166 sayı ile 15 - Mayıs 1965 tarih, 12690 sayı ile 25 Temmıuz 1979 tarih, 2416 - 1 sayı ile görülüyor ki, [kuruluş' günün icaplarına göre ıkeerndinıi yenileyebFlmiştir.
Kuruluşun İsmi :
«Agence de Tourisme» 'Halk Turizm Acentası olup Flamanca ismi Algemeen Volks tourisme'dir.
Bu kuruluş, monvement socialiste (Belge'e bağlı diğer 'kuruluşlar gibi, •yardım kurumları, sendikalar» kar gayesi almayan, bir tatil ve sağlık gezileri (kooperatifidir. 'Kuruluş çalışanların boş zamanları n ı değerlendirmelerini, tatiilerimi s ağ I ııkl ı , ve ekonomik bir şe- kilde geçirmeleri için, halk eğitimine katkıda bulunmak amacında-
dır.
Kuruluşun esas amacı, seyahatte': 'organize etmek bunların tak- sitle satışını yapmaktır. Ayrıca bu tür işleri yapan diğer acentaların satışların' yine aracı alarak bunların, 'uçak, tren, gemi ve otobüs bi- letlerini, otel ve yemek fişlerini taksitle satan gerek bizzat gerekse üçüncü şahıslar aracılığı ile, 'otomobil, otobüs servisleri işÎetmeci- Iiği yapan, 'otelcilik hizmeti dahil seyahat ve tatil 'konularına ilişkin bütün hizmetleri yürütür.
Kuruluşun yönetim yeri ıBrükserdedir. Ancak, Yönetim Kurulu kararı ile yer değiştirebilir. 'KurUluş ıgerek duyulan, her, yerde bölge-
sel veya yerel yönetim yerleri uygun 'noktalarda veya yukar ıda belir- tilen organizasyonlara ait yerlerde satış birimleri ıkurabilir
Kuruluşun süresi 30 yıl olup, 1935 yılından itibaren, faaliyete geçmiştir. Olağan üstü genel kurulun 15 Mayıs ve 26 Haziran 1964
pecya
BİR TURİZM SEYAHAT SATİŞ KOOPERATİFİ 17
«AGENCE DE TORİSME OUVRİER»
tarihinde aldığı kararla kuruluşun süresi yeniden 30 yıl olarak tesbit edilmiştir. 'Bu süre genel kurulun, bitiş tarihinden en az 6 ay evvel ıalacağı kararla, yeniden uzatılabilıir. Ortakları, genel kurulun alacağı süre uzatma veya suzatmama kararıyla kuruluşa bağlamışlardır.
A.T.O. seyahat satış kooperatifi 'kooperatif genel 'kuruluşuna üye-
dir.
Kapital sınırsızdır. Tamamı yÜkümlenilmıişiminimum sınırı. 500.000 Franktır. Her biri, 500 Franklık, nominatif ve bölünmez parçalardan oluşmuştur.
Bir ortak bir çok paylara sahip olabilir. Paylar ada yazılı olup, kooperatif kuruluşları yasasının 128. maddesinde öngörüldüğü şekil-
de verilir.
Kurum, paradan başka şekilde payrOrın, karşılığını alabilir. Bun- lara karşılrk, tamamen veya kısmen karşılıklar para olarak ödenen- tarla eşdeğerli olanlar verir.
Kuruluş, genel kurul kararıyla tahvil çı ka rabi I r.
Ortaklığın geçerliliği, kuruluşa kabülüyle ve üye ıkütüğfiıne kay- dedilmesiyle sağlanır.
Üye! i ğ e kabul için şu 'koşullar ıgereklidir.
a) Mevcut statüleri tanımak,
b) Yönetir); Kuruluna başvuruda, bulunmak,
c) En azından bir ortaklık payı ödemeyi kabul etmek,
'd) Ortaklık anlaşmasını ıirrızalarnak, bu lımza Ile mevcut statülere, uyulacak, sorumluluklarını, benlınseınımesini ıgerektirir. Üyelik ybıne- tim kurulu kararı ile ıkesinlik kazanır. Üyeliğin niteliği >kişiseldir, üye- ler, sadece kkendıiıpaylarrna düşenleri ödemek zorundadırlar... D eğ er- lıerince +bağli ve onlardan, sorumlu' değildirler.
