ekilis alanr 967 /L973 arasında iki kat:-ndan fazla artmastı_r döneıni ortalamasrna göre tüm

TüRKIYE'DE YAĞLI ^ToHlrM \ıE zEYTtNtN

EKtLİs,

DtKtLls

ALANLARI , ÜRETtl,ü DURUMLARI, SORUNLARI vE TÜRKIYEIDE

|974l|975 ^DöNEMİNDE oRTAYA

çIKAN

^YAĞ DAR.LIĞININ NEDENl,ERt

Zir.

Yük. ^l,1tih. Tayfun öZKAYA

GtRtŞ

Organizına

için

vazgeçilmez

besin

maddelerinden o1an b i

tki-

se1

yağlar,

dünyada

büyiik bir

üretim

ve ticarete konıı

olmak-

tadır.

Örneğin

Unilever şirketi

en çok

ücretli çallştlran

^kuru-

1uşlar arasında, Avrupa'da

ü- çiincü gelmektedir ^(1).

1970

yrlında

dünyada

bit- kise1

yağ

üretininde en

biiyük payr

sırasıyla i

^soya

^fasulyası, ayçiçeği, yerfrstı.ğ].,

pamuk çe-

kİrdeğİ,

hindİstan

cevİzi,

ko1-

za,

palmiye,

zeytin

alııaktad],r.

Bu üretimin

büyük bir

^kısmrn:.

(7. 37,6>

A.B.D.

ve S.S.C.B.yap- maktadlr.

Nüfuslarrna oranla

,

yağ

üretimi

Asya ve

Afrika

ü1-

kelerinde

oldukça ^düşiik

tür

^(2).

Dünyada soya yağ1

ve hin- distan cevizi

^yağ:. en çok

tica- reti

yapr.lan

yağlardrr.

^A. B.D.

en biiyük ihracatç ı lardand ı r. So-

ya fasulyası ithalatln].

en cok Japonya,

Batr

Alınanya

gİbi

sa-

nayileşmis ülkeler, soya

yağı

İthalatrnr ise Pakİstanı

M:.s:.r

gibi

gelismekte

o1an ülkeler

yapmaktadır (2).

Dünyada

genellikle, kisi başrna diisen milli gelir

^yük-

54

seldikçe

yağ tüketimide ar tırakta-

drr. Sıvr

ve kat1 yağlarda

tale - bin gelir elastikiyeti ^ise

^A.B.D.

de

-0,05, Filipinler gibi

ülke

lerde ise

1,20

dir

^(3).

TI'RKtYE'DE YAĞ BtTKtLERt- NlN EKtLts

ALANI,

iiRETİM

VE vERtMLERt

Pamuk ve

ayçiçeği yağlı

to- humlar

üretiminde

bi;viik

bir

^pay

tutınaktadır (Tab1o 1).

Ayçiçeği

ekilis alanr

|967

/L973

arasında

iki

kat:-ndan

fazla

artmastı_r.1971- 1973 döneınİ ortalamasrna göre ^tüm

yağl1

_tohumlar

ekilis alanınrn

^7"

36,84'ü

Akdeniz, Z

30,23|ii Narma,

ra, Z

23,6O|ı

ise,Ege bölgelerin- dedir.

Pamuk

ekiliş alanlarlnln

hemen hemen tamam:. Akdeniz ve ^Ege

bölgesindedir. Avçiçeği ise

Var- mara bölgesine konsantre ^o1muş

tur.

(1).İKTtsADt KAıKINMA

VAKFI,

|4,

s. 3

^(Not:

Yazar

isminden son-

ra

gelen

sayı, eserin

son

kr-

srında

verilen 1iteratiir 1is- tesindeki slraslnl

^{gÖs termek-}

tedir).

(2).Henner Meyer Ruhen,

18, s.

4-

6,

Tab1o:10,12.

(3).F.A.O., 13, s.

^17.

I

v

:\

aov

ao

a§ a

§arl

N§()N

\roa§

aQ§()

'] (,1' o\ oı ^c!

<) .,) Fl § ^.n 6§(Yla(\

c\l \o

N .}§(\q.nN

\) .l .,) \o .a ^.5 l.rc!rı_]f\N

.l --l § tfı (o l.ı (ac!N

ctv

|l |] |i 5 i, !l H |r 5 ; ^|_-] \ ,i^F, -,

|,r ::)rj tı '.ı l.r Fr x

§ ,l ,l ^Fi üj ıj ür

H

o! o.1 § (,) ,5 ^.. (\

\cı \İ c\l l:J lo ,r ro \o to F| .ı ^{. .-,}

\ı\oN

lo ^{,-] L\}

l

I

:;

1i.|

a

o

\o

\D

ln 01 l') ı. n ( \

o N.5 j,.l .N

-i c§ c\l (', ^ \ ^o, (.c\N,l\o\!r

-i§aoN.yja!aı .n \i

.İ

.)

i

§§

C\ N §. 'j,

ıl<)§() c)§§.)

