~anhurfa il Merkezinde Pratisyen Hekimlerin Vira1 Hepatitlerle ilgili Bilgi Diizeylerinin Degerlendirilmesi
Arll§ltrma
~anburfa il Merkezinde Pratisyen Hekimlerin Viral Hepatitlerle ilgili Bilgi Diizeylerinin
Degerlendirilmesi *
Siida TEKiN KORUK', Ziihre ALPUA', ibrahim KORUK'
'Harran Oniversitesi Ttp Fakilltesi, Enfeksiyon Hastahklan ve KJinik Mikrobiyoloji Anabilim Dah,
2Harran Oniversitesi Ttp Fakiiltesi, Halk SaghgtAnabilim Dah,
3~anhurfa il Saghk Mi.idi.irli.igi.i, Bula§ICI Hastahklar ~ubesi, ~ANLIURFA
'Makale IX. Ulusal Viral Hepatit Kongresinde (3-6 Nisan 2008, Antalya) bildiri olaraksunulmu§tur
OZET
Bu qall§mada, San/wrfa if merkezinde gorev yapan pratisyen hekimlerin viral hepatitler hakkmda bi/gi diizey/erinin degerlendirilmesi amaqland1. Viral hepatitlerle ilgili bilgi/endirme toplantlSI oncesinde, top/am I 0 sorudan olu§an anket yaz111 o/arak uyguland1. <;all§maya farkll sag ilk ocak/arlilda gorev yapan 94 pratisyen hekim (merkezde qall§an hekimlerin %95'0 kallld1. Hekimlerin %61. 7'si (n=58) erkek ve ya§
ortalamas/29.6±6.5 (23-57) y1/ idi. Mes/ek y1il ortalamalan 52.3± 72.1 (I -396) ay o/arak saptand1. Hekimlerin
%59. 6's1 viral hepatit/erle i/gili bilgi diizey/erini yeterli bulduklanm if a de ettiler. KallilmCI/arm %84'ii hepatit B'ye kar§l D§llanml§tl ve hepsinde de yeterli antikor seviyesi mevcut idi. Hekimlerin qogu (%80.9) viral hepatit tiplerini (hepatit A, B, C, D veE) biliyordu, tiimii hepatit Ave Enin bula§ma yollan ile i/gili soruyu tam o/arak yamt/ad1, %64.9'u gebelere hepatit B a§ISlm giivenli bu/makta idi, %94. 7'si gebelere hepatit B taramas1 yapllmasl gerektigini belirtti ve %88.3'ii HBsAg pozitif anneden dogan bebegin aktif-pasif immunizasyonunu dogru biliyordu. KatlilmCI!ann viral hepatit sorulanna verdikleri yamtlar ile ya§, cinsiyet ve qall§ma siire/eri arasmda istatistikse/ o/arak anlamll farkllllk saptanmad1. U/usal Bula§ICI Hastallklar Bildirim Sisteminde viral hepatitlerin bi/dirimi ile i/gili olarak hekimlerin sadece %17'si soruyu dogru olarak yamt/ad1. Sonuq olarak, onemli bir halk sagilg1 sorunu alan viral hepatitler konusunda ozellik/e pratisyen hekimlere yonelik mezuniyet sonras1 hizmet iqi egitim program/an periyodik olarak planlanmaildlr.
Anahtar kelimeler: Pratisyen he kim, bi/gi diizeyi, viral hepatitler.
SUMMARY ~
Evaluation of the Knowledge on Viral Hepatitis of General Practitioners in the City Center of
~anhurfa
The aim of this study was to evaluate the knowledge on viral hepatitis of general practitioners in the city center of Sanlwrfa. A questionnaire form consisting of I 0 items was given to the participants prior to the training practice about viral hepatitis. A total of 94 (95% of all practitioners working in the city center) general practitioners from different primary health care centers (PHC) were included. Of the practitioners, 61.7%
i
• TekinKrukSvea<k.