Üyelik şu koşullarle sona eren
Yendi isteğiyle istifa,' ıüyıelikten ihraç ve ölüm.
Ayrıca «Ticari 'Kuruluşlar Yasasının», 123, 124, 125, 127 ve 128 inci maddelerinde öngörülen koşullarda da üyelik son ,buılur.
Üyelsikten 'istifa eden veya çıkarılan üyeler istifa veya ihraç ta- rihinden itibaren, kuruluşun işlerine karışma hakkını kaybeder.
pecya
18 BIR TURIZM SEYAHAT SATIŞ KOOPERATIFI
«AGENCE DE TORİSME OUVRIER»
Oyelikten 'ç
ıkan ya da ç
ıkarılanlar, üyelik paylar
ın
ın kendilerine geri ödenmesi +karşılığında, pay ,karnelerini veya pay belgelerini geri verirler,
Üyelerin, üyelik pay
ıkarnelerini veya pay belgelerini ba
şka her-hangi bir
şekilde kullanmalar
ıkesinlikle yasakt
ır.
'üyelik pay
ıkarnesinin veya pay belgesinin„güvence olarak ve- rilmesinden, bağış olarak kullan .
ılmas
ından veya başkalar
ınaJh gi bir (biçimde ,aktar
ılrnasından kurum 'etkilenmez.Y- Uye kurumlar
ın; başka kurumlarla ıbirleşmeleri durumunda Ge-nel Kurulu, üye ikurumlar
ın, üyelik paylar-mm.1, ,üstlenici kuruma geçonayl
ıayabilir.Genel Kurul Toplant
ılar
ıKurumun bütün üyeleri •genel kurul toplant
ılar
ına (katı labilirler.»
Kurulun kararlar
ıbütün üyeler için geçerli' ve ba
ğlayıcıd
ır.
, Genel Kurul .'davetleri, ya her üyenin adresine gönderilir veya
bas
ın yoluyla yapılacak bildirilerle ,gerçokle
şir.
Üyeler, genel kurul toplant
ılarına; üyelik, .pay belgelerini
takdim ederek,girebilirler. •
• Bu kurul, ,ge9iniş y
ıla ait.:sayımın, yönetirri ve denetleme kurul-ları raporlar
ım inceler, yönetim ve denetleme kurullar
ının üyelerini• .seçen ve 'üyelerce ilgilenilen kurulu
ş'sorunlar
ınıinceler.
Genel , Kurul, Yönetirn Kurulu taraf
ından' toplant
ıya çağrıl
ır ve mevcut 'üyelerin say
ıs
ıne olursa olsun, geçerli bir genel kurul ola- .- rak toplan
ır.
Davet, en az onbe
şgün öncesinden yap
ıl
ır -ve 'gündemi kapsar.
Gündemde, üyelerin genel kurul toplant
ı 'gününden en az yirmigün .öncesinden, Yönetim 'Kuruluna gönderdikleri önerilerde bulunur.
Genel kurulda ancak, gündemde bulunan ' ,konular incelenebi- • lir. Ancak, gündemde yer almayan bir konunun önemli, Genel Kurul- ca da dikkate al
ınırsa, bu konu, gündemdeki diğer 'konuların görü-şülmesinden sonra ele alı
nabilir.
Genel Kurul toplant
ı'Ba
şkan
ım veya zaman
ın
ıkendisi tayin eder.
Yönetim Kurulunun, bu konuda
ihtiyaç göstermesihalinde ola-
ğanüstü Genel Kurul toplantılarına gidilebilir. Olağan üstü Genel
pecya
BIR TURIZM SEYAHAT SATIŞ KOOPERATIFI 19 ' «AGENCE TORISME OUVRIER»
Kurul toplantıları ayrıca denetçilerin ya da ortakların en az ondabi-°
rinin lbaşvurmasıyla, onbeş gün içinde toplantıya çağrılır. Davet bil- Birimi yapılınca, davetin neden yapıldığı da belirtilir. Yönetim Kuru- lu, bu istekleri geciiktirmeden 'işleme koyar.
Genel 'Ku ru ida Yönetim Kurulu üyelerinin, seçimi gizli oyla, gizli oya başvu ru lm as ı , açıklııkla kara rl aştı rı lmayan, diğer bütün kararlar- da 'açık oyla yapılır.