-J -l t^ \o.-] NN

\D\ocooo(r.).)o\

ıf1 ol1 .a§ el (D\o

*l a1 .l .l

.,1oo oe|Q

(\

a

o

ç)

<)

c] o

1!qr!\o.5Fl(§.J\.l

N G] c\ -l a () a .a § l.

(j f1 .. oa

(\

a--torlÇ) ^..|

F.l §. oı \o İJ. İü\o<ba,o.a ^\o (ı..lN\o§.ı

.avo]N

llq

v

lIlı

§

Q

l||l NOrN

()c\

FlN

J t§ i, ^,.|

. ,-J 1r (j ;:

|.! N a aı ': (, :

e H |i (ı 'ı

( E \ -. ^_)

E Lı ıı] l{ l- iJ ._

f_]qQN=liElıi

('ı li: | ' i_-) Ş .a f: l_j

ı.l l ( n_: 9 l< (.) .J

a

FtNoao]

\oLo..{oo -l§Naa

\ c! C).1 &ı .,)

§\o

ür.) Ln It\ q) ^.1 ol§c\qf,Fl

*l§Nq)F]

\\

§a

QN N

\o

,ğ-l

ç(l

J<l

i)o ],5

,ğt,

"--l CJ

\- ıJ

rd ıü

-lo_(n

o§

+.' -ü!

'ro.t_a

^l -i5^.Il )\ i], al 'tI lIll

l\

I

N

-l_ır

.ğ

5.ğ

Ao

*i'.İ ci

!{a

)r

a

+r -- ^)]

>.

^:

E_ı ,() \) ü.l § ^l.]

t. u o ,*l ^,\5 l) EN,1 6r:Ğ'S ı:.<"*a(5_lC:,i-:.lo

< İl,:!4 lı,< ü{

t: t] aj -t Nitd§i:

q o 6: \< 5 :ı { ç; ^cj (ıİrıijüvoX.ıJ

Frır N

,]a.

.l 14

l!

_ıö

§: ^,J

ao

'{ _--ı ^İ'\_ü}1

.ll_{(J ,.t}

§|rlN

^l.J.r-

.ğ

E|r

_{;] iğ}

€Fto5

.]J .ll

§

'b\.]O }.>

a),\|r ^.lJ

o0Ln 'ğ

qJ a

..1 r]o\ao.-lQ

-r {) ^ı1

:o ^İ0

aQ -r

.( d(, t:.] .l k(J.ğ .d

§ _'ğ,ı.d

5qa)

,"j ,l Ai lJ

'r ⁵¹ ::J _O tlN

oiJ)

ş

§v\

H

V)

L,

,.:

!

I l

l

ı§l .l

l l

l

I

llı|lI

r.]Fr ıır

l

l

(,ol

l

o o

.\l_,I

<J a ^,.,l

",I

l

hl

l

l l. l l

l

l

l.

q _l r.]

kı lN

dlş

F] l(

Q ^laa

l"

i,-,t l

I97 |-L97 3 dtjneminde

ayçiçeği

_"e1-

de

edilebilir yağ" (1)üretimi

ba- kım:.ndan

birinci sırayı alan

^yağ

bitkis i

o1muştur. 1950/1973 döne- minde ^pamuk

çigit ^{verimi Z}

^146,3,

ayçiçeği veriıni ise

Z

29,8 art -

m,ı-stlr ^{(2) .}

1I

.

^{TijRKİYE l} DE YAĞ sANAYt İ NİN DURİIMU

Tiirkiye lde _pamuk

çekirdeği yaFı fabrikaları ayçiçeği

^yağı

fabrikalarrna oranla

oldukça ııo-

derndir.

Bu sanayide ekonoınik ka-

pasite terimi ile,

küspede az ^yağ brrakan, büyük

kapasiteli,

modern

fabrikalar

kasdedilmektedir. Ya

- prlan bir

araştırmada

(3)

paın:k

çekirdeği

^yağı. sanayiinde ^ekono

-

ınik kapasiteye ^göre Z

0-12,

_top

-

lam kapasiteye ^g,|6re

Z 32-43

ora- nı.nda

atr1 liapasite vardrr. Ayçi- çeği

yağr sanayiinde ekonomik ka-

pasiteye

göre

atı1

kapasİte ^gö rülmemesine rağ,Ten toplam kapas

i-

tede 7" 47-56 oranlnda

atll

kapa

- site

^{b ı.ı 1ı,ınd} tılltı

ifade

o1tınmakta

drr

^(3).

TüRKtYE'DE BtTKtsEL YAĞ _,

YAĞLI ToHlJM 1THALAT \ıE İIıRACATI VE Y^Ğ BILAN

-

ÇosU

önemli

bİr yer tutDaktadır. tt - lıalat genellİkle

Bat1 Avrupa

tİl- keleri

ve

A.B.D.

den yapılmakta-

dlr. Tiirkiyelde kisi

başına

tü - lıetİlen

yağ _ır!.llara göre oldukça büviik

bir artıs gösternistir

(Tab-

1o

2).