(n=58) were males and the mean age was 29.6±6.5 (23-57) years. The mean duration of employment was 52.3 ± 72.1 (I -396) months. Of the practitioners, 59.6% stated thatthey had sufficient knowledge about viral hepatitis. Of the participants, 84% had been vaccinated with HBV vaccine and the whole had a sufficient immune response.!/ was observed that majority of the practitioners (80.9%) knew the types of viral hepatitis (hepatitis A, B, C, D and E), all answered the question correctly on transmision routes of hepatitis A and E, 64.9% of practitioners considered the use of HBV vaccine on pregnant women safe, 94. 7% suggested screening for HBsAg during pregnancy and 88.3% knew active-passive immunization of newborns of HBsAg positive mothers. No significant difference was found between the knowledge about viral hepatitis of the participants with gender, age and duration of employment (P>O.OS). Only 17% of practitioners answered the question correctly about reporting viral hepatitis infections to National Notifiable Diseases Surveillance System. In conclusion, periodic workshops are necessary after graduation from the medical school especially to general practitioners in order to update their knowledge about viral hepatitis that is an important public health problem.
Keywords: Practitioners, knowledge, viral hepatitis.
GiRi~
Sanhkh olgulann ve hepatitlerin dlinyada ve Tlirkiye'de en 6nemli nedeni viral hepatitlerdir.
Viral hepatit etkenleri parenteral (hepatit B, C, D kesin, HGV TTY, SENV muhtemel) ve fekal-oral yo!
(hepatit A ve E) ile bula§maktadir (I). Hal en dlinyada yakla§tk 400 milyon hepatit B virusu (HBV) ve 210 milyon hepatit C virusu (HCV) ile enfekte hasta oldugu bildirilmektedir (2, 3).
Saghk ~ah§anlan, yapttklan giri§imsel i§lemler strasmda hastaya ait kan, tliklirlik veya enfekte materyaller ile temas ettiklerinden pareteral yolla bula§an viral hepatitler a~tsmdan risk altmdadirlar ( 4). Hekimlerin hem kendilerini hem de hasta- lanm koruyabilmeleri, viral hepatitli hastalanm ve yakmlanm dogru y6nlendirebilmeleri i~in bu konudaki bilgi dagarctgmm yeterli olmast gerek- mektedir. !)anhurfa
ii
merkezinde yapilan bir ~ah§mada HBsAg seropozitifligi %4.2, anti-HCV seropo- zitifligi ise o/ol.O ile hi~ de aztmsanmayacak bir dlizeydedir (5).
Hekimlerin aldtgt tip egitimi tip fakliltesine giri§le ba§layan ve hizmette bulunduklan sure boyunca devam eden bir egitimdir. Bu egitimler, hasta ve toplum i~in kaliteli koruyucu ve tedavi edici hiz- met vermeyi saglayan bilgi, beceri, degerler ve davram§ bi~imlerini kapsamaktadir (6, 7). Saghk
~ah§anlan, ttp fakliltesi 6grencileri ve ara§!Irma g6revlileriyle hepatit B bilgi dlizeylerine y6nelik yaptlan farkh ~ah§malarda, temel egitimin ve sli- rekli ttp egitiminin 6nemi vurgulanmaktadir (8, 9).
Bu ~alt§mada, !)anhurfa il merkezinde g6revyapan pratisyen hekimlerin b6lgede 6nemli bir halk saghgt sorunu alan viral hepatitler hakkmda bilgi dlizeylerinin degerlendirilmesi ama~landt.
MATERYAL ve METOT
Ara§tirma kesitsel tiptedir. !)anhurfa il Merkezinde
~alt§an ve Saghk Bakanhgt personeli olan 99 pratisyen hekim ara§!Irma poptilasyonunu olu§- turdu. Grup kli~lik sa)'lda oldugu i~in 6rnek se~il
meyerek tlimli ara§!Irmaya dahil edildi. Ara§tirma- yakatthm %95 idi.
Ara§!Irma, !)anhurfa
ii
Saghk Mlidlirlligli Bula§tCt Hastahklar !)ubesi ile Harran Dniversitesi Ttp Faklil- tesi Enfeksiyon Hastahklan ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dah ve Halk Saghgt Anabi!'im Dah tarafm- dan dlizenlenen viral hepatitlerle ilgili bilgilendir- me toplanttst 6ncesinde ylirlitlildli. Ara§tirmadan elde edilen sonu~lar bilgilendirme toplanttstmni~erigini §ekillendirmek amact ile de kullam!di.