Her üyelik ıpayına ait bir oy vardır.
Ancak hiç bir üye, elindeki üyelik paylarının sayısı, yada başka
•üyelere° (kendisine verilen temsil 'b e Igelerinin sayısı ne olursa olsun, toplam üye sayısının onda birinden fazla sayıda oy ikullonamaz.
'Kararlar, aşağıdaki durumlar dışında, 'üyelerin 'salt çoğunluğunun oyları ile alınır.
a) ,§tatülerde yapılacak değişiklikler.
b) Yönetim Kurulu 'üyelerinin görevden alınması ve 'kendilerine karşı girişilecek işlemler.
e) Kurumun dağıtılması yolunda kararlar.
Bu konulardaki (kararlar için, oyların üçte iki çoğunluğu aranır.
Üçte iki çoğunluk, ayrıca kuruluşun Süresinden önce da ğ ıtılımasında yada sürenin yeniden 'uzatılmasma ait kararlar içinde .geçerlidir. Bu son karar, ancak altı hafta ara ile toplanacak iki genel 'kurulda, al ına- bilir. 'Birinci toplantıda dörtte üç ve Ikinci toplantıda salt çoğunluk aran ı r.
Seçimlerde ikinci oylama turu izafi çoğunlukla yapılır ve oy eşit- liği durumunda ıkuraya başvurulur. Liste!i olarak yapılan seçimlerde, boş yer sayısından çok kişinin seçilmiş oldukları belirlenirse, 'sıra ile ençok oy alan adaylar seçilmiş kabul edilirler. Aday sayısı boş olup, seçim 'konusu yapılan yer sayısından, az olursa listelerne yapılınaz.;
Oy eşitliği 'durumu mevcut olursa, yapılacak işlem ikonusunda yukarıdaki kurala aykırı tüm öneriler (geçersizdir.
Yönetim veya denetleme kurullarına ıseçim için, aşağıdaki koşul- lar gereklidir.
1 — Coop-Depots veya, Socrete General Cooperativ'e üye her- hangi bir ıkooperatjfte, böyle bir kooperatifi!, bölgede bulunması şar- tı saklı olmamak kaydıyla üye olmak.
pecya
20 BIR TURIZM SEYAHAT SATIŞ • KOOPERATIFI
•AGENCE DE TORISME OUVRIER»
2 — F6dration Gnerale du Travel!, de Belıgique in, kendi
dalin
claki bir'fiye .sendikasına bağlı olmak.
Üyelik (basvurularının I. Genel iKıirul gününden en az üç gün önce 'üç üye tarafından, yazılı' olarak, sunulması gereklidir.
Yönetim 'Kurulu, Genel Kurul toplantılara hukuki veya teknik da- nışmanlar ya da bir sayman çağırabilir ve bu kişiler ıbaşkasının ona- yı ile Genel Kurul toplantı larmda söz sahibi olabilirler.
Yönetim ve denetleme kurulları üyelerinin seçimine geçilinneden önce, . g en e I kurul, oyların sayım] Için görevlendirilecek belli sayıda görevli seçer.
Genel Kurul görüşmelerinin ve alınan kararların bir özeti sek- reterce düzenlenir ve 'Başkanca imzalanır.
Kuruluşun günlük işleri genel 'kurulca saptanan .yedi. kişilik bir kurul tarafından yönetilir.
Yönetim kurulu üyelerinin görev süresi iki yıl olup, yeniden se- çilebilmeleri mümkündür, Yönetim 'Kurulu üyelerinden her yıl yarısı yeniden Seçilir. Yönetim Kurulu istenilen ,herhangi bir günde, görev 'lerinden 'alınabilir. Yeniden seçilecek, ilk yarının ıkimlerden oluşaca-
ğı kura ile belirlenir.
Bir yönetim kurulu üyesinin görev yapamayacak durumda' olma- -.
sı görevden 'ayrılması yada ölümü durumunda, yerine ilk genel kurul.- da bir yenisi ,s egill r, Bu yolla göreve getirilen üyenin , süresi yerine
seçildi ği
ilyeninki n bitimine .bağ ı d eği Idi r.Yönetim Kurulu, kuruluşun işlerini yönetmek için bütün yetkilere sahiptir.