Iv.

TtİRrtYE'DE BAZI YAĞ KAY- NAĞI BtTKtLERİN BUctlNKiı

vE GELECEKTEKİ DURUi,IU

(1) Zeytin: İvi fiyat bul -

c] uğı.ında daba

iyi

bakılrıakta,veni

d i-ı._

irıler

hı

zlanııaktadır.

Dikime

aşrılabilecek birçok

alanları.n bulunduğu

belirtilııektedir (

5).

Zevtinyağı

_sanaviine önemli ö1

-

cüde

yatırıı ^yapılması

gerekmek-

tedir. Diper zevtinci

^ti lke lerd e

oı:ina

yağı

_çok

bii]ıik ölciilerde

veı:,eklik yağ

olarak üretilebi1 - ı:ektedir

^(6).

"Elde edilebilir yağ"

^dan

tohun

üretininin;

ortalama vağ

oranları ile

hesaplanan yağ esdeğeri kasdedi 1mekte-

dir.

III.

(2,) _.

(3).

(4) .

(5).

Tiirkİvelde yağ ve

yağlı

tohum

(yağ eşdeğeri hesaplanarak)

(

_{4 )}

ithalat1, genellikle

ihracattan

çoktur

^(Tab1o

2). Tiirkiyelnin

vağ

ihracatr içinde

zeytinyağ büyük

bir

Pay tlıtmal(tadır ^(en

az olduğu

yl1

Z

76,64, en çok Z 99,78).Zeytinyağ

ihracatl

en çok

ttalya,Fransa,Liib-

nanb

yanılmıktadır. tthalat

^ed i 1en

bitkise1 yağlar içinde soya

^yağ1

55

D.t.E.,

3.

TtiR.Tlc.oD., sAN.oD. ve Ttc.

BoR.

BtRttĞt,24, s.

¹⁰⁸ -110

Yağlı

tohı,mların

ihtiva et -

tiği

yağ hesaplanarak, vağ1l

tohumlarln vağ

olarak

itha1 veya

ihraç edildiği

^{ı,a rs} ayr 1

m].§t1r.

TüR.Ttc.oD.,sAN.OD. ve Tİc.

BoR.

BtRLtĞt,

25 ⁽¹⁹⁶⁴

yrlr) s.

^36-40.

BöLGEsi sANlYt oDAsI,

(6).

EGE

|2.

Ta b1 o 2.

Türkİvetde Yağ ve

Ya ğlr

TohumOlarak

Ti ik et ile n

Yağ

Mi kt ar l

1966196119

68

1969L97 0

I9 7I

|972

|9 73

I97 4

El de ed ileb ili r

yağ

(T on )

366,697 Tohumlukiht

i- ya cr (T on ) Il

,4O7 Net üre t im

(T on )

355 .290 +

tth al atx

37 .896

- th ra ca tx

7 .g87

325. 697 396, 632

333,264 ü+I4.690

432, |99

582.870

452. 476

508.449

11. 480 ||. 74 8 11- .22| 10. 395 12. 548 |4 .1 4|

L2.875 3|4.2I7 5.376 15.353 384.884322.043 ,847 25 .807 40q,295 8. 028 4 .054 419.651 26 .9I)6 4,780

568 .729 34.130 1.034

439.601 3.788 5?.99L3.94411.102 15 . 131

Iu rk ıv e

nutus (1OOO)

Ki şi

başına düşenyağ miktarr (Kg.)

32. L9| 33. 012 33. 854 34. 117 35. 605' 36. 511

3,7.442

38. 396

39.374 11,97

9, 22 |L ,2 6 8, 56 L| ,4 7 12, 10 15, 91

I0,I7 3 yr

1l rk

ha-

re ke tli

t a 1ama

or -

(xg.) trend

9, 5l 10, 82 9, 68 10, 43 10, 71 13, ]. 6

12,73 Linear (Kg.)

10, 09 10, 43 I0 ,7 ] 11, 11 11, 45 11, 79 |2 ,I3

12,47 !n \ı

(x ). Bi tk is el

yağ ve yağ eşdeğeri KAYNAK:HennerMeyer Ruhen'İn özel

ol ar ak ya ğlı

tohumve dosyas ı .zeyt ln.

(2)

Ayçiçeği:

1970

yı.lında üretilen ayçiçeği

yağ:.n:.n Z 49,1

inin

ınargarin sanayiinde

kulla- nıldığı belirtilmektedir(1).

ü-

retin

bölgesİ olan

Marmara

ve Trakya'da,

rakip ürünler

olan hububat ve pancarla

ilgili

her

türlü

değiş

iklikten ayçiçeği et-

kilenmektedir.

(3)

_Soya:

III. Bes Yıllrk

Planda 1977

yrlrnda 50.000

ton (hammadde) kapasitel

i

_.veni soya

yağı tesisleri

^{öngiirü lmek ted i}

r (2).