Hekimlere y6nelik yapilandmlmt§ bir anket hazir- landt ve s6zlli olurlan ahndtktan sonra kendilerinin bunu doldurmalan istendi. Anketin ilk b6llimlinde hekimlerin ya§, cinsiyet ve meslekteki slirelerine y6nelik sosyodernografik bilgiler yer aldt. ikinci b6llimde viral hepatitlerle ilgili bilgi sorulan soruldu. Viral hepatitlerle ilgili bilgilerini yeterli gorlip gonnedikleri, viral hepatit etkenlerinin tipleri, bula§ma yollan, HBV a§tSI alma ve 6nerme durumlan, gebelerde HBV a§tstmn glivenle uygulanabilirligi, Hepatit A a§tsmm kimlere 6nerildigi, HBsAg ta§t)'lctst annelere ne 6nerildigi, kronik HBV ve HCV enfeksiyonlannda tedavinin yapthp yapilmad@ ve ba§an durumu, hastaltgm zorunlu bildirimi ile ilgili I 0 soru yer aldt.
Ara§!Innamn dogru cevap kriterleri bilimsel veriler
~er~evesinde degerlendirildi. Viral hepatit etken- Ierinin be§ tip oldugu, HBV ile HDV'nin d6rt temel bula§ma yolu oldugu, hepatit Ave E'nin asii fekal- oral yoldan bula§!Igt ve HCV'in asii olarak parenteral yolla bula§!Igt kabul edildi (I 0, II, 12).
,
-
!?anhurfa ii Merkezinde Pratisyen Hekimlerin Viral Hepatitlerle ilgili Bilgi DU.zeylerinin Degerlendirilmesi ~ ~~~~~~ 1
D
I! 1 t "'·
'
~·Diinya Saghk Orgiitii (DSO), Hastahklan Kontrol ve Onleme Merkezinin (CDC: Center of Disease Control and Prevention) ve rehberlerin tiim gebelerin HBsAg yoniinden tetkik edilmesi ve dogumda bebeklere a§t ile birlikte HBIG uygulanmast yoniindeki onerileri kriter ahndt (I 3, 14, 15).
', Saghk Bakan!Iijl Temel Saghk Hizmetleri Gene!
Miidiirliigiince haZirlanan Bula§tct Hastahklann ihban ve Bildirim Sistemi Standart Tam, Siirveyans ve Laboratuvar Rehberine gore, akut viral hepatitler grup A (22) bildirimi zorunlu bula§tCt hastahklar i~inde yer almaktadir (16).
Elde edilen veriler SPSS 11.5 programt ile analiz edildi. Verilerin istatistiksel analizinde tammla)'ICI istatistiklerve ki kare testi kullamldi.
BULGULAR
c;:ah§maya katilan 94 hekimin o/o61.7'si (n=58) erkek idi. Ya§ ortalama:st '29.6±6.5 (23-57) )'II, meslek siiresi ortalamalan 52.3±72.1 (1-396) ay olarak saptandt.
Hekimlerin o/o84'ii hepatit B'ye kar§t a§tlanarak, o/o 16'st da do gal yoldan bagt§tklandtklanm belirttiler. A§t yap!Iranlar ortalama 3 (arahk 1-5) doz sonrasmda bagt§tk yamt kazandtklanm, siire olarak da 1-15 (ortalama 4.0) )'II once a§Ilan- dtklanm ifade ettiler. Hekimlerin· o/o98'i HBV a§tStmn gerekliligine inanmakta ve hastalarma 6nermektedirler. Hekimlerin o/o59.6'st viral hepatit- lerle ilgili bilgi diizeylerini yeterli bulduklanm ifade ettiler. Viral hepatit etkenleri (hepatitA, B, C, D veE olarak) hekimlerin o/o80.9'u tarafmdan tam olarak belirtildi. Bula§ma yollannm soruldugu bir soruda, hekimlerin tiimii hepatit A ve E'nin bula§ma yollanm tam olarak yamtlarken, o/o67.0't HBV'de horizontal bula§t bilmediklerini, %94. 7'si hepatit C'nin cinsel yolla da bula§!Igmt, o/o59.6'st hepatit D'nin bi.Ila§ma yollarmt yeterince bilmediklerini ifade 'ettiler. Hekimlerin o/o34.0't hepatit E'nin sadece gebe kadmlarda onemli saghk sorununa ned en olabilecegini belirttiler.