Karar yetkisi açıkça genel kurula verilmeyen bütün işler için yönetim kurulu yetkilidir.
a).Gertel Müdürü tayin etmek, yetki ve .sorumluluklar ile kendi- sine yapılacak aylık ödemeyi belirlemek ve ayrıca gerekiyorsa, gü- vence parasını' .saptayarak almak ve sonra gerek görülmezse geri vermek.
b),,Kurulu, piç tüzüğfi düzenler.
c) Taşınabilir veya taşınamaz mal alim ve satımlarını dü.zente-
pecya
BİR TURİZM SEYAHAT SATİŞ KOOPERATİFİ 21
«AGENCE DE TORİSME OUVRİER»
mek, bu.lm:allar üzerinde ipotek, güvence ve benzeri yükümlülükleıri kuracak,
d) Statü sınırları içinde bütün işlemleri yürütmek ve bunların şartlarını tesbit etmek.
e) Borç alma ve verme anlaşmalarma girmek, gerçek ve 'kişisel haklardar• vazgeçmek, ipoteklerin ve ,güvencelerin kaldırılmasına iliş- kin tüm işlemleri yapmak ve bunlar karşılığında gerekirse para ,öde
mek.
f) Ta'şlınınaz mallar alımına, alacaklar kurulmasına bunların geri VerilMesine ve kurum alacaklarının toplanabilmesine ait bütün iş- lemleri 'için gerekirse başkalarına yetki vermek ve 'görevlendirmek.
,g) Genel Kurula sunulacak sayım raporunu görüşmek ve genel kurula sayım sonuçları ile diğer işler 'konusunda gerekli raporlar' dü-
,
zenlernek. t
i) 'Kurum adına >imzaya yetkili yönetim kurulu ,üyelerini sapta- mak.
Yukarıda >belirlenen 'yetkiler genel, niteliktedir. ve sınırlayıcı de- ğildir.
Yönetim 'Kurulu >üyeleri yalnız kendi görevleri ile ilgili işlerden Sorumludurlar:
Söz konusu görevlere 'ilişkin hiç bir kişisel borçlanma yapamaz- lar. Yönetim Kurulu igörüşmeleri çoğunluk bulunması kaydıyla yapı.- , r.
Yönetim ıKurulu; üyeliği karşılıksızdır. Üyeler ancak yol gider- . lerinin ikarşılıklarını, alabilirler.
. -Yönetim kurulu, üye çoğunluğu ile 'karar. alabilir. Yönetim Kurw lunun aldığı kararlar tutanaklara geçirilir.
Yönetim organlarr önüne savunticu veya talep sahibi olarak ç ı- karılacak tüm kurum işlemleri için, yönetim kurulu üyelerinden bki-.
. si'nin imzası şarttır.,
Yönetim Kurulu, en az beş ve .en çok yedi 'üyeden 'meydana gel- mek üzere, kendi içinden bir uygulama kurulu 'geçer. Genel 'Müdür kendiliğinden yürütme 'kurulu üyesi 'olmasına rağmen, oy >kullanma yetkisi yoktur. Yönetim Kurulu şu 'işlerin 'yapılması için yürütme ku- .rulunu görevlendirebilir.
pecya
22 BIR TURIZM SEYAHAT SATIS KOOPERATIFI
«AĞENCE DE TORISMEOUVRİER»
a) Büro düzenini belirlemek, görevli ve yetkilileri" etem ak, ücret- lerini saptamak.
b) Genel yönetim giderlerini belirlemek.
c) Tüm sözleşmeleri yapmak, bankalara para yatırmak ve çek- mek.
d) Savunucu veya istek sahibi olarak, yarg ı organları önündeki her türlü işlemi 'başlatmak, geri almak ve anlaşmaya ,gitmek, kurum
adına gerekli her türlü yasal kavuşturmayı, bu amaçla saptanacak
üyenin imzası ile ,sürdürmek, bıi üyenin bulunmaması durumunda Ge- nel Müdürü yetkili kılırnak.
Uygulama kurulu, kurum işlerinin gerektirdiği hallerde toplanır ve -alacağı 'bütün kararlorda, yönetim kurulu adına işlem yapar.