Karadenizde

üretilen

soya- n:.n

rakip ürünleri mrsır, fın- dık

ve yerneklik

fasulyadır. 0r-

duıda bulunan soya yağr

fabri - kası sürekli olarak at:.l

kapa

- site ile

çalışmaktadı.r.soya

ta-

rı.m:.n:.n Orta Anadoluya

bİle yer- 1eşebileceği

be 1irt ⁱ

lııektedir

(3).

(4) _Yerf

ıstığı :

tllkenizde

tamamen

çerezlik olarak ^tüketİ- 1ir.

Pamuk

yetiştirilen, sula - nabilen, hafif topraklarda

ye-

tiştirilebilir.

^{Pamukla miinave-}

beye

girınesinin birçok

avantaj

- 1arı vardır.

Pamukla aynı. döne- me rast].ıyan

yerfrstlğl

hasadı, hasat

makinaları ile yapılabil- ııektedir.

^Pamuk yağr üretiıninde

kullanrlan fabrikaları bazı i - 1avelelle yerflstığl yağl üre -

tİınİnde kullanmak ınümkündür.

III.

Beş

Yıllık

Kalkınma

Plinı ile

|977 de 15.0O0 ton (harrnadde) ka-

pasiteli yerfıstrğı yağl

sana

- yii

_kurulması öngörülmüştür.

(5) Diğerleri :

Kolzanrn

kışlık çeşitleri ile

^{Orta Ana}

-

doluda tarrmın:.n

geliştirilebi-

1eceği

belİrtilmektedir.

Tütün tohumundan yağ

üretİminde fay-

dalanabilmek amacıyla araş

tlr -

58

_ : ,.... _,1i

. :, ]i.j

(r).

(2) _. (3) . (4) .

(5).

Nejat Pirinçcioğlu,

17.

D.P.T.,

7.

Kinil tlisulu, ^15,

^s

.

^210.

rÜRRtYE

Ttc.

^oD.

,

^23.

D.t.E.

dosvalarr.

;

\o o\

aI

\oo\

e

o\İli İt

po1oI>O_a-

tü

(!(ü

Eo

(üo

tİ.] ttl

oa z

oı ^{l^}

§a\-ao,(\N.(a-,{.

coF-..rcOaat^ .n

\o ol

İ-@§.a@\t.§ll\.

c\l rf aa

v-1 \o

\t .a

ş

@

İt

@ol

CO

@ co

OO

@

c!

ar

c

öJ NN

|'r

NO

01 co +

c)

Q^e>ı ^t!

<oi

O

or

,.]

^{)

..l )ğa ., .' E .r tr > .i (! o toE! .r o ....] ğ ı] ı] o a : < Jl (,) ıral^."r -.lo J

.i{ :, d ur qj o +J N G..r -c İl (ıJ Ooo. E (,, t .J c > F >. ç! l/» ı x (, .ğ E.ğ ' 0,, o o qJ o o (/) o o tr..ltr

< A @ >, lz }l N V (n < iğ ts E] N0) c l/1 O O ü^c O o] lnt^

O a\ Öl C! a\ orrO\o tl. I/)

Oa\o\(.ıt\o\oo.a_r@

@N(n\tNN-r

\o \o r-ü -.l \, r..{r.1

Oo1 O O (a c! l.) o\ ()@

c@@Nc§lc.J\ol^O O-r\rl^Fü.-rIJlcac!\o

\' 01 N \' N .r \o r_-]

c! aa r-.{ ,_.] l.\

@.rcO ca \o\o@O l'r

.\o

§ı C\] ^r-.]

@

c\ar-cocoorfcc.or.o,

c .o r^ !a o] ı^ c\ı F\ l\ ri @ o\

c o| \o co .^ co .J N @ \f 6I r-.r @

\o -r c) .ş cJ l/'ı r-r r_i \o N ..,].".

@§Nri6.a

F{ r-l -t

OOOO.ş!.0i_.1 Ol^taO

O c co Fr r.{ a.] r\r\-f,Or\ ^o\

O @ N ör l- @ F\ N c) .ş .a \o (ı

c @ N N c! l^ Fl a.J (Y) .J ...l.--]

(^ c) r.ü r-l F] ..l

..{ Fi .ı \f

Occl'\c\r\or-rc)loO§

cCcoLaşClNNl,-@\o\o

c co \o l^ \' o\ ca c! !:o § co c..l ^.-{

Ş@o\N\tc!.ar+-j-cn 01

c.J c rf .f ,-.{ ._.r L^ .ncn

c a- c !.\ c l^ c' F- r. .a c) c!