HepatitA virus a§tsmm uygulanmast ile ilgili olarak hekimlerin o/o48.9'u ~ocuklara mutlaka yapilmast gereken bir a§t oldugunu, o/o25.5'i ise virus ile kar§Ila§mamt§' eri§kinlerin a§tlanmast gerektigini ifade ettiler.
Gebelikte HBsAg bakilmasmm gerekli oldugunu hekimlerin %94. 7'si belirtti ve o/o88.3'ii HBsAg pozitifligi olan annelerden dogan bebeklere
dogumdan hemen sonra a§t ile hiperimmunog- Iobulin (HBIG) uygulanmasmt dogru olarak yanttladtlar. Hekimlerin o/o64.9'u gebelik donemin- de hepatit B a§tsmm uygulanmasmm zararh olmadtgtru belirttiler.
Kar§tla§madan sonra kronikle§ebilen HBV ve HCV enfeksiyonlanmn tedavilerine ili§kin sorulan sorulara; hekimlerin o/o67.0't kronik HBV enfek- . siyonunun tedavisinin oldugunu ama ba§annm
dii§iik oldugunu, o/o21.3'ii tedavisinin ba§anh oldugunu ifade ettiler. Kronik HCV enfeksiyonu tedavisi ile ilgili olarak da, katthmctlann %61. 7'si tedavisinin oldugunu ama ba§an oranmm dii§iik oldugunu, o/o28.8'inin ise tedavisinin olmadtgmt belirttiler.
Bula§tCt Hastahklann ihban ve Bildirimi Sistemine gore akut viral hepatitlerin bildirimi zorunludur.
Hekimlerin ancak o/o 17'si bu soruya dogru yamt
· verdiler. ~ekil I 'de hekimlerin viral hepatitlerle ilgili bazt sorulan cevaplama diizeyi gosterildi.
Ya§a . gore, virus tipini dogru bilme, viral hepatitlerle ilgili bilgi~ diizeyini yeterli bulma, gebelere viral hepatit taramast yaptlrnast, gebelere hepatit B a§tSt uygulamast, hepatit B ta§t)'ICISI annenin bebegine yonelik uygulama, kronik viral hepatit B tedavisi, kronik viral hepatit C tedavisi, viral hepatitlerin bildirimi ile ilgili sorulara dogru yamt verme a~tsmdan iki grup arasmda anlamh farkhhk bulunmadt (P>0.05).
Cinsiyete gore, virus tipini dogru bilme, viral hepatitlerle ilgili bilgi diizeyini yeterli bulma, hepatit A a§tsmm kimlere yapilmast gerektigi, gebelere viral hepatit taramast yaptlmast, gebelere hepatit B a§tSt uygulamast, hepatit B ta§t)'lctst annenin bebegine yonelik uygulama, kronik viral hepatit B tedavisi, kronik viral hepatit C tedavisi, viral hepatitlerin bildirimi ile ilgili sorulara dogru yamt verme a~tsmdan iki grup arasmda anlamh farklthk bulunmadt (P >0.05).
Kadm hekimlerin o/o97.2'sinin, erkeklerin o/o75.9'unun hepatit B'ye kar§t a§t olduklan saptand1. Gruplar arasmdaki farklthk istatistiksel olarg.k-anlamh bulundu (P=O.OI4).
Hekimlik siiresine gore, virus tipini dogru bilme, viral hepatitlerle ilgili bilgi diizeyini yeterli bulma, hepatit A a§tstmn kimlere yaptlmast gerektigi, gebelere viral hepatit taramast yaptlmast, gebelere hepatit B a§tSt. uygulamast, hepatit B ta§t)'lctst annenin bebegine yonelik uygulama,, kronik viral hepatit B tedavisi, kronik viral hepatit C tedavisi,,
i
• Tekin Kruk S ve ark.