Yürütme -Kurulu, yönetim kurulunu toplantıya çağırır ve toplan- tı gündemini saptar. Uygulama kurulu, bulunan üyelerinin çoğunluğu- nun oyu ile karar alır.
Uygulama kurulu, kararları tutanaklara geçirir. ıKurumla
ilgili
olarak kurulun alacağı- kararlar ve bankalardan para çekme ve ban- kalara bonotar verme, borçlu 'hesaplar için ödeme yapılması kuru- nia verilecek bonoların uygulamaya ,konulması, bonoların karşılıkla- rının alınması, bankaya yatırılması ve bunun gibi işlemler için, uygillama ıkurulunca yetkili kılınacak bir delegenin ya da başka her- hangi' bir delegenin. veya bir delege ile Genel Müdürürı,, ya da bir delege ile, yürütme" kurulu sayım işleri görevlisi delegenin onayı şarttır.Denetleme :
Kurum işleri ve işlemleri genel lkurulca, gizli oyla seçilen en az üç kişiden oluşan bir denetleme kurulunca denetlenir.
Denetleme kurulu üyeleri 'üç yıl için seçilirler. Denetleme ku- rulu üyeleri iki yıl için seçilirlerse de dönem sonunda yeniden se- çi I ebil Iıi rl e r.
Denetleme kurulu üyeliği görevi karşıılıksızdır ve üyelere ancak yol giderlerinin ıkarşı I ıki a rı ödenir.
Denetleme 'kurulu, yönetim ve uygulama kuırullarının işlemlerini denetler ve yönetim kurulunun bütün toplantılarında oy verme yet- ' kaerini olmaksızın da buluourlar. ,Üyelerden her. biri kurumun her türlü belge ve işlemlerini istedikleri herhangi ıbir günde incelemeye yetkilidirler.
pecya
BİR TURIZM SEYAHAT SATIŞ KOOPERATİFİ 23
«AGENCE DE TORİSME OUVRİER»
Kurumun bütün büroları denetleme 'kurulu üyelerine açıktır. Üye- ler her genel kurula incelemelerinin sonuçlarını bir raporla bildirir- ler denetleme işlemlerini ne şekilde yerine getirdiklerini belirtirler, envanter ve bilançolar üzerindeki incelemelerin sonuçlarına göre, genel kurula uygun gördükleri teklif lerde bulunurlar.
Denetleme kurulunun aldığı kararlar özel bir tutanağa geçirilir- ler.
Envanter ve sayım ile ilgili kurum işlemleri 31 Aralık tarihindeki durumu :belirler ve g•cikmeksizin genel kurula
İşlemler.sonucu elde edileh net ıkazançtan genel giderler, yayın ve tanıtma giderleri ve benzerleri ile amortisımanlar çıkarıldıktan sonra üyelere kurum ile yaptrkları iş hacmi ile orantılı olarak şöyle dağ ıtı I ir.
1 — Yasal yedeklere % 5
2 - Kapitalleri üzerinde °/,0 6'yı geçmemek üzere bir ürem.
3 — Geri kalan dilim, genel kurulun uygun göreceği şekilde iş lem görür.
Envanter, bilango ve sayımla ilgili belgeler kurumun yönetim yerinde genel kuruldan önceki sekiz gün boyunca üyelerin incelen- rnesine ve üzerlerinde gerekli araştırmaları yapabilmelerine açık bu- lundurulur.
Kurumun dağıtımına gidilmesi 'durumunda üyelere ancak ana pa- ra payı olarak yartırdıkları toplam geri verilir ve üyeler yasal yedek- , ler, arnortisman ve benzeri paralar üzerinde bir talepte bulunamaz- lar.
KurumUn dağıtı[mına gidil'ınesi durumunda, öz varlıkların ve yü- kümlülüklerin saptarrmasından yönetim kurulu sorumludur. Borçların karşılanmasmdan sonra kalan değerler turizm ya da konu eğitimiyle uğraşan bir kuruluşa aktarılır.
-Mevcut statüler, genel kurulda yönetim kurulunun ya da üye- lerden onda birinin önerdikleri yeri biçimle,. birlikte yönetim kurulu- na yapacakları ve yönetim kurulunun da genel kurula ileteceği deği- şiklik taleplerinin, genel kurulca onaylanması' değiştirilebilir.