O o\ c N \İ ı^ -j' § \' İ\ rr eı O .a c !'\ \İ ; İ- f.- \, .J .^ \o @O N @ \' O -j- r-r İ\ N rj ca \o F]

o\ r-,i c! r-.] .-a an r-l otcn

O l,- O O <) c.J \o l^ t^ ^r-.ü O ^|'a O a\r O N \İ c\ı l-\ |-\ Ca <) rr o\

O İ\ N f] § O Fr O o\ <t rl \o o\

(\ r\ ol oı .Ü Fr \t .a o\O-r@N._.{ ..) ^{L^}cr) @ otı^OF\

o] r-.ü O or

|-\ Cfl .ş (^ \o O\o OF.{

\oCf)

Oc

cc§ c at

^..|

|,t

c) O ao

ol

c

ON<cO OccoaF_

O o\.a o1 O Oc.)r.)ğr\f

@O,-r cl-CO O\r<-\o c@@co -f l.\ t^ ^.n N \a .-ü ^r-.1

Tto,

a\

|-\o\

r-oü

OF\

ot

\o

@\o

l,\\o

o1

\o\o

F.]

,>

>i$

!

,

_oJ

€tı.]

1J0) E]

.otr

!oJ c)X E0J

ğ NO

Efo

otso

rğv

>, ıi

o Hd

59

I

Ayçiçeği

ve

çigitten

^{toplam o1a-}

rak elde edilebilir yağ

ıniktarı.

|974 de Z

9,0

düşmüştür (Tablo

3). Zeytin üretimi aynı

^dönemde

büyük ölçüde

artmlştr.r. Diğer

yağ

bitkilerindeki

^{üre t} iın

artış

veya

düşüşleri

miktar ve

oran

o1arak önemsizdir. ^Tüm

elde edilebilir

yağ

incelenİrse zeytinin katkl

^*

sıyla

1974 de 1973'e

oraıIa

7 L2

artmlş

o]-duğu

görülür.

Buna rağ-

men zeytİnyağı margarİn üret imin- de kul lanr lmamakta,

bir

kısmrda

ihraç

edilmekted

ir.

B.

YAĞ DARLIĞININ NEDENLERt

(1)

_Tab1o

4lde

görüldiiğü

gi- bi

1973 _],111nda buğday

taban fi-

yat:.ndaki art:-ş

bİr öncekİ

y:.la

8öre,

^avç

içeğinin

o1dukça iize rİnde olmuştur. Trakya ve l4arma-

ra bölgelerinde

hububatın

ayçi -

çeğine

rakip

ürün olduğu düşünü- 1ürse,

ayçiçeği ekilis ^alanının

l974 de daralmasr anlaş r 1ab i 1i

r.

Ayrı-ca yüksek

verimli

bezos taya buğdayr bu bölgede

1974 yrlrnda

daha büyük ölçüde

ekilmiştir.Fi- yat

ve yüksek verim nedeniyle buğdayın

brüt marjı yükselmiştir.

Ancak

belirtilmesi

gereken

bir

husus

,

^buğdayrn

ayçiçeği'için i- yi bir

münavebe

bitkisi

o1duğu

- dur.

Uygun

bir

münavebe

ölçeğini

geçmemek koşuluyla bu ^bij lgelerde de

üretiıni

olumlu

olnaktadlr.

(2)

_|974

yrlrnda yazın

ku

- rak rüzgarlar ayçiçeği verimini

düsürmüştür. Ayrrca

kus

zaı.arL

her

seneden

fazla o1muş, bazı yerlerde

7. 50 ye ulaşm:-ştı.r.

(3)

₁₉₇₄

yılında

buğdaya çok ^daha yüksek

bİr

taban

fİya-

50

tr verileceğİ üretİciler tarafln-

dan

beklenilrniştir.

Bu neden buğ- day

ekiliş

alanın:-n

ayçiçeği eki- 1iş alanı aleyhine

artmaslna yar-

dımcı

olmuştur.

(4)

_|974 yr 1:.nda

özellikle

hububat,

tütün, zeytinyağı gibi

ürünlerde taban

fİyatlar:-

yoluy-

la

tarlm kesirnine büyük değerler

aktarılın:.ştır.

Gerçekten Ti care t Bakanlı_ğı

aylrk

endekslerine gii-

re,

bu dönernde tarlmsa1 üriin

fi- yatlarr, hrzla artarken,

sanayi

ürünleri

^f

iyatlarr- gerileıniştir.

Ayrrca asgari ücretler isçiler için

yeniden

tesbit edilmistir

Bütün bu değisİmler yağda

tale - bin gelir esnekliğinin

yüksek o1- duğu bu kesimlerde yağ tüketimini

arttlrmlşt,.r.

(5)

_{1974 yrlı.nda} parıuk üre- tİrnİ

artmlştır.

Buna rağmen

dlş piyasalarda

^pamuk f iyat lar

ının hrzla

düşınesi

karşrsında il3n

e-

dilen

taban

fiyat1, ihracat fi- yatlarınln

üzerİnde

kalrııştır.