~i
Baz1 sorulan hekimlerin dofiru cevaplama diizeyi
% 100
90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Sorular 1 2 3 4 5 6
Hepatit A a~1s1 virusla kar§tla§maml§
eri§kinlere yap1lmahd1r 2 Gebelerde Viral Hepatit B
taramas1 yap1lmal1d1r
3 Gebelere hepatit B a§ISI uygulanmahdir
4 Hepatit B ta§IYICISI olan anneden dogan bebege Hepatit B a§ISI ile hiperimmunoglobulin
5 Hepatit B'ye kar§l a§l yapt1rd1m
6 Akut viral hepatitler bildirilmelidir
!jekl/1. Hekim/erin viral hepatitler/e ilgili baz1 soru/an cevaplama diizeyi
viral hepatitlerin bildirimi ile ilgili sorulara dogru yamt verme a~Ismdan iki grup arasmda anlamh farkhhkbulunmad1 (P>0.05).
Hekimlik suresi 5 y!l ve alt1 olanlann o/o90.0'mm, 5 y!llistli olanlann %66. 7'sinin kendilerine hepatit B a§ISI yaptirdigi saptand1. iki grup arasmdaki farkhhk istatistiksel olarak anlamh bulundu (P=0.018).
TARTI~MA
Hekimler ve diger saghk ~ah§anlan mesleksel sorumluluklanm yerine getirirken bir~ok enfek- siyon hastal@ kar§Ismda risk altmdadirlar (4).
Saghk ~ah§anlannda 1989-1999 yillan arasmda yap!lan farkl1 ~ah§malarda hepatit B'ye kar§I a§Ilanma s1khgi %26.4 iken, 1998'de soma HBV a§ISimn rutin a§I programma girmesinden soma bu durumun o/o59.8'Iere kadar ~Iktigi giirlilmii§tlir (1). Bir liniversite hastanesinde ara§!Irma giirevli- lerinin HBV ile ilgili durum ve davram§lanmn degerlendirildigi ~ah§mada, kat!lanlann o/o68.4'li- nlin HBV a§ISI ile bagi§Iklandigi belirlenmi§tir (9).
Bu ~ah§mada da hekimlerin ~ogunlugunun a§Ila- narak bagi§Ikhk kazandigi belirlendi.
A!j1 ile iinlenebilir bir hastahk alan HBV'ye kaT§ I son yillarda yap!lan a§Ilama kampanyalanmn, bilin~
lendirme ~ah§malanmn ve riskli ki§ilere licretsiz uygulanan a§Ilamalann i§e yaradigi kanismdayiz.
Yine hekimlik siiresi daha k1sa alan yani digerle- rine giire yeni mezun alan hekimlerin hepatit B a§Ilanmalanna kar§I daha bilin~li davrandiklanm,
bu durumun da mezuniyet iincesi veri! en egitimde konunun vurgulandigmi dli§lindlirtmektedir.
Hepatit B'ye duyarh ki§ilere aktif immunizasyon
i~in HBV a§ISI li~ standart doz (0-1-6. aylarda)
§emasiyla intramuskuler yoldan uygulamr. A!j1 uygulanan infant, ~ocuk ve gen~ eri§kinlerin o/o95- 99'unda koruyucu antikor diizeyi (anti-HBs > 10 m1U/mL) saglamr (17). Bu ~ah§maya kablanlar da ortalama 3 doz hepatit B a§ISI yaptirarak bagi§Ik hale geldiklerini belirtmi§lerdir. O~un lizerinde a§I uygulamasmm, bu konuda daha bilin~li alan hekimlerin koruyucu antikor titrelerine bak!Irmak suretiyle yap!ldigi kanismdayiz.
HBV enfeksiyonunun bula§ yollanmn iinlenmesi ve korunma yiintemlerinin uygulanmas1 ile enfek- siyonun kontrol altma almabilmesi mumklindlir (18, 19). Ara§tirma giirevlileri ile yap!lan ~ah§
malann birinde HBV enfeksiyonunun bula§ yollan ile ilgili sorulara katihmc!lardan ancak o/o 15.0'i bu gruptaki sorulann hepsine dogru cevap vermi§,
Sa~ar ve arkada§lannm uyguladiklan ankete de benzer olarak o/o 14.1 'i eksiksiz yamt verildigi belirtilmi§tir (20, 21). Mezuniyet iincesi up egitimi- nin temel arnac1 Dlinya Hekimler Birligince
"yetenekli ve yeterli hekimler yeti§tirmek" olarak ifade edilmektedir (6). Bu ~ah§maya, birinci basamak saghk kurumlannda hizmet veren ve tip fakliltesi egitiminden soma bu alanda egitim almami§ hekimler dahil edildi. Diger ~aii§malar
dan farkh olarak datum viral hepatitleri kapsayan gene! sorular soruldu. Viral hepatit etkenlerini hekimlerin ~ogunlugunun bildigini ancak iizellikle
-
~anhurfa il Merkezinde Pratisyen Hekimlerin Viral Hepatitlerle ilgi!i Bilgi Diizeylerinin Degerlendirilmesi ~ ~~~1 1 ~ It
,
1 ~' 1 "'~son )'lllarda yaprlan bilimsel geli§melerle daha ~ok
aydmlatrlan hepatit C ve D konusunda yetersiz kaldrklanm dti§limnekteyiz.