Değiştirilmesi istenen 'bölümler gündemde 'belirtilir. Gündeme girmiş olmakla birlikte onaylanmayan statü değişiklikleri geçersiz- dir.
pecya
24 'BİR TURIZM SEYAHAT SATIŞ KOOPERATIFI
«AĞENCE DE TORISME OUVRIER•
Üyeler arasında ya da .üyelerle kurum arasında işlerin yürütül- mesinden doğan her türlü anlaşmazlık genel ıkurulca kesin ,olarak so- nuçlandırılır ve üyeler genel kurulun kararları nın kesin olacağı n ı dn- c‘den onaylam ı s s ay ırlar.
Bu sözleşmenin ıkesinleşmesıi ile kurum yönetim yerinin Brük- serde olaca, ğı da onaylanmış sayılır. Bu statüde herhangi bir kural. getirilmemiş olan konulara ait işlemler, statüde belirlenen genel il-
kelere aykırı olmamak şartıyla yönetim kurulunca belirlenen ilkele- re göre çözümlenir.
pecya
UYGARLIK TARİHİNDE TÜRKLER
AH İ EVRAN ($eyh Mahnuıd Nasuriddin)
Ahmet YÜZENDAĞ
Bu yazımızda Anadolu'da ilk esnaf teşkilatının kurucusu yani EVRAN', ıkonıu aldık.
Atti Evran, Türk toplumunun ternel yapısının büyük •bir bölümü- nü oluşturan esnaf ve sanatkarların biribirlerini sevmeleri, saymala rı, ;karşılıklı olarak yardımlaşmaları, toplumun başka bir deyişle bü- tün Türk halkının sanatta ve ahlakta ileri gitmesi, mutlu olması için teşkilatlanmasmın gerektiğine inanmış ve bu yolda öncülük etmiş- tir. Bu bakımdan Anadolu, esnafının pir'i sayılMıştır. Fütüvvet adıyla
kurulup gelişen ve günümüzdeki dernekleri andıran Ahilik, 13'üncü yüzyıldan buyana Selguklular ve Osmanlılar döneminde; halkın ya- rarlandığı, güvendiği bir kuruluş olmuştur. Ayrıca esnafın ıkendi.bün- yesinde yamaklıktan ustalığa kadar gelişen bira sanat eğitimi ku- rulmuştur.
Evran'ın asıl adı, Şeyh Mahmut! Nasuritldin'dir. Eldeki kay- naklara göre Mahmud Nasuriddin Horasan'dan Anadolu'ya göç et- miş Türklerdendi. Onüçüncü yüzyılın ortalarında :Konya'ya gelmiş ve
.burada yerleşrniştir. Bits süre Konya'da kaldıktan sonra Kayserrye . gitmi ş ve hayatının bir dönemini de burada geçirmiştir. Onun Kayse- ri'ye sj el işi , burada ,m es lek le ri n en çetini sayılan de ric il i ğe girişi, , bu
işte yılmadan, çekinmeden çalışması, usta olması, manevi erginliğe
ulaşması konusunda şöyle denir
«Hacı Bektaş'ı Veli hakkindaki söylentileri bir arada toplayan (Velklyetnâme) adlı esere göre, Konya'da bir süre oturan AN Evran, daha sonra Kayserrya gelmiş ve burada dericilik mesleğine girmiş, deri atölyelerinde çalışan bir işçi olmuştu.
Deri terbiye etmenin, ham deriyi, türlü emek ve uğra- sulardan sonra, olgun, kullanılır duruma getirmenin, onun
pecya
26 UYGARLİK TARİHİNDE TÜRKLER
kokusuna xdayanrnanın, insanı eğitmek, onu olgunlaştırmak kadar güç olduğunu bilen, bu yüzden bu mesleği seçen Ahi Evran, çilesini tamamladıktan ve münevı gücünü de ispat ettikten sonra, Kırşehir'e gelmiş, Ahilik teşkiffitını bürda kurmuştu,
İnsan nefsinin bir ejder gücünde olduğu, nefsini yenen kişinin, dünya hırslarından, kinlerinden, maddi isteklerin- den arınacağı inancıyla, Abi Evran'ın nefis denen (benlik) yılanını içinden söküp atarak bir kamçı gibi elinde taşıdığı söylenmiş bu nedenle kendisine (yılanlı ahi) anlamına ge- len (Ahi Evran) denilmiştir.