Bu

nedenle öze1 kesirn çok

az

alım vapmlş,

kütlü

^pamuk alrmrnr ^daha çok

Çukobirlik, Antbirlik, Tariş gibi kooperatifler

yürütrıüş tür

Tariş yetkililerinden

öğrenild

i- ğine

^göre

Taris'in yaDtlğı

pamuk

alımları

bölge

rekoltesinin Z

⁷³

üdür. Tariş

^pamuk al:-mlarL |973/

1-974 de 199.588

ton iken

1974/

1975

de

434.5|9 ton o1muştur. Bu

kooperatiflerin ise

bu kadar bü- yük

bir

ürünü

hızlr bir sekilde satln al].p,

deoolayacak,

çırç].r-

layacak ve hamyağ

elde

edio ^ınar-

garine çevirecek olanakları

bu-

lunmamaktadrr.özetle çiğitin

hamyağa ve margarine

çevrilrıe ^hr- zr

yavaşlamrs, oiyasaya ma1 sü

-

rümü azalmlst]-r.

Tablo

⁴ önemlİ Bazr Ürünlerde Destekleme

Fivatlarr ve

Z

Artrslarr

urunler Destekleme

l'iyatı

1970 1971

1972

(Krs)

7973

|97 4

z Artls

I97| |972 I973

^{|97 4}

Buğday1

Pamuk2 275

180

99 329 200

99 364

-a"

I20 580 250

2Io 780

16,5 19,6 11,1

0,0 10,6

10 ,0

2|,2

59 ,3 13,6

75,0 34,5

3 50,0

Ayçiçeği ^{3 ı'5}

1 2 3

T,M.o Ortalt 0rtak

ortal amal ar 1

içi

bölgese1

fİyatlarrn ağrrlrklr

ortalama'].ar].

içi

f

iyatlar

KAYNAK:

T.C,

Resmi Gazete, 31 ocak 1975,

s.

34.

(6)

_}laşhaş

ekiminin

1974 de

de yasak olmas:., yağ

darlrğına

az da o1sa

bir etkide

bulunını,ıs

- tur.

1971-1q7 3 ortalarnas).na görc hashastan

elde edilebilir

yağrn tüm

elde cdilebilir bitkise1

yağ-

daki pavı

_{Z 0,91}

dir.

(7) rırs

dünyada yağ

fiyat - larr Tiirkivelyc oranlı

i;nemli ö1- çüde

yüksektir. Aralık 1974 ta- rihinde

dı,s

fiyatlar

zeytinyağrn- da Z

80, avçiçeği

ve pamuk ııağın- d:ı

ise

Z 60

yiikscktir.

Bu nedenle artan

petrol

gcl

iriylc

zenginle- sen Arap

iilkelcrine

^ii'z e 11ikl e

margarin

kaçakçrlrğı yapıldrğr i-

fade ^{cd i} lrıekted

ir.

(8) Ayçiçeği yağt

^{s anay i ind e} at11 kapasİte \ıe

tesİs

sayı.slnln çok olmas1 nedeniyle

bazı fabri- kaların

spekülasyon yapt].ğı-

ifa-

de

edilmektedir.

Ayrrca

bir kı. -

s].m yağ

tiiketicisi

de ihtivaÇtan fazTa vap

alrp,

stok ^{yanarak yağ}

bunalıııınr

art ^t 1rml f] t ]. r. Yağda pa-

zar|anı

kanalların,ı n düzensiz ve

belirsiz

olmasr brınalı_mı büyüt

-

miiş tür .

(9)

₁₉₇₄

yılı zeytin iiretimi

yiiks ekt

ir.

Buna rağmen bunalrmrn sürdüğii dtjnem

icinde zeytinin iş- 1enip,

zeyt inyağ]-n],n pivasaya

çı- kabilmesi icin

zaman gerekmekte

- dir.

VI.

soNUC vE ^öNERtLER

Taban

fiyat

^po 1i t ikas ında, ü-

rünler arasr

dengesiz

fiyat res - bitleri

bunalımlar yaratmal(tadı.r.

Dengesiz

fivatlarla

baz:.

üriinler

ihti_.ıaçtan

fazlaiiretilerek

^ge-

reksiz

sEoklar mey<i;.ira

getiri1

mekte,

devlet

bütçesine

ağrr

^yük

olrınmakta, diişiik ^f

iyatlarla ihra- cat

yapılmak zorunda kalınmakta

- dır.

Buna

karsrlrk rakio bazı, il-

riinl erd e iiretİm

yetersİzlİğİ

mey- dana gelmckte, tar].ma

daya11

sa-

nayii ^zarar

^görmekte,

devlet

bü-

yiik

s iibvans iyonl

arla

durumu

gi

dermeye

çalrsmaktadrr.

^{Buğday ;}

Trakya ve }farnara'da

ayçiçeğine

,

Ege ve Akdenizde

ise

^pamuğa

ra - kip

olmaktadrr. Taban

fivatlar:' -

nrn uyumlu,

dengeli bir sekilde tesbit

edilmesine ö.e.,

gösteril -

61

melidir.

Bunun

yanında strüktür politikasına

_da önem verme 1id i

r.