HBV ile enfekte anneden dog an bebeklerin %60- 90'r HBV enfeksiyonu ge~irmekte ve bu bebeklerin
%90'mdan fazlasr kronik HBV ta§I)'ICISI olmaktadrr (22). Dola)'lsryla DS6 ve CDC tum gebelerin, HBsAg y6nlinden tetkik edilmesini ve, dogumda bebek- lere a§I ile birlikte HBlG uygulanmasrm 6ner- mektedir (13, 14). Bu ~ah§mada hekimlerin ~ogu
tarafmdan gebelerin hepatit taramasr gerekliligi belirtildi, ancak dogumda izlenecek yol hakkmda bilgilerinin eksik oldugu g6riildti. Pratisyen hekimlerin daha geni§ kitleye ula§abilmeleri ve gebe izlemlerini de yapabilmeleri nedeniyle saghk alanmda 6nemli sorumluluklan oldugu kamsm- da)'IZ. A§r ile 6nlenebilir bir hastahk olan hepatit B insidansmm azaltrlmasr i~in, hekimlerin farkmda- hgmr artmcr egitimlerin yaprlmasr etkili y6ntemler- den biri olarak g6rmekteyiz.
Viral hepatitler i~inde HBV, HCV ve HDV (hepatit D virusu) kronik hepatit, karaciger sirozu ve hepatosellUler kansere neden olmaktadrr (23). Bu ki§ilerin belirli arahklarla takip edilmeleri ve uygun zamanda uzman hekimler tarafmdan tedavi edilmeleri gereklidir. Bu ~aii§mada bu grup hasta- lann dogru y6nlendirilmelerini saglayacak ki§iler olarak pratisyen hekimlerin konunun uzmanlan tarafmdan bilgilendirilmelerinin 6nemli oldugu kamsmda)'IZ.
Bu ~ah§mada, cinsiyet ve hekimlik siiresine gore sorulan sorulara verilen yamtlar a~rsmdan gruplar arasmda istatistiksel anlamh farklrhk bulunmadr.
Ara§tirma g6revlileriyle yaprlan bir ~ah§mada ise HBV enfeksiyonu ile ilgili bilgi skorlan ile cinsiyet ve ~ah§ma siireleri arasmda istatistiksel olarak anlamhbk saptandrgr belirtilmektedir (20). ilgili
~alr§ma ara§trrma g6revlileri ile yaprlmr§trr. Bu nedenle, )'!liar i~erisinde ahnan hizmet i~i egitim programlanmn uygulanmasr ve siirekli egitimin saglanarak mevcut deneyimin artmasr ile a~rkla
nabilir diye dii§iinmekteyiz.
Saghk ile ilgili temel veri kaynaklanndan biri bula§ICI hastalrklann bildirimi ile elde edilen bilgilerdir. Bildirim sistemleri, Ulkelerin hastahklar hakkmda sistematik §ekilde veri toplayarak planlama yapmak, salgmlan 6nceden tahmin etmek, koruma ve kontrol programlan geli§tirerek uygulamak iizere olu§turulan mekanizmalardrr (16). Tiirkiye'de 2005 )'llmda bir y6nerge ile belir- lemnesine ragmen bula§rcr hastahklann gerek birinci basmak gerekse de ikinci ve ii~iincii
basamak hekimlerince tam olarak bilinmedigi, bilinse de bildiriminin diizenli yaprlmad1gr kamsm- da)'IZ. Bu konuda izmir'de yaprlan bir ~ah§mada,
2003 )'llmda il merkez laboratuvannda tespit edilen akut hepatit A olgulannm %31.6'sr, akut hepatit B'lerin %12.1'i ve akut HCV olgulanmn
%1.4'ii bildirilrni§tir (24). Bu ~ah§mada da hekim- lerin d6rtte birinden azr akut viral hepatitlerin bildiriminin yaprlmasr gerekliligini belirtmi§tir.