(Anadolu'yu Aydınlatanlar, s: 22, M. Önder - 1973)» . Ahi Evran'ın ölümüne ıkadar Kırşehir'de yaşdaığı söylenir. Onun hayatı da öteki veliler, büyük mutasavvıflar gibi çeşitli efsanelerle birlikte nesilden nesile onlatılıagelmiştir. Ölüm tarihi bilinmemekte- dir ancak; ondördüncfi yüzyılın başlarında Kırşehir'de vefat ettiği sanılmaktadır. Onun adına yaptırılan türbeyi ziyaret için bir çok ıiın- san her yıl Kırşehir'e gitmektedir.
Anadolu'da Türkler arasında gelişip yayılan ve Türklere özgü bir kuruluş olan esnaf teşkilâtı yâni Ahilik konusundaki bilgilerimiz, bu kuruluşun anayasası durumunda olan «Fütüvvetnâmeler»e dayan- maktadır. Bu alanda araştırmalarda bulunan Prof. Dr. Neşet Çağatay, Bir Türk Kurumu Olan Millik, (1974 - llâhiyaıt Fa. Yayınları No: 123) adli eserinde der ki : •
«Ahi kelimesi Arapça'da «Kardeşim» anlamına gelir.
Anadolu'da XIII. yüzyılda Türkler tarafından kurulmuş olan
«Ahilik» teşkilâtı, adını, bu Arapça sözcüğün daha doğrusu Türkçede cömert, eli açık anlamına gelen «Akı» kelimesi- nin terimleşmesinden almıştır.»
Fütüvvetnâmelerde Ahiliğin, Türklerdeki bu esnaf teşkilâtının temel ilkeleri, kuranlar" ve bilinmesi gerekli işleııi ıyazıyor . Kuruluşa bağlı esnaf yâni zanaatkörlor pratik olarak işbaşında eğitilirler. İşe yamaıklıllıktan ıbaşlanrr, sıra ne çıraklık, kalfalık dönemlerinden ge- çilir, ustalığa ve başustalığa ulaşılır. Böylece bir mesleğe yamak ola- rak giren bir kişi, girdiği mesleğin bütün öğrgnir. Hüner sahibi olur. Gündüzleri böyle değerlendirilirken geceleri de ahi oda-
pecya
UYGARLIK TARIHINDE TÜRKLER 27
larında toplanılır. Burada esnafa çeşitli bilgiler verilir ve ahlaki öğüt- lerde bulunulur. Böylece sanatında bilgili ve becerikli; toplum ha- yatında doğru, çalışkan, dürüst, yardırnsever, dinine, milletine bağ-
lı insanlar yetişirdi.
Ahilik, gerçekten kişileri ıbiribirine bağlayıcı, kaynaştırıcı, her yönden doğru - dürüst bir topluluk oluşturucu özelliğindeydi. Teşki- lât, şehirlerden köylere 'kadar yayıldı. Sanatkârlar ıarasrrnda daima iç- tenlik, kardeşlik, karşılıklı haklara saygı, hoşgörü hakim oldu...
«Ahilik, özellikle Türk toplumu arasında el açıklığı, yok- sul ve kims. esizlere yardım etme, zorbalığa uğramışları ko- rumak gibi insancıl işleri yürüten bir dernek durumuna da yükselmiştir. Sel;uklular döneminde gelişen Ahiler, hü- kümdarların koruyucusu olmuş, daha sonra esnaf kuruluş-.
larını koruyup onlara sırt vermiştir. Sıkı bir disiplin altın- da yaşayan ahiler, zorbaları yok etmeyi, yabancılara, ko- puklara yardımı bir ödev bilirdi.
Ahilerin bellerinde sürekli olarak bir kama bulunur,şal- var giyerler, başlarrnda da büyük bir serpuş, taşırlardı...»
(Cumhuriyet Ansiklopedisi' Ahiler ve Ahilik Maddesi) Ahilik, yukarıda ele aldığımız özellikleriyle bir tarikat niteliği de taşıyordu. Ahi Evran, ahiliğin devamlılığını sağlamak düşüncesiyle teşkilâtı tekkelere, zaviyelere bağladı.