Yiiksek ver iınl

i

tuğday

çeşit- 1erinin kryr

kesimlerde münavebe

ölçeğinde uygulanması

oluınlu

o1- maktad].r, Ancak

yüksek

ver iml

i

buğday

çesitlerinin

^{kıy:" kesiın}

^- lerinde diğer

ana

ürünlere

^(ay-

çiçeği,

^pamuk)

rakip haline

ge1- mesi

engellenmelidir.

Türki'yel

- nin

buğday

ihtiyacrnın

kar s ı 1an-

ması

için ası1

buğday üretim bö1-

gesi olan iç

kesimlere

ağrrlrk verilmeli, buralara

döntik pro,!e-

ler

uygulannalrd

rr.

Zeytinde önemli ölçüde yeni

plİntasvonlarln tesisi

^rniimkün gö-

rülmektedir. verimi arttrracak çalrsmalar

^{yoğunlaş t 1r 1lrnal rd r}

r.

Zeytinyağl sanayii

modernlesti

- rilmeli, prina

yağlnan yeıneklik yağ

olarak üretilmesİ ve

tüke

tilmesi

üzerinde durulmal

ıdır.

Yerflstlğ1,

susam, ^s ova, ko 1-

za, ^aspİr,

çay

ve

tütünde

çalış-

rnal

ar

^{yoğunlaş t}

ırl

^l arak yağ üre- timine

katkrlarda

bulunmaları

sağlanmalrdır.

Soya

yağl

s anayi

i modernleştirilneli,

yan ürünler

iyi değerlendirilmelidir. Ayçi - çeği

^{ve pamuk}

yağı

sanayi{nde

i1-

ke1

tesis].er modernleştirilmeli,

atı1

kap,asite bulunan bölgelerde

yeni tesis

yap:"n:-na gidilmemeli-

dir.

Yağ depolama

tesisleri

ku

- rulmalr, yeterli stoklar

bulun

- durulırıalıdrr.

Böylece tüketim ve

ihracat

regüle ^{ed i lme 1id i}

r.

Yağ konusunda

çeşitli

^kuru-

1uslar

arasrndaki _ç al ı şmalar r koordine edecek

bir

örgüt

kurul- malıdır.

62

Fiyatlar

gene1 düzeyinin

dış

dünyaya göre di,işük tutulmaslna ça-

1ışrlmamalr,

tiike t ic

i kitleler

süb- vansiyonla

deği1, asgari

geçim

in- diriminin yükseltilııesi ve

başka

tedbirlerle

^{korunrna 1rd r}

r.

Faz|a

yaf

tiike ^t

iııinin

sağllğa

zararl.ı

o1masr

nedeniyle,

kentse1 kesimlerde

ihtivaca

göre

fazla

yağ

tüketimini

engellemek

için

eği ^t iın

çalışmaları-

^{yapr 1mal rdrr .}

n.

i.l.

_'den 1975

yılr için al-

d1ğr,mlz üretim

tahminlerine

göre;

1,975/|976 dbneminde vağ ^aç

lğlnln bir

önceki ^döneme

oranla daha

da ağı_rlaşaı:ak devam

edeceği

tahrnin edi].mektedir. Bu oluşumda taban

fiyatları

arasrndaki ^{denges i z}

1ik- 1erin

payr oldukça büyüktür.1974l 1975 döneminden

edinilen

tecrübe-

1erle gerekli

önlemlerin al ınrnas

ı

gerekmekted

ir

.

LtTERATiiR

1

Aras, Ali, üretiıni

ve

niversitesi

"Tiirkive

ıde

_Buğday Ekonomisi", Ege ü-

Ziraat Fakültesi

2

oergi;i; cilt: Ç sayı r, ^tz- ınir,

1969.

Canada Derıartment

of Agricul- ture, "Oi1seed Sitvation

^Tn

Japon", Agriculture

Abroad,

Vol.XXIX,

No:5, Canada, 1974.

D. i . E.

,

Tarı.msa1 Yapr ve ^Ü

- retim,

muhtel

if

y:.1lar.

D.t.E.,

Dı.s

Ticaret tstatis _- tikleri, Seri 1,

muhtelİf

yı1-

1ar.

3 4

5 D.P.T.

rinci

kara,

, ^Kalkınrna Plinı,

Beş

Yı1,

1963-|967,

1963.

Bi-

An-

6

7

D.P.T.,Kalkınma

Plİnı

, İkinc

i

Bes

Yıl,

I968-L972, Ankara ,

1968.

D.P.T., Yeni strateji

ve Kal kınına

Plinr,

Üçüncü Bes Yr1, I973-|977, Yayı.n

no.

^{D. P. T.}

|272,

lınkara,

L973.

D.P.T., Bitkise1

Yağ Sanavii

-I1.

^Bes

Yrllrk

Kalkrnma P1{

nr Hazırlık

_Çal ı smal ar ı-Grda

-tçkİ-Tütün: 7, no.

534-1.P.

D.

207

,

^{Ankara, 1967.}

D.P.T.,Bitkise1

^Üre t

iın

Öze1

thtisas

Komisyonu -Yağl1 To- hurnlar

Alt

Komisvonu Raporu,

D. P.

T. 1219-ö.İ.K. ı74,

^An-

kara,

1972.