6zellikle hastahgm siirveyansmda ve kontrol programlanmn ba§ansmm degerlendirilmesinde
~ok krymetli olan verinin bu §ekilde heba edilmesi
olduk~a endi§e vericidir. Mezuniyet 6ncesi trp egitiminde bula§rcr hastahk bildirim sistemi konusu uzerinde daha dikkatle durulmasr gerek- tigi kamsmda)'lz.
Sonu~ olarak, koruyucu hekimlikte bula§ICI hasta- hklann bula§ma yollanmn bilimnesi ve daha fazla ki§iye hizmet ula§l!rabilmesi a~rsmdan birinci basamak sagbk alamnda ~alr§anlann viral hepatit- ler gibi 6nemli halk saghgr sorununa neden olan bula§Icr hastalrklar hakkmda bilgi sahibi olmala- nmn 6nemli oldugu ve pratisyen hekimlere y6ne- lik mezuniyet sonrasr bilgilendirme ~ah§malan ile eksikliklerin giderilmesi gerektigi kanrsmda)'lz.
KAYNAKLAR
I. Mtsllk R. Tilrkiye'de viralhepatit epidemiyolojisi yaymlarm irdelenmesCTabak F, Baltk i, Teke/i E (eds). Viral Hepatit 2007. I. Baskt, istanbul: Viral Hepatitle Sava§tm Derneifi, 2007: 10-50.
2. World Health Organisation. Hepatitis B. www.
Who.int/mediacntre/factsheets/fs249/en/. (Eri§im tarihi22.11.2009).
3. Lemon SM, Walker C, Alter MJ, Yi M Hepatitis virus. In: Knipe DM, Howley PM (eds). Fields Virolo:;;·. Vol I. 5" ed. Philadelphia, USA:
Lippincott Williams& Wilkins, 2007: 1253-304.
4. Ta§yaran MA. HBV Enfeksiyonu epidemiyolojisi.
Teke/i E, Baltk i ( eds) Viral Hepatit. 2. Baskt, istanbul: Viral Hepatitle Sava§tm Derneifi, 2003;
I2I-8.
5. Tekin Koruk S, Koruk I, Giirsoy B, ve ark. Hepatitis B and -hepatitis C seroprevalance in center of /SUnliurfa province from Souteastern Anatolia region and related risk factors. Trakya Oniversitesi Ttp Fakiiltesi Dergisi'ne kabul edilmi§tir.
6. Mezuniyet oncesi ttp eifitimi raporu. Sayek i, Ktlu;
B (eds). TTByaymt,Ankara, Haziran-2000.
7. Durak Hi. Mezuniyet oncesi ttp eifitiminde mes/eksel beceri ef1ilimi ve Ege Dniversitesi Ttp
-~~~~
1 TekinKrukSveark.# 1 "'·
~·
Fakilltesi'nde I997-I999 y1llan arasmda birinci srmf ogrencilerine veri/en modiller _beceri ef1itimi~
nin Ofirenciler tarafrndan degerlendirilmesi. E. 0.
Sag ilk. Bilim/eri Enstitilsil, Halk Sagllg1 Doktora
Tezi, izmir, 2000. ·
8. 6nal AE, Erbil S, 6ze/ S, Topuzoglu AB, Irmak .Ozden Y. istanbul T1p Fakilltesi · 4. smlf 6firencilerinin hepatit B konusunda ef1itimi. ist Trp FakDerg2005;68:I02-4.
9. Uzun E, Akqam FZ, Zengin E, Ki§ioglu AN, Yayll G.
S.D. 0 Ttp Fakilltesi ara~ttrma g6reulilerinin hepatit B enfeksiyonu i/e ilgili durumlanmn, bilgi diizey/erinin ve tutumlarrnm dejjerlendirilmesi.
S.D. 0. Tip FakilltesiDerg 2008: I 5; 22-27.
I 0. Kaya 0, Ako;-am FZ. Yeni hepatit virus/an Silrekli T!pEgitimiDergisi2005; I4: I79-8I.