«i'ekke ve zaviyelerde kümelenip halka, el açarak din sömürücülüğü yerine, O, Anadolu Türküne alın teri ile ge- çinme, başı dik, kendine güvençli ve minnetsiz yaşama ye- teneğini aşılamıştr.» (Milli Kültür Dergisi - Sayı 7, s: 49 1977) (S. Bayram - ve Loncalar).
Anlaşılıyor ki Ahi Evran, sanatkar esnafın, sanatta başarılı olma- sı, yasayışında mutlu olması için bir yol çizmiş. O'nun yolunda yü- rüyenıler ıbu teskilâtı 'uzun yüzyıllar sürdürmüslerdir.
Abi Evran ve onun yerine geçenlerin, Ahiliğe girmiş olanlara şu altı esası telkin ediyorlardı
1 — Elini açık tut, 2 — Sofranı açık tut, 3 — Kaptın' açık tut,
pecya
UYGARLIK TARİHINDE TÜRKLER
4 — Gözünü bağlı tut, 5 — Dilini bağlı tut, 6 — Belini bağlı tut .
Bu ilkeler ve bunlarla ilgili dersler zaviye 'denilen bir çe şit eği tim merkezlerinde veri! irdi . Çal ı 'ama saatleri dışında gençler bura- larda toplanır, 'kendilerine Ahiliğin adab ve erkânı yâni kuralları öğ- retilirdi. Ayrıca kılıç ve silâh eğitimi yaptırılırdı. Bu, ,önernli bir spor olurdu. Müzik çalışmaları da yap ı I ı rd ı . Gelen konuklar, buralarda en
iyi şekilde ağırlanır,• gönülleri hoş edilirdi.
Türkler& teşıkilâtlanmaş esnaf sayısı' konıusunda değişik sayılar verilir. Ünlü Türk ,bilgini Evliya Çelebi'nin, verdiği 'bilgiye göre 1100 sanat kolu saptanmıştır. Ünlü tarihçi ,Hammer'e göre ise enaf çe-
şidi 148 olarak belirlenmiştir. Esnaf çeşitleri arasında :
Ekmekçiler, sakalar tsucular), çizmeciler,, ahçılar, terziler, hal-
!açlar, kasaplar, sarraflar, berberler, şamdancılar, hamallar, oyun- cular... yer alırlar.
Esnafın çeşidi ve çokluğu folklorumuz, halkımızın yasayla, bakı- mından ne ,kadar önemli ise, Türk esnafının 'halka yâni müşteriye kar- şı gösterdiği, iyi davranış, hile ve yalana sapmayış, hakkına razı olup kimseyi aldatmayış ,gerçekten daha 'önemliydi. Nitekim ahiler, hiç bir zaman ve Ibile bile alıcıya kötü, çürük, sakat mal satmazIardı. Her malın alım ve satış fiyatları esnaf teşkilâtınca belirlenir, kendi deyirniyIQ narh konurdu.
Belirlenen narhı <satış fiyatını) dinlemeyip fazla fiyatla mal sa- tanlar, bozuk, çüriYk, sakat mal verenler, tartıyı eksik tartanlar he- men cezalandırılırdı. Ama böyle bir durumla ' çok az skarşılaşılırdı.
Çünkü esnafın bağlı bulunduğu Ahilik içinde aldığı terbiye, sahip ol- duğu ticaret aılll'akı, başkalarını aldatmaya haram yolla para kazanma- ya hiç bir zaman izin vermezdi. Bu bakımdn halkın esnafa karşı gü- veni çaktu. Görülüyor ki, Ahi Evran tarafından kurulan Ahilik, ken- disine bağlı olan esnafa yapılacak alışverişlerde bir oto kontrol iken-
di ,kendini denetim) yöntemini getirmiştir. Müşterisini aldatan bir
esnaf, önce kendi vicdanına karşı ihanet etmiştir. Elbette böyle kö- tü bir davranışla Ahilik inancı hiç bağdaşamaz. Ayrıca sözünü etti- ğimiz bu esnaf kuruluşları 'kendi 'içlerinde de denetleme esas ına sa- hiptirler, Bunun dışında «Kırşehir Ahi Evran Dergâhı postnişini tara- fından zaman zaman esnaf kendi yerinçle ,denetlenir, dertleri varsa dinlenilirdi. Bu konuda denilir ki;