D.P.T.,

1971

Yılı

Programl ,

Kalkınına

Pllnı, tkinci

Bes

Yrlr,

1968-1972,D.P.T.'l004, Ankara, 1970.

11.

D.P.T.,

Sebz

ııe

Sanayi i , P.

T.

¹¹⁷ 7-ö.

1970.

ve Veyve

İşle-

t.

K.

Raporu , D.

K.

149, Ankara,

L2,

Ege

Bölgesi

Sanayi Odasl,Ra-

por,

|974/197 5

Türkiye

Yağ

Envanteri ve

Öneriler

^(Tek-

slr),

lzm].r,

l9l4.

13.

F.A.O.,

Approaches To

Inter-

nationa1

Action

On World Tra- ğe

In Oilseeds

and Fats.Roııe,

|97I .

14. tktisadi

Kalklnma Vakfı,Ortak Pazar

llaberleri, Nisan

I975, Sayr

11,

1975.

15. tlisulu,

K5mil,yağ ^Bi tki ^1er

i ve Islahı,

_Çağlayan

Kitabevi,

tstanbu1, 1973.

16.

ötez,Hayati,

1973-1974 Avrupa Ekonomik Poplul_uğunda Duruın

ve Muhtenel

Gelişmeler,

Brük-

se1

,

^1975.

17.

Pirinçcioğlu, Neiat,Türkiye'-

de

Avçiçeği

iiretirninde Verim-

1ilik Analizleri ve

İsletme

-

1er

Arası

Karş ].laş ^t ırma

lar

(Teksir),

M.P.V. Yayrn, Ta -a

(3)

_{165, Ankara,} 1973.

18. Ruhen, Henner-l'teyer, Substİ

-

tut i onskonkvrrenz und

prers - bildung auf den

1.1el tmarkten

bei ölsaaten

und

Pflanzlichen ölen

(dinlomarbeit)

,

^Giessen,

|974.

19.

Saınpson, Anthonv,

Avrupa

Ne- reye

Gidiyor?

Cev.

Nuran

Ü1-

ken,

Sander

Yayrnevi, tstan -

bu1, 1969.

20. Tarrm

Bakanlrğr, Denizli İ -

1İnde Pamuk, ^r,leks

ika

Buğdayr

Çeşitleri

^ve

^Akbaşak

^Buğda

- yınrn

Mukayeseli Ekonoınik A-

ıalizi,

(1967-1968),

Pl6nla -

ma ı,e Ekonornik Aras

tırmalar Dairesi

Başkanlığı

,

^{Yayln no.}

36, Ankara, ^1969.

21.

T.c.

Resrni Gazete,

"1975 Yl- 1ı

Prograınr", 31

Ocak

|975 ,

Sayr:15135.

22. Tümer,

Melih, Türkiyelde

Yağ

Arz

ve

Talebi (Teksir), ts -

t anbul

,

^1965.

23. Türkiye

Ticaret Odalarr,

Sa

- nayi

Odalarr ve

Ticaret

Bor

- salarr Birl iPi,

Türkiye'de

Bitkisel

Yağ

Sanayii ve

Ge- 1isıne

tnıkinlarr,Ankara,

1971.

24.

Tiirkiye Tİcaret Odaları,

Sa-

nayi

Odalarr ve

Ticaret

Bor-

salarr Birl iği,

|974 Tiirkiye Yağ Semineri

(Teksir), t" -

tanbu1, 1974.

25.

Tiirkiye Ticaret Odaları,

Sa-

nayi

Odalar:. ve

Ticaret

Bor-

salarr Birliği, Yağ

Sanayii Semineri ^(7962,

1963,

|964,

1967

,

^|969

vı-llarlnda).

63

8

9

10.

ö.e

t.

26.

Türkiye

Zİraat Od,a|arı

Bİr-

liği, Zirai

ve

İktisadi

Du- rum Raporu, |972/|973, CiIt:.

2,

Yavın

no.

91 ,Ankara,1974.

27.

Türkiye

Ziraat Odalarr Bir- 1iği,

Küspe Sorunlar:-, Yayrn

no. 84, Kalite

Matbaasl, An-

kara,

1973.

28.

Unilever-tş Türkiye, Türki-

29.

Vardar, Ertuğru1, "Yağ Açı- ğının

Kapanmasrnda

Ayçiceği- ııin önemi", Et Endüstrisi

ye'de Margarin

tanbu1, 1967.

Sanayii,

_,

ts-

30.

31.

Dergisi, Savı: 5,

Ankara ,

|974,

Yapı. ve

(redİ

_Bankası

_A.S.,

Türkiye'de

Yağlr

Tohumlar ,

E],yasa

Etlldler1,

No.

4, Is -

tanbu1, 1966.

ziraat vühendısleri odasr

,

Çalı.şma Raporu, 1973, Anka

- ta,

l97 4.

64