II. Curry MP, Chopra S. Acute viral . hepatitis. In:
Mandell GL, Bennett JE, Dolin R ( eds). Principles and Practice of Infe,ctious Diseases, (Jh ed. New York, ChurchillLivingstone,2005: I426-4I.
I 2. Silnbill M. HCV enfeksiyonunun epidemiyolojisi ve korunma. Tabak F, Ba/1k
i,
Tekeli E ( eds). Viral Hepatit 2007. I. Bask1, istanbul: Viral Hepatitle Sava§lm Dernegi, 2007:208-I 9.13. Advisory Committee faY Immunization Practices:
Recommendations for protection against viral hepatitis. MMWR I 985; 34; 3 I 3-24, 329-35.
14. Recommendations of the Immunization Practices Advisory Committee: Prevention of perinatal transmission of hepatitis B virus:
prenatal screening of all pregnant Wl?men for hepatitis B surface antigen. MMWR I 988; 37: 34 I- 6,35I.
I 5. Lin K, ·vickery 1.' Screening for hepatitis B virus mfection in pregnant women: evidence for the U.S. Preventive Services Task Force reaffirmation recommendation statement.· Ann Intern Med 2009; I50:874-6.
I6. T.C. Sagilk Bakanllg1, Temel Sagilk Hizmetleri Gene/ Miidiirliigii, Bula§ICI Hastailklarm Bildirimi Sistemi Yi!nergesi 24.02.2004/I534. Standart Tam, Silrveyans ve Laboratuvar Rehberi. Ankara, Eyliil 2005.
17. Tekeli E, Hepatit B a§ISI ve Hepatit B'den Korunma. Tekeli E, Balik i (eds). Viral Hepatit 2003. I. Bask1, istanbul: Viral Hepatitle Sava§IJll Dernegi, 2003: I 79-82.
I8. Cengiz L, Do/app Gi, Cengiz AT. HepatitB virils (HBV) bula§ yol/an. Perinatal geqi§. infeksiyon Dergisi2000; I4: 557.
I9. Bozkurt G, Kwano;- MM, 6ztilrk A, Karanisoglu H.
istanbul Oniversitesi Bak~rkoy Sagl1k Yiiksekokulu I. stmf6grencilerinin hepatit B virusu i/e kar§lla§ma ve hepa(it B i/e ilgili bilgi durumlanmn incelenmeSi. ·:Viral Hepatit Dergisi 200I; 3:397-9. ; .. , ' ... ' '
. ' / - -·'
20. \;etin M, Temiz M, Asian A, Turhan E. Mustafa Kemal Oniversitesi Ttp Fakiiltesi Hastanesi ara§tirma - g6revlilerinin hepatit B virusu infeksiyonuna ili§kin bilgi diizeylerinin degerlendiri/mesi. Viral Hepatit Dergisi 2007; I2:
I2I-7.
2I. SaqarS, ToprakS,H!Ypn-CengerD,AsanA, Turgut H. Pamukka/e Oniversitesi Tip Fakil/tesi ara§tirma g6revlilerinin hepatit B virusuna ili§kin bilgi ve uygulamalarmm degerlendirilmesi.
KlimikDergisi2005; I8: 7I-4.
22. World Health Organization. Hepatitis B. 2002. 2;
www.int/csr/disease/hepatitis(whocdscsrlyo2002 /en/
23. bienstag JL. Chronic viral hepatitis. In: Mandell GL, Bennet JE, Dolin R (eds): l'Yincip/es and practice of infectious diseases, 6" ed, Churchill Livingstone, Philadelphia; 2005: I 44I-64.
24. Durusoy R. Bula§ICI hastal1k bi/dirimini _; lqboratuar tamsiyla desteklenmesi: izmir ilinde bir yoney/em ara§tiYmasl, TOBiTAK proje raporu:
2005.
YAZISMA ADRESi
Yrd. Do9. Dr. Siida TEKiNKORUK Harran Dniversitesi Ttp Faktiltesi
Enfeksiyon Hastahklan ve . Klinik. Mikrobiyoloji Anabilim Dah
Yeni~ehir Yerle~kesi, 63100 SANLIURFA e-mail: suda _tekinkoruk@yahoo.com
