PROTEİN SENTEZİ
• DNA’da saklanan genetik bilgilerin bir RNA molekülü (mRNA, tRNA, rRNA) sentezi
suretiyle kopyalanması veya yazılmasına transkripsiyon adı verilir
• Transkripsiyonla RNA’ya kopyalanan, bir protein molekülüne ait genetik bilgilerin okunması veya bir protein molekülü haline çevrilmesine translasyon adı verilir
• Transkripsiyon ve translasyon olaylarının
toplamı, gen ifadesi (gen ekspresyonu) olarak
tanımlanır
• Translasyon (RNA dizisinden protein sentezi)
• Fonksiyonel RNA molekülleri translasyon sırasında kilit rol oynarlar.
– tRNA (transfer RNA): adaptör moleküllerdir mRNAda bulunan üçlü nt kodonlarına karşılık gelen amino asitleri ribozoma
taşırlar translasyon makinesinin temel bileşenidir
– rRNA (ribozomal RNA) ribozomun en büyük bileşenidir.
Ribozomlar büyük makromoleküler komplekslerdir ve aminoasitleri biraraya getirerek proteinleri oluştururlar.
• Bölünen bir hücrede rRNA ve tRNA toplam RNA’nın %95ini oluşturur mRNA ise sadece %5. İki etken bu bolluğu açıklayabilir
1. mRNA’dan daha stabildirler bu nedenle uzun süre hücrede kalırlar
2. aktif bir ökaryotik hücrede toplam çekirdek transkrpsiyonunun
yarısından fazlası rRNA ve tRNA genlerinden oluşur
Pro ve Ökaryotlarda Translasyon:
genel görünüm
• Translasyonel aygıt her iki hücre tipinde birbirine benzer ama ayrıldıkları noktalar vardır
• Prokaryotlarda transkripsiyon ve translasyon ardıldır: transkripsiyon bir yandan sürerken translasyon 5’ ucunda başlar.
• Ökaryotlarda ise hücrenin farklı yerinde olur
transkript önce işlenir sonra sitoplazmaya geçer
Protein yapısı
• Primer transkript tamamen olgun mRNAya dönüştüğünde protein sentezi başlar
• Proteinler amino asit polimerleridirler yani polipeptidlerdir.
• Tüm aminoasitler genel bir yapıya sahiptir ve 20 tanesi protein yapısında bulunurlar
• Peptid bağı kovalent bir bağdır ve 1. aminoasitin COOH
ucu ile 2. aminoasitin amino ucu arasından bir molekül
su çıkmasıyla elde edilir
• Proteinler 4 düzeyde organize olurlar
• Primer yapı düz lineer biçimde aa dizilimidir
• Sekonder yapı polipeptid zincirinin katlanmasıyla oluşan özel bir yapıdır bu yapı lineer yapıdaki yakın aa arasında bağ güçlerinden oluşur:
• Tersiyer yapı sekonder yapının katlanmasıyla oluşur
• Quaterner yapı ise bir ya da birkaç polipeptidin
katlanarak altbirimleriyle oluşturduğu kompleks
yapıdır.
Genetik kod
• Genetik şifrede, 61 kodon, aminoasitleri belirler.
• Geri kalan 3 kodon hiçbir
aminoasit belirlemez (“ Dur”
kodonları).
mRNA’yı oluşturan nükleotid dizisinde her üç bazlık dizi kodon olarak adlandırılır ki her kodon ya protein sentezine katılacak bir amino asidi veya protein sentezinin sonlanacağını ifade eder.
Her amino asit için en az bir tane kodon vardır.
GENETİK ŞİFRELEME SÖZLÜĞÜ
• Başlama kodonu:
– AUG
• Dur
Kodonları:
– UAG – UGA – UAA
