Sinemada Ses
• İlkesel olarak sinemada her ses seyircinin dikkatini genellikle eşit ölçüde çeker. Gerçek yaşamda dikkati çekmeyen alçak sesler bile yükseltilerek dinletilebilir. Bu durumu ayrıntı çekimlere benzetmek mümkündür ama bir filmin ses şeridindeki sesler çoğunlukla katman katman üst üste bindirilir. Konuşmalar, müzik ve herhangi bir tıkırtı hep birlikte kulağımıza ulaşır.
• Dinleyicinin ses algısı, kaynakları ne olursa olsun çeşitli ses düzenlemeleriyle denetlenebilir.
Seyirci yönetmenin istediğini duyar. Görüntüye giren ve önceden denetlenmeyen bir ayrıntıya dikkatimiz kayabilir ama sesi o anda ses şeridinde yoksa duymayız.
(Abisel, 2000-2001, s. 51)
Sinemada Ses
• Başlangıçta, sinemanın fiziksel gerçeğin aslına en yakın benzerini yaratma açısından temel iki eksikliğinden biri renk diğeri sesti. 1930’larda sesli filmin sıradan bir olgu haline gelmesiyle birlikte ses kullanımı açısından Avrupa ve Hollywood arasında farklar ortaya çıkmaya başladı.
Avrupalı yönetmenler, sesin eşlemeli konuşmalarla sınırlı kalmasına ve yalnızca gerçekçi bir
yaklaşımla ele alınmasına teslim olmadılar. Sesin simgesel anlatım açısından önemini çabuk fark ettiler. Sesi yaratıcı biçimde ve kameranın hareketlerini engellemeden kullanmayı başardılar.
Sovyet sinemacılar da sesi, montajın yeni ve büyük olanaklar sunan ikinci kaynağı olarak gördüler.
• Sesin yaratıcı kullanımı ve filmlerin atmosferini yaratma konusunda sunduğu olanakların keşfedilişi birbirine paralel olarak gerçekleşmiştir. Kısa süre içinde ses, filmsel deneyimi zenginleştiren, anlamı yeni, çarpıcı ve ekonomik biçimde yaratabilen etkin bir öge olarak sinematografik anlatı içinde yerini aldı.
(Abisel, 2000-2001, s. 52-53)
Sesin İşlevleri
• Popüler bir filmde sesin en temel işlevi bilgilendirmedir. Sesler aracılığıyla filmin türü, hikâyenin yer aldığı ortamın toplumsal, kültürel, tarihsel ve etnik niteliği kısa sürede anlaşılır. Konuşulan dil, duyulan bir müzik, başka göstergeler olmasa da, bu bilgileri aktarabilir.
• Önemli bir başka işlev de, sahnenin ve tüm filmin duygusal ortamının yaratılmasına katkıda bulunmaktır. Hüzün, gerilim, sevinç ya da mutluluk, görüntüde büyük bir farklılaşma olmasa da, ses şeridinde yer alan tüm seslerin ya da bir kısmının kullanılmasıyla anlatılabilir.
• Sesin üçüncü temel işlevi, kurgu açısından birçok olanaklar getirmesidir. Ses sarkması, bir çekime ait bir sesin sonraki çekimin başında bir süre daha devam etmesi ya da sonraki çekime ait bir sesin birinci çekimin sonlarından itibaren duyulmaya başlamasıdır. Bu yöntem, kesmelerin akışkanlığını sağlar ve zaman, mekân değişimlerinde bağlantıların kurulmasına yardımcı olur.
(Abisel, 2000-2001, s. 53-54)
Sesi Kullanma Yöntemleri
• Ses simgesel ya da gerçekçi biçimde kullanılabilir. Simgesel kullanım, çeşitli seslerin kendi başına ya da görüntüyle kurulan ilişki aracılığıyla yeni bir anlam yaratmak amacıyla düzenlenmesidir. Buradaki ilke, görüntüyle eşlemeli olmayan, hatta onunla zıtlaşan seslerin anlam yaratmak üzere kullanılmasıdır.
• Özellikle müzik kullanımı böyle bir işlev taşır. Gerçek yaşamda duyulması mümkün olmayan bir müziğin bir sahneye eşlik etmesi melodinin kendi duygusal anlamını o sahneye katar ya da onunla zıtlaşarak farklı bir yorum getirir.
(Abisel, 2000-2001, s. 55)
Sesi Kullanma Yöntemleri
• İkinci yaklaşım gerçekçi ve yorumlayıcı ses kullanımıdır. Çoğu kez görüntüyle eşlemeli olan, bir başka deyişle kaynağı çerçevenin içinde olan sesleri tanımlar. Örneğin, gökte uçan bir uçağın görüntüsü eşliğinde işitilen bir diyalog söz konusuysa, karakterler görünmese de uçaktaki iki kişinin konuştuğu anlaşılacağından, sesin gerçekçi kullanımı söz konusudur.
• Buradaki en önemli nokta, sesin kaynağının çerçeve içinde olup olmamasının, ses ve görüntü ilişkilerinin çeşitli tarzlarda kurulabilmesinin önemini kavramaktır. Konuşmalar karakterler tarafından gerçekleştirilir ve kendi içinde alt başlıklar altında ele alınabilir.
Sesi Kullanma Yöntemleri
• Karakterin iç sesi ya da anlatıcı sesi olarak karşımıza çıkan bazı konuşmalar monolog şeklindedir. İç ses öznel bir nitelik taşır ve filmdeki karakterlerden herhangi birinin çevresindekiler tarafından duyulmayan düşüncelerini aktarır. Seyircinin, öteki karakterlerin bilmediklerini bilmesi olanağını yaratarak gizem, gerilim gibi durumların inşasına katkıda bulunur. Ruhsal durumların anlatılışında çok etkili biçimde kullanılabilir.
• Anlatıcı sesinin sahibi ise, bazen filmdeki karakterlerden biriyken bazen de birden fazla karakterin anlatıcı sesinden yararlanılabilir. Bu gibi durumlarda inandırıcılık açısından önemli olan anlatıcının anlattığı olayları öteki karakterlerle birlikte doğrudan yaşayıp yaşamadığıdır.
Katılmadığı olayları anlatan bir sesin sahibi doğaüstü bir yetiyle donatılmış olur.
• (Abisel, 2000-2001, s. 56)
Derste İzlenecek Film:
• Trois Couleurs: Bleu / Üç Renk: Mavi (Krzysztof Kieslowski, 1993).
• https://www.youtube.com/watch?v=A20pYGgtNi0
• https://www.youtube.com/watch?v=Hxu6my_t4pM
